Heymans en Parapsychologisch onderzoek

Dick J. Bierman

Heymans leerstoel voor Bijzondere Ervaringen

vanwege de Nederlandse SPR

Universiteit voor Humanistiek

William James

Gerard Heymans

1842-1910 1857-1930

Kwalitatief/Veldonderzoek

Kwantitatief/Lab onderzoek

Psychical Research

ASPR 1885 SPR 1917

PsycholoogFilosoof

Heymans, bij de oprichting van de SPR:

... Wij willen niet interessante voorstellingen a la Rubini arrangeren, niet de behoefte aan hoogere of lagere emoties, aan troostrijke uitzichten of nerveuze rillingen bevredigen, - maar wij willen de betrokken verschijnselen bestuderen, wetenschappelijk en onbevooroordeeld onderzoeken.....

Rubini, telepath!

De pilot-experimenten (1919-1921)

1919: A.S. van Dam (23 jr) meldt zich Kan wat Rubini kan maar dan zonder aanraking

1919-1920: Kwalitatieve studies door medewerkers Weinberg/van Loon bijvoorbeeld: Kleur raden (‘zender’ -> ‘ontvanger’)

1921: Publikatie resultaten Van Loon, JASPR, 4-23; 34-49:

• “Our experiments undeniably demonstrate that extra-sensorial transmission of the contents of consciousness is possible.”

Maar Heymans is niet overtuigd……. Doel (welke kleur) niet toevallig gekozen Sensorische lekken!!!!!!! Niet van Dam’s speciale ‘begaafdheid’

Speciaal voor van Dam:Het laboratorium aangepast!

Experimenteel ‘kabinet’

Gordijn

Hand van Damop ‘schaakbord’

Kijkgat in plafond

Twee condities:

Zender beneden

Zender boven

Zend-doel: een veld op ‘schaakbord’

Hand ‘van Dam’

Gat in plafond metdubbel glas.

‘Schaakbord’

A B C D E F G H1

2

3

4

56

Hoe wordt het doelveld zo gekozen dat een kwantitatieve evaluatie mogelijk is?

Pak kaarten met A tot en met H• Schudden en onderste is doel kolom

• Bijvoorbeeld E

Pak kaarten met 1 tot en met 6• Schudden en onderste is doel rij

• Bijvoorbeeld 6

• Theoretische Kans voor elk veld is 1/48

A B C ED G HF123456

Procedure voor 1 poging

1. Kies een toevallig veld

2. ‘Zender’ neemt dat veld in gedachten

3. Probeert van Dam’s hand naar dat veld te

leiden (a la Rubini!!!)

4. Als van Dam 2 * tikt: Noteer het bereikte veld

5. Vergelijk bereikte veld met doelveld

(achteraf)

Hoe worden sensorische lekken en experimentator-bedrog voorkomen?

‘van Dam’ wordt geblindoekt

Zit in een afgesloten kabinet In ‘veraf’ conditie zit de ‘zender’ achter dubbel glas.

Altijd min. 2 experimentatoren waarvan 1 de ‘zender’ en 1 ‘observator’ voorkomt experimentator bedrog.

Onderzoeksvragen

Slaagt van Dam erin doelveld te ‘bereiken’ vaker dan je volgens toeval mag verwachten?

Is de afstand tussen de ‘zender’ en van Dam belangrijk? Veraf Dichtbij

Is de fysiologische toestand belangrijk? Huidweerstand Toedienen alcohol en broom

Maakt het uit wie de ‘zender’ is? Brugmans, Heymans, Weinberg

Resultaten

• Zie Schouten & Kelly (1978) EJP, 2, 247-290• 24 zittingen, 587 trials

Onderzoeksvraag 1:

Kan ‘van Dam’ het doelveld beter aanwijzen dan je volgens kans (1/48= 2.08%) mag verwachten?

Aantal exacte hits: 118 van de 587 = 20.1%

p < 0.000000000000000000000000000001

Resultaten

Onderzoeksvraag 2:

Is de afstand tussen ‘van Dam’ en ‘zender’ belangrijk?

Afstandseffect?

0 5 10 15 20 25

Zenderveraf

Zenderdichtbij

Scoringspercentage

kans

Het maakt statistisch niets uit

ResultatenOnderzoeksvraag 3:Is de fysiologische toestand van ‘van Dam’ belangrijk?

Helaas niet kwantitatief geanalyseerd maar volgens Brugmans in de ‘Meededelingen der Studievereeniging voor Psychical research’, 7, 1923, 65-124:

De “Passieve Toestand” van een telepaath door psychogalvanisch phenomeen gecontroleerd.

…den passieven toestand van de telepaath leidt tot betere prestaties….

Resultaten

Vraag 4:Doet het er toe wie de ‘zender’ is?Experimentatoreffect?

0 5 10 15 20 25 30

Brugmans

Heymans

Weinberg

Scoringspercentage

KANS

Het maakt statistisch niets uit

Het einde van het onderzoek

Was Heymans teleurgesteld?

Decline-effect: van Dam’s prestaties naar nul?

De laatste 5 zittingen in Mei-Juni 1922:

Scoringspercentage was nog 8.4% (2.08% kans)

Met een p-waarde van 0.002

Maar Fisher had de 5% religie nog niet verkondigd (~1950).

1921 1922

Punten van kritiek (1)

• Randomisatie doelveld niet geslaagd• Schudden was onvoldoende

• Teveel A, B, G, 2, 3 en 5.

• Maar geen relatie tussen rijen en kollommen • Response bias van ‘van Dam’

• Teveel, D, E, 3, 4 en 5

Gecorrigeerde kans op succes geeft echter dezelfde resultaten!

A B C ED G HF123456

A B C ED G HF123456

Punten van kritiek (2)

Sensorische cues:

Geluids-cues niet uitgesloten

Ademhaling of schuivelen (Kluger Hans)

Maar geen verschil in ‘veraf’ en ‘dichtbij’ conditie.

Bovendien (post hoc analyse) grootste succes in de ‘snelle trials’

Conclusies

• Toepassen van kwantitatieve methodes.• Gebruik psychofysiologie voor bewustzijnstoestand meting.• Systematisch manipuleren van condities (proces-onderzoek)• Het rekening houden met idiosyncratische aspecten van het individu N=1 (bijv. informeel een opwarmtrial a la Rubini).

De Parapsychologische experimenten van Heymans waren hun tijd ver, ver vooruit!

Dank u wel voor uw aandacht.

QuickTime™ and aYUV420 codec decompressor

are needed to see this picture.

Onderzoek in Amerika 15 jaar later.