DEEL 1: VITAMINES VOOR GROEI HOOFDSTUK 1: EEN STEVIG THEORETISCH FUNDAMENT OVER DE VITAMINES VOOR GROEI

1. psychologische basisbehoeftes: het hart van de ZDT

- Bevoorrechte plaats aan psychologische basisbehoeftes binnen de ZDT

- Behoefte = inherente psychologische vereiste (‘necessity’)- Katalysatoren van groei- Drie psychologische basisbehoeftes:

Autonomieo Ervaren psychologische vrijheido Keuze bij uitvoeren activiteito Vervullen van deze behoefte: zichzelf zijn, acteur

van eigen handelen, denken en voelen Competentie

o Gevoel van effectiviteito Gevoel activiteit succesvol te kunnen uitvoeren

Relationele verbondenheido Ervaren van warme en hechte band met andereno Behoefte heeft zowel betrekking op kwaliteit

(intimiteit, diepgang) als kwantiteit (hoeveelheid, breed netwerk)

- Deze drie behoeftes dragen bij tot groei en welbevinden.

2. psychologische basisbehoeftes: karakterisering2.1 Wat de ZDT-behoeftes wél zijn

2.2.1 Behoeftes als inherente psychologische vereisten - Veeleer psychologisch dan fysiek

o De basisbehoeftes hebben betrekking op het psychisch en niet op het fysiologisch functioneren van de mens.

- Inherent veeleer dan verworven men wordt hiermee geboren

o Onze menselijke natuur is uitgerust geraakt met deze behoeftes vanwege hun evolutionair voordeel

- Fundamenteel van aard

o Wanneer de psyschologische behoeftes niet voldaan worden, gaan mensen hiervoor psychisch/fysisch de prijs betalen.

- Universeel veeleer dan cultuurspecifieko Deze behoeftes, wanneer voldaan, bevorderen de groei

van alle mensen ongeacht hun geslacht, culturele achtergrond, leeftijd of sociale klasse.

2.2.2 Een oceaan aan empirische evidentie Behoeftebevrediging draagt bij tot

- Persoonlijk welbevinden - Energie & veerkracht- Beter cognitief functioneren - Prosociaal functioren: bevrediging draagt ook bij tot

hulpvaardig gedrag, wat kan gelden als indicator voor moraliteit.

-

Vastgesteld ...

- Met zelfrapportage en beoordeling door externen - Correlationeel en experimenteel onderzoek

Negatieve correlatie met depressieve symptomen Positieve correlatie met psychologisch welbevinden en vitaliteit Studie van Banting et al. (2011)

Deelnemers moeten grammaticaal incorrecte zinnen verbeteren, verdeeld in twee groepen: zinnen met termen die te maken hebben met autonomiebevrediging, en zinnen met termen die te maken hebben met autonomiefrustratie (=priming). Daarna moeten alle deelnemers 20 minuten fietsen en krijgen ze de keuze om verder te

doen of te

stoppen. Na 30 minuten werd de opdracht sowieso beëindigd.

Resultaten:- Autonomiebevredigingsconditie: langer volhouden (tijd),

hogere inspanning en hartslag- Autonomiebevredigingsconditie: voelen zich achteraf minder

vermoeid (tegenover de andere conditie), meer uitgesproken voornemen om vaker te fietsen.

Van belang: effecten doen zich voor zonder bewustzijn van deelnemers van behoeftebevrediging, wat impliceert dat we ons niet bewust hoeven te zijn van de bevrediging van onze behoeftes om er voordeel uit te halen.

2.2 Wat de ZDT-behoeftes NIET zijn

Theoretici zoals Atkinson die het dispositionele motievenperspectief hanteren, gaan er van uit dat we een aantal psychologische behoeftes via socialisatieprocessen leren waarderen.

Empirische evidentie ter zake:

- enige evidentie voor interactie-effecten- kanttekeningen:

o vaak gradatieverschil (linkse figuur) veeleer dan zwart-witzaak (rechtse figuur)

o moderatie beperkt tot domeinspecifieke uitkomsten

Oefening 2: ZDT en het Motieven Dispositie Perspectief boek p. 60

Op de volgende slide kan je twee figuren vinden die het samenspel tussen behoeftebevrediging en behoeftesterkte in de voorspelling van welzijn weergeven. Gelieve de volgende vragen te beantwoorden:

1. Wat is de onafhankelijke en wat de afhankelijke variabele?

Welzijn = afhankelijke variabele, behoeftebevrediging = onafhankelijke

2. Welke figuur biedt evidentie voor het motieven dispositie perspectief?

3. Welke figuur is problematisch voor het ZDT-perspectief?

4. In welke figuur is er sprake van een hoofdeffect en in welke figuur is sprake van een interactieeffect?

Dispositionele motievenperspectief

Zelf-determinatietheorie

Welke? o Machto Prestatiebehoefteo Affiliatie

o Autonomieo Competentieo Relationele

verbondenheidAard Psychologisch PsychologischKenmerk 1

Kenmerk 2

Kenmerk 3

Niet noodzakelijk universeel

Aangeleerd via socialisatiegeschiedenis (vb. Systematisch beloond worden bij goed presteren

Focus op verschillen in sterkte van de behoefte = sterkte van de behoefte telt

Vb. Grote prestatiebehoefte meer uitdagende taken kiezen & beter presteren

Universeel

Inherent

Focus op verschillen in bevrediging en frustratie van behoeftes

Vb. behoeftebevrediging voorspelt welzijn & probleemgedrag

Effect? Behoeftebevrediging is positief voor zover iemand de behoefte waardeert / belangrijk vindt

MATCH-hypothese: competitie is goed voor personen met

een sterke prestatiebehoefte

Maximaliseer de satisfactie van de drie basisbehoeftes, zelfs als mensen ze niet waarderen

Behoeftebevrediging bevordert welzijn voor iedereen; geen plafond

“sky is the limit”

o moderatie beperkt tot impliciete metingen van behoeftesterkte (itt expliciete metingen)

- meer onderzoek nodig, maar universaliteitsclaim lijkt stand te houden.

3. Universele vitamines voor groei en levensgeluk 3.1 Schommelingen in het eigen functioneren

- de ene dag is de andere niet: de mate van behoeftebevrediging vertoont dag per dag aanzienlijke schommelingen.

- de ene persoon ervaart grotere pieken en dalen in autonomie intra-individueel

- over het algemeen ervaart deze persoon wel meer autonomiebevrediging dan de andere inter-individueel

In deze studie: de verhouding tussen het percentage inter-individuele verschillen en het percentage intra-individuele verschillen: meer dan 50% van de geobserveerde verschillen blijkt zich op het intra-individueel niveau te bevinden. Deze resultaten tonen aan dat mensen substantieel niet onderling verschillen maar dat er binnen het functioneren van ouders aanzienlijke variatie bestaat.

Schommelingen in behoeftebevrediging hangen samen met schommelingen in het welbevinden Meer bevrediging tijdens het weekend (voor al autonomie en verbondenheid)

3.2 Vervaldata en gevoelige periodes voor de psychologische behoeftes

de bevrediging van de drie behoeftes is groeibevorderend gedurende de hele levensloop! Sommige behoeftes treden wel op de voorgrond in bepaalde periodes

- kleuter- en adolescentie: drang naar zelfstandigheid- lagere schoolleeftijd: hechte relaties met vrienden,

jongvolwassenheid: intieme relaties opbouwen de wijze waarop aan deze behoeftes wordt voldaan is wel leeftijdsspecifiek (bijvoorbeeld: de wijze waarop kleuters hun autonomiebehoefte vervullen is duidelijk anders dan bij volwassenen)

3.3 Zijn ook Aziaten, Afrikanen en Zuid-Amerikanen gebaat bij behoeftebevrediging?

Hoofdeffecten van behoeftebevrediging op welbevinden

.42**

.34**

.28**

- Er bestaan interindividuele verschillen in de mate waarin mensen

o verlangen naar deze behoeftes o deze behoeftes waarderen

- Spelen deze metingen van behoeftesterkte een modererende rol? = vraag naar interactie-effecten

geen evidentie voor interactie in deze data!

4. Over behoeftefrustratie, probleemgedrag en pathologisch functioneren4.1 Behoeftefrustratie als ‘vergif’

- Behoeftebevrediging = fungeert als een vitamine of voedingsstof voor groei;

Haalt het “beste” uit mensen- Behoeftefrustratie = fungeert als vergif en kan bepaalde kwetsbaarheden en defensief functioneren doen ontwaken

Behoeftefrustratie is meer dan de afwezigheid van behoeftebevrediging (behoeftedeprivatie); het houdt een actief dwarsbomen of beknotten van de behoeftes in!

vb. Zich uitgesloten voelen vs. geen warmte ervaren vb. Zich in een keurslijf gedwongen voelen vs. geen dingen doen die men

graag doet vb. Zich mislukt voelen vs. een activiteit niet goed kunnen uitvoeren

- Asymmetrische relatie tussen behoeftebevrediging en behoeftefrustratie

SD-1 Mean SD+1

-0.4

-0.2

0

0.2

0.4

Autonomy

relatedness

compe-tence

- Behoeftefrustratie doet het “beest” in ons ontwaken

Overzicht van gebruikte termen bij het spreken over de rol van ouders en socialisatieagenten.

OEFENINGFragmenten handboek p. 73

Bevrediging/frustratie?

Soort behoefte?

Fragment 1

Fragment IIFragment IIIFragment IVFragment V

4.2 Gebrekkige zelfcontrole: eetbuien en dagelijkse behoeftefrustratie

5. Besluit hoofdstuk 1

“Als mensen, wars van hun culturele achtergrond, geslacht, opleidingsniveau of leeftijd, zich psychologisch vrij voelen, vertrouwen hebben en zich verbonden weten met anderen, dan zal zowel hun persoonlijk als interpersoonlijk functioneren hiermee gebaat zijn. De ervaring van behoeftefrustratie doet het kwalijke in de mens ontwaken: we betalen er een onmiddellijk welzijnsprijs voor, de kans neemt toe dat we ons antagonistisch opstellen en op zoek gaan naar compsensatie.”

5.1 Structuur van het handboek verder toegelicht

5.2 Bespiegelingen herbekeken

Energetische basis

Behoeftebevr.

Malfunctioneren & pathologie

Behoeftesubstituut

Compensatiegedrag

Intern kompas

Internalisatie

Exploratie & intrinsieke mot.

“the beast”

“The best”

Uitkomsten

Behoeftefrustr.