‘Het middenveld’Van compromis tot consensus(en terug?)

Pascal Debruyne

Universiteit Gent

MENARG

Probleemstelling expertennota

Autonomie van het middenveld staat onder druk•door de neutralisering binnen het overheidsapparaat •en de depolitisering van de vereniging binnen de politieke ruimte

Probleemstelling expertennota

“Toch mag je een sociale beweging niet reduceren tot dienstverlening,

wederzijdse ondersteuning en gezelligheid. Zeker in de huidige

dramademocratie – waar politiek niet langer via sociale organisaties,

maar wel via de media met kiezers communiceert – hebben sociale

bewegingen meer dan ooit de plicht om zelf aan politiek te doen door in

het publieke debat een kritische stem te laten horen, door

maatschappelijk problemen op de politieke agenda te plaatsen en door

gelijkgezinden te mobiliseren . Kortom, het middenveld is politiek, of zal

niet zijn.”   

Prof. Dr. Jaak Billiet (09/03/2013, De Standaard)

‘Politiek’ versus ‘het politieke’

Stelling

• Als het middenveld ‘politiek’ wil zijn- en van daaruit de

autonomie wil claimen, moeten we eerst weten wat ‘politiek’ is.

• Nood aan zelfreflectie voor we vastlopen in een defensieve

reactie op ‘gestolen autonomie’

• Er is niet zoiets als een zuivere autonomie:

Altijd tussen “systeem” en “leefwereld” gestaan

(Wildemeersch)

“De staat is een sociale relatie” (Gramsci/Poulantzas)

‘Politiek’ versus ‘het politieke’

Doorheen de tijd is er in spreken en handelen van het middenveld zélf een verwarring ontstaan tussen ‘politiek’ (la politique) en ‘het politieke’ (le politique). (Claude Lefort)

• ‘politiek’ (la politique) : dagelijkse beheer of management van de bestaande samenleving

‘politiek’ als kunst van het mogelijke

• ‘het politieke’ (le politique): Een politieke daad moet niet kunnen functioneren binnen het kader van de bestaande relaties, maar moet dat kader zelf desgewenst kunnen veranderen.

‘het politieke’ als de kunst van het onmogelijke

Op een drafje doorheen de tijdDoorheen de tijd zijn sociale bewegingen (en later ‘middenveld’) deelachtig geworden aan een vorm van ‘politiek’ die de consensus en medebeheer nastreeft:

• Naoorlogse (verzuilde) ‘middenveld’ deelachtig aan de verstatelijking van het politieke: reguleren van na-oorlogse modernisering en vooruitgangsgeloof.

• Mei ’68-breuk (overheen ’70 & ‘80)- contestatie van modernisering en vooruitgangsgeloof. Centraal: sociale strijd en nieuwe sociale bewegingen gericht op ‘compromis’ (en ‘pact’) als uitkomst.

• Europees: Naar einde jaren ‘80, begin ‘90 (val van de muur) en ‘Einde van de geschiedenis’ (-Fukuyama): neoliberalisering en anti-reguleringsdenken.

• Specifieke Vlaamse context: Opkomst van Vlaams Blok (VB) en ‘zwarte zondagen’, ‘Derde Weg socialisme’ en ‘consensusdenken’: herontdekking van het middenveld als buffer tegen (extreem-)rechts en “integratie van,…” (bvb.: VFIA, SIF, cultuurbeleid,...)

• Rond de eeuwwisseling: middenveld dat steeds meer consensus als uitgangspositie neemt, het management en-beheersdenken van ‘bovenuit’ interioriseert. Medebeheer en loyaal partnerschap staan centraal in het streven naar “goed bestuur”

Uitkomst: depolitisering (X3)

Breed: Depolitisering bestaat erin de strijd tussen ideeën zoveel mogelijk als verwaterd af te doen; zelfs als oudbollig. Een dergelijke consensuspolitiek leidt tot het opheffen van dissensus en conflict.

3 niveaus van depolitisering:

1.Van binnenuit: denken van het middenveld zelf depolitiseert

2.Van bovenaf: denken van de overheid over het middenveld depolitiseert

3.Naar onder toe: denken en handelen ten aanzien van achterban depolitiseert.

Overgang van ‘het politieke’ als de kunst van het onmogelijke naar ‘politiek’ als kunst van het mogelijke.

(1) Depolitisering van binnenuit: Het middenveld als loyale partner

(2) Depolitisering van bovenaf:‘Het middenveld als (beleids)-uitvoerder’

(3) Depolitisering naar onder toe:‘doelgroepen’ (1)

(3) Depolitisering naar onder toe: ‘doelgroepen’ (2)

It’s the political, stupid!

Dissensus: ‘Het politieke’ en politieke gemeenschap hebben altijd te maken met conflict en angonisme. Politiek gaat altijd gepaard met de formatie van een ‘wij’ versus een ‘zij’ (Zie Chantal Mouffe).

Consensus: Wanneer we naar een politiek gaan zonder ‘een politieke daad’, bepaald door ‘consensus’ belanden we in een situatie van ‘postpolitiek’.

De postpolitieke consensus zorgt voor een vernauwing van politiek tot een louter technische beheerskwestie.

Politiek als beheer en consensus sluit het vraagstuk over de kern van de democratie, die fundamenteel “open” is.

(la démocratie à-venir- Derrida)

Politiserend middenveld

Politiserend middenveld

Politiserend middenveld

Politiserend middenveld