2016

BE PREPARED!

BENT U KLAAR

VOOR 2020?

‘De HO-link is een ideale gelegenheid om experts van andere instellingen te ontmoeten’Eva Verschoor, Van Hall Larenstein (VHL)

Nog niet eerder was het zo druk bij de HO-link. De derde editie van deze conferen-tie, georganiseerd door SURF, Studielink en DUO, trok op donderdag 16 juni in Noordwijkerhout 530 bezoekers. Op vrijdag werd opnieuw een record verbroken met ruim 400 deelnemers. Beide dagen waren gevuld met keynotes, een kleine zestig parallelsessies, gesprekken op de leveran-ciersmarkt en humor en ontspanning. Nieuw dit jaar waren de inspiratiecafés, waar deelnemers pitches hielden over zelfgeko-zen onderwerpen. Ook nieuw was de mogelijkheid enkele sessies via een ‘live stream’ vanaf een andere locatie bij te wonen. De conferentie stond onder leiding van dagvoorzitters Bart Straatman van de Erasmus Universiteit Rotterdam en Dick-Gert Smid van het ministerie van OCW.

VERANDERING VAN EEN TIJDPERKOnder het motto ‘vooruit naar vroeger’ neemt Jan Rotmans, hoogleraar transitie-kunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, de aanwezigen mee naar de tijd van de industriële revolutie. Een tijd van grote veranderingen: de samenleving werd georganiseerd en de macht ging van de adel naar de gegoede bourgeoisie. Dat leidde tot angst maar ook tot kansen. Datzelfde gebeurt nu weer, maar met een snelheid, omvang, impact en complexiteit die duizen-den keren groter is. “Grote bedrijven vallen om, brancheorganisaties en vakbonden zakken in”, zegt Rotmans. “De overheid moet op zoek naar een nieuwe rol: als zij het niet doet, dan doet de burger het wel. Er ontstaan allerlei coöperaties zoals brood-fondsen en lokale energie-initiatieven. We leven niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken.”Rotmans pleit voor een paradigmawisseling. “De systeemwereld en de leefwereld zijn uit elkaar gegroeid. We worden afgerekend op koude masculiene waarden en universiteiten en hogescholen zijn diplomafabrieken geworden. De efficiënte calculerende student van nu hebben we zelf gemaakt. Door alles te richten op rendement doen zij dat ook. We moeten terug naar de kern: in het onderwijs draait het om de leraar en de leerling. Op mijn droomuniversiteit swingt het, er zijn interfacultaire scholen in plaats van silo’s en studenten worden uitgedaagd in een persoonlijk leertraject.”

FLEXIBEL HOGER ONDERWIJS IN 2020Over ‘Flexibel hoger onderwijs in 2020 door flexibele onderwijslogistiek’ vindt een paneldiscussie plaats onder leiding van Jan Bakker (SURFmarket). Het thema leidt al gauw tot de vraag: wat flexibiliseer je eigenlijk en wat kost dat? Flexibilisering is een paraplubegrip: iedereen verstaat er iets anders onder en er zijn tot nu toe geen studies naar de effecten van flexibilisering in het onderwijs gedaan. Panellid Carine Joosse, CIO/Directeur Informatisering van de Hanzehogeschool, vertelt dat het in de visie van haar hogeschool gaat om betere verbinding tussen het werkveld, onderzoek en onderwijs. “In een ‘smart city’ als Groningen, waar wij gevestigd zijn, gebeurt dat ook.” Marcel Laks van Hogeschool Utrecht vindt de parallel van smart cities en smart onderwijs interes-sant. “De mens kan zelf gaan sturen: je krijgt daarvoor informatie aangereikt en bent in staat beslissingen te nemen. Welk flexibiliseringsmodel je ook kiest, je zult tools beschikbaar moeten hebben voor studenten.” Erna Klein Ikkink, directeur Student- en Onderwijszaken aan de Vrije Universiteit Amsterdam, vindt dat er vooral gekeken moet worden naar wat studenten willen: uitgedaagd worden, onderwijs op maat, samenwerken in een onderwijsecosysteem met docenten, studenten en onderwijsondersteuning. “Aan de andere kant zie ik bij onze bachelorstudenten dat ze vragen om structuur, campusonderwijs, samen studeren en werken. Beide kanten zullen we moeten ondersteunen.”

De Immigratie- en Naturalisatiedienst is vooral bekend van asielaanvragen. Maar de IND is ook verantwoordelijk voor het afhandelen van allerlei andere soorten aanvragen, vertelt directeur Bert van Hoorn: mensen die Nederlander willen worden (naturalisa-tie), die hier willen komen wonen en werken (kennismigranten) en zo’n 15.000 buitenlandse studenten per jaar. “Het uitvoeren van de Vreemdelingenwet is van oudsher erg juridisch werk”, zegt hij. “Het gaat om ingewikkelde processen en papieren formulieren van soms wel 29 pagina’s. Dat is niet meer van deze tijd.” Om die reden is de IND bezig met een digitali-seringsslag. “We zijn begonnen met het interne proces. Alle aanvragen worden nu digitaal afgehandeld en er zijn geen papieren dossiers en archief meer.” De volgende stap is het digitaliseren van aanvragen en bekendmakingen. Om dat te bereiken, worden koppelingen

gemaakt met partners, waaronder de hogeronderwijsinstellingen en Studielink. Ook gaat de dienst over op het automatiseren van beslissingen bij aanvragen met lage risico’s, zoals die van buitenlandse studenten. “Om dat politiek geaccepteerd te krijgen, moet de aangeleverde informatie uiterst betrouwbaar zijn. Wanneer er iets fout gaat, leidt dat meteen tot vragen in de Kamer.” Ook voor asielzoekers wordt overgestapt op e-dienstverlening; zij kunnen de intake-informatie invullen op pc’s in de aanmeldcentra in Nederland.

‘Ik kom elk jaar. Natuurlijk om nieuwe ontwikkelingen te horen, maar ook om kennis uit te wisselen met collega-instellingen’Marjan Nijdam, Technische Universiteit Delft

DIGITALISERING BIJ DE IND

EEN DREMPELLOZE ENTREE VOOR INTERNATIONALE STUDENTEN

Freddy Weima is directeur van EP-Nuffic, de onderwijsbrede organisatie voor internationalisering in het onderwijs. Voorbeelden van activiteiten van EP-Nuffic zijn de Orange Carpet Awards voor best practices in internationalisering, het Holland Scholarship Programme voor studenten van buiten de Europese Economische Ruimte en het subsidieprogramma Erasmus+. “Het aantal internati-onale studenten dat voor een volledige opleiding naar Nederland komt is de afgelopen 10 jaar verdubbeld naar bijna 75.000”, vertelt Weima. “Ruim 15.000 daarvan komt van buiten Europa, met als top-drie China, India en Indonesië.” Ook het aantal internationale promovendi groeit. In totaal is 10% van alle studen-ten die in Nederland een volledige opleiding volgen uit het buitenland afkomstig. “Een groot deel van hen ‒ zo’n 40% ‒ blijft na hun afstuderen in Nederland. Dat is natuurlijk goed voor de schatkist.”Om internationale studenten zich welkom te laten voelen en spelenderwijs Nederlands te laten leren, heeft EP-Nuffic de app ‘Hoi Holland!’ ontwikkeld. Een belangrijk tool voor hogeronderwijsinstellingen is Pathfinder, een webapplicatie die zij in hun eigen website kunnen integreren en die informatie geeft over verblijfs- en werkvergunningen, verzekeringen, belastingen en studiefinanciering. Het is de bedoeling Pathfinder samen met UAF aan te passen en beschikbaar te stellen aan vluchtelingenstudenten.

START EXPERIMENT VRAAGFINANCIERING BIJ AVANS Avans Hogeschool begint in september met een experiment om flexibel studeren voor volwassenen aantrekkelijker te maken. Zij kunnen losse modules stapelen tot diploma’s en via vouchers korting krijgen op het collegegeld. Dit alles gebeurt in het kader van de adviezen van de commissie Rinnooy Kan om het deeltijdonderwijs een impuls te geven. “Naast een heel andere financiële structuur gaat het ook om het creëren van een gelijk speelveld voor zowel publieke als private instellingen”, vertelt Yvonne Bernardt van het ministerie van OCW. “Vouchers kunnen worden verzilverd bij zowel hogescholen als private onderwijsinstellingen. En hogescholen die meedoen aan dit experiment mogen bijvoorbeeld op locatie bij werkgevers lesgeven. Die committeren zich tot een bijdrage in de kosten.” De experimenten Vraagfinanciering lopen tot 2024, met een tussenevaluatie in 2018 en een eindevaluatie in 2021.

Nadine Nesvadba van Avans legt uit dat ze in september met vraagfinanciering van start gaan in de deeltijdopleidingen elektrotechniek en werktuigbouw-kunde. “Het gaat om acht modules van 30 studie-punten, optellend tot een bachelordiploma. Voor iedere module wordt op basis van een intakegesprek een onderwijsovereenkomst met de student gesloten. Daarin zijn de duur en het programma van de module en de wederzijdse rechten en plichten beschreven.” Inschrijven gebeurt gewoon via Studielink. Het aantal aanmeldingen bij Avans is nu al boven verwachting.

VAN DIERENPARK NAAR WILDLANDS ADVENTURE ZOO EMMEN

Lisette de Ruigh laat in deze keynote zien dat er veel te leren valt van de overgang van een traditionele dierentuin naar een modern ‘leisure-bedrijf’. “De aanleiding was de vernieuwing van het centrum van Emmen”, legt ze uit. “Dat was het begin van een traject van 15 jaar, de verhuizing van de dierentuin naar een terrein van 22 hectare en het invoeren van procesma-nagement en lean werken. We voeren nu alleen nog maar processen uit die toege-voegde waarde hebben voor de gasten.” Bij de verhuizing van de 7000 dieren naar de drie ‘werelden’ Jungola, Serenga en Nortica op de nieuwe locatie bleek dat het net mensen zijn. De Ruigh: “Van olifant tot prairiehond, je moet ze laten zien waar je naar toe gaat, rekening houden met de groepsdynamiek en spontaan gedrag bekrachtigen. Een zeeleeuw kan prima zelf een trailer in lopen, dat kun je oefenen en belonen. Impala’s, zebra’s en gnoes lopen elkaar achterna, dus zorg dat de eerste weet waar hij naartoe moet. Het is eigenlijk net als bij veranderprocessen in een organisatie.” Nog een mogelijke parallel: Wildlands Adventure Zoo Emmen biedt een individuele beleving op basis van ‘stan-daardproducten’. Hoe werkt dat eigenlijk? “Heel simpel: bij een avondrondleiding achter de schermen ‒ het standaardproduct ‒ mag de jarige een giraf voeren.”

COMMUNICATIE AAN DE ASPIRANT-STUDENT

In het studiejaar 2017-2018 gaat er veel veranderen voor opleidingen met een beperkte capaciteit. De centrale loting verdwijnt, universiteiten en hogescholen selecteren zelf en voor alle opleidingen met een numerus fixus geldt 15 januari 2017 als keiharde aanmeldingsdeadline. Dat is zowel voor aspirant-studenten als hogeronderwijsinstellingen even wennen. Maarten Derksen van het ministerie van OCW legt uit dat de campagne ‘Studeer met een plan’ van DUO en OCW hierop zal worden aangepast. “Daarnaast kunnen aspirant-studenten, inclusief hun ouders, docenten en decanen, begeleiding krijgen bij het hele aanmeldingsproces. Op Startstuderen is daarvoor een nieuwe tool beschikbaar, Mijn Studieplan, die via een dashboard laat zien of iemand op schema loopt. Bovendien krijgen aspirant-studenten in elke fase push-berichten met relevante informatie.” De Hogeschool van Amsterdam is al druk bezig met de voorbereidingen, vertelt Janneke de Kam.

“Per opleiding met een numerus fixus is op de website te vinden op welke datum de selectie plaatsvindt, hoe het selectieprogramma eruit ziet en wat de criteria zijn.” Voor ouders en decanen heeft HvA aparte portals ingericht. Ook tijdens het jaarlijkse decanensymposium in september zullen HvA en UvA aandacht besteden aan het nieuwe proces. In december is een extra voorlichtingsavond gepland.

‘Ik hoor op de HO-link hoe anderen omgaan met uitdagingen als vraagfinanciering, selectie en plaatsing’Tamara Molnar, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN)

Welke roosteraar kent het probleem niet? Docenten reserveren college- of practicumzalen die in werkelijkheid met veel minder studenten worden gebruikt of helemaal niet. Ook door ‘hamster-gedrag’ zijn er meer of grotere zalen nodig. Daar komt nog bij dat het aantal studenten stijgt en de financiering per student is gedaald. “Bijbouwen is dus geen optie”, zegt Joris Fortuin van Wageningen UR. Zijn universiteit voert dan ook een driesporenbeleid om met groeiende studentenaantallen toch uit de voeten te kunnen. “We maken steeds meer gebruik van blended en distance learning, we gaan ook ‘s avonds college geven en we monitoren het gebruik van onze college- en practicumzalen.” Voor dat laatste maakt Wageningen UR gebruik van software van Lone Rooftop. Dit Amsterdamse bedrijf kan op basis van informatie afkomstig van het WiFi-netwerk continu bepalen hoeveel mensen

HET INSCHRIJFPROCES IN NOORWEGEN

In Noorwegen verlopen de inschrijvingen voor undergraduate-opleidingen aan universiteiten en University Colleges sinds 1994 via NUCAS (Norwegian Universities and Colleges Admission Service). Geir Andersen is met zijn team van acht mensen verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van NUCAS. Nadat in de jaren ‘80 van de vorige eeuw het aantal studenten steeds verder steeg, is een systeem ontwikkeld dat overzicht moest bieden over het aantal aanmeldingen en voor welke opleidingen een student zich had ingeschreven. Andersen vertelt dat het jaarlijks om 130.000 aanmeldin-gen gaat voor 1.300 opleidingen. “Via NUCAS kan een toekomstige student zich nu via in één keer bij maximaal tien opleidingen aanmelden. Hij krijgt een case manager toegewezen, die verantwoordelijk is voor diens assessment en evaluatie voor al die opleidingen. Ook als het opleidingen zijn van andere universiteiten dan die van de case handler. Hierin zijn we uniek.” Studenten loggen in via een landelijk eID-portal, waarna informatie wordt opgehaald uit allerlei databases zoals het nationaal diplomaregister en een bestand met e-mailadressen en mobiele telefoonnummers. Ook wat het aantal internationale studenten betreft is Noorwegen een uitzondering. Hoewel het hoger onderwijs er gratis is, zijn dat er heel weinig. “Het onderwijs is in het Noors en je moet aantonen dat je de taal beheerst. Bovendien is Noorwegen een heel duur land.”

zich waar in een gebouw bevinden. “Ieder mobieltje zendt een signaal uit naar WiFi-punten in de buurt. Op basis van de sterkte van het signaal kun je bepalen waar het vandaan komt”, zegt Marcel Lamers van Lone Rooftop. “We verwerken alle data anoniem, en weten dus niet om wie het gaat.” Intussen is 80% van alle ruimtes in het onderwijsgebouw van Wageningen UR van dit monitoringsysteem voorzien. Op basis van de gemeten bezettingsgraad ‒ in een dashboard zijn no-shows en inefficiënt gebruik van collegezalen direct zichtbaar ‒ krijgen docenten in overleg kleinere zalen dan waar ze om vragen.

‘Ik ben nieuw in het hoger onderwijs en ontmoet hier nieuwsgierige, goed opgeleide mensen’Rogier van Besouw, Avans

HET GEBRUIK VAN COLLEGEZALEN OPTIMALISEREN

MUZIEKDe eerste conferentiedag wordt afgesloten door ‘De Italianen’, die de deelnemers verleiden met hun muzikaal entertainment.

AFSLUITENDE ACTDe drie mannen van improvisatiecabaret ‘Op sterk water’ zorgen voor een fantastisch besluit van deze derde editie van de HO-link.