1

Selectie boeken en leermiddelen uit het aanbod van docAtlas

Achtergrondinfo voor het onderwijs ....................................................................................................... 2

Algemene achtergrondinfo over radicalisering ....................................................................................... 6

Omgaan met actualiteit en media ......................................................................................................... 10

Informatieve boeken voor jongeren ..................................................................................................... 12

Identiteit ................................................................................................................................................ 14

Levensbeschouwing .............................................................................................................................. 18

Vooroordelen ........................................................................................................................................ 21

Burgerschap ........................................................................................................................................... 25

Veerkracht ............................................................................................................................................. 30

Geweldloos communiceren en omgaan met conflicten ....................................................................... 32

Studiedag 'Idealen, hoe radicaal is radicaal?’

19 april 2016

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 2

Achtergrondinfo voor het onderwijs

Klasse : dossier radicalisering / Klasse. - Brussel: Klasse, 2015. URL: http://www.klasse.be/radicalisering/

Dit dossier gaat over het gevaar van extreme radicalisering, hoe je die herkent, aanpakt en voorkomt. Hakenkruisen op pennenzakken of extreme Facebookstatussen over Syrië, elke school krijgt er vroeg of laat mee te maken. Dit dossier wil leraren, scholen en CLB-medewerkers helpen bij elke vorm van extreme radicalisering.

EXPOO : dossier radicalisering / Renty, Silke. - Brussel: EXPOO, 2015. - 37 p. URL: http://www.expoo.be/themas/radicalisering Vindplaats docAtlas Antwerpen: ge 05.4 radi

Met dit dossier wil EXPOO professionals in het brede werkveld opvoedingsondersteuning een overzicht geven van de belangrijkste kennis en expertise over radicalisering en de preventieve rol van opvoedingsondersteuning. EXPOO verzamelde relevante onderzoeken, rapporten en documentatie en bundelde de voornaamste inzichten.

Handvatten voor de preventie, aanpak en omgang met radicalisering binnen onderwijs / Departement Onderwijs en vorming. - Brussel: Departement Onderwijs en Vorming, 2016. - 17 p. URL: http://onderwijs.vlaanderen.be/deradicalisering Vindplaats Antwerpen: ro 1 hand Het Departement Onderwijs en Vorming reikt handvatten aan die je school helpen omgaan met radicalisering, en die je beleid voor deradicalisering mee vormgeven of bijsturen. In de leidraad lees je: Met welke preventieve maatregelen en initiatieven je school radicalisering voorkomt Wat je school kan doen als ze bij leerlingen verontrustende signalen vaststelt die geen acute dreiging vormen voor de school of de maatschappij: hoe herken je die signalen en bij welke actoren kan je terecht? Wat je school kan doen als ze bij leerlingen verontrustende signalen vaststelt die wel een acute dreiging vormen voor de school of de maatschappij Hoe je school het beste kan reageren als ze verontrustende informatie over derden verneemt.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 3

Radicalisering: visietekst van het GO! / GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. - Brussel : GO!, 2015. - 25 p. URL: http://goo.gl/BmXLYP Vindplaats docAtlas: ro 1 radi

Met deze visietekst en bijhorend informatiedossier wil het GO! duidelijk maken hoe het tegen het fenomeen radicalisering aankijkt en op welke manier scholen hun verantwoordelijkheid hierin kunnen opnemen. Het GO! neemt het Pedagogisch Project als uitgangspunt (PPGO!) en zet vooral in op actief burgerschap, interlevensbeschouwelijke dialoog en het positief

omgaan met diversiteit om polarisatie en radicalisering tegen te gaan.

Puberaal, lastig of radicaliserend? Grensoverschrijdend gedrag van jongeren in het onderwijs / Spee, Ine; Reitsma, Maartje. – s.l.: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenshap, 2015. - 44 p. URL: https://goo.gl/e4ZDCy Vindplaats docAtlas: ro 1 pube

Deze Nederlandse publicatie is geschreven vanuit de pedagogische opdracht van scholen en is bestemd voor alle professionals die aan een school verbonden zijn. Maar ze is ook bedoeld voor mensen die een taak hebben in de zorgketen van de school en voor beleidsmakers. Deze publicatie wil

docenten die met jongeren van circa 10 tot 18 jaar te maken hebben, bijstaan om hun soms moeilijke taak zo goed mogelijk uit te voeren. Het gaat vooral over proactief en preventief (en deels curatief) handelen om ontsporing van jongeren vroegtijdig te signaleren en mogelijk te voorkomen. Deze publicatie gaat niet over repressie – dat is immers geen taak van de school maar van politie en justitie – maar over het nemen van verantwoordelijkheid door de school. Dit is géén publicatie met alle ins en outs van allerlei vormen van radicalisering. Wel biedt het een kader waarin het proces van radicalisering geplaatst kan worden, op welke manier dit jongeren en de school kan treffen en wat de school hieraan kan doen.

Radicalisering in het klaslokaal : hoe te herkennen en te handelen? / van Eck, Sara. - Amsterdam: Centrum voor Nascholing, 2008. - 62 p.: 9,95 EUR Vindplaats docAtlas: ro 1 radi

Het Centrum voor Nascholing heeft in samenwerking met het Instituut voor Migratie en Etnische Studies (IMES) onderzoek gedaan naar de behoeftes van docenten en begeleiders in het voortgezet onderwijs in het omgaan met radicalisering. Vijf inspirerende conferenties en een reeks interviews met professionals in het Amsterdamse onderwijs leverden kennis op voor dit onderzoek. Resultaat is dit rapport, waarin Sara van Eck uit de doeken doet

wat radicalisering is, hoe je het herkent, en hoe je ermee om kunt gaan in de klas.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 4

Levensbeschouwelijke diversiteit in het onderwijs : sleutelconcepten en handvaten voor schoolbeleid / Segers, Ruben. - Antwerpen: Motief, 2010. - 41 p.: 15,00 EUR Vindplaats docAtlas: ro 3 leve

Deze brochure wil beleidsmensen uit het onderwijs, ondersteunend personeel en leerkrachten ondersteunen om een diversiteitsbeleid met aandacht voor levensbeschouwing uit te bouwen. In het eerste deel lichten de auteurs een aantal belangrijke concepten toe, zoals levensbeschouwing, identiteit, integratie, secularisering, scheiding van Kerk en Staat. Deze

concepten zijn cruciaal om een visie en beleid rond levensbeschouwelijke diversiteit op te bouwen. In het tweede deel reiken we handvaten aan voor het uitwerken van een diversiteitsbeleid met aandacht voor levensbeschouwing.

In Goede Handen : handboek voor levensbeschouwelijke communicatie en identiteit / van Remundt, Jos; Deen, Simon. - ISBN13 978-90-5972-262-0 - Delft : Eburon, 2008. - 168 p.: 24,99 EUR Vindplaats docAtlas Antwerpen: ro 3 ingo In de huidige, moderne maatschappij leven mensen met verschillende culturele en levensbeschouwelijke achtergronden met elkaar samen. Niet alleen ouders, maar ook scholen proberen de kinderen voor te bereiden op een samenleving die steeds verandert. Of scholen nu openbaar zijn of confessioneel, het is van groot belang dat zij de kinderen behulpzaam zijn bij

de vorming van hun eigen identiteit, zodat zij hun weg weten te vinden in deze pluriforme samenleving. Het handboek In Goede Handen biedt scholen een hulpmiddel bij het levensbeschouwelijk onderwijs, zodat kinderen zich kunnen ontwikkelen tot volwaardige en verantwoordelijke deelnemers aan onze complexe samenleving.

Een klas vol kleur : omgaan met culturele diversiteit / Teune, Robert. -. - ISBN13 978-90-5788-322-4 - Amersfoort : Kwintessens Uitgevers, 2011. - 153 p., ill.: 45,00 EUR Vindplaats docAtlas Antwerpen: ro 3 klas Dit boek geeft een inleiding in de huidige multiculturele samenleving en plaatst het onderwijs daarmee in verband. Leraren in basisscholen krijgen te maken met kinderen die in allerlei opzichten veel van elkaar kunnen verschillen. Deze diversiteit kan te maken hebben met verschillen in leerstijl, competenties, aanleg en persoonlijkheid, geslacht, huidkleur, lichamelijke

eigenschappen,... Daarnaast zijn er verschillen die vallen onder gezinssamenstelling, sociale klasse, opleidingsniveau van ouders en dergelijke kenmerken. Door de veranderde samenstelling van de bevolking, spelen de verschillen in culturele achtergrond vaak een belangrijke rol. Binnen de culturele diversiteit vind je ook verschillende opvattingen en gebruiken op het gebied van levensbeschouwing en religie. Dit boek richt zich op de ontwikkeling van kennis en inzicht, maar ook op de vaardigheden

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 5

en attitude in relatie tot intercultureel en interreligieus onderwijs. Feiten worden afgewisseld met opdrachten die uitdagen om te reflecteren op de eigen houding en visie op cultuur en religie in relatie met het onderwijs. De methodiek van het boek is gebaseerd op de concepten uit de Transactionele Analyse met betrekking tot communicatie. Een klas vol kleur is bedoeld voor leraren (in opleiding), onderwijsteams, onderwijsleiders, kind- jeugd- en jongerenwerkers en verder iedereen die zich op een praktische manier wil verdiepen in interculturele communicatie. De uitgave wordt ondersteund door een website.

Confronting islamophobia in educational practice / van Driel, Barry. - ISBN13 978-1-85856-340-4 - Stoke on Trent : Trentham Books, 2004. - 209 p. Prijs: 26,95 euro Vindplaats docAtlas Antwerpen: ro 3 confr Dit boek gaat over islamofobie in het onderwijs. Islamofobie wordt onderzocht vanuit een aantal perspectieven. De achtergrondartikels in het boek geven de context van het fenomeen, maar het grootste deel van het boek gaat over de onderwijspraktijk en hoe scholen, leerkrachten en studenten omgaan met de stereotypes, vooroordelen en discriminatie ten aanzien van de islam en moslims. Er zijn bijdragen van academici uit de VS,

Groot-Brittannië, Nederland, Oostenrijk, Duitsland, Italië, Australië en Israël.

Moslimdiscriminatie in het voortgezet onderwijs : een onderzoek onder docenten / Bouma, S.; De Ruig, L.. - Zoetermeer: Panteia, 2015. - 58 p. Vindplaats Antwerpen: ro 3 mosl Bijna twee op de drie docenten geeft aan in 2014 getuige te zijn geweest van incidenten in de klas die zij in verband brengen met moslimdiscriminatie. Dit blijkt uit dit rapport van Panteia, dat in opdracht van de Anne Frank Stichting en FORUM onderzoek deed naar moslimdiscriminatie in het voortgezet onderwijs. De Anne Frank Stichting wil met het onderzoek, waaraan 498 docenten meededen, een actueel beeld krijgen van de aard en omvang van moslimdiscriminatie op middelbare scholen. Het onderzoek is een vervolg op

het onderzoek in 2013 naar antisemitisme in het voortgezet onderwijs.

Thank you for tomorrow : zinnig aansluiten bij de leefwereld van jongeren / Clé, Ann. - Antwerpen: Garant, 2015. - 192 p.. - ISBN: 978-90-441-3319-6: 22,90 EUR Vindplaats Antwerpen: ge 05.1 than

Jongeren. Iedereen lijkt wel iets van, voor of met hen te willen. Aan de jeugd van vandaag wordt dan ook langs alle kanten geduwd en getrokken. Dit boek draait het perspectief om en legt het oor te luisteren bij de jongeren zelf. Op basis van een uitgebreide literatuurstudie en groepsgesprekken, biedt de auteur in een eerste deel inkijk in de leefwereld van adolescenten tijdens hun hobbelige parcours naar de volwassenheid. Het tweede deel

omvat beproefde strategieën, tips & tricks en heel wat praktijkvoorbeelden voor wie met jongeren aan de slag wil.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 6

Algemene achtergrondinfo over radicalisering

De lokroep van IS : Syriëstrijders en (de)radicalisering / Loobuyck, Patrick. - Kapellen: Pelckmans, 2015. - 284 p. - ISBN: 978-90-289-8361-8: 21,50 EUR Vindplaats docAtlas: ge 08.2 lokr

Over de beweegredenen en oorzaken van 'radicalisering' lopen de meningen uiteen. Sommigen focussen op de politieke ideologie die in de islam en koran is geworteld. Anderen wijzen op het belang van frustratie die het resultaat is van uitsluiting, discriminatie, een slechte jeugd of een gebrek aan perspectief. Ook over de remedies bestaat veel discussie: moet de overheid vooral repressief dan wel preventief optreden en hoe en waar gebeurt dit

dan best? Kunnen mensen in hun radicaliseringsproces gestopt worden en wie of wat moet hierin een sleutelrol krijgen? Hoe kwalijk de fenomenen ook zijn, ook IS en de Syriëstrijders verdienen een genuanceerd en goed geïnformeerd maatschappelijk debat. Het boek De lokroep van IS wil hier zijn steentje bijdragen door relevante informatie samen te brengen vanuit verschillende perspectieven en op die manier het debat over Syriëstrijders en radicalisering voeden. Met bijdragen van Mohamed Achaibi, Stijn Aerts, Rachid Benzine, Brice De Ruyver, Ludo De Brabander, Tarik Fraihi, Karin Heremans, Brahim Laytouss, Johan Leman, John Nawas, Lieven Pauwels, Marion van San en Jessika Soors.

#radicalisme #extremisme #terrorisme / Benyaich, Bilal. - Leuven: Van Halewyck, 2015. - 86 p. - ISBN: 978-94-6131-389-8: 9,90 EUR Vindplaats docAtlas: ge 08.2 radi

In dit essay analyseert politicoloog Bilal Benyaich de achtergrond van het islamitisch radicalisme en extremisme bij ons. Hij geeft aan wie de Syriëstrijders zijn, welke profielen we kunnen onderscheiden en wat hen drijft. Ook wordt het beleid kritisch tegen het licht gehouden.

De jihadkaravaan : reis naar de wortels van de haat / AlDe'emeh, Montasser; Stockmans, Pieter. - Tielt: Lannoo, 2015. - 432 p. - ISBN: 978-94-014-2606-0: 24,99 EUR Bekijk een voorpublicatie: http://goo.gl/gkeZi3 Vindplaats docAtlas: ge 08.2 jiha

Dit boek is een mix van het levensverhaal van Montasser AlDe'emeh en een analyse over politiek en extremisering in Europa en het Midden-Oosten. Ooit stond AlDe'emeh op het punt om zelf de wapens op te nemen. Als een ontwortelde tiener van Palestijnse afkomst die opgroeide met haat maar bevrijding vond in kennis, begrijpt hij beter dan wie ook wat westerse

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 7

moslimjongeren doet bezwijken voor de lokroep van het kalifaat. Samen met journalist Pieter Stockmans reisde hij naar het Jordaanse Zarqa, de bakermat van de internationale jihad en de plaats waar AlDe'emeh in een vluchtelingenkamp geboren werd. AlDe'emeh bracht ook twee weken door bij Belgische en Nederlandse strijders in Syrië, een unieke kans om hun denken te doorgronden en de oorlogswaanzin mee te maken. Stockmans bezocht de andere strijdende partijen in het Midden-Oosten. Het boek beschrijft hun ervaringen en analyseert de dynamiek die leidt tot extremisme. Op het einde van het boek geven de auteurs tien aanbevelingen om polarisering tegen te gaan.

Islam en radicalisme bij Marokkanen in Brussel / Benyaich, Bilal; Omar, Zibar. - Kessel-Lo: Van Halewyck, 2013. - 206 p. - ISBN: 978-94-6131-004-0: 17,50 EUR Vindplaats docAtlas: ge 08.2 isla

Brussel heeft een omvangrijke islamitische populatie, waarvan de meerderheid van Marokkaanse origine is. Wie zijn deze Brusselse moslims en hoe beleven zij de islam? Benyaich toont hoe de sjiitisering toeneemt en de islamiseringspolitiek van de Golfstaten bijdraagt aan de groeiende roep om een 'zuivere islam'.

Wat drijft de Syriëstrijder / Coolsaet, Rik (Samenleving en Politiek, vol. 2015, nr. 2, p. 4-13). URL: http://www.giis.ugent.be/publications/2015/wat-drijft-de-syriestrijder

In dit artikel in het tijdschrift Samenleving en politiek bekijkt politicoloog Rik Coolsaet de achtergronden en motieven van Syriëstrijders. Syrië is een magneet voor jongeren uit heel Europa. Zoals eerder met de invasie van Irak in 2003, heeft de mythe van een onstuitbare Islamitische Staat (IS) een nieuwe opstoot gegeven aan het jihadi-terrorisme. Maar de Syriëstrijder van vandaag laat zich moeilijk vergelijken met de jihadi van vroeger. Hij (en zij) is vaak jong en erg bezig met zichzelf. Zij lijken niet langer het product te zijn van een radicalisering- oude stijl, met een min of meer lange periode van voorafgaande (zelf)indoctrinatie. IS slaagt er blijkbaar in om in te spelen op een brede waaier van persoonlijke beweegredenen en behoeften. De Syriëgang wortelt dan ook in een jongerensubcultuur en in een generatieconflict.

Idealen op drift : een pedagogische kijk op radicaliserende jongeren / van San, Marion; Sieckelinck, Stijn; de Winter, Micha. - Den Haag: Boom Lemma, 2010. - 104 p. - ISBN: 978-90-5931-560-0: 17,50 EUR URL: http://www.kis.nl/sites/default/files/10/Idealen-op-drift.pdf Vindplaats docAtlas: ge 05.1 idea 'Idealen op drift' onderzoekt radicalisme bij jongeren vanuit een pedagogisch perspectief. Het rapport biedt aan de hand van vijf typerende casussen inzicht in de rol en problemen van opvoeders, hulpverleners en onderwijsgevenden die te maken hebben met jongeren met extreme idealen. Het geeft inzicht in

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 8

de pedagogische condities voor de ontwikkeling van extreme idealen en biedt aanknopingspunten voor de ontwikkeling van preventieve maatregelen.

Handvatten voor een lokale aanpak van radicalisering / Van Broeckhoven, Kato; Gielen, Amy-Jane. - Brussel: VVSG, 2015. - 32 p. Vindplaats Antwerpen: ge 11 hand URL: http://www.vvsg.be/nieuws/Paginas/VVSG-werkt-lokale-strategie-tegen-radicalisering-uit.aspx

De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) werkte een draaiboek uit om lokale besturen te ondersteunen bij hun regierol in de strijd tegen radicalisering. Preventie, interventie, repressie, nazorg en partnerschappen zijn centrale begrippen. Het werk past in het project "Een lokale aanpak van radicalisering" dat er kwam met de steun van Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Liesbeth Homans. Het handelingskader

beschrijft de lokale verantwoordelijkheid aan de hand van drie fasen: preventie van radicalisering; persoonsgerichte aanpak en re-integratie; nazorg. Achteraan in dit document vind je een overzicht van instanties die lokale besturen ondersteunen bij de aanpak van radicalisering. Bevat volgende informatieve bijlagen: Radicalisering?; persoonsgerichte aanpak; familieondersteuning; beroepsgeheim in het kort.

Moslims en niet-moslims in Brussel : tussen spanningen en wederzijdse aanpassingen / Maréchal, Brigitte; Boquet, Célestine; Dasetto, Felice. - Brussel: Koning Boudewijnstichting, 2014. - 100 p.: 0,00 EUR Vindplaats docAtlas: ge 08.2 mosl URL: http://www.kbs-frb.be/nl/Activities/Publications/2014/313315

Het debat rond het succes of de mislukking van de integratie van migranten wordt sterk beïnvloed door de perceptie rond de moslimgemeenschap in ons land. Bepaalde kwesties worden acuter met de dag: de toename van levensbeschouwelijke tekens in het algemeen en in het bijzonder vanuit de

Islam en dit in het onderwijs, in jeugdhuizen, op de werkvloer. Acht jaar na de publicatie van het rapport 'Moslims en niet-moslims. Knelpunten in de dialoog' (2006) wenste de Stichting een nieuwe blik te werpen op de relaties en wederzijdse kijk tussen moslims en niet-moslims in Brussel. De onderzoekers van het Centre interdisciplinaire d'études de l'islam dans le monde contemporain (CISMOC-UCL) hebben zich, zonder taboe, verdiept in vragen die de bron vormen voor reële of mogelijke conflicten, en dit vanuit de wens om een gezonde en constructieve dialoog te voeren. Dit onderzoek richtte zich in het bijzonder op de relaties in scholen, bedrijven en verenigingen maar ook op intermenselijk vlak. De resultaten wijzen op de moeilijkheden om vreedzame relaties op te bouwen, en op het wederzijds gevoel van onbehagen. Deze publicatie vormt de synthese van de voornaamste onderzoeksresultaten.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 9

De impact van het radicaliseringsdebat op jongeren / Motief vzw; Uit De Marge; Samenlevingsopbouw, 2015 URL: http://uitdemarge.be/radicaliseringsdebat

Op 5 februari 2015 organiseerden Motief vzw, Uit De Marge en Samenlevingsopbouw een studiedag over de impact van het radicaliseringsdebat op jongeren. Veel jongeren zoeken antwoorden op vragen naar zingeving en identiteit. Ze gaan te rade bij verschillende levensbeschouwingen. Onze samenleving lijkt vandaag vooral te focussen op geradicaliseerde en gewelddadige Jihadstrijders. Hoe beïnvloedt dit discours de manier waarop we omgaan met jongeren en levensbeschouwing? En welke gevolgen hebben deze benadering en de maatregelen die eruit volgen voor jongeren zelf? De teksten van de inleiding door Samira Azabar (Motief vzw) en dr. Meryem Kanmaz (Minderhedenforum) en een filmpje waarin jongeren aan het woord komen vind je op de website van Motief.

Panorama : Mijn jihad / Vranckx, Rudi. – VRT, 2015. – 54 min. URL: http://www.canvas.be/video/panorama/2015/mijn-jihad Met meer dan 400 zijn ze intussen, jonge Belgische moslims die vertrokken om te gaan vechten in Syrië. Een probleem

dat te lang niet is aangepakt. Tot er ook terugkeerden. Tot Charlie Hebdo. Tijd voor Rudi Vranckx om voor Panorama op zoek te gaan naar het tegenverhaal dat de islamitische gemeenschap probeert te bieden.

De islam in 500 woorden / Fraihi, Hind. - Leuven: LannooCampus, 2015. - 208 p.. - ISBN: 978-94-014-2645-9: 19,99 EUR Vindplaats Antwerpen: ge 08.2 isla De islam is een heet hangijzer in de actualiteit. Om bij te kunnen blijven is het nodig dat je weet waarover je praat, los van alle misverstanden, vooroordelen en al te snelle uitspraken. Want wat betekent 'jihad' nu bijvoorbeeld echt? En wat met de verschillende strekkingen in de islam? De islam in 500 woorden bevat een definitie van de belangrijkste termen die een rol spelen in discussies. Vanuit zes handige categorieën gaat het boek in

op de belangrijkste plaatsen voor moslims, de islam in België, de geloofsleer, de islam vandaag en vroeger, en opvallende misvattingen. Op die manier leer je in een compacte en handige vorm de namen en begrippen kennen die echt relevant zijn.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 10

Omgaan met actualiteit en media

De wereld op je bord! Brandende kwesties, ontwijken of aanpakken? / Demets, Jan. - Brussel: Koning Boudewijnstichting, 2008. - brochure (40 p.) Doelgroep: 11-18 jaar, volwassenen Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.3 were Vindplaats docAtlas Turnhout: T 05.01.105 Deze bundel reikt leraren instrumenten aan om vlot te kunnen inspelen op actualiteit en politiek met hun leerlingen. De bundel bestaat uit vier delen en bevat aanbevelingen i.v.m. gespreks- en discussietechnieken, politieke standpunten en deontologie, hoe werken met concrete cases in de

klaspraktijk. In deel 1 heeft men het over het wat en waarom van heikele thema's en de rol van de leerkracht hierin. Deel 2 betreft vaardigheden van leerlingen én leraren: aandachtspunten voor een goed gesprek, een goede houding en stevige vaardigheden als proces- en groepsbegeleider. Deel 3 gaat over het beheren van gesprekken en discussies, met verschillende aandachtspunten, modellen, werkvormen,... In deel 4 worden suggesties aangereikt om met enkele inhoudelijke thema's aan de slag te gaan. Er zijn ook korte verwijzingen naar andere organisaties, websites of lectuur waar je terecht kunt voor meer info over de democratie en haar instellingen, burgerzin, participatie, de rol van de media, omgaan met agressie,...

Controversiële onderwerpen in de klas : informatief pakket rond het behandelen van heftige meningsverschillen in de klas (lager en secundair onderwijs) / van Puymbroeck, Maya ; Taelman, Wim. - Antwerpen : Vormen vzw. - 16 p. Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.3 cont URL: http://goo.gl/yhYH8i In deze tijd van massamedia en elektronische communicatie worden kinderen en jongeren regelmatig blootgesteld aan de conflicten en controverses in de wereld. Het is niet altijd makkelijk om er met hen over te

praten omdat men snel beland bij ethisch of maatschappelijk beladen thema's die zeer gevoelig liggen. Toch is het aangaan van deze discussies belangrijk, onder meer omdat het leerlingen voorbereid op actief en democratisch burgerschap met respect voor mensenrechten, omdat ze hierdoor kritisch leren denken, omdat het hun interpersoonlijke vaardigheden aanscherpt en omdat controverses actueel zijn en nauw aansluiten bij hun leefwereld. Deze handleiding helpt leerkrachten en scholen bij het benaderen van controversiële onderwerpen. Ze biedt strategieën om moeilijke confrontaties om te zetten in een leerproces. Er zijn aanwijzingen voor het lager onderwijs en voor het secundair onderwijs.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 11

Hoe als school om te gaan met de nasleep van de aanslag in Parijs? Suggesties en lesbrieven voor docenten / De Vreedzame School. - Maartensdijk : De Vreedzame School, 2015. - [16] p. URL: http://goo.gl/baam4d Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.2.4 hoea

Vreedzame School publiceerde deze lesbrief naar aanleiding van de terroristische aanslagen in januari 2015 in Parijs. Zo willen ze alle scholen laten delen in de ervaringen die ze hebben opgebouwd om verstandig met conflicten en meningsverschillen in school en klas om te gaan. Dit katern bevat een aantal algemene suggesties en vier uitgeschreven lesbrieven die ingezet kunnen worden in de derde graad LO en de eerste en tweede graad SO.

BOMM. Bewust Omgaan Met Media / Karel de Grote Hogeschool, Toegepaste Jeugdcriminologie. - Antwerpen: Pax Christi Vlaanderen, 2008. - 24 p., bevat: handleiding voor de leerkracht, cd-rom. - ISBN: 978-90-77022-84-9: 7,00 EUR Doelgroep: 11-16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.3 bomm BOMM is een lespakket dat jongeren ertoe aanzet media kritischer te benaderen en te gebruiken. Aan de hand van drie werkvormen worden verschillende mediastijlen, de gevolgen van geweld in media,

mediafenomenen en de invloed van media op de omgeving van jongeren besproken. Het pakket bevat een handleiding voor de leerkracht en een cd-rom met de werkvormen en het lesmateriaal. Media & Samenleving - Werkbundel / Bogers, Frank. - [S.l.]: Klascement, 2008. Doelgroep: 15-18 jaar URL: https://www.klascement.net/docs/10136/?previous Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 08.093

Deze werkbundel voor de derde graad van het secundair onderwijs (ASO-TSO-KSO) behandelt massamedia en beeldvorming. Overzicht van de hoofdstukken: 1. Inleiding, meer info over een massamedium en het Vlaams medialandschap; 2. Functies van de massamedia; 3. Nadelen verbonden aan de groei en functies van de massamedia; 4. Invloed of macht van de massamedia; 5. Rol van de media in de beeldvorming; 6. Vrijheid van meningsuiting en persvrijheid; 7. Overheid, economie en media. Voor de opdrachten wordt gebruik gemaakt van recente teksten, foto's en afbeeldingen.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 12

Informatieve boeken voor jongeren

Fundamentalisme / Woolf, Alex. - Harmelen: Ars Scribendi, 2005. - 64 p., ill. - (Politieke en economische systemen). - ISBN: 90-5566-165-1 Doelgroep: 11--18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 01.046 Vindplaats docAtlas Turnhout: T 01.69

De reeks ‘Politieke systemen’ behandelt verschillende organisatievormen: hoe deze vanaf het begin tot in de huidige vorm vanuit verschillende ideeën is ontstaan, hoe deze zich in de praktijk heeft ontwikkeld, en hoe dit systeem zich verhoudt tot de bevolking. Dit boek gaat over fundamentalisme. Het is een

geloof in de letterlijke waarheid van een heilige tekst. Alle wereldreligies kennen fundamentalistische aanhangers. Dit boek vertelt het verhaal van de geschiedenis van het fundamentalisme en biedt een beschouwing op de groei van de verschillende fundamentalistische stromingen vanaf het begin van de 20ste eeuw tot het heden.

Papa, wat is een moslim? / Ben Jelloun, Tahar. - Breda: De Geus, 2002. - 91 p. - ISBN: 90-445-0256-5 Doelgroep: 10-16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 02.02.021 Vindplaats docAtlas Turnhout: T 02.01.90

Papa, wat is extremisme? Wie was Mohammed? Waar komt het woord jihad vandaan? Waarom dragen veel islamitische vrouwen een sluier? Wie waren de Arabische ontdekkingsreizigers? In antwoord op vragen van zijn kinderen vertelt Tahar Ben Jelloun over de islam en de Arabische beschaving. Een

informatief boek voor iedereen die meer over de islam en de geschiedenis van de islam wil weten.

Religieus extremisme / Otto, James. - Harmelen: Ars Scribendi, 2006. – 48 p., ill. - (Hedendaagse Kwesties). - ISBN: 90-5566-176-7 Doelgroep: 11-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 05.045 Vindplaats docAtlas Turnhout: T 05.01.98

In de reeks ‘Hedendaagse kwesties’ worden actuele alledaagse kwesties, waaronder zeer controversiële, voor het voetlicht gebracht. Het doel is om aan te zetten tot debat en discussie. In ‘Religieus extremisme’ wordt een breed beeld geschetst van een van de meest controversiële kwesties van

deze tijd. Ingegaan wordt op onderwerpen als: mogelijke verbanden tussen religieus extremisme en terrorisme; de rol die religieus extremisme speelt in gevaarlijke sekten; de rol van internationale

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 13

betrekkingen en politiek bij de oorzaken van religieus extremisme. Het boek bevat citaten van mensen die direct te maken hebben of hadden met religieus extremisme, aangevuld met gezichtspunten en cijfers.

Het ontstaan van het Midden-Oosten / Downing, David. - Harmelen: Ars Scribendi, 2006. - 56 p. - (Het Midden-Oosten). - ISBN: 90-5495-961-4 Doelgroep: 11-16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A AZI/AZI.016 Vindplaats docAtlas Turnhout: T AZI/AZI.20

Het Midden-Oosten is een broeinest van conflicten in de hedendaagse wereld. In dit boek wordt antwoord gegeven op de belangrijkste vragen met betrekking tot de geschiedenis van het gebied, zoals: Waarom werden de grenzen van het Midden-Oosten bepaald door Europese machten? Op welke

manier hebben besluiten uit het verleden geleid tot de hedendaagse conflicten? Waarom wantrouwen verscheidene gewone mensen in het Midden-Oosten het Westen? In deze serie wordt ingegaan op de voortdurende conflicten in het Midden-Oosten. Verkend wordt hoe de conflicten zich in de loop van de vorige eeuw hebben ontwikkeld, en wat de oorzaken en achtergronden van de conflicten zijn. De boeken bevatten veel primaire bronnen, waaronder ooggetuigenverslagen, illustraties, kaarten en grafieken.

De golfstaten / Gallahger, Michael. - Leidschendam: Biblion, 2005. - 44 p., geïl.(foto's), met verklarende woordenlijst. - (Flitslicht). - ISBN: 90-5483-632-6 Doelgroep: 13-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A AZI/AZI.017 Vindplaats docAtlas Turnhout: T AZI/AZI.23

De informatieve reeks 'Flitslicht' onderzoekt enkele brandhaarden in de wereld. Sommige regionale conflicten hebben hun wortels diep in de geschiedenis, en blijven generaties lang sudderen. Informatieve teksten,

foto's, citaten en kaarten geven een overzicht van elk conflict, er is ook aandacht voor de meest recente ontwikkelingen. In 'De golfstaten' worden de ontwikkelingen beschreven die dit deel van de wereld al eeuwenlang tot een slagveld maken, met name in Irak, Iran, Saoedi-Arabië, Oman en Jemen. Er is aandacht voor de rol van de islam en de diverse stromingen binnen de islam. Van de strijd om het toenmalige Perzië, de Sjah's in Iran, tot de val van Saddam Hoessein.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 14

Syrië / Bouwman, Bernard. - Amsterdam: KIT, 2010. - 122 p., geïll.(uitklapbare kaart). - (Landenreeks). - ISBN: 978-90-6832-425-9 Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen Vindplaats docAtlas Antwerpen: A AZI/SYR.001 Vindplaats docAtlas Turnhout: T AZI/SYR.01

De Landenreeks behandelt verschillende aspecten van de geschiedenis, de cultuur, de politiek, de sociale omstandigheden en de economie van het land. Het werk bevat zwart-wit en kleuren fotomateriaal, cijfergegevens, tabellen en kaarten. Er is een duidelijk accent gelegd op achtergrondinformatie en

analyses van recente ontwikkelingen. Terwijl het land internationaal als een paria wordt behandeld, zijn de meeste Syriërs trots op hun land. Zij wijzen op de historische positie van hun land als een van de grote cultuurcentra van het Midden-Oosten. Zij snakken ook naar een meer open samenleving maar zijn tevens bevreesd voor een chaos zoals uitbrak in Irak na de verwijdering van Saddam Hussein. Het land staat voor grote uitdagingen.

Identiteit

Elkaar leren kennen = leren van elkaar : eigen identiteit en interculturele dialoog / Abram, Ido; Wesly, Jenny. - Utrecht: Forum, 2006. - 79 p. - ISBN: 90-6734-501-6: 27,49 EUR Doelgroep: 9-18 jaar, volwassenen Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.4 elka Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.171

Dit handboek beschrijft een praktische methode voor intercultureel leren, die in het onderwijs voor zowel leerlingen als voor docenten te gebruiken is. De methode in het boek is gebaseerd op het Arena-model. In de 'arena' van het leren en leven - die zowel strijdperk als podium kan zijn - komen twee beelden bij elkaar: hoe jij jezelf ziet (identiteit) en hoe anderen jou zien (imago). Die beelden kloppen niet altijd. En in elk geval zijn ze nooit helemaal hetzelfde. Dat verschil tussen identiteit en imago leidt vaak tot spanning en conflict, maar kan ook het spannende begin zijn van een dialoog. Door je open te stellen voor elkaars cultuur en belevingswereld, maak je het verschil tussen identiteit en imago kleiner: je leert elkaar (en jezelf) dus beter kennen.

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand... : methodieken voor jongeren rond beeldvorming en identiteit / Miri, Amal; Arikoglu, Fatma; Spaas, Nele. - Brussel: Ella vzw, 2012. - methodiekenbundel (39 p. ) met dvd (50 min.): 10,00 EUR Doelgroep: 13-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 spie Deze methodiekenmap reikt jongerenwerkers, leerkrachten en

begeleiders die werken met jongeren van diverse etnische origines concrete tools aan voor de

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 15

ondersteuning van deze jongeren in hun zoektocht naar een meer evenwichtige identiteit(svorming) en een betere beeldvorming. Het eerste deel wil vooral informeren over de complexiteit van identiteitsontwikkeling, sensibiliseren om deze te erkennen en er op een nuchtere en positieve manier mee om te gaan. De map biedt een aantal verhelderende inzichten m.b.t. het thema identiteitsconstructie waarbij etniciteit betrokken wordt in het ontwikkelen van een persoonlijke identiteit. De bundel is doorspekt met uitspraken, quotes en getuigenissen van jongeren. Ze kunnen dienst doen als discussiemateriaal in de klas of groep. Het tweede gedeelte bevat enkele kant-en-klare methodieken om bij groepen jongeren in te zetten, zoals bijvoorbeeld het Pettenspel of het Kruispuntspel of het theaterstuk 'De gemeenschappelijke ruimte' bekijken en bespreken (hiervan werd de opname op dvd achterin de map toegevoegd).

Islam : what's the difference? / Salaheddine. - Antwerpen: Motief, 2011. - dvd, handleiding (23 p.): 15,00 EUR Doelgroep: 13-18 jaar URL: https://youtu.be/0oKED_kgGns Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 isla Op de dvd 'Islam: what's the difference?' komen moslimjongeren aan het woord over thema's als identiteit, relaties en burgerschap. Voelen deze jongeren zich thuis in onze samenleving? Hoe ziet hun ideale partner eruit? Wat betekent moslim zijn voor hen? Hoe kijken zij naar de toekomst?

Daarnaast reflecteren ook een aantal academici en jongerenwerkers over de uitspraken van de geïnterviewde jongeren. De interviews werden afgenomen door de Nederlandse comedian Salahedinne. De bijhorende handleiding geeft tips over het voeren van een constructief gesprek en stelt een aantal mogelijke werkvormen voor.

Methodiekendoos Jongeren Islam Gender / Azabar, Samira; Heens, Rosalie; Vandeperre, Elke; Aznag, Khadija. - Motief vzw: Antwerpen, 2010.: 60,00 EUR Doelgroep: 15-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.11 jong De methodiekendoos bevat acht methodieken om met kleine

groepjes moslimjongeren te werken rond hun zoektocht naar een islamitische identiteit. Deze zoektocht is een complex proces waarbij veel factoren een rol spelen. Zo is er de relatie met andere moslims, met leeftijdsgenoten en met familie, maar ook de negatieve beeldvorming over de islam. Verder zijn er discussies over wat een goede moslim is, het afbakenen van een eigen groep, het zoeken naar rolmodellen en betekenisvolle figuren uit de geschiedenis van de islam. Hoewel al deze factoren onderling met elkaar verbonden zijn, neemt elke methodiek één factor als invalshoek. Daarbij heeft Motief ervoor gekozen om bij elke methodiek specifiek aandacht te schenken aan de factor 'gender'. Talrijke onderzoeken wijzen immers uit dat de religieuze identiteit in belangrijke mate de beeldvorming over man/vrouw beïnvloedt. Elke methodiek bestaat uit een handleiding en

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 16

werkmateriaal (kaartjes, werkbladen, affiches). De methodieken zijn geschikt voor moslimjongeren vanaf 14 jaar.

Moslim zijn vandaag / Choua, Saddie. - Brussel : MANAvzw, 2011. - DVD (40 min.) met boekje; educatieve brochure (22 p.) Doelgroep: 17-18 jaar, volwassenen Vindplaats docAtlas Antwerpen: ge 08.2 mosl 'Moslim zijn vandaag' is een documentaire waarin de interne diversiteit van de islam alle aandacht krijgt. Verschillende mensen getuigen over hoe zij hun geloof beleven. De Turkse Recebiye en haar man Ziya, migranten die zich vele jaren geleden in het landelijke Neerpelt vestigden. Malika die leeft en werkt in een multiculturele stad als Brussel. Abdelhay, een geslaagde

zakenman in een groot telecom-bedrijf. Jonge studenten van de KULeuven die elk op hun manier met hun geloof omgaan. Hannatou uit Niger die trouwde met een Vlaming. Ilber die drie oorlogen meemaakte in zijn thuisregio en uiteindelijk in Gent terecht kwam waar hij psychologie studeert en er imam werd van de Bosnische moskee. Ze maken allen deel uit van de mozaïek van de Belgische islam. Het begeleidende boekje geeft meer uitleg over de beginselen van de islam, de aanwezigheid van moslims in Vlaanderen en enkele knelpunten in het maatschappelijke debat. De educatieve brochure biedt leerkrachten en vormingswerkers eenvoudige educatieve werkvormen om met de DVD aan de slag te gaan.

Op zoek naar normen en waarden : kringgesprekken voor kinderen en tieners / van der Mee, Loes; Bersma, Danielle. - ISBN 90-76771-58-8 - Katwijk : Panta Rhei, 2004. - 95 p.: 10,63 EUR Doelgroep: 6-16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.2.3 opzo ; or 3.3.3 opzo Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.186 Dit boek biedt een praktische handreiking om op een speelse en integere wijze met kinderen en jongeren het gebied van normen en waarden te verkennen. De multiculturele samenstelling van groepen vraagt om een

verkenning van normen en waarden vanuit diverse culturen. In dit boek staan bezinningen op verliefdheid, pesten, jaloezie, schuld, de tien geboden, de zeven werken van barmhartigheid, de vijf zuilen van de islam, de yogaleefregels in het hindoeïsme en de rechten van het kind.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 17

Colour Bar: een Belgisch-Congolese métis op zoek naar zijn identiteit / Gunst, Roland; Sjiekong. - Kwaremont: bvba Sjiekong, 2011. - 57 min.: 12,00 EUR Doelgroep: 13-18 jaar, volwassenen URL: http://www.youtube.com/watch?v=t33hlODdURg Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.4 colo

Colour Bar is een documentaire van Roland Gunst. Zijn vader is blank, zijn moeder is zwart. Tot zijn twaalfde woonde hij met zijn familie in Congo, daarna verhuisde het gezin naar België. Daar werd hij omwille van zijn

huidskleur geconfronteerd met vooroordelen. Métissen worden in de westerse, blanke maatschappij niet erkend. Barack Obama, Lenny Kravitz, Alicia Keys,... allemaal métissen die doorgaans als 'zwart' worden bestempeld. De vraag "Wie ben ik?" bezorgde Roland een identiteitscrisis die jarenlang aansleepte. Om antwoorden te vinden op zijn vragen maakte hij deze documentaire. Hij praatte voor het eerst met zijn ouders over zijn probleem en ging andere métissen opzoeken, iets wat hij voorheen nooit durfde doen. Er werd ook een website opgestart waar mulatten hun verhaal kwijt kunnen.

Van diversiteit tot identiteit : een gloednieuw en interactief lespakket voor het secundair onderwijs / diversiteitsdienst Brugge; meldpunt discriminatie Brugge ; Toemeka vzw. - Brugge : Diversiteitsdienst, 2014. - handleiding (68p.), werkmateriaal, dvd met bestanden Doelgroep: 13-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.4 dive Hoe kan je er als leerkracht toe bijdragen dat angst voor het onbekende niet verandert in onverdraagzaamheid, of zelfs haat en agressie? Hoe leer je je

leerlingen omgaan met verschillen? Met de interactieve methodieken in dit pakket ga je de dialoog aan met je leerlingen over diversiteit, etnisch-culturele diversiteit en diversiteit in seksuele identiteit en geef je hen meer info. Bij elke module krijg je doelen, interactief materiaal (filmpjes, mind maps, kruiswoordraadsels), informatie over de uitwerking, timing en boekentips. Deze map bevat de uitgeprinte handleiding met werkmateriaal en een dvd met de videobestanden. Je kan een gratis interactief pakket op usb-stick aanvragen bij de Diversiteitsdienst van Brugge.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 18

Levensbeschouwing

Wegen Naar Wijsheid / Vink, Ton. - ISBN13 978-90-5573-757-4 - Budel : Damon, 2007. – 2 leerboeken, 2 werkboeken, 2 docentenmappen, cd-rom - (Mens en Maatschappij;vol. ) Doelgroep: 13-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 02.02.077 Vindplaats docAtlas Turnhout: T 02.01.165 Wegen Naar Wijsheid (WNW) is een methode die de leerling intellectueel uitdaagt en prikkelt tot zelfstandig denken en

verantwoord handelen. De methode is met name bruikbaar binnen het secundair onderwijs. Er is uitdrukkelijk aandacht voor burgerschap en sociale integratie. Hoofdstukken deel 1: Levensbeschouwing en filosofie; Wie ben ik?; Jodendom, christendom en islam: kennismaking; Jodendom, christendom en islam, verdieping; Levensbeschouwelijk communiceren; Omgaan met elkaar. Hoofdstukken deel 2: Oosterse filosofie; Seksualiteit en samenleving; Humanisme; Evolutie en schepping; Burger van Nederland; Taal.

Vrij zicht op : ethiek / van de Laar, Jos. - Budel: Damon, 2013. - leerlingenboek (72 p.); docentenhandleiding (68 p.). - ISBN: 978-94-6036-082-4. - ISBN: 978-94-6036-102-9: 12,50 EUR (leerlingenboek); 15,00 EUR (handleiding) Doelgroep: 15-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 02.02.111

De serie 'Vrij zicht op' behandelt projecten op het snijvlak van maatschappij, ethiek en burgerschap en is bedoeld voor de derde graad secundair onderwijs, voor schoolvakken waar ruimte is voor reflectie. Dit

deel uit de serie handelt over ethiek. Het bestaat uit twee onderdelen. Eerst wordt aandacht besteed aan begrippen die binnen de ethiek worden gebruikt. Ook wordt ingegaan op fundamentele vragen over ethiek. Het tweede deel besteedt hoofdstuksgewijs aandacht aan enkele specifieke domeinen of vakgebieden: mens en techniek, euthanasie, man en vrouw, de doodstraf, de verzorgingsstaat.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 19

Zinspelen - Deel 3 Grenzeloos / van Iersel, Joost. - Budel: Damon, 2011. - handleiding 84 p., leerboek 128 p., werkboek 104 p., bevat: Leerboek en werkboek. - (Zinspelen). - ISBN: 978-90-5573-858-8. - ISBN: 978-90-5573-856-4. - ISBN: 978-90-5573-857-1: handleiding 21,90 EUR : leerboek 21,90 EUR : werkboek 9,25 EUR Doelgroep: 13-16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 02.02.118 Uitgangspunt van de serie ZinSpelen is het verband tussen het 'hoe' van het leven (cultuur) en het 'waarom' van het leven (levensbeschouwing).

Deel 3 bekijkt de multiculturele samenleving (in Nederland) en de rol van de levensbeschouwingen christendom en islam daarin. Men heeft het over acculturatie, de weg die ontstaat voor een cultuur wanneer mensen uit verschillende culturen hun verhalen, waarden en normen en geschiedenissen met elkaar gaan delen. Het pakket omvat een leerboek en een werkboek.

Religie in beeld / de Heer, Margreet. - ISBN13 978-90-211-4289-0 ; ISBN13 978-90-317-3171-8 - Averbode : Meinema, 2011. - 115 p., ill. Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 02.02.088 Stripmaakster Margreet de Heer brengt vanuit haar achtergrond als domineesdochter en theologe de vijf grote wereldreligies en de eigentijdse spiritualiteit in beeld en onderzoekt waarom religie toch een gevoelig onderwerp is. Dit kleurrijke stripboek is voor gelovigen en

ongelovigen en alles wat daartussenin zit. Het biedt vanuit verschillende perspectieven een frisse kijk op wat religie inhoudt, wat de achtergronden zijn van de vijf wereldreligies en hoe geloof een factor is die ons zou moeten verbinden, in plaats van uit elkaar drijven.

Cultures, beliefs & customs : colorcards / Speechmark - ISBN13 978-0-86388-804-5 Milton Keynes : Speechmark, 2011. - handleiding (23p.), cd-rom, 36 fotokaarten (148 x 210mm = A5-formaat) Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 02.02.085 Op deze fotokaarten worden culturen, religies en gewoonten voorgesteld. De 36 foto's zijn ingedeeld in groepen: ceremonies,

religieuze plaatsen en gebouwen, heilige schriften/iconen/symbolen, tradities - eten/licht/elementen. Zo zijn er onder meer foto's van een moskee, de Torah, in de Ganges badende hindoe-pelgrims, een shinto-ceremonie ... De Engelstalige handleiding geeft uitleg bij elke foto. De bijgaande cd-rom bevat pdf-documenten met werkbladen.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 20

Verhalen die ertoe doen : een blauwdruk voor levensbeschouwelijke communicatie in het onderwijs / van Remundt, Jos; Deen, Simon. - Delft: Eburon, 2011. - 376 p. - ISBN: 978-90-5972-560-7: 35.00 EUR Vindplaats docAtlas Antwerpen: dg 1 verh

Bijbelverhalen, verhalen uit de Koran, maar ook mythen en sprookjes, kunnen gebruikt worden om kinderen te helpen samenhang te ontdekken in de wereld waarin zij opgroeien. Leerkrachten kunnen deze verhalen als basis nemen voor de levensbeschouwelijke communicatie binnen hun school. Dit boek laat zien hoe verhalen kunnen worden ingezet in de dagelijkse

lespraktijk.

Soefi's, punkers en poëten : een christen op reis door de Islam / Slaats, Jonas. - Averbode: Altiora, 2015. - 269 p. - ISBN: 978-90-317-3955-4: 19,99 EUR Vindplaats docAtlas Antwerpen: ge 08.2 soef

Drie jaar lang voerde de christelijke theoloog Jonas Slaats openhartige gesprekken met invloedrijke spirituele figuren en belangrijke artiesten uit de islamitische wereld. Hij combineerde zijn academische achtergrond in filosofie, antropologie en theologie met zijn ervaring in activisme, bloggen en schrijven en verzamelde zo een reeks boeiende dialogen over allerhande

onderwerpen op het snijvlak van cultuur, maatschappij en religie. Pogingen tot interreligieuze toenadering ontwijken dikwijls de moeilijke onderwerpen en blijven vaak wat op de oppervlakte. Maar met zijn reis als 'Halal Monk' wilde Jonas een stap verder gaan. Hij wilde de ziel van de islam op het spoor komen en mogelijkheden achterhalen om culturele en religieuze impasses te doorbreken. Dit boek bundelt zijn belangrijkste gesprekken. Tussen die gesprekken door worden kernaspecten van de islamitische traditie nader toegelicht en wordt hun plaats binnen de huidige debatten verduidelijkt.

Hier staan we voor! Levensbeschouwingen over cruciale ethisch-maatschappelijke thema's / Van Kerckhove, Christian; Van Poucke, Joris; Vens, Eva. - Antwerpen: Garant, 2015. - 366 p. - (Sociale wetenschappen - Kruispunten; 3). - ISBN: 978-90-441-3238-0: 34,90 EUR Vindplaats docAtlas Antwerpen: ge 08.1 hier

Zeven verschillende levensbeschouwingen geven hun visie op enkele actuele heikele thema's. Specialisten en vertegenwoordigers van het hindoeïsme, boeddhisme, jodendom, katholicisme, protestantisme, de islam en het vrijzinnig humanisme verwoorden hun standpunt inzake de oorsprongsvraag

en de evolutieleer, holebiseksualiteit en het huwelijk, abortus en euthanasie. Het vertrekpunt is hoe verdraagzaamheid kan worden bevorderd zonder de diversiteit te onderdrukken. De centrale vraag is dus: hoe kan elke levensbeschouwing tot haar recht komen en dit binnen de context van een niet-

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 21

discriminerende samenleving? Dit kan pas wanneer men de loopgraven verlaat en aan de samenleving deelneemt met respect voor de anderen vanuit een oprecht erkennen en uitspreken van de eigen waarden en standpunten. Over de thema’s die in dit boek aan bod komen, bestaat maatschappelijk een al dan niet verdoken discussie, maar ze komen in het publieke debat nooit echt aan de oppervlakte. Deze publicatie wil daarin verandering brengen.

Wankele waarden : levenskwesties van moslims belicht voor professionals / Ramsaran, Rekha; Spaans, Bregje. - Utrecht: Forum, 2009. - 304 p. - ISBN: 978-90-6734-672-6 Vindplaats docAtlas Antwerpen: ge 08.2 wank

Handreiking voor allen die als professional met moslims werken: in de klas, op het spreekuur, in een blijf-van-mijn-lijfhuis, op het politiebureau. De publicatie behandelt achtereenvolgens 17 casussen uit verschillende domeinen: opvoeding en onderwijs; zorg en hulpverlening; medische ethiek. In de casussen komen de volgende thema's aan bod: interculturele dialoog;

recht op onderwijs; opvoeden en straffen; verdeling van arbeid en zorg; homoseksualiteit; partnerkeuze; huiselijk geweld; seksueel geweld; eerwraak; echtscheiding; berouw en vergeving; geesten en vervloeking; abortus; kinderen met een handicap; orgaandonorschap; ziek zijn en de ramadan; euthanasie. Elke casus wordt gevolgd door een reactie van een deskundige en door een koranuitleg. Bedoeling is inzicht te bieden in de religieuze achtergrond van een belangrijke groep leerlingen, patiënten en cliënten en zo methodieken aan te reiken om de communicatie of de hulpverlening te verbeteren. En ook voor moslims zelf is dit boek een bron van kennis die hen kan helpen hun plek te vinden in een individualistische, westerse samenleving.

Vooroordelen

Actuales : hoe kijk ik naar de ander die anders ik dan ik? / Studio Globo. - Brussel: Studio Globo, 2015. - veelv. gepag. Doelgroep: 13-18 jaar URL: http://goo.gl/maHfKE

In deze actuales voor de 1e, 2e en 3e graad secundair onderwijs staan we stil bij hoe onze mening en houding (tegen)over anderen worden beïnvloed door factoren waar we ons niet bewust van zijn. Kunnen we deze vormen van vooringenomenheid en stereotypering herkennen? Wat is discriminatie of racisme? Worden mensen met een donkere huidskleur

volgens de leerlingen anders behandeld dan blanke Vlamingen? Met behulp van getuigenissen, filmfragmenten en interactieve werkvormen worden de leerlingen uitgedaagd om over deze vragen na te denken. Je kunt het didactisch materiaal downloaden van de website van Studio Globo.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 22

Vooroordelenkoffer / Visser, Geu ; Tuinier, Jan Durk. - ISBN13 978-90-75104-21-9 - vernieuwde editie 2011 - Utrecht : Stichting Vredeseducatie, 2011. - handleiding 42 p. met 2 rode en 2 blauwe transparanten, instructieblad tafeltentoonstelling, 50 displays Doelgroep: 10-16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.2.4 voor Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.78

De Vooroordelenkoffer is een interactieve tafeltentoonstelling om vooroordelen te onderzoeken en te ontmaskeren. Het project is in de eerste plaats bedoeld voor kinderen en jongeren van 10-14 jaar in het jeugd- en jongerenwerk en in het onderwijs, maar is ook geschikt voor trainingen en cursussen aan (jong)volwassenen. De Vooroordelenkoffer bevat 50 kleurrijke kartonnen displays waarop 12 thema's zijn verwerkt. De deelnemers krijgen per 2 een ticket om een bepaalde route te volgen. Onderweg wordt naar hun mening gevraagd, en moeten ze opdrachten uitvoeren en keuzes maken. Zo krijgen ze gaandeweg een inzicht in vooroordelen, het zondebok-mechanisme en de achtergronden van discriminatie.

Dialogeren is typisch Vlaams : een KMS-vormingspakket voor een open dialoog over vooroordelen in onze gekleurde samenleving / Croon, Reinhart ; Andino, Walter. - Brussel : Kerkwerk Multicultureel Samenleven, 2011. - handleiding (6 p.); 2x12 cartoons (A4-formaat); cd-rom met diavoorstelling van de cartoons; achtergrondinformatie (4 p.) Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.4 dial Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.335 Dialogeren is typisch Vlaams wil bijdragen aan het vormen van een eigen mening over de interculturele en interlevensbeschouwelijke samenleving.

Het vormingspakket reikt een werkmethode aan om met groepen van 8 tot 16 deelnemers vanaf 16 jaar te dialogeren over hun persoonlijk beeld over mensen met een migratiegeschiedenis of met een andere culturele of levensbeschouwelijke achtergrond en te reflecteren op thema's als racisme/discriminatie, beeldvorming en vooroordelen, zonder te beleren of te moraliseren. De twaalf cartoons zijn de humoristische rode draad om de tongen los te maken en de meningen te vormen. De werkvorm is geschikt voor jeugd- en volwassenenwerk, de leden van een team in de welzijnssector, organisaties die met een diversiteitbeleid willen starten, leden van een cultuur- of seniorenraad, enz. ...

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 23

Samen lachen = Samen leven / Stuyvaert, Jef ; Lesage, Gunther. - Agora ; VOEM vzw ; Jong vzw ; Klasse ; Steunpunt Jeugd. - Gent : Conception, 2007. - dvd 35 min., brochure 25 p. Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.4 same; pa 8.10 same Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.179; T 07.01.179a Op deze dvd vind je sketches waarin de diversiteit binnen onze samenleving op humoristische manier in beeld gebracht wordt. Humor is immers de beste manier om "heikele" onderwerpen op een aanvaardbare en verteerbare

manier over te brengen. De filmpjes zijn het resultaat van workshops en brainstormsessies. De begeleidende brochure zet je op weg om zelf humoristische scenario's met een groep jongeren te schrijven. Een goede werkvorm om humor, beeldvorming en vooroordelen bespreekbaar te maken in de klas.

Een kijk op de ander : didactische fotomap om vooroordelen te doorbreken / School zonder racisme. - Brussel: School Zonder Racisme, 2006. - handleiding, 60 foto's, 20 biografische fiches, fiche 'levensverhaal', 4 kaarten met overzicht: 50,00 EUR Doelgroep: 10-14 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 07.039 ; or 3.2.4 kijk Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.288 Deze fotomap is bedoeld voor leerlingen uit de laatste jaren van het lager onderwijs en uit de eerste graad van het middelbaar onderwijs (10-14 jaar),

maar zeker ook bruikbaar in andere groepen, bijv. bij volwassenen. In de doos vind je zestig foto's van twintig personen van verschillende nationaliteit of afkomst. Van deze personen werden er telkens drie foto's genomen: een portret, een beeld van de leef- of werkomgeving en een derde foto die iets meer vertelt over het interesseveld van de gefotografeerde persoon. Verder vind je in deze doos twintig biografische fiches. Aan de hand van deze fiches kom je meer te weten over de gefotografeerde personen. Een begeleidende handleiding omschrijft duidelijk een aantal methodieken om in de klas te werken met deze foto's. Verder vindt de leerkracht (of student uit de lerarenopleiding) in de begeleidende handleiding achtergrondinformatie rond stereotypes, racistische vooroordelen en beeldvorming. Achteraan in de handleiding kan de leerkracht ook beknopte informatie vinden over thema's zoals migratie, vluchtelingen, islam, discriminatie in het onderwijs.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 24

Racistisch? Ik!? / Europese Commissie. - Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, 1998. - 31 p. - ISBN: 92-828-4022-0 Doelgroep: 13-18 jaar URL: http://bookshop.europa.eu/nl/-racistisch-ik--pbCM1197576/ Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.4 raci

De Europese Unie wil discriminatie op grond van geslacht, ras of etnische afstamming, godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid bestrijden. Deze humoristische en informatieve brochure voor onderwijsgevenden en jongeren is bedoeld als aanzet tot het nadenken en

praten over racisme.

Die Welle : met brochure en inleefspel / Gansel, Dennis; Gansel, Dennis; Thorwarth, Peter. - Turnhout: Celluloid dreams, [s.a.]2008. - dvd (110 min.), brochure (55 p.), inlevingsspel (17 p.): 19,95 EUR (dvd) Doelgroep: 13-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.9 well Het verhaal van deze Duitse film is gebaseerd op het sociaal-psychologische experiment ‘De Derde Golf’. Dat werd in 1967 uitgevoerd door een middelbare-schooldocent in Amerika. In de film besluit leerkracht Rainer Wenger een experiment uit te voeren om te laten zien hoe makkelijk het is

om een groep mensen te manipuleren. Hij bedenkt een practicumopdracht waaraan leerlingen vrijwillig aan kunnen deelnemen. Met Wenger als eerlijk gekozen en zodoende te gehoorzamen leider, bedenken ze samen de ene na de andere maatregel waarmee ze zich als herkenbare en gelijkgestemde groep kunnen profileren. De uniformiteit binnen de groep leidt tot uitsluiting van iedereen die zich niet aan de groepsregels conformeert en het project escaleert snel. Open doek publiceerde de begeleidende brochure voor leerkrachten met achtergrondinformatie, prikkelende vragen en een inleefspel. Het doel van het spel is dat jongeren beseffen dat fascisme en discriminatie nog steeds een hedendaags probleem is, dat hun gedrag beïnvloedbaar is door een autoriteit en dat er steeds spanning is tussen verschillende (bevolkings)groepen.

Rafa Rafa / Centrum informatieve spelen. - Leuven: CIS, [s.a.]. - 5 x 4 gekleurde schijven, 2 handleidingen, 5 x 40 gekleurde dierenkaarten, in stoffen zakje: 13,68 EUR Doelgroep: 12-18 jaar, volwassenen Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.4 rafa Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.077 ; T 07.01.077 A ; T 07.01.077 B

Een spannend en leerrijk spel voor 12 tot 40 spelers vanaf 12 jaar

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 25

en volwassenen. Over 'vreemde' culturen in onze maatschappij en het 'vreemde' in onze cultuur. Spelers uit twee verschillende culturen leren elkaars regels doorgronden.

Burgerschap

De democratiefabriek : over identiteit, diversiteit en democratisch burgerschap / BELvue. - Brussel: Belvue, 2013. - 115 p. Doelgroep: 13-18 jaar URL: http://www.fabriquedelademocratie.belvue.be/nl Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.4 demo Deze handleiding hoort bij de interactieve tentoonstelling "de democratiefabriek" waarin jongeren rond identiteit, diversiteit en vooroordelen werken en nadenken over actief burgerschap en democratie.

De methodieken in de handleiding zijn bedoeld als voorbereiding voor en naverwerking na een bezoek aan de tentoonstelling maar kunnen ook apart in de klas gebruikt worden. Met verschillende activiteiten leren jongeren zich bewust worden van hun eigen vooroordelen en discriminatie, beeldvorming, wat identiteit betekent, en hoe in het verlengde hiervan een democratie eruit ziet. De methodieken nodigen de jongeren uit na te denken, hun eigen mening te verkondigen en te discussiëren.

Free2choose / Anne Frank Stichting. - Amsterdam: Anne Frank Stichting, 2008. - dvd, docentenhandleiding, werkbladen Doelgroep: 13-16 jaar URL: http://goo.gl/A1Iw5a Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 06.01.050 Vindplaats docAtlas Turnhout: T 06.01.63 "Wat vind jij? Mag een politieagent een tulband dragen? En vind je het terecht dat neonazi's mogen demonstreren?" Deze en andere vragen komen aan bod in

het lespakket Free2choose. Aan de hand van filmclips maken de leerlingen kennis met grondrechten en wat die voor hen betekenen. Door met elkaar te discussiëren over dilemma's, verkennen leerlingen zelf de grenzen van de vrijheid. De 4 thema's zijn: vrijheid van demonstratie; het recht op privacy; vrijheid van meningsuiting; vrijheid van godsdienst.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 26

Grensgevallen : waar sta jij? / Anne Frank Stichting. - Amsterdam : Anne Frank Stichting, 2002. - DVD, cd-rom, docentenhandleiding, kopieerbladen. Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.14 gren

Vindplaats docAtlas Turnhout: T 06.01.51 Dit materiaal is geschikt voor een discussieles van 90 minuten in de klassen 3, 4 en 5 van het voortgezet onderwijs en bruikbaar op alle niveaus. Het gaat hier om twee grondrechten: de vrijheid van meningsuiting en het recht op bescherming tegen discriminatie. Op de DVD staan zeven filmpjes over concrete situaties waarin deze grondrechten met elkaar in botsing komen. Na een korte voorbereiding aan de hand van bronnenmateriaal debatteren de leerlingen over de vraag welk grondrecht in dit concrete geval voorrang verdient. Het programma kan worden gebruikt in lessen maatschappijleer, Nederlands en geschiedenis.

Ik, hun & wij : training kritisch burgerschap voor mbo-jongeren. Docentenhandleiding / van Middelkoop, Corine; Peper, Marco. - Utrecht: FORUM, 2013. - 56 p. - ISBN: 978-90-5714-187-4: 0,00 EUR Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 ik,h Deze handleiding geeft handvatten om een training Burgerschap te geven aan leerlingen in de derde graad van het (technisch en beroepsgericht)

secundair onderwijs. Jongeren leren op een voor hen aansprekende en interactieve wijze na te denken over hun rol als actieve en kritische burgers in relatie tot anderen en de samenleving. De handleiding bevat uitleg over het begrip kritisch burgerschap en biedt een duidelijke uiteenzetting van de doelstelling en opzet van de training. Het programma bestaat uit verschillende onderdelen die apart kunnen behandeld worden en waarbij steeds expliciet de link wordt gelegd met kritisch burgerschap. De onderdelen van 'Ik, hun & zij' zijn: goed of fout, debat, omgaan met conflicten, held of loser, oordeel of vooroordeel, burgerschap in beeld, de betrokken burger, gouden regels.

DemocratieBOX / Educatieve dienst van het Vlaams parlement. - Brussel: Vlaams Parlement, 2009. - koffer (50x50x75) diverse materialen. - (De kracht van je stem) Doelgroep: 11-12 jaar 13-14 jaar 15-16 jaar 17-18 jaar URL: http://www.dekrachtvanjestem.be/ Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 01.059 Vindplaats docAtlas Turnhout: T 01.21 In deze grote koffer op wieltjes vind je al het lesmateriaal van het project 'De

Kracht van je Stem'. De Kracht van je Stem is een initiatief voor democratische opvoeding van het Vlaams Parlement. De koffer biedt een waaier van educatief materiaal voor leraren en leerlingen, van de 3e graad basisonderwijs tot en met de 3e graad secundair onderwijs en de basiseducatie. Het

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 27

materiaal is ontwikkeld rond vier thema's: mensenrechten en kinderrechten; democratie en rechtsstaat; verkiezingen en partijen; overheden en instellingen. Je kan de koffer in zijn geheel lenen, maar je kan ook materialen van de Kracht van je Stem afzonderlijk lenen. Meer informatie over de leermiddelen in de koffer vind je op de website van De Kracht van je Stem.

Porto Seguro / Moyersoen, Frederic. - Brussel: ACW, 2008, bevat: spelregels, 6 gekleurde pionnen, 97 speelkaarten: 4,00 EUR Doelgroep: 9-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 5.1.3 port ; or 5.2.3 port Vindplaats docAtlas Turnhout: T 03.01.93 Met dit spel ervaar je hoe iedereen met op een verschillende plaats op de maatschappelijke ladder geboren wordt en hoe dat bepalend kan zijn voor je levensloop. Je krijgt de kans je op te werken op die maatschappelijke ladder. Maar in een mum van tijd kan dat wat je opbouwt verloren gaan. Helpen je

medespelers jou uit deze benarde situatie of ben je aangewezen op jezelf en de sociale zekerheid? Dit spel werd ontworpen door ACW en sensibiliseert de spelers over het nut en het belang van sociale zekerheid.

Kies 1, 2 en 3 : leerwerkboek burgerschap / [s.n.]. - Amersfoort: Deviant, 2012. - 356 p. - ISBN: 978-94-9090998-400: 21,00 EUR Doelgroep: 15-16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 5.2.3 kies

Kies is een methode burgerschap voor leerlingen in het Nederlandse praktijkonderwijs (opleidingsvorm 3 binnen het BUSO in Vlaanderen) en in VM2-trajecten (vergelijkbaar met tweede en derde graad (D)BSO in Vlaanderen). De methode sluit aan bij de leefwereld van de leerling en draagt zowel bij aan de individuele ontwikkeling als aan de verbetering van

het (leer)klimaat binnen en buiten de school. De methode bestaat uit een leerwerkboek en een online gedeelte met extra oefeningen (enkel toegankelijk met inlogcode). In het leerwerkboek komen theorie, voorbeelden en opdrachten in wisselende volgorde aan bod, afhankelijk van het leerdoel per thema en per les. Pictogrammen verduidelijken wat de leerling gaat doen. Er wordt veel aandacht besteed aan het oefenen van begrippen en belangrijke woorden m.b.t. burgerschap. Hoewel ontwikkeld voor het Nederlandse onderwijs, is Kies ook goed bruikbaar in Vlaanderen, bijvoorbeeld in de lessen PAV (BSO) of Algemene en Sociale vorming (BUSO).

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 28

Democracity. Een educatief rollenspel : bouw samen een stad om burgerschap en politiek te beleven en te begrijpen / Knooppunt Democratie. - Brussel: Knooppunt Democratie, 2005., bevat: handleiding in 3 talen, 111 plooibare gebouwen, 28 badges, 30 houten houders, kaartjes met letters. - ISBN: 90-5130-505-2: 15,00 euro Doelgroep: 12-18 jaar URL: http://www.knooppuntdemocratie.be

Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 5.2.4 demo

Een didactisch spel voor een groep van 12 tot 28 personen vanaf het vijfde leerjaar van de basisschool tot en met het laatste jaar van het secundair onderwijs. Door een partij op te richten en samen een stad te bouwen, leert men de basisprincipes van een democratische samenleving kennen. De nadruk ligt daarbij op samenwerking, respect, democratische waarden, beslissingsmethoden en conflicthantering.

Majority / Masyn, Dimitri. - Leuven: C.I.S., 1995. - spelbord, speluitleg (Nl, F, Eng), 6 pionnen en 1 dobbelsteen, 6 x 10 wetkaarten met gekleurde rand (blauw, bruin, rood, geel, groen, oranje), 50 speelkaarten met zwarte rand (12 referendum, 12 betoging, 12 verkiezing, 12 schandaal, 2 revolutie) Doelgroep: 10-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 5.2.4 majo

Majority is een bordspel over politieke besluitvorming in een parlementaire democratie. Het doel is om jongeren vanaf 10 jaar te laten kennismaken met de grondbeginselen van democratie. Elke speler is lid van een politieke partij met een eigen partijprogramma. Ze zetelen in het parlement en proberen voor hun ideeën een meerderheid te vinden. Het spel toont de bochten van het politieke spel: referenda, schandalen, verkiezingen, betogingen, revolutie...

Living in democracy. EDC/HRE lesson plans for lower secundary level / Gollob, Rolf; Krapf, Peter; Huddleston, Ted ; et al. - Strasbourg: Council of Europe Publishing, 2008. - 208 p. - (Education for Democratic Citizenship and Human Rights in school practice;Volume III). - ISBN: 978-92-871-6332-5: 20,99 euro Doelgroep: 11--16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 5.2.3 livi

Living in democracy is bedoeld voor leerkrachten van de eerste graad secundair onderwijs die willen werken rond democratisch burgerschap en mensenrechten en kan dienen ter inspiratie voor ontwikkelaars van

leermiddelen en curricula. De handleiding bevat negen hoofdstukken met elk ongeveer vier lessen rond de belangrijkste concepten van EDC/HRE: identiteit, stereotiepen en vooroordelen; gelijkheid;

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 29

diversiteit en pluralisme; omgaan met conflicten; rechten, vrijheden en verantwoordelijkheidszin; participatie; media-educatie; wetten en regels. De lesplannen bevatten stapsgewijze instructies, werkbladen voor de leerling en achtergrondinformatie voor de leerkracht waardoor dit boek ook geschikt is voor beginnende leraren of leraren in opleiding. De volledige handleiding biedt lesmateriaal voor een heel schooljaar, maar elk hoofdstuk kan afzonderlijk en flexibel gebruikt worden.

Wereldburger met ketchup : lesgeven over wereldburgerschap, hoe doe je dat? / van der Zant, Jeroen. - Amsterdam: NCDO, 2012. - 132 p. - ISBN: 978-90-74612-25-8: 12,95 EUR Vindplaats docAtlas Antwerpen: A 08.074 Vindplaats docAtlas Turnhout: T 08.56

‘Wereldburger met Ketchup’ geeft leraren en schooldirecties praktische suggesties. Het boek biedt een wereld aan invalshoeken voor lessen en materialen. Maar ook aan strategieën om wereldburgerschap te

verankeren in een school. Leraren met verschillende achtergronden vertellen in het boek hoe zij dat aanpakken. Ook andere deskundigen komen aan het woord over onderwijs en wereldburgerschap. Globalisering maakt de wereld steeds ingewikkelder. Culturele, politieke en economische grenzen vervagen. En door migratie wordt de bevolking steeds gevarieerder. Kinderen die deze ontwikkelingen niet leren begrijpen, lopen het risico zich verloren en bedreigd te voelen. Met als gevolg dat zij zich vijandig opstellen tegen de veranderingen om hen heen, in plaats van de kansen te grijpen die globalisering hen biedt.

Jongeren, politiek en burgerschap : politieke socialisatie bij Belgische jongeren / Hooghe, Marc. - Leuven: Acco, 2012. - 112 p. - ISBN: 978-90-334-8557-2: 19,50 EUR Vindplaats docAtlas Antwerpen: ge 05.1 jong In dit boek wordt gepeild naar de politieke socialisatie bij Belgische jongeren. Het is gebaseerd op een omvangrijk onderzoek bij 6.300 jongeren die gedurende vijf jaar werden gevolgd. De auteurs gaan na welke invloed burgerschapsvorming heeft op politieke waarden, en op welke manier jongeren tegenwoordig aan politiek doen. Tevens wordt

dieper ingegaan op de ontwikkeling van racisme en op de invloed die de schoolcontext hierop heeft. De resultaten tonen aan dat er nog behoorlijk wat belangstelling is voor politiek bij de Belgische jongeren. Tegelijk wordt echter op basis van een uitgebreide panelanalyse aangetoond dat de invloed van de school op de totstandkoming van democratische normen en waarden zeker niet overschat mag worden.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 30

Veerkracht

BOUNCE young : Resilience Training Tool for Youngsters [manual, annexes] / Lepla, Karel. - Leuven: Arktos vzw, 2014. - handleiding (162 p.); bijlagen (veelv. gepag.) Doelgroep: 13-18 jaar URL: http://www.bounce-resilience-tools.eu/en URL: http://arktos.be/#/nl/page/77/81 Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 boun BOUNCE is een preventief programma dat werd ontwikkeld om

gewelddadige radicalisering in een vroeg stadium te voorkomen. BOUNCE helpt de veerkracht van (kwetsbare) jongeren ten aanzien van radicale invloeden te versterken en maakt hun sociale omgeving bewust. In plaats van te vertrekken vanuit een probleem, vertrekt BOUNCE vanuit het positieve, vanuit de sterktes die al aanwezig zijn. Het BOUNCE-pakket bestaat uit drie (Engelstalige) tools, die onderling met elkaar verbonden zijn en elkaar aanvullen. BOUNCE young is een trainingstool om aan de slag te gaan met jongeren. In tien actieve groepstrainingen (van 1,5 à 2 uren) versterken de jongeren verschillende aspecten van hun veerkracht. Via een mix van actie en reflectie worden vaardigheden en competenties ingeoefend, versterkt en aan hun persoonlijke ervaringen gekoppeld. Een BOUNCE young-training wordt steeds gecombineerd met bewustmakingsacties voor ouders en eerstelijnswerkers: BOUNCE along. De tool BOUNCE along biedt tips, inzichten en praktische oefeningen voor volwassenen uit de sociale omgeving van jongeren. Tenslotte is er BOUNCE up, een train-de-trainer voor begeleiders en hulpverleners. Iedere tool kan ingezet worden binnen zowel onderwijs, jeugdwerk als welzijn. Je kunt alle tools downloaden. Arktos biedt open opleidingen train-de-trainer en ondersteuning om een train-de-trainer binnen je eigen gemeente/school/organisatie te organiseren.

Het Rots en Water-perspectief : een psychofysieke training voor jongens. Basisboek / Ykema, Freerk. - Amsterdam: Uitgeverij SWP, 2002. - 127 p., met: literatuurlijst. - ISBN: 90-6665-458-9: 14,40 EUR Doelgroep: 11-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 rots

Het 'Rots en Water'-programma stelt zich ten doel jongens bij te staan in het ontdekken van hun eigen kwaliteit en richting; het leren beheersen, vergroten en richten van de eigen kracht en hen met begrip, respect en gevoel te leren omgaan met zichzelf en de mensen om hen heen. Omdat

jongens zo energiek en daadkrachtig zijn, en in de regel meer moeite hebben om zich in woorden uit te drukken, is gekozen voor een psychofysieke werkwijze. Dit betekent dat vaardigheden op de eerste plaats via fysieke oefeningen worden aangeboden, waarna een transfer wordt gemaakt naar sociale en mentale vaardigheden. Beginnend vanuit een sterke, fysieke basis wordt zo de weg ingezet die leidt tot zelfkennis en het inzicht dat mensen op velerlei manier met elkander verbonden zijn. Het

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 31

'Rots en Water'-perspectief beschrijft de methodiek van de psychofysieke training en geeft de theoretische onderbouwing van het programma. Naast dit Basisboek is het Praktijkboek ontwikkeld, met een reeks gedetailleerd beschreven lessen, talrijke instructieve foto's en lesbrieven.

Rots en Water : een psychofysieke training voor jongens én meisjes. Praktijkboek / Freerk, Ykema. - [S.l.]: Stichting Welzijns Publikaties (SWP), 2010. - 206 p. - ISBN: 978-90-8850-088-6: 32,50 EUR Doelgroep: 13-18 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 rots Het Rots en Waterprogramma is een sociaal-emotionele vaardigheidstraining. In deze unieke psychofysieke didactiek worden de fysiek-emotionele en verbaal-emotionele ontwikkeling tot een geheel samengebracht: actie, reflectie en kringgesprek komen in elke

lesbeschrijving aan bod. Dit praktijkboek bevat dertien gedetailleerd beschreven lesbeschrijvingen met talrijke instructieve foto’s en lesbrieven. Naast dit praktijkboek is er ook het basisboek de methodiek van de psychofysieke training beschreven en het programma theoretisch onderbouwd wordt.

Laat je niet gek maken! / Offerhaus, Caroline; van Steenis, Alle; Windrich, Mirjam. - Amersfoort: Kwintessens, 2008. – lesbrief, handleiding Doelgroep: 10-14 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.2.3 laat Met deze lesbrief kunnen scholen de onderwerpen vrijheid van meningsuiting, communicatie, emotie, godsdienst en politiek aan de orde stellen. De lesbrief biedt mogelijkheden om met de leerlingen aandacht te besteden aan: het tegengaan van polarisatie; politieke en religieuze

radicalisering; het belang van contact en gesprek; hoe om te gaan met woede en frustratie. Bij de lesbrief hoort een handleiding voor leraren. Hierin staan suggesties en tips hoe het materiaal in de les verwerkt kan worden. De lesbrief is bedoeld voor leerlingen van 10 tot 14 jaar.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 32

Geweldloos communiceren en omgaan met conflicten

Belfedar : samenwerken of het besterven... van het lachen / Lacour, Christelle. - Antwerpen: Evens Foundation, 2013. - spelregels [4]p., uitgebreide handleiding [10]p., spelbord, timer, dobbelsteen, 8 pionnen, 8 poorten, 9 geheugensteunkaarten, 9 schildkaarten, 49 kolfkaarten, 110 actiekaarten: 36,50 EUR Doelgroep: 12-18 jaar URL: http://www.belfedar.org/

Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 belf ; A 05.092 Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.440

Belfedar is een coöperatief spel om op een speelse manier sociale vaardigheden te ontwikkelen die cruciaal zijn om geweld te voorkomen en conflicten op een positieve manier aan te pakken. De verschillende opdrachten hebben als doel zichzelf en elkaar beter te leren kennen, het zelfvertrouwen van de deelnemers aan te wakkeren, creativiteit en samenwerking te stimuleren, de eigen gevoelens beter te leren kennen en te uiten,... De 250 uitdagingen zijn actief en interactief: mime, tekenen, woordspelletjes, beweging, zang, schrijven,... Bovenop het spelplezier biedt het spel voor eenieder de mogelijkheid om de eigen talenten in te zetten en aan de capaciteiten van de andere deelnemers te koppelen om zo te kunnen winnen. Belfedar kan gespeeld worden met 4 tot 8 spelers en duurt 30 tot 60 minuten.

Spelen met conflicten : drie kaartspellen om je conflictvaardigheden te verbeteren / ten Hoedt, Francine; Lingsma, Marijke. - Amsterdam: Boom/Nelissen, 2013. - 50 Rode knop escalatiekaarten + 2 vraagkaarten; 50 Respect man! de-escalatiekaarten + 2 vraagkaarten; 50 Ruzie mag! tipkaarten + 2 opdrachtkaarten; handleiding. - ISBN: 978-90-244-0270-0: 39,90 EUR Doelgroep: 17-18 jaar, volwassenen Vindplaats docAtlas Antwerpen: pa 8.10 spele

'Spelen met conflicten' is een instrument om conflictvaardigheden versterken. De competentie 'conflictvaardig' heeft betrekking op je vermogen om effectief om te gaan met eigen overtuigingen, emoties en opvattingen voor, tijdens en na een conflict met een ander. Deze herziene versie van het spel bestaat uit een digitaal competentieformulier (te downloaden via de website), drie sets kaarten en een gebruiksaanwijzing. Op het competentieformulier staan de zeven deelcompetenties van de competentie 'conflictvaardig' met voorbeeldgedrag. Het formulier kan gebruikt worden als nulmeting, als voortgangsinstrument of als feedbackformulier. Het kaartspel 'Rode knop' bestaat uit kaarten met gedrag dat ruzie opwekt. 'Respect man!' bestaat uit kaarten met gedrag dat de angel uit het conflict haalt. 'Ruzie mag!' bestaat uit tipkaarten met gedrag dat kan helpen om een conflict op te lossen. Je kan het spel gebruiken voor zelfreflectie of spelen in groep, begeleid door een coach, trainer of manager.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 33

Geweldig communiceren voor jongeren / Mol, Justine. - Amsterdam: SWP, 2010. - 127 p. - ISBN: 978-90-8850-116-6 Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 gewe

Geweldig communiceren voor jongeren is geschreven voor jongeren tussen dertien en twintig jaar die genoeg hebben van ruzie en onbegrip en nieuwsgierig zijn naar een andere manier van communiceren. Het boek kan ook gebruikt worden bij groepswerk of een klassengesprek in de derde graad van het secundair onderwijs of in opleidingen die zijn gericht op het werken met jongeren. Aan de hand van het verhaal van Evelien, die van huis wegloopt,

illustreert de auteur theorie en praktijk, gebaseerd op de ideeën van Marshall Rosenberg rond geweldloze communicatie. Voor volwassenen schreef ze Geweldig communiceren met jongeren.

Geweldig communiceren met jongeren / Mol, Justine. - Amsterdam: SWP, 2010. - 173 p. - ISBN: 978-90-8850-115-9 Vindplaats docAtlas Antwerpen: ro 1 gewe

Dit boek is geschreven voor volwassenen die willen werken aan de communicatie met jongeren in de leeftijd van dertien tot twintig jaar. Aan de hand van het verhaal van Evelien, die van thuis wegloopt en de school voor gezien houdt, wordt aangetoond dat het mogelijk is om oude patronen los te laten en echt contact te leggen met jongeren. Het boek is gebaseerd op de ideeën rond geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg. Voor jongeren

schreef de auteur Geweldig communiceren voor jongeren.

SOS Conflict! Concrete werkvormen voor geweldloos opvoeden en begeleiden / Van Bladel, Corry Laura. - Sint-Niklaas: Abimo Uitgeverij, 2009. - 155 p., met: cd-rom. - ISBN: 978-90-5932-492-3: 29,50 EUR Doelgroep: 9-16 jaar Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.2.7 sosc Vindplaats docAtlas Turnhout: T 05.01.77

Dit boek begint met een bondige en duidelijke voorstelling van de theorie van Pat Patfoort en Marshall Rosenberg, geïllustreerd met voorbeelden uit

de praktijk en het leven. Hun geweldloze gedachtegoed geeft inzichten op het ontstaan van geweld, conflicten en misverstanden in communicatie en biedt concrete handvatten om op een constructieve manier met elkaars verschillen om te gaan. Na het theoretisch gedeelte volgt een pakket met allerlei activiteiten en werkvormen om het geweldloze gedachtegoed door te geven aan kinderen en jongeren. Het pakket is samengesteld voor gebruik in groepen (in klasverband, bij clubs, verenigingen, leefgroepen...). Op de cd-rom staat allerlei kant-en-klaar materiaal, zoals spelletjes, invulbladen en fotomateriaal. Het is in de eerste plaats gericht op de leeftijdscategorie 10 tot 15 jaar, maar kan evengoed inspirerend werken bij zowel jongere als oudere kinderen.

Provinciaal Documentatiecentrum Atlas 19/04/2016 34

Gevoelswereldspel / Gerrickens, Peter; Verstege, Marijke. - 's-Hertogenbosch: Gerrickens training & advies, 2003. - handleiding, 144 kaarten (18 levensgebieden, 56 prettige gevoelens, 70 onprettige gevoelens). - ISBN: 90-74123-10-4: 24,95 EUR Doelgroep: 15-18 jaar, volwassenen Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.6 gevo ; or 3.3.6 gevo Vindplaats docAtlas Turnhout: T 07.01.421

De bedoeling van dit spel is je met anderen in gesprek te brengen over de wijze waarop je situaties, mensen of een organisatie ervaart. Als gevolg daarvan zal je je niet alleen bewuster worden van jezelf, maar kun je ook anderen beter gaan begrijpen. Het spel bestaat uit 140 kleurrijke kaarten, verdeeld over 3 groepen: prettige gevoelens, onprettige gevoelens en levensgebieden.

De kleine vrede : spelend leren samenleven / Jeugd & Vrede. - Mechelen: Jeugd & Vrede, 2013. - handleiding met bijlagen (11 p.), dvd met 4 filmfragmenten: 6,00 EUR Doelgroep: 12-16 jaar URL: http://tumult.be/de-kleine-vrede-spelend-leren-samenleven Vindplaats docAtlas Antwerpen: or 3.3.8 klei De Kleine Vrede is een actieve werkvorm voor jongeren van 10 tot 16 jaar

met als doel te spelen en werken rond het soort vrede dat iedereen én in de eigen omgeving in de hand kan werken: conflicten op een constructieve manier aanpakken, vooroordelen tegenover anderen loslaten, pestgedrag afstraffen en weten dat niet alles wat men zegt daarom ook de waarheid is. De Kleine Vrede bestaat uit een groepsspel voor ca. 20 leerlingen en de nabespreking ervan, eventueel gevolgd door een creatieve opdracht. De totale duurtijd is ongeveer 2 uren. De handleiding, de spelbijlagen en het introductiefilmpje kunnen gedownload worden op de website van Jeugd & Vrede. De dvd met filmfragmenten is bij Jeugd & Vrede te koop.