25-3-2014

1

Online weerbaarheid Wat is het? Hoe wordt je dat?

Symposium Lessen in de Liefde” RutgerWPF / 20 maart 2014

Handout (Inhoud aangepast)

EVEN VOORSTELLEN

Solange Jacobsen

25-3-2014

2

WELK BEELD KRIJG JE VAN MIJ?

Opmerking De getoonde beelden waren zoekresultaten. Kernboodschap daarbij : Met informatie de je op het internet van iemand vind, vorm je je een beeld over die persoon. Zonder te weten wat nu ècht bij die persoon hoort. Veel zoekresultaten zijn gevolg van eigen handelen, maar niet allemaal. Soms is het een gevolg van het handelen anderen. Een deel van de zoekresultaten wordt er door Google bij geplaatst. Niet altijd helder waarom. Onzichtbare dynamiek van internet is belangrijk e rode draad in deze workshop…

• Mediawijsheid / Bewustwording

• Wat doen jongeren op internet?

• Welke rol speelt internet in hun leven?

• Risicovol- en grensoverschrijdend gedrag

• Online risico’s

• Handvatten en hersens laten kraken

ONLINE WEERBAARHEID

25-3-2014

3

WEERBAARHEID

1. weten wat je wel wilt en wat je niet wilt

2. durven opkomen voor jezelf

3. vermogen tot verdediging

• laten zien (stemgebruik, houding, lichaamstaal)

• hulp vragen

• weglopen

Belangrijke basis: een gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen.

ONLINE WEERBAARHEID

1. weten wat je wel wilt en wat je niet wilt

2. durven opkomen voor jezelf

3. vermogen tot verdediging

• laten zien (stemgebruik, houding, lichaamstaal)

• hulp vragen

• weglopen

Belangrijke basis: een gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen.

BELANGRIJK VERSCHIL: onveilige situaties kunnen herkennen

25-3-2014

4

ZIJN ER ONLINE GRENZEN? WELKE?

•Persoonlijke (wat wil ik wel/wat niet?)

•Maatschappelijke/Morele

(wat kan wel/wat kan niet?)

•Strafrechtelijke (wat mag volgens de wet wel of niet?)

WIJ GAAN ONLINE… KINDEREN ZIJN ONLINE…

25%

75%

98%

8 jr 9-12 >12

KORTE INTRO OP DIGITIALE JEUGDCULTUUR

25-3-2014

5

afspreken

waarschuwen

bijpraten

gamen

luisteren (!) naar televisie

maken filmpjes

maken foto’s

zoeken

verzamelen

Kijken (!) naar muziek

onderzoeken

reageren

vragen

discussiëren delen

lezen

ONTDEKKEN… ONTWIKKELEN…

helpen

vervelen

lol maken

SOCIALE INTERACTIE!

• contacten onderhouden

• nieuwe contacten leggen

• zien en gezien worden

• complimentjes krijgen

• zelfvertrouwen opbouwen

• plezier maken (en ruzie)

WIE BEN IK?

WIE WIL IK ZIJN?

25-3-2014

6

SAMEN LACHEN

… EN VERBAZEN

25-3-2014

7

DIT VIND IK… EN JIJ?!

DIT VIND IK… EN JIJ?!

25-3-2014

8

GEVOEL UITEN EN STEUN VINDEN

AANGESLOTEN ZIJN…!

“Ik kan niet zonder…” 53%

“Zonder mobiel hoor je er niet bij” 60%

24/7 groepsdynamiek

25-3-2014

9

WHATSAPP-JUNKIES

Opmerking Het getoonde beeld is verwijderd vanwege privacy Kernboodschap was: Een profielfoto is net zo belangrijk als de keuze voor kleding, agenda en schooltas op de eerste schooldag. Het heeft te maken met jezelf profileren en een plek in de groep vinden. Voor kleinere kinderen zie je dit ook terug in de tijd die ze investeren in het vormgeven van hun Avatar in online games; ook daar krijg je reacties namelijk of je er leuk uitziet. Iedere profielfoto is openbaar, ook al is jouw profiel gesloten. Zichtbaar voor iedereen. Te kopiëren door iedereen.

JEZELF ONTDEKKEN VIA DE ANDER WIE BEN IK?

WIE WIL IK ZIJN?

25-3-2014

10

HOE PRESENTEER IK MEZELF?

Opmerking De getoonde beelden van Twitterprofielen zijn verwijderd vanwege privacy. Kernboodschap was: Jongeren vertellen onbewust veel van zichzelf via de accountnaam die ze kiezen, de profielnaam, de foto’s die ze delen en de omschrijving die ze in hun twitterbiografie plaatsen.

WIE LEEST MEE?

Opmerking Het getoonde beeld van Twittertimeline is verwijderd vanwege privacy. Kernboodschap was: Soms voelt online communicatie met iemand als 1-op-1 communicatie. Zij staan er niet bij stil dat wederzijdse vrienden èn onbekenden mee kunnen lezen.

25-3-2014

11

INTERNET VERLEGT GRENZEN

“Als je iemand niet goed kent, is het prettiger om via internet contact te hebben” Lisanne, 14 jaar

“Je hebt meer lef met chatten. Je durft meer te zeggen en de ander ziet of merkt het niet als je je schaamt of verlegen bent” Veerle, 14 jaar

“Soms krijg ik ruzie, zonder dat ik dat wil. Dan typ ik iets, druk ik op enter en denk ik Oh, shit! Het floepte er gewoon uit.” Kiki, 11 jaar

“Waarom zou ik mijn profiel dichtzetten? Op internet zitten zoveel mensen. Ik ben er daar maar eentje van. Dan ben je ook een soort van anoniem toch? Wie let er nou op mij?!” Luuk, 15 jaar

SOCIALE INTERACTIE!

• contacten onderhouden

• nieuwe contacten leggen

• zien en gezien worden

• complimentjes krijgen

• zelfvertrouwen opbouwen

• (s)experimenteren

25-3-2014

12

RISICOVOL EN GRENSOVERSCHRIJDEND

• 14 jarig meisje

• In vertrouwen gemaakte foto

• 6 middelbare scholen

• Aanhoudende tweets

Opmerking De getoonde twitter timeline is verwijderd vanwege privacy Kernboodschap was: Binnen zeer korte tijd praat iedereen over de naaktfoto die online staat. Met vermelding van persoonlijke gegevens: naam, woonplaats, school, online accounts. Het is niet van school weg te houden: het gesprek van de dag…

NIET ALTIJD VRIJWILLIG

“Je hebt zo’n mooi figuur…”

Complimentjes

“Dan is onze vriendschap zeker ook niet zoveel waard...”

Manipuleren

“Ik heb je IP-nummer en kan zo uitzoeken waar je woont”

Dreigen

“…anders zet ik die foto op het internet!”

Chantage

25-3-2014

13

ONLINE SLACHTOFFER WORDEN (EN DADER)

Webcam(seks)misbruik

Bezemen / Bangalijst

Sexting

Grooming Cyberpesten

Virtuele diefstal

Bedreiging

Stalking

BANGALIJST

25-3-2014

14

Wat je in het ‘echte’ leven niet mag, mag je online ook niet…

DE GRENS VAN HET STRAFRECHT

# Hacken (art. 138ab Sr)

# Identiteitsmisbruik (art. 225, 232 en 326 Sr)

# Oplichting (art. 326 Sr)

# Laster/ Smaad (art. 261, 262 en 268 Sr)

# Belediging (art. 266 en 271 Sr)

# Belaging (‘stalking’, art. 285b Sr)

# Bedreiging (art. 285 Sr)

# Discriminatie (art. 137d Sr)

HOGE DREMPEL OM ER OVER TE PRATEN

Intake • schaamte; ze durven niet over de aanleiding te praten

• angst om niet serieus te worden genomen

• vrees dat ze niet begrepen zullen worden

• gevoel dat de situatie zal verergeren

• willen hun ouders er niet bij betrekken

25-3-2014

15

VOORWAARDE VOOR VERTROUWEN

Laat merken dat je snapt:

• hoe belangrijk die smartphone is

• wat er online speelt

• hoe je ongewild in de problemen kunt komen

• dat het lastig is om over te praten

Sta open, luister en leer ook van hen…

• Verplaats je in hun (belevings)wereld

• Stel echte vragen!

WAT MOETEN KINDEREN LEREN?

Netiquette Toon respect en gedraag je (niet schelden, roddelen, pesten)

Denk na over wàt je deelt en met wie…

voor iedereen zichtbaar en voor altijd deel geen persoonlijke info wie leest er mee? wat kunnen de gevolgen zijn?

Eigen grenzen stellen en bewaken

Klik weg als je ergens bent waar je niet wilt zijn Doe niets wat je niet wilt / Nee zeggen kan altijd

Kritisch zijn Niets is gratis Niet alles is wat het lijkt

25-3-2014

16

HOE?

Wat vind ik?

HOE?

• Bespreek actualiteiten /incidenten

Media aandacht aan cyberpesten, naakfoto’s, zedenzaak Cuijk… geeft

mooie aanleiding om gesprek aan te gaan en te reflecteren.

Wat vinden ze ervan? Wat zouden zij doen? etc.

• Nadenken over online grenzen

Internet is grenzeloos wordt weleens gezegd. Maar is dat zo? Welke

grenzen kun je bedenken? Waar ligt voor jou een grens?

• Posters maken voor onderbouw

Laat ze in groepjes info verzamelen en nadenken over onderwerpen en

belangrijke boodschappen voor leerlingen uit lagere klassen.

25-3-2014

17

HOE?

Whatsapp-ruzies ontstaan vaak door: onjuiste interpretatie van tekst ontbreken van non verbale signalen omstanders die mee lezen en zich in de discussie mengen.

Samen nadenken over omgangsregels en afspraken maken kan dat voorkomen; wat doe je wel? en wat niet? Lesmateriaal is te downloaden op: http://www.kennisnet.nl/themas/mediawijsheid/dont-worry-be-whatshappy/

• Maak afspraken in een Whatshappy-les

EXTRA TOEGEVOEGD

HOE?

• Minigame over online vrienden De politie maakte een minigame www.kenjevrienden.nu om leerlingen na te laten denken over hun eigen houding, gedrag en manieren waarop ze zich kunnen beschermen tegen online risico’s. Tegelijkertijd laat het hen zien dat de politie er ook is om jongeren te helpen als het mis is gegaan. Geschikt voor groep 8 en brugklas.

EXTRA TOEGEVOEGD

25-3-2014

18

HOE?

• Wordle maken en bespreken: http://www.wordle.net/create

Laat ze in groepjes associaties maken over een onderwerp of

situatie en met kernwoorden een wordle maken. Bespreek de

wordles plenair.

• Detective for a day!

Wat kun je allemaal over iemand te weten komen? Kies een bekende

Nederlander die op Social Media zit. Wat kom je te weten wat je anders

niet had geweten?

• Niet te serieus, humor mag!

Zie voorbeeld op volgende sheet.

INTERNETSEKS, DAAR KUN JE GOED ZIEK VAN ZIJN!

LESPAKKET* op www.internetsoa.nl • Filmpje • 9 verschillende lesvormen (zoals lagerhuisdebat, volgende sheet) (*Al uit 2006 en op aantal punten verouderd; MSN wordt bijvoorbeeld nog genoemd. Maar inhoud nog zeer bruikbaar.)

25-3-2014

19

LAGERHUIS DEBAT

STELLINGEN BIJ HET INTERNETSOA FILMPJE:

• als je aan cyberseks doet, ben je niet goed bij je hoofd;

• cyberseks is veel veiliger dan ‘echte’ seks;

• verliefd worden op iemand via internet is een illusie;

• strippen voor de webcam is een leuke vorm van elkaar versieren;

• Met cyberseks bereid je je goed voor op je echte seksleven;

• cyberseks met een ander terwijl je een relatie hebt, is niet

vreemdgaan.

STEL ECHTE VRAGEN!

Een echte vraag is wanneer…

je het antwoord niet kunt opzoeken via Google;

je zelf het antwoord ook niet weet ;

het geen verwijt en geen preek is;

de ander te rade bij zichzelf moet gaan (denkkracht en zelfreflectie);

er geen goed of fout antwoord is;

je tijd hebt om te luisteren naar het antwoord…

25-3-2014

20

AAN DE SLAG

In tweetallen zijn echte vragen bedacht om met leerlingen het gesprek te voeren over relevante onderwerpen. Ter inspiratie enkele voorbeelden:

• Wanneer wordt iemand die je online ontmoet hebt een bekende?

• Hoe weet je of je iemand online kunt vertrouwen?

• Hoe zou Google jou omschrijven als het een mens zou zijn?

1. Is jouw online identiteit dezelfde als jouw offline identiteit?

2. Vervangen vrienden die je via social media hebt, jouw echte vrienden?

3. Wat betekent het als iemand je wil volgen? Is er een verschil tussen Facebook, Twitter en Instagram?

4. Wanneer stuur jij een vriendenverzoek?

5. Waarop baseer je de keuze of iemand wel of niet in je Whatsapp groep mag?

6. Waarom ga je iemand volgen?

7. Wanneer laat jij iemand toe op jouw account?

Echte vragen die tijdens de eerste* workshop bedacht zijn:

*In de tweede workshop was helaas te weinig tijd

25-3-2014

21

8. Weet jij waar voor jou de grenzen online liggen?

9. Wat betekent het als iemand je een vriendschapsverzoek stuurt?

10. Als je jouw grenzen verlegt krijg je meer zelfvertrouwen. Is dat op internet ook zo?

11. Wat is waardevoller; een vind-ik-leuk op Facebook of een compliment in het echt?

12. Wat betekent Facebook voor jou? Zou je zonder kunnen? (+waarom)

13. Wat zou je gaan doen als je een week lang niet op internet zou mogen?

14. Kun je voorbeelden geven van situaties waarin iemand zich beledigd voelde, terwijl je dat helemaal niet zo bedoeld had?

Echte vragen die tijdens de eerste* workshop bedacht zijn:

*In de tweede workshop was helaas te weinig tijd

BOEKEN, BROCHURES, LESMATERIAAL

www.mijnkindonline.nl

25-3-2014

22

WAAR KUNNEN JONGEREN TERECHT VOOR HULP:

Op www.vraaghetdepolitie.nl kunnen jongeren informatie vinden èn twee keer in de week chatten met agenten.

Via www.meldknop.nl directe toegang tot informatie, een luisterend oor en/of hulp. Ook als browserbutton te downloaden.

EXTRA TOEGEVOEGD

EN VOLWASSENEN:

Op www.mediaopvoeding.nl vindt u gegeven adviezen aan ouders en professionals. U kunt er ook uw eigen vraag voorleggen aan een deskundige op het gebied van kinderen, media en opvoeding.

Op www.mijnkindonline.nl vind u informatie, lesmateriaal en diverse brochures met informatie en tips. Gratis te downloaden.

EXTRA TOEGEVOEGD