voluit LimburgenHet Mergellandschap 2011

met wandelroute

2 3

Ontdek een verrassend stukje Limburg

Miljoenen jaren geleden: het zuiden van Limburg ligt onder een zee. De kalk in de schelpen van de zeedieren mengt zich met klei en vormt afzettingsgesteente. Resultaat? Mergel! In Riemst komt die witte en zachtgele kalksteen aan de oppervlakte. En waar hij onder de grond blijft, halen arbeiders hem in grote blokken boven. Zo ontstaan de mergelgrotten, goed voor meer dan 300 kilometer gangen. In Kanne en Zichen kun je die ondergrondse doolhoven nog altijd bezoeken.

Mergelgrotten Het Avergat in KanneIn Kanne start de mergelontginning al vóór de vijftiende eeuw. Met de stenen bouwen de dorpelingen de lokale kerken en burchten. Hoe je zo een blok uit de groeve haalt? Ontdek het via de tentoonstelling over blokwerkersmateriaal. Op de gangwanden vind je muurschilderingen van prehistorische dieren. Verderop ontdek je waarom champignons het zo goed doen in de ondergrondse kwekerij en hoe brouwers hier hun grottenbier lageren.

Avergat 14, 3770 Riemst (Kanne)Open: zaterdag en zondag om 14 u. in juli en augustus ook tijdens de weekdagen om 14 u.Prijs: € 3,75 per volwassene; € 2 voor kinderen jonger dan 12 jaar en mindervalidenMeer info: Toerisme Riemst

Welkom in het mergellandschap, tussen Tongeren en Maastricht. Een glooiende streek waarin eeuwenoude kalksteen tot aan de oppervlakte komt. Een uitzonderlijk landschap met authentieke vierkantshoeves en weidse uitzichten. Ideaal voor wandelaars en fi etsers. Maar ook voor fi jnproevers, want je kiest hier uit een keure van logiesmogelijkheden en proeft van unieke streekproducten. Of nip je liever grensoverschrijdend aan de (inter)nationale geschiedenis? Ook dan ben je aan het juiste adres, al was het alleen al maar om Fort Eben-Emael en Château Neercanne.

Bovengronds raak je amper uitgekeken. En dan kun je onder dat landschap ook nog eens op ontdekkingstocht: bezoek het immense labyrint van mergelgrotten en -gangen in Riemst. Meer dan zomaar duistere doolhoven. Hier vind je muurschilderingen van prehistorische dieren en ... een professionele champignonkwekerij. Het mergellandschap levert je gegarandeerd bouwblokken voor een fantastische ervaring. Kom het zelf ontdekken.

Jean-Paul Peuskens Limburgs gedeputeerde van Toerisme

Meer info:Toerisme Riemst, Tongersesteenweg 8, 3770 Riemst, + 32 12 44 03 75,toerisme@riemst.bewww.toerismelimburg.be/mergel

Ondergronds labyrint

Inhoud

Ondergronds labyrint p. 3

Streekproducten p. 6

Het Mergellandschap ontdekken p. 10

Mergel over de grenzen heen p. 13

Logeren in Haspengouw p. 15

SpotterZichen-Zussen-BolderDe gangen lopen kriskras door de hele streek. Oók onder de straten van Zichen-Zussen-Bolder. Maar omdat je er gemakkelijk verdwaalt mag je er niet zonder begeleiding in. Benieuwd naar die ‘onderwereld’? Kijk met de spotter tot wel dertig meter diep in de mergelkuil. Deze interactieve ‘dieptekijker’ toont je ook een fi lmpje over de mergelontginning, de ingestorte mergelberg de Roosburg en … de mooiste plekjes van Riemst.

Kerkstraat z/n, 3770 Riemst (Zichen-Zussen-Bolder)Prijs: gratis Meer info: Toerisme Riemst

SpotterZichen-Zussen-BolderDe gangen lopen kriskras door de hele streek. Oók onder de straten van Zichen-Zussen-Bolder. Maar omdat je er gemakkelijk verdwaalt mag je er niet zonder begeleiding in. Benieuwd naar die ‘onderwereld’? Kijk met de spotter tot wel dertig meter diep in de mergelkuil. Deze interactieve ‘dieptekijker’ toont je ook een fi lmpje over de mergelontginning, de ingestorte mergelberg de Roosburg en … de mooiste plekjes van Riemst.

Kerkstraat z/n, 3770 Riemst (Zichen-Zussen-Bolder)Prijs: gratis Prijs: gratis Prijs:Meer info: Toerisme Riemst

TIP

4 5

Mergelgrottenvan Zichen-Zussen-Bolder Het ondergrondse labyrint van Zichen-Zussen-Bolder lijkt wel een museum. Je vindt er wandschilderingen in houtskool, beeldhouwwerken in mergelzandsteen, fossielen uit de Krijtzee, tekeningen en scripties. Shhht … je passeert hier een heus vleermuizenreservaat. Daarna krijg je uitleg over de lokale champignon- en witloofkwekerij. Iets verder zie je hoe de grottenkaas rijpt. En je leert alle details van de artisanale ontginningstechniek van de blokbrekers aan het mergelfront.

Gielenstraat z/n, 3770 Riemst (Zichen-Zussen-Bolder)Open: op afspraak. Je kan aansluiten bij de groepen van de dag. Prijs: € 3,75 per volwassene; € 2 voor kinderen jonger dan 12 jaar en mindervalidenMeer info: Toerisme Riemst

Ondergronds labyrint

6 7

De constante temperatuur, de hoge luchtvochtigheid in de mergelgrotten en de rijke mergelondergrond zorgen voor een reeks unieke streekproducten. Grotchampignons, wijn van Genoels-Elderen, grottenbier en -kaas: échte delicatessen.

Grotchampignons Steviger en droger dan gewone champignons: de grotvarianten zijn iets vleziger en smaken pittiger. Je herkent ze meteen aan hun grijsbruine kleur met nog een beetje aarde of mergel aan de steeltjes. In de gangen is het constant 12 tot 14 °C met een luchtvochtigheid van 95 tot 98%, in de zomer én de winter: ideaal voor de champignonteelt. De ondergrondse kwekerij van Kanne is trouwens het laatste actieve bedrijf dat biologische champignons kweekt in een mergelgrot.

Verkooppunt: Het Mergelhuis, Statiestraat 7, 3770 Riemst (Kanne)Meer info: Toerisme Riemst

Haspengouwse wijnIn Genoelselderen vind je het enige wijnkasteel van België. Met zijn 20 hectare meteen ook het grootste wijndomein van het land. En de wijnen? Die kunnen moeiteloos concurreren met de Franse toppers. Dankzij de Riemster mergelondergrond, verwant aan die van de klassieke Franse wijnstreken. Het microklimaat in deze regio vergelijk je het best met de Bourgognestreek van zo’n 100 jaar geleden. Perfect voor wijnranken van de hoogste kwaliteit: die combinatie is dé sleutel voor het wijnsucces van de familie Van Rennes en haar wijnkasteel.

Open: na reservering op zaterdag in juni, september en oktober (behalve feestdagen) om 14 u.Prijs rondleiding: volwassene: € 8, <14 jaar: € 2,50Kasteelstraat 9, 3770 Riemst (Genoelselderen)Meer info: Toerisme Riemst of via www.wijnkasteel.com

Streekproducten

8 99

GrottenbierEen gearomatiseerd bruin bier met een kruidige aanzet, zo omschrijf je het Grottenbier. Het idee komt uit de Franse champagnekelders waar de wijn rijpt in grotten. De grottenbrouwer plaatst zijn bierfl essen in pupiters en draait ze regelmatig voor een optimale hergisting. De constante temperatuur in de grot, de mergelomgeving, de beste grondstoffen en een Zuid-Amerikaanse vrucht verzekeren een evenwichtige smaakontwikkeling.

Verkooppunt en meer info: Toerisme Riemst

GrottenkaasIn de mergelgrotten van Zichen-Zussen-Bolder rijpen twee soorten grottenkaas. De paterskazen zijn rond en smaken pittig. Terwijl je de gouda’s herkent aan hun vierkante vorm en hun zachtere smaak. De mergelgrotten zijn ideale rijpingskamers door hun constante temperatuur en een luchtvochtigheid van 95 %. In een bad van grottenbier krijgt de kaas zijn typische smaak.

Verkooppunt: ’t Wanthof, Wanthofstraat 51, 3740 Bilzen (Rosmeer)Meer info: Toerisme Riemst

Proef al dat lekkersZin in grotchampignonsoep, stoofvlees met grottenbier of grottenkaaskroketten? Bestel je favoriete streekgerecht in de horecazaken van Riemst:• Restaurant De Louvain

Statiestraat 2, 3770 Riemst (Kanne), + 32 12 45 55 00• Restaurant De Smokkelhoeve

Lafelterweg 1, 3770 Riemst (Vroenhoven), + 32 12 39 39 80• Restaurant Remost

Tongersesteenweg 1, 3770 Riemst, + 32 12 45 46 23• Eetcafé De Waterburcht

Kattestraat 22, 3770 Riemst (Millen), + 32 12 45 86 42• Eetcafé Tösse Jeker en Maos

Bovenstraat 4, 3770 Riemst (Kanne), + 32 12 74 14 04• Brasserie Visa Versa

Visésteenweg 43, 3770 Riemst, + 32 12 74 49 00• Restaurant La Bonne Fourchette

Maastrichtersteenweg 248, Riemst (Vroenhoven), + 32 12 45 26 12

Kook zelf met streekproducten

Rundstoofpotje met grottenbier en grotchampignons

Ingrediënten voor twee personen

500 g rundstoofvlees, 2 dikke uien, 300 g grotchampignons, 1 l grottenbier, 0,5 l rundsbouillon, 4 eetlepels bruine suiker, 1 snede brood met mosterd, bindmiddel, peper en zout

Bereiding

Bak het rundstoofvlees aan en kruid met peper en zout. Schep het vlees uit de pan.Bak de grof gesnipperde uien in dezelfde pan en bestrooi ze met de bruine suiker.Meng de uien onder het stoofvlees en doe alles in een ketel of kookpot. Voeg er het grottenbier, de rundsbouillon en de boterham met mosterd bij.Laat alles op een klein vuurtje sudderen tot het vlees goed gaar is.Snij de champignons in partjes en bak ze aan met peper en zout. Voeg de champignons bij het stoofsel en bind het geheel naar wens.Serveer met frietjes of boerenbrood en ... met een fris glas grottenbier.

Streekproducten

S

12

4

3

Het Mergellandschapontdekken

10 11

De wandeling vertrekt aan het infobord in het centrum van Kanne. Van daaruit volg je de paaltjes met het groene blokje. Ze leiden je in de richting van het uitgestrekte natuurgebied de Tiendeberg. Wandel over de imposante kabelbrug uit 2006 en geniet van het uitzicht over het Albertkanaal. Verderop krijg je een prachtig panorama over de omgeving met in de verte de torens van de Riemster kerkdorpen. Je passeert de mergelgrotten Het Avergat: breng ze zeker een bezoekje. Dan weet je meteen van

Van het Avergat, over de Tiendebergen naar het Esdoornbos

Afstand: 5,2 kmBewegwijzering: groen blokjeVertrekpunt: Statiestraat (Statieplein), 3770 Riemst (Kanne)

waar de mergelsteen komt waarmee de dorpelingen hun beschermde huisjes tegen de bergfl ank bouwden.

Grenzeloos wandelplezierDit is maar één van de twintig wandelingen uit het grensoverschrijdend wandelgebied Sint-Pietersberg. De smaak te pakken? Kies nog een route op één van de zeven vertrekplaatsen.Meer info: www.rlh.be, www.sintpietersberg.org

Startpunt

Landmark WO II

Tiendeberg

Brug Kanne

Grotten ‘Het Avergat’

Uitzichtspunt

Fragment uit de topografi schekaart nr. 34/2, 34/3, 34/6 en34/7 met toelatingsnummerA2612.

S1234

Mergel over de grenzen heen

12 13

Fietsen door glooiend HaspengouwHaspengouw heeft een heuvelachtig landschap met heel wat kuitenbijters. Elke heuvel die je bedwingt, beloont je met een mooi vergezicht. Verwacht je in Riemst en omgeving aan een glooiend landschap met hoogstamboomgaarden, kastelen, fruit, bloesems, kerkdorpjes, weilanden en mergelvalleien. Het fietsroutenetwerk brengt je naar de mooiste plekjes.

Gebruik de handige fietskaart, met fietsinfoboekje, die een volledig overzicht geeft van het Limburgse fietsroutenetwerk en info over de faciliteiten van het fietsroutenetwerk, fietsvriendelijke cafés en logies.

Meer info: fietskaart mét fietsinfoboekje kost € 9,50 en is te koop bij alle toeristische infokantoren en via www.toerismelimburg.be, + 32 11 30 55 00

Met de scooter door de heuvelsVoor sommigen is Haspengouw het Toscane van Vlaanderen. Kom zelf ontdekken of dat écht zo is. Verken de heuvels, kastelen, kerkdorpjes en wijndomeinen per scooter. De details van de verschillende scooter-formules lees je op www.toerismelimburg.be/vespa

Rond Riemst dijt het mergellandschap uit tot in Nederlands-Limburg en Luik (Wallonië). Ga er zeker eens op verkenning. We serveren je alvast twee aanraders.

Het fort van Eben-EmaelIn 1939 neemt het Belgische Leger haar ‘oninneembare’ fort in gebruik: Eben-Emael is dé sluitsteen in de landsverdediging. Maar … op 10 mei 1940 landen de Duitsers met zweefvliegtuigen – ze hebben amper 31 uur nodig om het fort uit te schakelen. De zeventien bunkers liggen nochtans verspreid over 75 hectare – dat zijn 150 voetbalvelden. De 1200 militairen verbleven in de ondergrondse kazerne. Het gangenstelsel van 5,5 km liep door de mergelberg, tot wel 60 meter onder het hoogste punt. Bezoek de ‘ondergrondse stad’ met zijn gevechtsstellingen en waan je even een soldaat.

Rue du fort 40, 4690 Bassenge (Eben-Emael) Open: van mei tot en met oktober: elke zaterdag en zondag start een rondleiding om 13.30 u.Doorlopend open van 10 tot 16 u. op 18 en 19 juni, 2, 3 en 21 juli, 27 en 28 augustus, 24 en 25 september, 29 en 30 oktober, 26 en 27 november 2011.Voor groepen dagelijks open, mits reservering.Prijs: volwassene: € 6, onderwijzend personeel, 65-plussers, 12-18 jaar: € 5, <12 jaar: € 3Meer info: www.fortissimus.be

Het Mergellandschapontdekken

14 15

Château NeercanneSteek even de grens over voor het enige terrassenkasteel van Nederland, Château Neercanne. Op het hoogste terras heb je een prachtig uitzicht over de tuinen en het Jekerdal en geniet je van een hapje en een drankje. Het kasteel werd – hoe kan het ook anders – gebouwd met mergelblokken die mergelbrekers uit de achterliggende heuvel zaagden.

Cannerweg 800, 6213 ND Maastricht (Nederland), + 31 43 325 13 59, neercanne@chateauhotels.nl, www.chateauhotels.nl

Haspengouw is zo veelzijdig dat je er het best blijft logeren om de streek écht te leren kennen. Kies voor een (kleinschalig) hotel, een comfortabele vakantiewoning of een sfeervolle B&B. Of ga resoluut voor een origineel logies in een vierkantshoeve, kasteel, fruitbedrijf of B&B met een mergeltoets. In de buurt van het fietsroutenetwerk vind je uiteraard fietsvriendelijke verblijven. Keuze te over en altijd met een warm onthaal, een heerlijk ontbijt en smakelijke streekproducten: typische Limburgse gastvrijheid. Laat je inspireren op www.toerismelimburg.be

Mergel overde grenzen heen

Logeren in Haspengouw

Een initiatief van de provincie Limburg

limburg.be

Hasselt

Brugge

Brussel

Gent

CharleroiLuik

Antwerpen

Aken

MaastrichtKeulen

Eindhoven

B

FL

D

NL

1

voluit LimburgenHaspengouw

Ontdekkingsgids 2011

Meer weten? Toerisme Riemst, Tongersesteenweg 8, 3770 Riemst, + 32 12 44 03 75, toerisme@riemst.be, www.toerismelimburg.be/mergel

ColofonDeze brochure is een uitgave van Toerisme Limburg vzw, Universiteitslaan 3, 3500 Hasselt, + 32 11 30 55 00, info@toerismelimburg.be, www.toerismelimburg.be en werd gerealiseerd in samenwerking met Toerisme Riemst. Alle rechten voorbehouden.V.U.: W. Orlandini, Herckenrodeplein 4, 3600 GenkBeeldmateriaal: Koen de Langhe, Kristien Wintmolders en

Toerisme RiemstRedactie: AlfabetweterEindredactie: Toerisme LimburgRealisatie: www.impuls-reclame.beD/2011/1504/38

HASPENGOUWIN LIMBURG

Maastricht

70 min

HASSELT

Aken

Aken

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling:

Europa investeert in zijn platteland