1 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

Het Goede en het Schone en het Ware Symposium van het Rozenkruis 17 juni 2017 Het Schone.

Plato roemde al de schoonheid. In zijn ogen ontleent alles wat mooi is zijn schoonheid aan het idee 'schoonheid' – die immers goddelijk is. En het denken van universele denkers, filosofen en religies deelt erin. Zo ook de zeven sprekers op het Voorjaarssymposion van Stichting Rozenkruis. ‘Schoonheid is het besef van de eigen logica van het andere. We worden de eigenheid van het andere gewaar: direct, in een ervaring, en niet door haar te beredeneren. In een waarneming brengt Schoonheid het andere nader in zijn eigenheid.’ Rob van Gerwen

Er is geen kracht die sterker aan ons innerlijk appelleert dan schoonheid. Zo gauw wij onze zintuigen openzetten, zijn zij gericht op het schone, dat wat aangenaam is om te zien, wat aangenaam is te ruiken, goed om te voelen en weldadig om te ervaren. Want je intuïtie zegt je dat wat mooi is, opbouwend is, en goed voor je. Als je je opent voor schoonheid, opent Schoonheid een ongekende diepte, een nooit vermoede verte in je. Het Schone is altijd een belangrijke factor geweest in de menselijke zoektocht naar het hogere. Zij werkt door op alle trappen van die ladder die leidt naar de Eenheid, die overal in doorklinkt. Schoonheid is de kracht van het begin, de kracht van de hoop en de verwachting. Alle tradities, alle wijsheid-stromingen brengen een hommage aan het kleed dat schoonheid weeft over al het pasgeborene, het pure dat nog onbesmet is.

De Schoonheid

Verlicht mensen

Is altijd te vinden, ondanks erbarmelijke omstandigheden Laten we de schoonheid als Eenheid ervaren!

2 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

Lezing van Francis Smets De lotgevallen van de schoonheid in theorie en praktijk van de hedendaagse beeldende kunst. Over de Schoonheid in relatie tot kunst, m.n. de beeldende kunst in de jaren 1960 – nu Schoonheid was een verboden begrip in de jaren ’60. Dat was het grootste kenmerk van het esthetisch denken in die tijd. “Kunst heeft nooit en te nimmer met kunst te maken gehad”, was de geest van die tijd. Schoonheid werd verworpen. Tot de laatste decennia van de vorige eeuw was er nog steeds een taboe op schoonheid. Er heerste een sterke utopische antipathie in de kunstenaarswereld. Er zijn drie kenmerken te onderscheiden in de tijd na de tweede WO:

1. Het einde van Schoonheid 2. Het einde van Utopia 3. Het einde van Metafysica

Utopia is de plaats waar het goede wordt verworven, een denkbeeldige, gelukkige staat. Er kwam aan het eind van de 19e eeuw in de menswetenschappen een metafysisch element, het element van zin en doel van het bestaan, het zoeken naar waarheid. Metafysica heeft geen wetenschappelijk karakter, het is een filosofische stroming. Het is het gedachtespel achter het “Zijn” van iets en het is dus niet waarneembaar met onze zintuigen. Metafysica probeert informatie te geven over de werkelijkheid in zijn totaliteit. Vaak wordt er dus gespeculeerd over non-materie. Na de Tweede WO werd dat metafysische element uit de wetenschap gehaald, er kwam toen een einde aan de metafysica. Dit was het denkkader waarbinnen de beeldende kunst zich ontwikkelde. Nu leven we in de postmetafysische tijd, de postesthetische tijd en de postutopische tijd. Na het jaar 2000 verschenen er plots publicaties over Schoonheid. De Schoonheid is ver weg geweest, maar is nu teruggekomen. Een tweede feit is na het jaar 2000 gekomen, namelijk dat het denken in theorie over utopie en metafysica is teruggekeerd. Wat ligt hier nu aan ten grondslag? Want die drie elementen zijn weer terug in onze tegenwoordige tijd en dat is ook wat onze tijd kenmerkt.

Plotinus (204 – 270) Plotinus hoort bij de neoplatonisten. Hij schreef teksten over Schoonheid: peri tou kalou, en teksten over geluk, peri endamonia. De teksten over Schoonheid van Plotinus zijn beter te lezen dan die van Plato. Het gaat over het Ene, het hoogste principe, als idee van het Goede, Ware en Schone. Als je het over de Eenheid hebt, zijn deze drie woorden de enige woorden die je eraan kunt geven. Het is een ultiem concept dat alles met alles verbindt. De waarneembare wereld is niet de ware wereld, want de zintuiglijke wereld is de wereld van het verval van de mens. Gelukkig bezit de mens in potentie goddelijke gaven om zich uit de waarneembare wereld te verheffen. Door Eros, het verlangen naar herstel naar de verloren eenheid, zal alles weer met elkaar verenigd worden. Dit verlangen is de diepste energie in ieder mens om op te kunnen stijgen naar het Ware.

3 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

Hoe kan je die motor in beweging krijgen? Er is namelijk een vonk, het Schone, die de motor doet ontsteken. Het Schone kun je waarnemen als gedaante. Hierdoor kan je opstijgen. De ziel krijgt dan als het ware vleugels. Hiertoe zijn we allen begaafd, want het zit in de natuur van vleugels om op te kunnen stijgen. Elke mens kent op een diep niveau een smartelijk verlangen naar het gemis van die vleugels en dat voelt als weemoed. Door de ontmoeting met Schoonheid wordt het verlangen gewekt om op te stijgen naar het ongebrokene, de Eenheid. Er ontstaat het Goede, het Esthetisch denken in voelen en handelen, er ontstaat een verlangen om het Goede te doen, om het Goede te leven. Vervolgens kom je in de schittering van het Ware. Hier is Schoonheid geen esthetisch idee, maar een metafysisch idee. En zo… komen mens en wereld bij elkaar, worden met elkaar verzoend en dat is dan de Utopia. In de 20e eeuw werd het Goede, het Schone, het Ware verstoten, gekrenkt. In het begin van de 20e eeuw is er wel een grote Utopie verkondigd ( ontstaan van de Theosofie, Het Rozenkruis, de Antroposofie en andere gnostische stromingen). Het ging om de verheffing van ieder individu. Maar tijdens de twee wereldoorlogen kwam de ware aard van de mens naar boven, de verschrikkelijke werkelijkheid. De schade en de schande van die oorlogen werden als les gebruikt. De ideologie - zij wisten wat het ware was - van het Duitse rijk, gaf hen de mogelijkheid voor hun waarheid geweld te gebruiken, en dat geweld te rechtvaardigen vanwege hun ideologie. Je ziet dat in onze tijd IS hetzelfde doet; haar volgelingen rechtvaardigen ook met hun ideologie het extreme geweld dat zij gebruiken. Iedere Utopie betekende aan het eind van de 20e eeuw een weg naar een totalitair systeem, dus verschrikking. Men ging daarom een Utopie wantrouwen en daarmee werden het Schone en het Goede meegesleurd. Want, dacht men, barbarisme ligt aan de basis van elk totalitair systeem. Dat is de reden waarom je in de tweede helft van de 20e eeuw kunst zag fragmenteren en decentraliseren. In eerdere kunst draaide het om het centrum van Schoonheid. Na 1960 bracht iedere kunstenaar een privé-esthetiek mee; er ontstond toen een marginaal idee van kunst en niet van Schoonheid..

Zo kwam Andy Warhol in 1964 met Brillodozen die identiek waren aan wat je in de winkel kon kopen. Warhol zei: “Iets wat kunst is, heeft niets te maken met Schoonheid.”

4 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

Nog meer voorbeelden van antikunst. “De reincarnation” van St Orlan.

“Banaliteit “van Jeff Koons

“Berg snoepjes” van Gonzalez Torres De snoepjes waren voor het publiek om op te eten.

“My bed “van Tracy Ermin, Alles wat je in een bed kunt tegenkomen, was te zien: menstruatiebloed, zweet, zaad..

5 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

Zo vulde Lara Almarcegui een heel museum met afval op de Biënnale van Venetië. Wat was de bedoeling van deze vorm van kunst? Ieder moest zijn eigen kunst, zijn eigen esthetica eruit halen. Dit is kunst van de postutopie en postmetafysica. Er was geen algemeen beeld van Schoonheid meer. Er werd antikunst gecreëerd. Anti – Art. Art was het dominante idee, dat kunst in de eerste plaats geen kunst hoeft te zijn. Dat was eerder ook een Neoplatonisch concept. Je ziet daarom in de kunst fragmentering, men richtte zich niet meer naar een centraal principe dat Schoonheid, Goedheid en Waarheid uitbeeldde. Er was sprake van heterogeniteit: het samengesteld zijn uit elementen die verschillend zijn van soort of afkomst. Heteros betekent verschillen en topos plaats, er is geen verwijzing meer naar het Goede. De kunstenaars wilden dat niet meer.

Michel Foucault (Schrijver) ‘Een ding staat in ieder geval vast: de mens is niet langer het oudste of het meest constante probleem dat aan het menselijke weten werd gesteld. […] De archeologie van ons denken toont eenvoudig aan, dat de mens een uitvinding van recente datum is. En mogelijk ook dat zijn einde nabij is. Als deze disposities zouden verdwijnen zoals ze zijn verschenen, als ze zouden omslaan door een of andere gebeurtenis […] dan zouden we er zeker van kunnen zijn dat de mens zal verdwijnen, als een gezicht in het zand op de vloedlijn van de zee.’ In navolging van de filosoof met de hamer Friedrich Nietzsche (1844-1900), die de dood van God aankondigde in ‘De vrolijke wetenschap’ (1882), kondigt de Franse filosoof Michel Foucault (1926-1984) in ‘De woorden en de dingen’ (1966) het einde van de mens aan. Het einde van de subjectfilosofie, van de Duitse filosoof Immanuel Kant (1724-1804) tot de Fransman Jean-Paul Sartre (1905-1980), die de mens beschouwde als het centrum van zijn denken en handelen. Er is ruimte voor afwijking, dissidentie. Het is ok om een veelvoud aan onverzoenlijke ruimten te creëren.

Gianni Vattimo ( 1936) Hij geldt als een van de belangrijkste postmoderne denkers. Het denken van Gianni Vattimo kent twee fasen. In zijn eerste fase, waartoe met name zijn boek ‘La fine della modernità’ (1985) gerekend kan worden, is er een evaluatie van de ontwikkeling van het Westerse denken, waarin de filosofen Friedrich Nietzsche en Martin Heidegger een sleutelrol vervullen. Vattimo zoekt bij deze denkers een interpretatie van het laat-moderne denken. De term laat-modern gebruikt hij niet voor niets. Het gaat hem er immers om het verband te zien tussen het moderne en het postmoderne. Als postmoderne filosoof staat hij zeer kritisch ten opzichte van de moderne filosofie, die zocht naar waarheid als een objectieve en onveranderlijke structuur van de werkelijkheid. Maar als de postmoderne filosoof deze pretentie bekritiseert in naam van een betere theorie, zit het denken nog steeds vast in haar streven naar objectiviteit. Het postmoderne komt dan eigenlijk niet los van de moderniteit. Om werkelijk voorbij het moderne waarheidszoeken te komen, moet de filosoof juist haar historische verbondenheid met de moderniteit ruiterlijk toegeven en er vervolgens al

6 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

interpreterend weer aan voorbij gaan. De categorie die hij daartoe in 1985 introduceert in een filosofische betekenis is secularisatie. Secularisatie als een typisch moderne categorie, omvat zowel het moderne, namelijk de overgang van een religieus naar een wetenschappelijk wereldbeeld, als ook het postmoderne, namelijk het verschuiven van een sterke naar een zwakke rationaliteit (1963). Hij vindt dat alle verlangens naar Utopie ontwricht moeten worden. Het Ene moet worden gepluriformeerd. Dat is de enige bescherming tegen het Totalisme en Barbarij, zegt hij. De grote vijand is het metafysische idee van het Ware… Waardoor kwam er na het jaar 2000 toch twijfel over deze manier van denken?

De omkering Er ontstond een terugkeer naar de metafysica, Utopie en Schoonheid. Eerst kwam er een leerstoel van metafysica bij de faculteit Filosofie in Frankrijk. Professor Claudine Tiercelin bezette deze leerstoel. Zij merkte op dat de metafysica beoefend dient te worden zoals je ademt. Als je stopt met ademen, houdt ook de metafysica op. Dit idee had grote invloed op de kunst. “Ons postmetafysische tijdperk heeft de adem te lang ingehouden” en “waarom zouden we niet opnieuw beginnen met ademen”, waren belangrijke uitspraken van haar. Er is een diepe menselijke hunkering om fragmentering te helen. Hier gaat het om een diepere betekenis achter het Ware. Dat is er wat er nu gebeurt. Men ademt opnieuw. En zo gebeurde het ook met de Utopie; ook dat wordt nu gezien als een wezenlijke trek van de mens. In de mens is een diepe verwachting naar een Zijnstoestand, waarin men vrij is van conflicten, waar harmonie is. Daar heeft de mens behoefte, verlangen naar. Hier op aarde mogen we daarom niet verzaken. Want als we dat wel doen, wat blijft er dan over? Een woestijn van radeloosheid? Is dat wat we willen? Ernst Bloch Kern van zijn denken is het besef dat het Zijn nog niet af is en dat de mens een bewustzijn heeft van het Zijn dat nog moet komen. Dit vormt ook de basis van het menselijk verlangen naar utopie, hoop en toekomst. Bloch ontwikkelde een zijnsleer van het nog-niet-zijn en plaatste tegenover het Freudiaanse begrip van het onbewuste het begrip van het bewustzijn van het nog-niet. Bloch zegt dat het Utopische een grondkenmerk van de mens is. De mens beoefent misschien ook Schoonheid, zoals het ademt. Ernst Bloch vindt dat Schoonheid een tegenhanger is van de slechte wereld. Door Schoonheid ervaar je een verlangen naar de Echte Wereld

7 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

Virginie Bailly ( 1976) “Interpuncties”.

Zij was bezig met de terugkeer van Schoonheid. Zij bleef trouw aan het neoplatonische schoonheidsconcept. “Beelden van natuurrampen zoals tsunami’s, orkanen, aardbevingen, maar ook van oorlogen en terroristische aanslagen. De foto’s die me inspireren zijn deze, net na de feiten, niet degene tijdens de actie, maar het moment van pure verbijstering, wanneer het stof nog niet is gaan liggen en er een momentane stilte heerst en de deconstructie zichtbaar is,” is een uitspraak van haar . Troubler les lointains

“Vandaag kun je zeggen dat mijn werk over waarneming gaat en de meervoudige blik, zoals het facetoog waar Filip Luyckx op alludeert in zijn tekst. De blik zoals een facetoog verwijst naar hoe ik naar de wereld kijk. Je kunt de werkelijkheid op verschillende manieren bekijken. Die verschillende facetten of meerduidigheid probeer ik samen te brengen in een beeld, zodat je een soort van eenheid krijgt. Deze soort van eenheid van maximale versplintering wordt samengehouden door de spanning tussen de elementen. Een moment van suspensie, noem ik dat. Een moment van suspensie houdt voor

mij veel meer in dan het momentane vast te leggen, omdat het dan enkel over dat moment gaat. In mijn schilderijen gaat het niet over een moment, maar over meerdere momenten, over verschillende beelden die in elkaar schuiven en een suspensie in zich houden.” Ze schildert immateriële landschappen. We moeten ons richten op de veelheid om naar de Eenheid te klimmen. De rijkdom van de wereld is de veelheid, vandaar ga je naar de Eenheid.

8 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

De kleine delen op het schilderij eist onze aandacht op: strepen, spatten, kleuren, heldere delen, organische delen. Dit is een hommage aan de delen. Dit maakt de eenheid fragiel, moeilijk om te bereiken. Die Schoonheid is moeilijk te bereiken. Er moet iets wonderbaarlijks gebeuren om die eenheid te bereiken. Er is namelijk een energie die alles met alles verbindt en dat is de weg naar eenheid. De schilderijen laten ons dat zien. Het is onzeker waar het kan gebeuren. Het is een interactie, een eerbetoon naar Het Ene. En het ene is zonder voorstelling.

Frederic Geurts ( 1965) ( un) balanced 2009 Hier is het fragiel tussen balans en onbalans.

Spiralen We worden als geest mee in de beweging genomen. Het is onzeker en onvoorspelbaar.

In between Het is een krachtenveld tussen hemel en aarde.

9 verslag van Neeltje Griffioen

Juli 2017

Wolfgang Laib (1950)

Pollen from Hazelnut (2013) Hier is een veld te zien van kleine pollen stuifmeel. Laib verzamelde voldoende stuifmeel en zeefde ze vanuit de pollen op de vloer. Zo kreeg hij de kleur geel/oranje. Het gaat om het ritueel van het verzamelen. De veelheid van de pollen, daar respectvol mee omgaan. Hij strooide de pollen ceremonieel uit.

Het gaat om het deelnemen als onderdeel van het geheel in de natuur. Hij zegt: “Dit is een verzoenend gebaar naar het geheel van de natuur”. Het pollenveld is het echte werk. De Natuur en Schoonheid zijn identiek. Ik kan niets scheppen dat schoner is dan de natuur. Wolfgang Laib heeft de Eenheid ervaren. In zijn kunstwerken laat hij zien, dat hij zich verzoent met de wereld; dit is de utopie van zijn werk. Schoonheid en Utopie horen onverbrekelijk samen. Dat is het Zijn. Theodor Adorno zegt: “Er is nog geen verzoening, maar wel schoonheid. En dat is een belofte van wat er zal verschijnen. Het Schone roept ons op om het Goede te doen. Het is een oproep voor verzoening.” Schoonheid is slechts een belofte voor geluk. Het is een belofte van geluk die altijd verbroken wordt. Het barbarisme zit in de wereld. Schoonheid is niet gevaarlijk. De wereld kan anders zijn dan zij laat zien!! Je kunt Schoonheid gebruiken als verzet. En dit is hoopvol. Schoonheid is als een golfbeweging in ons denken. Zo zullen we telkens Schoonheid opnieuw gaan zoeken en het vinden. De beeldende kunst herinnert ons eraan om er werk van te maken!!