VoorbladLegionella Risicoanalyse en Beheersplan luchtbevochtigingsinstallatie

Bedrijfsnaam:

Locatie:

blz. 1 van 37

Neem hier een foto op van de luchtbehandelingskast

Foto 1 locatie /ruimte kast

Risicoanalyse Beheersplan en Logboek luchtbevochtigingsinstallatie

Opdrachtgever:Naam:Adres:Woonplaats:

Contactpersoon:Naam:Functie:E-mail:

Projectnummer:xxxxx

Bezoekadres:Naam locatie:Adres:Postcode:Woonplaats:

Datum uitvoering risicoanalyse:…………

Contactpersoon:Naam:Functie:Mail adres:

Opdrachtnemer:Bedrijf:Adres:Email:Telefoon:

Projectverantwoordelijke:Naam:Email:

Begeleider opdrachtgever:Naam:Functie:

Bewaarplaats compleet document:Facilitaire afdeling, kantoor Facilitair Manager:

Dit document bevat vertrouwelijke informatie. Het is verboden deze informatie zonder schriftelijke toestemming van of namens xxxxxxxxxx aan derden te verstrekken. Dit geldt ook voor kopieën van (delen van) het document.

blz. 2 van 37

Verklaring Arbodienst

Deze Risico Inventarisatie en Evaluatie dient getoetst te worden door een gecertificeerde Arbodienst (artikel 14 van de Arbowet).

Deze Risico Inventarisatie en Evaluatie inclusief beheersplan, logboek en calamiteitenplan is slechts geldig indien getekend door een bevoegde personnen van de betreffende (gecertificeerde) Arbodienst.

Naam : …………………………..

Functie : …………………………..

Arbodienst : …………………………..

Datum : …………………………..

Handtekening : …………………………..

Akkoordverklaring verantwoordelijke manager

Gezien en akkoord verantwoordelijk managerDatum documentVersie document:Functie:Naam:Handtekening voor akkoord:

Datum ondertekening

blz. 3 van 37

1 InhoudsopgaveVerklaring Arbodienst....................................................................................................................................... 31 Inhoudsopgave.......................................................................................................................................... 42 Managementsamenvatting........................................................................................................................ 53 Opbouw van de legionella Risicoanalyse en Beheersplan........................................................................64 Gegevens van de luchtbevochtigingsinstallaties.......................................................................................7

4.1 Algemeen........................................................................................................................................... 7Opstellingsplaats luchtbevochtigers:.........................................................................................................7

4.2 Technische gegevens luchtbehandelingskasten & bevochtiging........................................................84.2.1 Gegevens van de onderdelen.....................................................................................................84.2.2 Regeling, beveiliging en signalering luchtbehandelingsinstallatie...............................................94.2.3 Tekeningen............................................................................................................................... 104.2.4 Organisatieschema................................................................................................................... 104.2.5 Contactgegevens van betrokken partijen..................................................................................114.2.6 Overzicht verantwoordelijke en bevoegde personen.................................................................124.2.7 Volgprotocol bij te hoge concentratie legionellabacterien..........................................................13

5 Risicoanalyse en maatregelen legionellapreventie..................................................................................145.1 Gevolgde werkwijze......................................................................................................................... 145.2 Fotomateriaal................................................................................................................................... 145.3 Risicoanalyse en bepaling maatregelen...........................................................................................15

6 Beheersplan............................................................................................................................................ 24De wijze waarop beheer-/onderhoudstaken uitgevoerd dienen te worden staat omschreven in de bijlagen (Protocollen H 8).Controlelijst installatie-aanpassingen / beheer-aanpassingen.........................................246.1 Beheer-/onderhoudsmaatregelen.....................................................................................................25

7 Logboek................................................................................................................................................... 277.1 Registratie werkzaamheden m.b.t. de luchtbevochtigingsinstallatie.................................................28

8 Bijlagen (protocollen)............................................................................................................................... 298.1 Protocol monstername en analyse...................................................................................................308.2 Aanpak bij te hoge concentratie legionella.......................................................................................318.3 Volgprotocol bij te hoge concentratie Legionellabacteriën...............................................................328.4 Protocol veilig werken aan klimaatinstallaties...................................................................................338.5 Tekeningen, onderhouds- en bedieningsvoorschriften.....................................................................35

blz. 4 van 37

2 ManagementsamenvattingAanleidingBetreffende de Arbowet en het bijbehorend besluit is het opstellen van een risicoanalyse en implementeren van een beheersplan wettelijk verplicht. Voor luchtbevochtigingsinstallaties zijn van toepassing :o Artikel 5 Arboweto Artikel 14 Arboweto Arbobesluit artikel 4.85 o Arbobesluit artikel 4.87b

Informatie en richtlijneno Arbo Informatieblad nr. 32 ‘Legionella beheersing in industriële watersystemen’o ISSO 55.3

In de genoemde informatiebladen biedt de Arbeidsinspectie richtlijnen en informatie; deze geven geen formele regels. ISSO 55.3 wordt gezien als de praktische uitwerking van de AI32. Hierin staan algemeen geaccepteerde maatregelen voor beheer van bevochtingsystemen.

Inhoud en werkwijzeHet voorkomen van Legionella-besmettingen bij mensen wordt bereikt door:o inventarisatie van de kritische punten in het systeem, oftewel van de punten een risico vormen voor de

groei en mogelijke verspreiding van Legionellabacteriën;o een Plan van Aanpak om de risico’s te elimineren;o een Beheersplan voor de beheersing van de risico’s die niet te elimineren zijn;o een Calamiteitenplan volgens welke bij onverhoopte besmetting moet worden gehandeld;o vastlegging in een logboek van de acties die op basis van voornoemde plannen zijn uitgevoerd.

Stand van zakenZie hoofdstuk 4 Risicoanalyse en maatregelen legionellapreventie.

Belangrijkste knelpuntenHieronder puntsgewijs de belangrijkste knelpunten opnemen, die naar voren gekomen zijn uit de risicoanalyse.1. ……………………………………….2. ……………………………………….3. ……………………………………….4. ……………………………………….

Belangrijkste aanbevelingenHieronder puntsgewijs de aanbevelingen opnemen, die naar voren gekomen zijn uit de risicoanalyse.1. ………………………………………..2. ……………………………………….3. ……………………………………….4. ……………………………………….

Aanpak bij normoverschrijding legionellaZie bijlage 7.2.

Bewaartermijn, bewaarplaats en gebruikDe risicoanalyse en het beheersplan en bijbehorend logboek dienen op locatie beschikbaar te zijn. Deze documenten moeten bovendien voor de toezichthouder beschikbaar zijn. De ingevulde logboekgegevens dienen 3 jaar bewaard te worden. Logboeken mogen digitaal worden bijgehouden.Het personeel dat werkzaamheden uit de plannen uitvoert moet het meest recente logboek kunnen vinden bij de bevochtigingsinstallatie of een verwijzing naar de bewaarplaats. Voor mensen die werken aan de installatie moet duidelijk zijn welke activiteiten van hen worden verwacht en welke eventuele voorzorgsmaatregelen zij in acht moeten nemen.

blz. 5 van 37

3 Opbouw van de legionella Risicoanalyse en BeheersplanDe opbouw van de legionella Risicoanalyse en Beheersplan is als volgt:

In hoofdstuk 4 staan gegevens over de uitvoering van de luchtbevochtigingsinstallaties en de organisatie rondom het beheer ervan.

Hoofdstuk 5 bevat de risicoanalyse en de daaruit volgende installatie- en beheersmaatregelen.In één overzicht is per risicocomponent gegeven:o de risicoanalyse;o de beheersmaatregelen;o de benodigde installatieaanpassingen;o de beheersmaatregelen na installatieaanpassing.

De risicoanalyse is onderdeel van het legionella-beheersplan.

Hoofdstuk 6 bevat een controlelijst voor de geadviseerde installatieaanpassingen en voor beheer en onderhoud maatregelen.

Hoofdstuk 7 bevat het logboek waarin het beheer en onderhoud wordt gemonitord.

Hoofdstuk 8 bevat een aantal bijlagen, zoals protocollen en procedures die moeten worden gevolgd in bepaalde situaties.

blz. 6 van 37

4 Gegevens van de luchtbevochtigingsinstallaties4.1 Algemeen

Bedrijf / gebouw / instelling:

Bezoekadres:

Postcode & Plaats:

Gebouwfunctie:

Eigendom van:

Formeel eindverantwoordelijke partij (eigenaar/exploitant):

Korte beschrijving van de installatie

BevochtigingHier doel bevochtiging opnemen en werking

Type bevochtigingHier het toegepaste type bevochtiging opnemen. Afhankelijk van het aantal bevochtigers kunnen dit meerdere types zijn:

Overige gegevens

Functie van de luchtbevochtigingsinstallatie:Aantal bevochtigers in de luchtbehandelingsinstallatie:Soort luchtbevochtigers

Soort suppletiewater:

Soort waterbehandeling:

Bedrijfsperiode:

Aanzuigpunt verse lucht:

Opstellingsplaats luchtbevochtigers:Ruimte LBK Type bevochtiger

blz. 7 van 37

4.2 Technische gegevens luchtbehandelingskasten & bevochtiging

4.2.1 Gegevens van de onderdelenLuchtbehandelingskasten & bevochtigingFabricaat:Type:Serienummer:Bouwjaar:Codering in processchema:Materiaal:

o Omkasting:o Verzamelbak:o Leidingen:o Sproeierso Druppelpakket

Ontwerpvermogeno Waterinhoud totale

systeem[m3]o Volumestroom circulatie

[m3/min]:Bedrijfsperiode:Bevochtiging

o Typeo Aantal:o Plaats:o Materiaal inwendig:

Luchtbehandelingskasten & bevochtigingFabricaat:Type:Serienummer:Bouwjaar:Codering in processchema:Materiaal:

o Omkasting:o Verzamelbak:o Leidingen:o Sproeierso Druppelpakket

Ontwerpvermogeno Waterinhoud totale

systeem[m3]o Volumestroom circulatie

[m3/min]:Bedrijfsperiode:Bevochtiging

o Typeo Aantal:o Plaats:o Materiaal inwendig:

blz. 8 van 37

blz. 9 van 37

Circulatieleidingeno Materiaal buis:o Materiaal appendages:o Materiaal pompen:

Suppletiewatero Waterleverancier:o Hardheid: [oD]:o Zuurgraad [pH]:o Geleidbaarheid (S/cm):

Soort watervoorbehandelingo Fabricaat / type /

bouwjaar:o Soort regeling:o Plaats

apparatuur/chemicaliën:o chemie

Waterbehandelingo Fabricaat / type /

bouwjaar:o Sidestream- /

mainstream:o Plaats apparatuur/

chemicaliën:o Automatische signalering

uitvalSpuivoorziening

o Loost op:o Soort regeling:o Automatische signalering

uitval:

4.2.2 Regeling, beveiliging en signalering luchtbehandelingsinstallatieHierna zijn opgenomen de functionele beschrijvingen opgenomen van de regeling, beveiliging en signalering van de luchtbehandelingsinstallatie, de water(voor)behandeling, en de spui. Ook de automatische signaleringen (op afstand) bij disfunctioneren van essentiële apparatuur m.b.t. legionellapreventie (storingsmeldingen) zijn hier beschreven.

Watervoorbehandeling (eventueel)Verwijderen indien niet van toepassing

Waterbehandeling

Spuivoorziening

Type verneveling / blz. 10 van 37

bevochtiging

4.2.3 TekeningenIn de tabel zijn de actuele proces- en instrumentatieschema(‘s) van de gehele luchtbehandelinginstallatie vermeld, inclusief de watervoorbehandeling (evt.) en de waterbehandeling. Daarnaast zijn relevante leiding- en opstellingstekeningen opgenomen.

De tekeningen zelf zijn toegevoegd in bijlage 8.5.

Tekeningen

Tekeningnummer Titel Datum

4.2.4 OrganisatieschemaHierna is in een organogram weergegeven welke partijen betrokken zijn bij het beheer van de luchtbehandelingsinstallatie.

In de hiernavolgende paragraven zijn de volgende zaken gedetailleerd weergegeven: o Contactgegevens van partijen die betrokken zijn bij het legionellaveilig beheren van de

luchtbehandelingsinstallatieo Verantwoordelijkheden bij het legionellaveilig beheren van de luchtbehandelingsinstallatie o Communicatie m.b.t. het beheer van de luchtbehandelingsinstallatie

blz. 11 van 37

Hier opnemen een organisatieschema dat een actuele weergave is benoem partijen met het nummer uit paragraaf 4.2.5 zie toelichting voor een voorbeeldschema

4.2.5 Contactgegevens van betrokken partijenGeldig vanaf datum: xx-xx-xx bijwerken op: xx-xx-xx

Betrokken partij Contactgegevens1 Eigenaar Naam:

Adres:Telefoon:

2 Drijver van de inrichting(exploitant gebouw)

Naam:Contactpersoon:Adres:Telefoon:E-mail:

3 Portfolio Manager(gedelegeerd verantwoordelijke m.b.t. Legionella-preventie)

Naam:Contactpersoon:Adres:Telefoon:E-mail:

4 Preventiemedewerker(Interne Arbo Coördinator)

Naam:Contactpersoon:Adres:Telefoon:E-mail:

5 Arbo Dienst Naam:Contactpersoon:Adres:Telefoon:E-mail:

6 Beheer en onderhoud klimaatinstallatie

Naam:Contactpersoon:Adres:Telefoon:E-mail:Opmerkingen:

7 Installateur klimaatinstallatie Naam:Adres:Telefoon:Opmerkingen:

8 Laboratorium Legionellaonderzoek

Naam:Contactpersoon:Adres:Telefoon:E-mail:

9 Toezichthouder Arbo(Inspectie SZW)

Naam:Adres:Telefoon:

10

GGD Naam:Adres:Telefoon:E-mail:

11

Drinkwaterbedrijf Naam:Adres:Telefoon:E-mail:

blz. 12 van 37

Deze tabel dient jaarlijks te worden gecontroleerd op juistheid en actualiteit en aangepast indien nodig

4.2.6 Overzicht verantwoordelijke en bevoegde personen

Zie ook het organogram in paragraaf 4.2.4.

Registratielijst verantwoordelijke en bevoegde personenVastgelegd doorFunctieDatumHandtekening

Naam en functie verantwoordelijke

Naam en functie uitvoerder

Taken en bevoegdheden

Algemeen Eindverantwoording Legionella-

preventie. Vastleggen taken en bevoegdheden

voor uitvoering AMvB legionella-preventie in drinkwater.

Aanpassen registratielijst div. instellingen.

Informatieverstrekking tbv. risicoanalyse en beheersplan.

Handhaven veiligheid. Kwaliteitsborging

Financien Beschikbaar stellen van geld en

middelen voor het uitvoeren van een risicoanalyse en het opstellen van een beheersplan.

Beschikbaar stellen van geld en middelen voor het uitvoeren van installatieaanpassingen en beheersplannen.

Beheer en onderhoud luchtbehandelingsinstallatie

Beheer luchtbehandelingsinstallatie. Uitvoeren installatieaanpassingen. Uitvoeren beheersmaatregelen. Beheren en registratie in

logboek(en). Aanpassen beheersmaatregelen bij

gewijzigd gebruik van de installatie. Controle werking systeem en melden

tekortkomingen. Oplossen tekortkomingen. Uitvoeren jaarlijks onderhoud. In en uit bedrijf nemen. Desinfectie / reiniging. Actualisatie tekeningen.

blz. 13 van 37

Monstername en analyse Legionella onderzoek. Bacteriologisch onderzoek

(koloniegetal 37 °C)Normoverschrijding Legionella

Interne en externe communicatie in geval Legionella is aangetroffen bij monstername of bij vermoeden van Legionella besmetting.

4.2.7 Volgprotocol bij te hoge concentratie legionellabacterien

Onder paragraaf 8.3 is een volgprotocol opgenomen dat gevolgd dient te worden bij constatering van een te hoge concentratie Legionella.

Wanneer een medewerker zich in een bevochtigingsinstallatie bevindt of deze gaat betreden dient hij/zij, de verantwoordelijke beheerder te informeren.

blz. 14 van 37

5 Risicoanalyse en maatregelen legionellapreventie5.1 Gevolgde werkwijze

1. De gegevens van de luchtbehandelingsinstallatie zijn vastgelegd in hoofdstuk 4.2. Vervolgens zijn door een deskundige de risico’s geïnventariseerd volgens het stappenplan in fig. 6.1 van

ISSO-publicatie 55.3. 3. De luchtbevochtigingsinstallatie is hiertoe opgesplitst in zogenoemde risico-componenten, deze worden

verder componenten genoemd. 4. Deze zijn in de gegeven volgorde geplaatst, genummerd en benoemd zoals in fig. 6.2 van ISSO-

publicatie 55.3.5. Vervolgens is elk risicocomponent in par. 5.3 geanalyseerd op de grootte van het risico op legionella

vermeerdering en zijn de daarbij behorende beheersmaatregelen en gewenste installatieaanpassingen aangeven.

5.2 FotomateriaalHier zijn de actuele foto’s opgenomen die van belang zijn voor het onderhoud en beheer van de luchtbehandelingsinstallatie.

Foto Foto

blz. 15 van 37

5.3 Risicoanalyse en bepaling maatregelenHierna worden in de componentenbladen de risico’s per component geïnventariseerd en te nemen maatregelen vermeld.

Component 1 Leidingwaterinst. (watermeter tot aansluitleiding)Risico’s StandaardmaatregelenLegionellavermeerdering als leidingwaterinstallatie niet Legionellaveilig wordt beheerd.

Voorkomen stagnatie

Situatie Beoordeling Maatregelenstandaardmaatregelen Regelmatige doorstroming en verversing van het leidingnetBeheer conform ISSO 55.1 of 55.2. Ja Gering risico Jaarlijks controle uitvoering beheerBeheer conform ISSO 55.1 of 55.2. Nee Risico Beheer conform ISSO 55.1 of 55.2.

Component 2 AansluitleidingRisico’s StandaardmaatregelenDode leidingen, stagnatieInhoud aansluitleiding en temperatuur

Voorkom stagnatie

Situatie Beoordeling MaatregelenTerugstroombeveiliging direct aan begin aansluitleiding Ja Geen Risico Jaarlijkse controle

Nee Risico Plaats terugstroombeveiligingTemperatuur aansluitleiding > 25 °C Nee Gering risico Meten en controleren ruimtetemperatuur*.

Ja Risico Voorkomen temp. > 25 °C;Indien niet mogelijk dan realiseren en controleren wekelijks gebruik, of aftappen aansluitleiding.

Dode leidingdelen (L > 5d) aanwezig? Nee Geen risicoja Risico Verwijder dode leidingdelen

Component 3 Watervoorbehandeling bevochtigingswater

blz. 16 van 37

(Membraanfiltratie, RO, ontharding)Risico’s StandaardmaatregelenTemperatuur;Inhoud buffer (> 1 l); Stagnatie;Onvoldoende zuivering;Vervuiling, corrosie.

Pleeg minimaal onderhoud volgens eisen fabrikant;Voorkom stagnatie.

Situatie Beoordeling MaatregelenSysteem met buffer, Minimaal wekelijks gebruik. θ ≤ 25 °C Gering Risico Kies voor een systeem zonder buffer, anders minimaal wekelijks spoelen

of aftappen buffer bij geen gebruik langer dan een week. (Frequentie kan worden verlaagd bij hoge zuiveringsgraad).

θ > 25 °C Risico Kies voor een systeem zonder buffer, anders:1. Minimaal jaarlijks reinigen en desinfecteren van de buffer;2. Automatische controle zuiveringsgraad.

Systeem zonder buffer*. θ ≤ 25 °C Geen Risicoθ > 25 °C Gering Risico Wekelijks gebruiken, of aftappen systeem.

Dode leidingdelen (L > 5d) aanwezig in watervoorbehandelingssysteem?

Nee Geen risicoJa Risico Verwijder dode leidingdelen

blz. 17 van 37

Component 4 Aanzuigpunt luchtRisico’s StandaardmaatregelenAanzuigpunt in de omgeving van een koeltoren, zodat mogelijk besmetteaerosolen worden aangezogen;Aanzuigpunt in een omgeving waar organische verbindingen worden aangezogen, zoals van keukens of industriële bakprocessen.

Draag er zorg voor dat het aanzuigpunt van de luchtbehandelingskast buitendirect bereik ligt van de pluim van de koeltoren.

Situatie Beoordeling MaatregelenUitmonding eigen koeltoren ≥ 1 m boven de nok van het gebouw en aanzuigpunt verse lucht onder nok van het gebouw en/of uitmonding eigen koeltoren fysiek gescheiden van aanzuigpunt verse lucht.

Ja Gering RisicoNee Risico Aanpassen locatie aanzuiging, verhogen uitlaat koeltoren of;

Verplaatsen koeltoren.

Afstand uitmonding vreemde koeltoren tot aanzuigpunt verse lucht.

> 600 m Geen Risico Bepaal aanwezigheid van vreemde koeltorens in omgeving. Indien niet mogelijk dan uitgaan van < 600 m.

< 600 m Risico Kies voorfilter minimaal F7 en beheer voorfilter conformcomponentenblad "filtering lucht".

Aanzuigpunt verse lucht in omgeving waar organische verbindingen vrijkomen.

Nee Geen RisicoJa Gering Risico Kies voorfilter minimaal F7 en beheer voorfilter conform,

componentenblad "filtering lucht".

blz. 18 van 37

Component Luchtfilter(s)Risico’s StandaardmaatregelenVoorfilter: Bij langdurige vervuiling kan het filter een voedingsbodem leveren voor Legionellabacteriën in het bevochtigingswater;Nafilter: Bij een filter dat langdurig een hoge vochtigheid heeft (RV > 90%) is de effectiviteit kleiner, zodat ook aerosolen minder makkelijk worden afgevangen. Bij waterdruppels op filters kunnen bacteriën zich bovendien makkelijk verspreiden.

Voorkomen dat regendruppels het filter bereiken, door een rooster aan te brengen dat regeninslag voorkomt, in combinatie met een druppelvanger en voldoende lage luchtsnelheden;Filter vervangen met een minimumfrequentie conform beheersplan (beheer- en onderhoudsschema)..

Situatie Beoordeling MaatregelenVoorfilter geplaatst type F7 of beter Ja Geen Risico

Nee Risico Kies voorfilter minimaal F7 en beheer voorfilter conform, componentenblad "filtering lucht".

Automatische controle ∆p filter. Ja Gering Risico Vervangen filter bij ∆p-maximaal-signalering.Nee Risico ∆p-opnemer met maximaal-signalering aanbrengen, of tijdig vervangen

filter.Conditie nafilter na bevochtiging. Droog Geen Risico

Nat Gering Risico RV-begrenzer aanbrengen, bij RV > 90% automatisch signaleren;Indien nodig aanpassen setpoint RV.

blz. 19 van 37

Component 6a Bevochtiger met recirculatieRisico’s StandaardmaatregelenTemperatuur;Inhoud verzamelbak;Stagnatie;Corrosie;Vervuiling, kalkafzetting, biofilm;Falen spuiklep of spuiregeling.

Kies voor corrosievaste materialen, die bestand zijn tegen het gebruikte water en reinigings- en desinfectiemiddelen;Vermijd, of verwijder dode hoeken en dode leidingen;Zorg voor goede reinigbaarheid en toegankelijkheid;Pleeg minimaal onderhoud volgens eisen fabrikant;Reinig en desinfecteer bevochtiger 1 x per jaar;Inspecteer bevochtiger minimaal 1 x per jaar;Plaats voorfilter minimaal F7;Voorzie systeem van automatische leegloopvoorziening;Voorzie systeem van spuiregeling op basis van geleidbaarheidsmeting;Zorg ervoor dat na leeglopen geen water achterblijft;Draai ventilatoren na t.b.v. drogen na leegloop;Storingsmelding bij het disfunctioneren van de waterbehandeling;Storingsmelding bij het disfunctioneren van de spuiregeling;Neem corrigerende maatregelen na storingsmelding.

Situatie Beoordeling MaatregelenMinimaal wekelijks gebruik. θ ≤ 25 °C Gering Risico Controleren wekelijks gebruik;

Automatisch aftappen waterbak bij geen gebruik langer dan een week.θ > 25 °C Risico Voorkom temperaturen boven 25 °C;

Breng voorziening aan die de temperatuur in verzamelbak meet en op commando zorgt voor automatische extra verversing van het bevochtigingswater (indien nodig aanpassen spuiregeling);Alternatief voor bovenstaande maatregelen: Automatisch desinfecteren circulatiewater.

blz. 20 van 37

Situatie Beoordeling MaatregelenGebruik minder dan wekelijks. θ ≤ 25 °C Risico Periodiek spoelen (frequentie hangt af van waterkwaliteit; bij gebruik

van voorbehandeld water lagere frequentie), of aftappen verzamelbak en leidingen bij geen gebruik, langer dan 48 uur.

θ > 25 °C Hoog Risico Voorkom temperaturen boven 25 °C;Breng voorziening aan die de temperatuur in verzamelbak meet en op commando zorgt voor automatische extra verversing van het bevochtigingswater. (Indien nodig aanpassen spuiregeling.);Periodiek spoelen (frequentie hangt af van waterkwaliteit en omgevingstemperatuur; bij gebruik van voorbehandeld water lagere frequentie), of aftappen verzamelbak en leidingen bij geen gebruik, langer dan 48 uur;Alternatief voor bovenstaande maatregelen: Automatisch desinfecteren circulatiewater.

.

blz. 21 van 37

Component 6a of 6b verwijderen indien niet van toepassing

Component 6b Bevochtiger zonder recirculatieRisico’s StandaardmaatregelenTemperatuur;Waterinhoud systeem;Stagnatie;Vervuiling, kalkafzetting, biofilm.

Kies voor corrosievaste materialen, die bestand zijn tegen het gebruikte water enreinigings- en desinfectiemiddelen;Zorg voor goede reinigbaarheid en toegankelijkheid;Vermijd, of verwijder dode hoeken en dode leidingen > 5 x inwendige diameter;Pleeg minimaal onderhoud volgens eisen fabrikant;Inspecteer bevochtiger minimaal 1 x jaar;Kies voor watervoorbehandeling zoals ontharding in combinatie met ultrafiltratie,nanofiltratie of omgekeerde osmose, als fabrikant bevochtigingssysteem dit eist.

Situatie Beoordeling MaatregelenDrukregime in de bevochtigingssectie (of ontvochtigingssectie of natte koeler)

overdruk Geen risicoonderdruk Gering risico Controleer werking onderdruksifon maandelijks

Met watervoorbehandeling zoals ultrafiltratie, nanofiltratie of omgekeerde osmose, als fabrikant bevochtigingssysteem dat vereist.Gebruik minder dan wekelijks. θ ≤ 25 °C Gering Risico Periodiek spoelen (frequentie hangt af van waterkwaliteit; bij gebruik van

voorbehandeld water lagere frequentie), of aftappen verzamelbak en leidingen bij geen gebruik, langer dan 48 uur.

Vsysteem ≤ 1 liter θ > 25 °C Geen RisicoVsysteem > 1 literMinimaal wekelijks gebruik

θ ≤ 25 °C Geen Risico Controleer of realiseer wekelijks gebruik.θ > 25 °C Gering Risico Controleer of realiseer wekelijks gebruik, of zorg voor wekelijkse

doorstroming van het hele systeem.Vsysteem > 1 literGebruik minder dan wekelijks

θ ≤ 25 °C Gering Risico Realiseer wekelijks gebruik, of zorg voor wekelijkse doorstroming van het hele systeem.

θ > 25 °C Risico Realiseer dagelijks gebruik, of zorg voor dagelijkse doorstroming van het hele systeem;Minimaal jaarlijks reinigen van systeem.

blz. 22 van 37

Zonder watervoorbehandelingSituatie Beoordeling MaatregelenVsysteem ≤ 1 liter θ > 25 °C Geen RisicoVsysteem > 1 literMinimaal wekelijks gebruik

θ ≤ 25 °C Gering Risico Controleer of realiseer wekelijks gebruik, of zorg voor wekelijkse doorstroming van het hele systeem.

θ > 25 °C Risico Realiseer dagelijks gebruik, of zorg voor dagelijkse doorstroming van het hele systeem;Minimaal jaarlijks reinigen van systeem.

Vsysteem > 1 literGebruik minder dan wekelijks

θ ≤ 25 °C Gering Risico Realiseer wekelijks gebruik, of zorg voor wekelijkse doorstroming van het hele systeem.

θ > 25 °C Groot Risico Realiseer dagelijks gebruik, of zorg voor dagelijkse doorstroming van het hele systeem;Minimaal jaarlijks reinigen van systeem.

blz. 23 van 37

Component 6a of 6b verwijderen indien niet van toepassing

Component 7 Kanaal na bevochtigerRisico’s StandaardmaatregelenTemperatuur;Condens;Vervuiling.Een langdurig vochtig, warm en vuil kanaal kan een voedingsbodem worden voor en het overleven van Legionellabacteriën en kan het transport van Legionellabacteriën bevorderen.

Jaarlijks visuele controle van kanaal op vervuiling;Tegengaan vervuiling door schoonhouden installatiecomponenten en goede filtering toevoerlucht.

Situatie Beoordeling MaatregelenKanaal Schoon en droog Geen RisicoKanaal, vuil, vochtig (waterdruppels). θ ≤ 25 °C Geen Risico

θ > 25 °C Gering Risico Controle vochtigheid aan het einde van de bevochtigingssectie in de luchtbehandelingskast;Wegnemen oorzaak van condensvorming.

blz. 24 van 37

6 BeheersplanIn dit beheersplan vindt u de maatregelen die getroffen dienen te worden om de mogelijke risico’s op groei en verspreiding van legionellabacteriën tegen te gaan en de luchtbehandelingsinstallatie op een doeltreffende (veilige) manier te kunnen beheren. De maatregelen zijn verdeeld in de volgende onderdelen:

§ 6.1 Installatieaanpassingen inclusief organisatie§ 6.2 Beheer-/onderhoudsmaatregelen

Uitgevoerde installatieaanpassingen dienen geregistreerd te worden. De installatieaanpassingen kunt u aftekenen in de controlelijst installatieaanpassingen (§ 6.1) . Voor het registreren van Beheers- /onderhoudsmaatregelen kan het logboekblad § 7.1 gebruikt worden.

De wijze waarop beheer-/onderhoudstaken uitgevoerd dienen te worden staat omschreven in de bijlagen (Protocollen H 8).Controlelijst installatie-aanpassingen / beheer-aanpassingen

Tabel aanpassingen installaties en registratie gereed (eenmalig)

Omschrijving aanpassing datumgereed

paraaf toelichting Foto aan te passen onderdeel

blz. 25 van 37

6.1 Beheer-/onderhoudsmaatregelenBeheersmaatregel Norm en evt.

actie indien nodig

Frequentie * Registratie Door

AlgemeenControle uitvoering beheersplan Volledig Manager GebouwbeheerMonstername en analyse Legionella (zie protocol monstername en analyse 8.1)

< 100 kve/l Laboratorium

Monstername en onderzoek koloniegetal 37 °C < 1000 kve/ml LaboratoriumRegistratie acties bij normoverschrijding Nvt Manager GebouwbeheerRegistratie verslagen van overleg met controlerende instanties Nvt Portfolio managerPreventief mechanisch onderhoud Werkend BeheerderCorrectie mechanisch onderhoud Werkend Beheerder/installateurComponent GrondstofControle werking watervoorbehandeling Werkend Beheerder/ LeverancierComponent LeidingwaterinstallatieControle beheer leidingwaterinstallatie volgens geldende wetgeving en richtlijnen

Volledig Beheerder

Component AansluitleidingControle juiste werking terugstroombeveiliging Werkend BeheerderOnderbrekingsreservoir in aansluitleiding controleren Schoon en

werkendBeheerder

Onderbrekingsreservoir in aansluitleiding reinigen en desinfecteren Schoon BeheerderComponent WatervoorbehandelingOnderhoud watervoorbehandeling Werkend Beheerder/ LeverancierControle werking signalering watervoorbehandeling Werkend BeheerderControle werking en zuiveringsgraad watervoorbehandeling volgens fabrikant

Werkend Beheerder/ Leverancier

Wekelijks verbruik buffer realiseren Werkend Beheerder

blz. 26 van 37

Norm en evt. actie indien nodig

Frequentie * registratie Door

Component Bevochtiging met recirculatieControleer visueel op vervuiling, schade, microbiologische groei en corrosie.

Schoon en vrij van beschadigingen

Beheerder

Controleer uitschakelcontrole. Werkend BeheerderControleer sproeiers of nozzles op aanslag. Schoon BeheerderControleer circulatiepomp op vervuiling en aanslag bij de aanzuigzijde, controleer de toestand en functioneren van de filters.

Schoon Beheerder

Controleer werking geleidbaarheidssensor. Werkend BeheerderControleer werking desinfectievoorzieningen. Werkend BeheerderMaak bevochtigingseenheid volledig leeg en laat deze drogen. Schoon en droog BeheerderControleer druppel- of aerosolenvanger en luchtgeleidingsvoorzieningen op vervuiling, schade, afzettingen en corrosie.

Schoon Beheerder

Controleer werking regeling. Werkend BeheerderComponent Bevochtiging zonder recirculatieControleer op vervuiling, schade, microbiologische groei en corrosie. Schoon BeheerderControleer sproeiers of nozzles op aanslag. Schoon BeheerderControleer afvoer. Schoon BeheerderControleer vochtbegrenzer. Werkend BeheerderControleer werking regeling. Werkend BeheerderComponent Filtering luchtControleer op onacceptabele vervuiling en schade (lekkage) en geuren.

Schoon Beheerder

Controleer drukverschil Volgens opgave leverancier

Beheerder

Maximale periode tot eerste filtertrap vervangen moet worden. BeheerderMaximale periode waarbij tweede filterlaag vervangen moet worden. BeheerderComponent Distributie en afgifteControleer kanaal na bevochtiger op vervuiling en vocht. Schoon en droog Beheerder

blz. 27 van 37

* Afhankelijk van het resultaat van de beheersmaatregel dient de frequentie eventueel te worden aangepast.

blz. 28 van 37

7 LogboekHet logboek is een integrale weergave van alle onderhoud service en beheeractiviteiten aan de luchtbehandelingsinstallatie met bevochtigingssectie.

Op de registratielijst 7.1 zijn alle werkzaamheden en activiteiten die betrekking hebben op de koeltoreninstallatie geregistreerd.

blz. 29 van 37

7.1 Registratie werkzaamheden m.b.t. de luchtbevochtigingsinstallatie

Datum Uitgevoerde werkzaamheden, controles en activiteiten, storingen

Functie Paraaf Opmerkingen Conform vastgelegd Periodiek onderhoud

blz. 30 van 37

8 Bijlagen (protocollen)

De volgende bijlagen zijn opgenomen:

8.1 Protocol monstername en –analyse

8.2 Aanpak bij te hoge concentratie legionella

8.3 Volgprotocol bij te hoge concentratie Legionellabacteriën

8.4 Protocol veilig werken aan klimaatinstallaties

8.5 Tekeningen, onderhouds- en bedieningsvoorschriften

blz. 31 van 37

8.1 Protocol monstername en analyse

Toegepaste methode:Monstername: NEN-EN-ISO 5667Analyse: NEN 6265-2007 / ISO 11731

Opmerking:Gebruik altijd dezelfde testmethode en hetzelfde monsterpunt om de analyseresultaten goed te kunnen vergelijken.

Frequentie:

Bij een bevochtigingsysteem met recirculerend water wordt aanbevolen ten minste maandelijks desamenstelling van het water te controleren op resthardheid en geleidbaarheid om zo vast te stellen ofde spuiregeling goed werkt.

Tegelijkertijd zal een visuele inspectie op de helderheid van het water aangeven of de stofverwijderingsfiltersin de luchtinlaat nog voldoende effectief zijn.

Door om de 2 maanden een legionella-analyse te laten uitvoeren, kan de effectiviteit van bestaandebeheersmaatregelen worden getoetst.Daarnaast krijgt men een indicatie over de staat van het bevochtigingsysteem en kunnen zo nodig(desinfectie)maatregelen worden genomen.

Het is denkbaar dat door de werkgever wordt besloten om op grond van goede analyseresultaten gedurendeeen langere periode (bijvoorbeeld een jaar) te besluiten om de bemonsteringsfrequentie stapsgewijste verlagen tot bijvoorbeeld een frequentie van tweemaal per jaar. Hierbij zou als voorwaarde moetenworden gehanteerd dat er geen wijzigingen plaatsvinden in het onderhoud en beheer van de unit.

Monsterneming en analyse op legionella dienen door gespecialiseerde en gecertificeerde laboratoria teworden uitgevoerd conform NEN 6265 of een gelijkwaardige methode. Bij de uitslag moet worden gerapporteerdwelke methode is gebruikt en wat de nauwkeurigheid is. Door de relatief schone matrix is destandaard kweekmethode volgens NEN 6265 in deze situatie een geschikte methode voor het vaststellenvan de concentratie legionellabacteriën. Monsternamepunten:o Aftappunt van de hoofdcirculatieleiding; o Het waterreservoir van bevochtigings- of recirculatiewater.

Tijdstip:o Momenten van monstername in het jaar: 2-maandelijks tijdens in bedrijf;o Minimaal enkele uren na opstart van het systeem.

Rapportage:o Noteer uitslagen in het logboek; o Bewaar de analyserapporten in de map;o Bewaar deze minimaal drie jaar;o Bij legionella-normoverschrijding neem acties volgens bijlage 8.4 en registreer deze acties in het

logboek.

blz. 32 van 37

8.2 Aanpak bij te hoge concentratie legionella

Als een luchtbevochtiger besmet is met een te hoge concentratie Legionellabacteriën moet actie worden ondernomen conform de aanpak die behoort bij de betreffende concentratie. In onderstaande tabel staat het overzicht van de verschillende aanpakken bij de verschillende categorieën en concentraties.Aan de hand van het volgprotocol (§ 8.3) moet worden vastgesteld of er sprake is van een calamiteit of onderhoudsincident.

Tabel: Actieniveaus Legionella besmetting ConcentratieKve/l

Aanpak

<100 Systeem onder controle>100 en < 1.000

Correctieve maatregelen treffeno Het systeem direct leegmaken en daarna weer opvulleno Het systeem direct online desinfecteren door middel van dosering

van 5 ppm waterstofperoxide. (online desinfectie) schakel een eventuele UV unit vanaf het begin van de desinfectie gedurende 1 uur uit.

o Opnieuw bemonsteren.o De uitgevoerde waterkwaliteitsmetingen moeten geëvalueerd

worden teneinde eventuele verbeteracties vast te stellen>1.000 Evaluatie bedrijfsvoering het beheer is onvoldoende

o De bevochtigingsinstallatie uitschakelen en geheel leegmakeno De installatie dient te worden gedesinfecteerd met waterstofperoxide

(100 ppm) de luchtcirculatie staat uit tijdens desinfectie circuleer gedurende 1 uur en drain daarna de gehele installatie. Spoel de installatie goed na met schoon drinkwater gedurende 1 uur met ingeschakelde UV-unit indien aanwezig en drain nogmaals de gehele installatie. Wacht tenminste 1 uur voor openen van de LBK en tenminste 4 uur voor het weer ingebruik nemen van de installatie. (waterstofperoxide in damp vorm is schadelijk)

o Het evalueren van de waterkwaliteitsmetingen, en de uitgevoerde risicoanalyse teneinde eventuele verbeteracties vast te stellen.

o Uitvoeren her-bemonstering na desinfectie

Opmerking:Als het totaal aantal gewone (aërobe) bacteriën (het algemeen kiemgetal) groter is dan 1.000.000 kve/l (1.000 kve/ml) is het systeem vervuild en is de situatie en aanpak vergelijkbaar met die bij concentraties Legionellabacteriën boven 100 kve/l (0,01 kve/ml).

blz. 33 van 37

8.3 Volgprotocol bij te hoge concentratie Legionellabacteriën

Hieronder is het protocol gegeven dat uitgevoerd dient te worden wanneer een te hoge concentratie Legionella geconstateerd is. De te volgen werkwijze is in onderstaande tabel weergegeven.

Activiteit Omschrijving VerantwoordelijkeVaststellen te hogeconcentratie

De Legionella verantwoordelijke stelt vast dat na bacteriologische controle sprake is van te hoge concentraties Legionella. Het gaat bij luchtbevochtiging om > 1.000 kve/l.

Legionellaverantwoordelijke

Melden De calamiteit wordt gemeld aan de directie en daarna aan de arbodienst.

Legionellaverantwoordelijke

Instellen actieteam Stel een intern crisisteam samen (2 man) bestaande uit de beheerder en Legionellaverantwoordelijke. Vaak volstaat het al aanwezige uitvoeringsteam indien dit team op deze situatie is voorbereid.

Legionellaverantwoordelijke

Vaststellen enverdelen van acties

In gezamenlijk overleg ingaan op de volgende aspecten:o Evalueren risico calamiteit.o Mag installatie in bedrijf blijven of niet en hoe lang mag

buiten bedrijf zijn duren?o Welke desinfectie- en reinigingsmaatregelen moeten

worden getroffen en door wie?o Hoe moeten vrijgekomen reinigingsstoffen worden

verzameld en afgevoerd?o Moet de arbodienst worden ingelicht?o Moeten werknemers en bezoekers worden geïnformeerd?o Welke beschermingsmaatregelen zijn nodig?o Is het nodig werknemers of bezoekers te controleren die

mogelijk besmet zijn?

Legionellaverantwoordelijke

Vaststellentaakverdeling

Wie doet wat en wanneer? Legionellaverantwoordelijke

Uitvoeren acties Tref desinfectiemaatregelen. Actieteam en door hen ingeschakelde derden

Wegnemen oorzaak Ga na wat de oorzaak is van de te hoge concentratie en neem deze oorzaak weg.

Legionellaverantwoordelijke

Controle op effectiviteit maatregel

Neem opnieuw watermonsters voor bacteriologische controle.Evalueer metingen en monsters en herhaal of intensiveer zonodig desinfectiemaatregelen.

Legionellaverantwoordelijke

Vastleggen Neem dit op in het beheersplan en teken dit aan in het logboek:o Details calamiteit;o Toegepaste maatregel, uitgevoerde procesaanpassingen

en ingestelde beheersmaatregelen;o Controle resultaten.

Legionellaverantwoordelijke

blz. 34 van 37

8.4 Protocol veilig werken aan klimaatinstallaties

A. AlgemeenHet verdient aanbeveling dat medewerkers die werkzaamheden verrichten aan luchtbehandelingsinstallaties in het bezit te zijn van een VCA-certificaat. Hun direct leidinggevende dient in het bezit te zijn van een VCA-VOL-certificaat.Bij aanvang of herstart werkzaamheden controleren of situatie nog steeds veilig is en een LMRA uitvoeren.(LMRA = laatste minuut risicoanalyse)

B. Adembescherming

Situaties waarin adembescherming nodig is o Bij inwendige inspectie, monsterneming van werkende luchtbevochtigingssecties;o Bij inspectie druppelvanger van werkende luchtbevochtigingssectie indien aanwezig;o Bij reinigen van (onderdelen) in de luchtbevochtigingssectie;o Bij alle werkzaamheden rond of in een luchtbevochtingssectie met gemeten legionellaconcentratie >

10.000 kve/l;o In situaties waarin de uitvoerder zich niet fit/gezond voelt.

Aanbeveling uitvoering adembeschermingo Minimaal filterkwaliteit P2SL

Omstandigheden Soort maskerVoor korte perioden mondkapje:Voor lange perioden HalfgelaatsmaskerBij reinigen met (hogedruk)reiniger Volgelaatsmasker

Opslag en beheer adembeschermingDe eigen adembeschermingsmiddelen voor personeel zijn opgeslagen bij de Facilitaire afdeling, kantoor technische beheerder LBK systemenDe filters, indien relevant, dienen regelmatig volgens opgave fabrikant te worden ververst (bijhouden in hetlogboek). Leveranciers zorgen voor eigen adembeschermingsmiddelen.

Bescherming bij vervanging van filterso Draag een stofmasker, tenminste een halfgelaatsmasker met filtratie volgens de norm P2;o Draag handschoenen;o Bevochtig de te vervangen filters;o Trek direct na de werkzaamheden schone werkkleding aan en laat de vervuilde kleding reinigen (niet

uitkloppen);o Gebruik bij heel sterke vervuiling een papieren overall voor eenmalig gebruik;o Verpak de vervuilde filters direct na de wisseling.

blz. 35 van 37

Werken op hoogteo Er dient zoveel mogelijk gebruik te worden gemaakt van vaste trappen en bordesseno De ladder als werkplek op hoogte moet zoveel mogelijk worden beperkt. o Alleen als het gebruik van andere arbeidsmiddelen om technische, economische en operationele

redenen aantoonbaar* niet haalbaar is, mag de ladder als werkplek dienen. o De minimumeisen voor ladders in Nederland zijn vastgelegd in het Besluit draagbaar klimmaterieel van

de Warenwet en NEN 2484.o De werknemer moet een instructie hebben gehad ontvangen over gebruik van de laddero De deugdelijkheid van de ladder moet elk jaar worden gecontroleerd.

* zie http://www.vno-ncw.nl/web/servlet/nl.gx.vno.client.http.StreamDbContent?code=1009

Werken met chemicaliënBij de waterbehandeling en/of desinfectie en/of het zuren van de koeltoreninstallatie wordt gewerkt met chemicaliën en gelden de volgende verplichtingen volgens de Arbowet en de wet Milieubeheer:o Aanwezigheid van en risico-inventarisatie en -evaluatie (RIE) waarin risico’s van het werken met

gevaarlijke stoffen zijn opgenomen;o Gescheiden opslag van chemicaliën;o Aanwezigheid van werkinstructies voor het veilig werken met chemicaliën;o Beschikbaarheid en juist gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen;o Aanwezigheid van ventilatie van werk- en opslagruimten voor chemicaliën;o Aanwezigheid van noodvoorzieningen zoals een oogdouche;o Etikettering en signalering van leidingen en opslagreservoirs;o De aanwezigheid van een noodprocedure in geval van calamiteiten.

De SDU-uitgave “Chemiekaarten-2010” beschrijft de eigenschappen van verschillende chemicaliën en de bijbehorende nood- en preventiemaatregelen.

blz. 36 van 37

8.5 Tekeningen, onderhouds- en bedieningsvoorschriften

Hierna zijn de installatietekeningen (W, E, M&R) en de onderhouds- en bedieningsvoorschriften opgenomen van de (onderdelen) van de klimaatinstallatie.

blz. 37 van 37