Herhaling hoofdstuk 1: 1. Toegankelijkere naam voor

psychologische behoefte: vitamine

2. “Als onze behoeftes niet zijn voldaan, dan spreken we van behoefte - ….. frustratie/deprivatie

3. Type opvoedingsklimaat dat gekenmerkt wordt door een gebrek aan grenzen: permissief

4. Basiskenmerk van psychologische behoeftes universeel

5. ‘Winnen is voor mij altijd belangrijk. Waarom zou ik anders aan deze wedstrijd deelnemen?’, zo zei Marjan. Zij vertoont een sterke …. behoefte.

prestatie6. De ontwikkeling van … is belangrijk volgens

vele hulpverleners en ouders. Sommige theorieën schuiven het zelfs naar voren als een behoefte: eigenwaarde

DEEL I: VITAMINES VOOR GROEIHOOFDSTUK 2: PRANGENDE VRAGEN, RECENTE ONTWIKKELINGEN EN EEN HELDERE MENSVISIE

1. Waarom deze behoeftes? Spaarzaamheid1.1. Iedereen heeft toch behoefte aan een positief zelfbeeld?

Zijn er dan geen andere cruciale behoeftes, wat met behoeftes zoals- Eigenwaarde?- Uniciteit?- Betekenis?- Macht?- Zekerheid/veiligheid?- Sex? Enkelvoudige en multibehoeftetheorieën

Waarom enkel deze 3 behoeftes? De elegantie van spaarzaamheid

1.1.1 Eigenwaarde als gewenste uitkomst- Binnen de ZDT: het nastreven van een positief zelfbeeld kan een doel zijn- Het kan geen basisbehoefte zijn!- Positief zelfbeeld is geworteld in de bevrediging van de psychologische basisbehoeftes- Een positief zelfbeeld ontwikkelt zich als gevolg van het voldoen aan de 3 basisbehoeftes- studies: personen die meer behoeftebevrediging ervaren hebben een positief zelfbeeld en schommelingen in beide aspecten gaan gepaard met elkaar.

Wat is de rol van eigenwaarde? Binnen de ZDT wordt eigenwaarde bekeken als een drijfveer of als een uitkomst maar niet als een functionele behoefte.

Eigenwaarde vanuit de ZDT:a) Drijfveer van het gedrag- Voorwaardelijke eigenwaarde = mate waarin een positief

zelfwaardegevoel afhankelijk is van het succesvol uitvoeren van een activiteit (=contingente eigenwaarde)

- Eigenwaarde = beoogde doel / ambitie- Kwaliteit en kwantiteit van eigenwaarde

kan variëren in kwantiteit (hoeveelheid eigenwaarde een kind heeft) maar ook kwaliteit

- Voorwaardelijke eigenwaarde = valkuil voor spanning, testangst, verminderd welzijn & misschien zelfs verminderde behoeftebevrediging

MAAR: eigenwaarde mag niet direct nagestreefd worden!

Effecten van voorwaardelijke eigenwaarde, na het uivoeren van activiteit krijgen ze positieve/negatieve feedback Hoe meer voorwaardelijke eigenwaarde, hoe minder plezier, hoe meer stress, en negatieve samenhang met volharding. “Een positief zelfbeeld te proberen verwerven is als proberen snel in slaap te vallen. Hoe meer we ons er op toespitsen, hoe minder we het gewenste resultaat boeken”

b) Uitkomst van behoeftebevrediging

hoe kan iemand dan eigenwaarde verwerven als deze niet mag nagestreefd worden?– Via deelname aan behoeftebevredigende activiteiten

vb. Hobby; ‘intieme bedgesprekken’ ouder-kind– Eigenwaarde is

geworteld in behoeftebevrediging

– Neveneffect of “byproduct”: eigenwaarde groeit en wordt versterkt bij uitvoeren van

behoeftebevredigende activiteiten– Meer veilig verankerde eigenwaarde,

want minder afhankelijk van reactie anderen en bereikten resultaten

1.2 We hebben toch behoefte aan veiligheid/zekerheid? (Maslows behoeftepiramide)

ZDT Maslow’s theorie- Bevrediging van behoeftes + affectieve gevolgen hiervan

- Bevrediging van behoeftes + affectieve gevolgen hiervan

- Studie van de psychologische behoeftes

- Studie van de psychologische, fysiologische en fysieke behoeftes

- Geen rangorde tussen behoeftes (alle drie even fundamenteel)

- Piramidale structuur

1. Lichamelijke/fysiologische behoeftes: - Kunnen geïsoleerd worden- Volgens homeostatisch principe: tekort actie

hersellen evenwicht2. Fysieke veiligheid

- In een stabiele/veilige omgeving vertoeven- Bestaanszekerheid ervaren- Behoefte wordt sterk geactiveerd tijdens bedreigende

situaties3. Liefde

- Conceptueel sterke overlap met ZDT’s ‘relationele verbondenheid’

- Schenken/ontvangen van liefde en genegenheid- Ervaring wederkerige zorg en intimiteit- Onderscheiden van fysiologische behoefte seksueel

contact! 4. Eigenwaarde

- Waardering die men voor zichzelf kan opbrengen- De mate van ervaren waardering en respect vanuit de

buitenwereld5. Zelfactualisatie

- Tendens tot zelfvervulling, uitgroeien tot wie we optimaal kunnen zijn

Wat zijn de mogelijke betekenissen van de piramidale structuur? 1) « Verschuiving doorheen de piramide »: Mensen kunnen zich

pas richten op hogere orde behoeftes als aan lagere orde behoeftes is voldaan; anders gesteld, hoe meer de lagere orde behoeftes zijn voldaan, hoe meer

(a)belang men hecht aan hogere orde behoeftes (b)tijd en energie men kan stoppen in de bevrediging ervan

– ‘Hierarchy or relative prepotency’ (hiërarchie van relatieve dominantie) : behoeftes onderaan de piramide zijn fundamenteler dan hoger gerangschikte behoeftes.

– Hogere orde behoeftes = luxeproducten

– Bewust & onbewust sturen behoeftes ons gedrag

– Verschuiving: niet plots, maar gradueel

– Behoeftes moeten meer saillant worden in functie van contextuele omstandigheden vb. Vredestijd versus oorlogstijd ( tijdens de golfoorlog: bevragen welke behoeftes nu van belang waren en welke voor de oorlog van belang? Niet alleen security needs, elk van deze behoeftes wint aan belang tijdens oorlog!)

2) « Afhankelijke karakter van de behoeftes »: Het effect van de hogere orde behoeftes op welbevinden is afhankelijk van de mate waarin lagere orde behoeftes is voldaan. – Bevrediging lagere orde behoeftes = voorwaarde of

preconditie opdat hogere orde behoeftes een effect zouden hebben

– Vraag naar interactie = moderatie– Fysieke veiligheid / zekerheid: ervaring van voorspelbaarheid

en stabiliteit– Verschillende aspecten:

Omgeving: bescherming tegen natuurramp, oorlog, criminaliteit: vb. Syrische vluchtelingen; schrik voor grasmachine, regen en donder in de kampeertent

Financiële zekerheid: vb. Werkzoekenden, leefloontrekkers

Welke figuur ondersteunt de volgende hypothese: de bevrediging van lagere orde behoeftes is vereist opdat de bevrediging van hogere orde behoefte zou bijdragen aan ons welbevinden?- Afhankelijke variabele: welbevinden- Onafhankelijke variabelen: veiligheid & autonomie (hogere orde

behoefte)

Lage a

utonom

ie

Hoge au

tonom

ie0

2

4

6

Lage fysieke veiligheidHoge fysieke veiligheid

Lage a

utonom

ie

Hoge au

tonom

ie0

2

4

6

Lage fysieke veiligheidHoge fysieke veiligheid

Studie 1: Zuid-Afrikaanse sample, veiligheid omgeving

Studie 2   : Chinese sample, financiële zekerheid

Lage a

utonom

ie

Hoge au

tonom

ie0

2

4

6

Lage fysieke veiligheidHoge fysieke veiligheid

Lage a

uton...

Hoge au

to...

0

2

4

6

8

Lage fysieke veiligheidHoge fysieke veiligheid

- Zuid-Afrikaanse universiteitsstudenten die opgroeien in een regio

met hoge criminaliteits- en misdaadcijfers, die hun omgeving als onveilig ervaren.

- Arme, laaggeschoolde Chinese plattelandsarbeiders die met hun familie naar de stad waren uitgeweken in de hoop daar een beter leven op te bouwen.

- Onderzoek bevraagt naar fysieke zekerheid, bevrediging & frustratie van de ZDT-behoeftes, en de mate van het verlangen naar het bevredigen van de ZDT-behoeftes

- Ervaren van fysieke veiligheid/zekerheid hangt NEGATIEF samen met verlangen naar bevrediging ZDT-behoeftes

o Mensen die zich fysiek bedreigd voelen, wensen dus ook meer voldaan te zijn in hun psychische behoeftes (<-> Maslow !)

- Ervaren van groter gevoel fysieke zekerheid gaat gepaard met meer welbevinden

- Effect van psychologische behoeftebevrediging is niet afhankelijk van de mate waarin personen zich (on)veilig voelen.

o Iedereen is gebaat bij de bevrediging van de drie behoeftes

o Pleiten tegen een hiërarchische ordening van behoeftes

Kanttekeningen:1) Fysieke veiligheid = basis voor psychologische

behoeftebevrediging

2) Psychische onzekerheid / onveiligheid is vaak geworteld in de frustratie van de psychologische behoeftes

Studie van dynamische samenhang verdient aandacht

1.3 Fysiologische behoeftes

Fysieke zekerheid Welbevinden

Psychische behoeftes

– Benadrukken van het belang van psychische voedingsstoffen bij het fysieke welbevinden van de mens

– Verhouding tussen bevrediging van psychische en fysieke behoeftes is wederkerig: hoe beter aan de fysieke behoeftes is voldaan, hoe groter de kans dat aan de psychologische behoeftes wordt voldaan.

Illustratie: behoeftebevrediging en slaap

1.4

Slaappatroon in functie van blootstelling aan stressor (Campbell et al., 2015)

Blokperiode Examenperiode Vakantieperiode0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

BehoeftebevredigingBehoeftefrustratie

– Behoeftefrustratie, stress en slaapproblemen variëren hand in hand = systematisch covariatie

– Meer dan met slaapkwantiteit hangt psychologische behoeftebevrediging samen met slaapkwaliteit.

o Energieniveau niet enkel afhankelijk van aantal uren slaap, maar ook ons psychisch functioneren!

– Tweerichtingsverkeer: psychologische en fysiologische behoeftebevrediging haakt op elkaar in

1.4 Verdient deze lijst uitbreiding? Wat als de behoeftes wedijveren met elkaar? Voorgaande studies focussen op beperkt aantal behoeftes, maar wat als we er nu eens tien in kaart brengen…. Sheldon et al. (2001): “We vragen je om even na te denken over de afgelopen maand. Denk even na over de belangrijke gebeurtenissen die tijdens deze periode plaats vonden. Wat we je vragen om te doen is de voor jou de meeste prettige/bevredigende gebeurtenis voor de geest te halen. We zijn expliciet vaag over wat we verstaan onder een ‘bevredigende gebeurtenis’ omdat we graag willen dat je jouw eigen definitie hanteert. Je kan hier compleet zelf invulling aan geven.

Bevinding 1   : Gemiddelde bevrediging Eigenwaarde vooraan, daarna de basisbehoeftes

- Als de behoeftes een cruciale rol spelen in positieve ervaringen, zou er in sterke mate aan voldaan moeten zijn!

- Amerikaanse deelnemers: Eigenwaarde, verbondenheid, autonomie, competentie

- Zuid-Koreaanse deelnemers: Verbondenheid, eigenwaarde, autonomie, competentie

Bevinding 2: samenhang met welbevinden

- Nagaan of de mate van bevrediging van deze gemeten behoeftes ook voorspelt in welke mate deelnemers meer positieve dan negatieve gevoelens (affectbalans) rapporteren tijdens deze ervaring.

o Drie ZDT-behoeftes uniek positieve voorspellers van affectbalans

o Eigenwaarde en zekerheid uniek positieve bijdrageo Geld/materiële luxe: negatieve samenhang met

affectbalans

Take home boodschap:• Eigenwaarde is binnen ZDT geen behoefte, maar eerder een

uitkomst of drijfveer• ZDT schuift geen hiërarchische rangschikking van behoeftes

naar voren, in tegenstelling tot Maslow• Psychologische behoeftebevrediging versterkt ons

welbevinden, los van fysieke veiligheid

• Psychologische en fysiologische behoeftes staan ongetwijfeld in een dynamische wisselwerking

2. Wat doen behoeftefrustrerende ervaringen met onze behoeftes zelf?

- Minstens twee mogelijkheden om met behoeftefrustratie om te gaan

1) Bij frustratie kan de behoefte meer centraal komen te staan meer saillantie- Affectief verlangen om behoeftefrustrerende ervaring weg te

werken- Bewuste gedragsmatige poging om dit te doen.- Tendens tot herstel of restauratie - Assimilatie: we passen onze mening over onze behoeftes niet

aan aan onze ervaringen, maar houden ze intact.

2) Poging om alsnog behoeftebevredigende ervaring zoeken opgeven- Belang van behoeftes bagatelliseren- Devalueren het belang van behoeftebevredigende ervaringen

om gelatenheid te rechtvaardigen

- Accomodatie: mening over het belang van behoeftes wordt aangepast aan opgedane ervaringen

2.1 behoefteherstel2.1.1 Hoe omgaan met behoeftefrustratie- Zoektocht naar behoefteherstel, verschuiving in richting van

gefrustreerde behoefte:o Verlangens – affectiefo Aandacht – cognitiefo Intenties en reacties – gedragsmatig

- Copingreactie: actie ondernemen om gefrustreerde behoefte te compenseren

Voorbeeld: behoefte aan relationele verbondenheid bij studenten in verband brengen met gebruik van Facebook. Vooral studenten die zich tijdens de deprivatieperiode in toenemende mate eenzaam voelden, bleken de daaropvolgende 48 uur na het experiment meer geneigd om Facebook te gebruiken.

2.1.2 Bespiegelingen- neiging tot behoefteherstel treedt op, maar is deze neiging ook

effectief resulteert ze in afgebouwde behoeftefrustratie en toegenomen behoeftebevrediging?

- Zelfselectie: activiteiten kiezen die het sterkst aansluiten bij de gefrustreerde behoeftes

- De kunst is wellicht om in de actuele activiteit of het gevoerde gesprek geabsorbeerd te raken, en te vergeten dat deze tot doel hebben om onze behoeftetekorten weg te werken.

Toenemende eenzaamheid

Verschuivingverbondenhei

Facebookgebruikna

deprivatieperiode

o Zodra we potentieel behoeftebevredigende activiteiten en gesprekken zien als instrument om ons doel te realiseren, dreigt deze resultaatgerichte aanpak dit zijn doel voorbij te schieten.

o Procesfocus is dus cruciaalo Instrumentele/strategische aanpak vs. procesgerichte

benadering.- Proactieve natuur & homeostatische werking van

behoeftefrustratieo Veerkracht om frustratie aan te pakken!

2.2 behoeftegevoeligheden- Initiële behoeftefrustrerende ervaringen zetten aan tot actie, wat

gebeurt er wanneer de frustratie chronisch wordt? - Na verloop van tijd devalueren/bagatelliseren van behoeftes- Proces van toenemende (de)sensitisatie

o Individuen met hogere behoeftebevrediging hebben “scherpere voelsprieten” voor nieuwe opportuniteiten

o Individuen met hogere behoeftefrustratie hebben “afgestompte voelsprieten” voor nieuwe opportuniteiten, terwijl ze gevoelig zijn voor behoeftefrustrerende ervaringen

- Men voelt minder goed aan waar nieuwe kansen op behoeftebevrediging liggen

- Zelfs wanneer er een behoeftebevredigende gebeurtenis optreedt, wordt deze niet als dusdanig ervaren.

Ervaringen van toenemende behoeftefrustratie kan resulteren in behoeftedevaluatie (accommodatie): de behoefte wordt in zijn totaliteit een mindere waarde toegekend.

3. Een visie op de menselijke natuur: over groeimogelijkheden en kwetsbaarheden3.1 De organismisch-dialectische mensvisie- We worden niet geboren als een ‘tabula rasa’- We hebben een fundamentele neiging tot groei (het ‘zelf’)- Groeitendens kan ondermijnd worden en zo plaatsmaken voor

kwetsbaarheden en de donkere kant van het menselijke functioneren.

- 4 metatheoretische assumpties aan de basis van deze organismisch-dialectische metatheorie van de ZDT.

I. Mens = pro-actief organisme ó passieve recipiënt (behavioristen) die geprogrammeerd wordt door omgeving

Gevolg: Kan impact uitoefenen op zijn ontwikkeling!

II. Mensen hebben natuurlijke tendens om gedurende activiteitsdrang te groeien.(= ontwikkeling naar een meer georganiseerd en geïntegreerd functioneren)

- intra-individueel vlak = autonomie = autos – nomos = intrapersoonlijke differentiatie (vertakking) & integratie (coherentie) ó fragmentatie / inauthenticiteit vb. kind dat sporten uitprobeert

- inter-individueel vlak = homonomie = homos – nomos

= met gelijk gezinde personen een groep vormenvb. buurtschap, meer selecte groep vrienden op de univ

III. 3. Groei verloopt niet van vanzelf/automatisch! Zelf komt tot bloei/expansie of gaat teloor indien sociale

omgeving groei van het zelf voedt dan wel verhindert of zelfs actief blokkeert = organismisch-dialectisch mensbeeld

IV. Mens is ook kwetsbaar en de sociale omgeving kan deze kwetsbaarheid uitlokken / doen ontwaken

zelf-actualisatie-modellen (Maslow, Rogers): een essentie die ontdekt wordt => existentie cfr. Metafoor van eik

ó Sartre: ex nihilo een leven creëren: existentie gaat voor essentie: “Wat betekent het hier dat de existentie voorafgaat aan de essentie? Het wil zeggen dat de mens eerst bestaat, zichzelf waarneemt en opduikt in de wereld en pas daarna zichzelf nader bepaalt. Als de mens, zoals de existentialist hem opvat, niet definieerbaar is, dan komt dit doordat hij aanvankelijk niets is. Pas later wordt hij iets en wel datgene wat hij van zichzelf maakt”

Mens krijgt verpletterende verantwoordelijkheid in de schoenen geschoven; deze kan verlammend en beangstigend overkomen

Sartre: “Als de existentie inderdaad de essentie voorafgaat, kan nooit een verwijzing naar een gegeven, onveranderlijke menselijk natuur als verklaring worden aangevoerd; anders gezegd, er is geen sprake van determinisme, de mens is vrij, de mens is vrijheid ” óAssumptie van een op groei gericht zelf binnen ZDT = aangeboren stuwende kracht

4. Uitleiding deel 1 Wat zijn de voordelen van het benoemen van een set aan basisbehoeftes?

I. Brede waaier aan fenomenen en uitkomsten, waarvoor empirische ondersteuning bestond, op een spaarzame en coherente wijze te verklaren (en dus met een minimum aantal concepten)- Spaarzaamheidsprincipe- Positieve en negatieve uitkomsten (vitaliteit, plezier, ...

vs. depressie, racisme, ...)

II. Laat toe een antwoord te geven op wat de menselijke natuur precies inhoudt

III. Zeer belangrijk vanuit een toegepast perspectief

- Geeft aan hoe je een sociale omgeving kan inrichten om groei te bevorderen

- Is relevant in alle levensdomeineno Sport & beweging: vb. coachingsstijlo Opleiding & leren: vb. leerkrachtstijlo Bedrijven: vb. Leiderschapsstijlo Therapie, gezonheid & verandering: vb.

therapeutenstijlo Wat zijn goede en slechte culturen?o Opvoedingsstijl => zie Deel IV

- Zowel relevant voor het ingrijpen in dagelijkse interacties, met name op het communicatieve niveau als bij het nemen van structurele maatregelen.