HET HUIS MET DE BEELDEN *)

DOOR A. BIJL MZN

ONDER het vele historische schoon dat te Rotterdam in desombere meidagen van het jaar 1940 is ten onder gegaan,was helaas ook het deftige oude patriciërshuis Haring-

vliet-zuidzijde no. 46, bekend als het Huis met de beelden, waar-van we nog kort voor de verwoesting bijgaande afbeelding van demonumentale ingang hadden vervaardigd. Oorspronkelijk kwamhet aanzien van deze ingang, en daarmede ook het eigen karaktervan de gehele gevel, stellig beter tot zijn recht toen het Haringvlietnog niet was opgehoogd en dus de piedestallen waarop de halvemuurzuilen rustten nog geheel zichtbaar waren, en ook de bredehardstenen bordes-treden en -palen, welke laatste met gesmedeijzeren kettingen aan de muurzuilen waren verbonden, nog niethadden moeten wijken voor het doorgaande tegeltrottoir van destraat.

Als bouwmeester van dit omstreeks 1712 verrezen (of ver-nieuwde?) huis, dat niet alleen voor wat de in Bremer zandsteenuitgevoerde voorgevel en ingang betreft *), doch ook inwendig nogvrijwel geheel in zijn oorspronkelijke staat was behouden, wordtAdriaan van der Werff (1659-1722) genoemd. Het was om eenruime binnenplaats gebouwd en bestond uit begane grond metdaarboven drie verdiepingen en zolder en daaronder, onder hetvoorgedeelte, een kelder die vóór de verhoging van de straat ookals souterrain had gediend. Op de begane grond waren: een ruimehal met enkele muurnissen voor het plaatsen van beeldwerk en terweerszijden van deze hal een kleed- en een wachtkamer; aanslui-tend aan de hal het imposante trappenhuis met brede trappen,rusten, gesloten ballustrades en verdere betimmering in donkereikenhout tegen in Lodewijk XFV-stijl uitgevoerd fraai stucwerk;links van dit trappenhuis de indrukwekkende drie-en-dertig meterlange ruime gang met smetteloos witte muren, die zonder lambri-zeringen oprezen uit de witmarmeren vloer en plinten en overgin-gen in hoge kruisbooggewelven. In trappenhuis en gang kon menwanen zich in een voornaam oud klooster te bevinden. Voorts wa-

*) Dit artikel werd, minder uitvoerig, eerder gepubliceerd in de N.R.Cvan 7 mei 1955.

297

ren beneden nog de grote tuinkamer en serre met uitzicht op detuin van het huis en op de Oosterkade met plantsoen, de aan debinnenplaats gelegen keuken en enkele nevenvertrekken.

Op de eerste verdieping was aan de Haringvlietzijde de eveneensin Lodewijk XIV-stijl uitgevoerde eetkamer met fraaie wandschil-deringen, onderbroken door pilasters en deur- en raambetimme-ringen in groen en goud, met kristallen lichtkronen afhangend vanhet niet minder fraai gestucte plafond, en koperen kaarsarmaturenop de pilasters. Een dubbel stel deuren ter dikte van circa tien cen-timeter - af geschuind in de sponningen als kluisdeuren - opendeuit eenzelfde indrukwekkende gang als beneden, de toegang totdeze grote eetkamer, die over de volle breedte van het pand strekte,en in afmetingen en pracht slechts geëvenaard werd door de salonaan het andere einde van de gang gelegen. Deze salon - om haarriant uitzicht door de drie hoge vensters naar de rivier ook wel deMaaskamer genoemd - was met rode stof bekleed en had oor-spronkelijk een beschilderd plafond, groot ovaal middenpaneelmet vier hoekstukken, dat helaas was verwijderd om plaats te ma-ken voor eenvoudig verfwerk in grijze tint. Tóch heeft het beschil-derde plafond het huis overleefd, want het verhuisde naar hetpand Haringvliet-zuidzijde no. 98, waar het kantoor der Rotter-damse Scheepshypotheekbank is gevestigd. Dit pand bleef in mei1940 gespaard en de plafondschildering, toegeschreven aan de teRotterdam geboren en overleden (1705-1798) kunstschilderDionys van Nijmegen, behoort nog heden tot de bezienswaardig-heden daarvan *).

Tussen salon en binnenplaats was op deze verdieping voorts een(moderne) herenkamer met ingebouwde boekenkast, hoge lambri-zeringen en schouw, uitgevoerd in eikenhout, en waren ook nogenkele nevenvertrekken.

De tweede verdieping had wederom eenzelfde lange gang als detwee er onder liggende, maar hier waren geen kruisbooggewelvenen geen marmeren vloertegels. Zij verleende toegang tot zes logeer-en slaapvertrekken. Ook op de derde verdieping vond men eendergelijke lange gang, die toegang verleende tot badkamers en slaap-vertrekken en tot een ruim dakterras op de zuidzijde, dat een over-weldigend uitzicht bood op de Oosterkade, de Maas met haarbruggen en scheepvaartverkeer, en op verdere omstreken. Bovendeze derde verdieping was ten slotte de ruime zolder met het nog

298

onbeschoten pannedak zoals in de tijd van de bouw van het huisgebruikelijk was. Hier lag jaren lang, opgerold ,nog een tweede oplinnen geschilderd plafondstuk uit dit huis, dat mede verbrand is.Waar dit oorspronkelijk was aangebracht is niet bekend; mogelijkhad het de gemoderniseerde herenkamer gesierd. Ook de naamvan de schilder van dit stuk bleef onbekend.

De wandschilderingen in de genoemde eetkamer met arcadischevoorstellingen waren niet gesigneerd. Wellicht waren zij uitge-voerd door de bouwmeester van het huis, de reeds genoemdeAdriaan van der Werff, die ook een vermaard schilder was, en doorkeurvorst Johann Wilhelm van de Paltz tot diens hofschilder werdbenoemd op een jaargeld van 4000 gulden; een voor die tijd gewel-dig groot bedrag!

De in de eetkamer aangebrachte koperen kaars-armaturen opde pilasters waren herkomstig uit het patriciërshuis Nieuwe Haven73 dat eveneens in mei 1940 is verbrand. Zij werden door de heerJ. KolfT in overleg met de heer Hannema, toenmaals directeur vanMuseum Boymans, voor dit doel aangekocht ' ) .

Jacob Noorthey, bewindhebber van de Oost Indische Compag-nie, schepen van Rotterdam kocht op 11 mei 1711 voor 14000 gul-den een oud pand staande aan het Haringvliet (later no. 46) datwaarschijnlijk in niet al te beste staat meer verkeerde, en liet ditvrij kort daarna door Adriaan van der Werff vernieuwen of nieuwopbouwen en in de staat brengen die hiervóór beschreven is. Vande opvolgende eigenaars en bewoners gedurende de ruim twee-honderdvijf tig jaren van het bestaan van het Huis met de beelden,zij hier als de 'beroemdste' gememoreerd de dichter mr. A. Bo-gaers (1795-1870), die zich met zijn 'De Togt van Heemskerk naarGibraltar in 1607' een volwaardig lid van de Rotterdamse dichter-school (richting Tollens) toonde.

Het huis was omstreeks 1870 eigendom van de bekende Rotter-damse familie Kolff *) geworden; wijlen mejuffrouw Sara L. Kolff(1861-1945) die er destijds reeds als kind met haar ouders, Gual-therus Kolff en Sara Lydia van Hoboken, was ingetrokken, heefter tot de laatste dag - 14 mei 1940 - in gewoond. Haar eveneensongehuwde broeder Jacobus Kolff (1864-1937), bankdirecteur, metwie zij er had samengewoond, was drie jaren te voren overleden.

299

De overgave van Rotterdam was op die veertiende mei reeds eenfeit geworden, de bange belegeringsdagen, tijdens welke het huisin de vuurlinie gelegen had, waren overleefd. Wel was er schadeaangericht, vooral door het bombardement op de in de nabijheidstaande Marinierskazerne op eerste Pinksterdag, en hadden dekogels door de deftige kamers gefloten, maar het stond nog over-eind. Na de overgave dreigde evenwel weer nieuw gevaar en wasmen beducht voor bombardementen van Engelse zijde op de nogin takt gebleven Maasbruggen; dus werd door de autoriteitenraadzaam geacht de bewoners van het schiereiland Oosterkade-Haringvliet alsnog te doen evacueren. Maar waarheen? De stadbrandde aan alle kanten; alleen de rivier was vrij en het duurdelang eer een bootje bemachtigd was dat hen van daar kon wegvoe-ren, 's Avonds bracht dit bootje ook de bewoonster van het huisHaringvliet 46 met haar huispersoneel naar een veiliger oord, datvoorlopig gevonden werd te Bolnes. Bij de afvaart zagen zij tegeneen helse achtergrond van vuur en rook voor het laatst het zo ver-trouwde huis.

De bombardementen der Engelsen bleven uit, maar op het oost-einde van het Haringvliet, bij het Havenziekenhuis, begonnen alspoedig na hun vertrek de huizen, de vaten en goederen op de wal,en de langs de walkant liggende schepen te branden in één bredelinie. En aangewakkerd door een felle zuidoosten-wind verplaatstedeze alles vernietigende vuurzee zich langzaam maar onverbidde-lijk westwaarts, ook het Huis met de beelden met zijn rijke inboe-del in een puinhoop achterlatend.

Toen de volgende morgen daagde waren Ceres en Flora, de go-dinnen van de vruchtbaarheid der aarde, en van de lente en debloemen - scheppingen van Adriaan van der Werff -, de eeuwen-oude wachteressen van het huis, van haar verheven posten ternedergestort en voor altijd vernietigd.

Maar in de door dezelfde zuidoostenwind beschermde tuin aande achterzijde, was ontluikend lentegroen; daar openden de eerstevoorjaarsbloemen, de narcissen en de crocussen haar kleurige kel-ken en bloeiden en geurden de paarse en witte seringen in wonderepracht, als waren de haar toegewijde godinnen nog altijd daar enals ware er geen oorlogsbrand geweest.

300

NOTEN

1) Zie J. Verheul Dzn.: Merkwaardige oude inrijhekken, alsmedepoort- en hoofd-ingangen in en om Rotterdam, dl. I, blz. 63/64.

2) Zie mr. W. C. Mees' artikel over dit huis en deze plafondschilderingin Rotterdams Jaarboekje 1941. (Hetgeen hierbij aangaande de familieKolff werd medegedeeld is onjuist).

3) Mededeling mr. N. Kolff te Rotterdam.4) Zie genealogie Kolff in Nederlands Patriciaat jg. 51 (1964).

BLADVULLING

HUWELIJKSDRAMA

De Huwelijxproclamatiën van Barent Berrigstroom, j.m. vanStokholm, en Anna Apolonia Hermans, j.d. van Dusseldorp, zijnop ordre van de Heeren Burgemeesteren geroijeert, om dat aanhaar Ed. Gr. Agtb. is gebleken dat de gem. Barend Berrigstroomin den jare 1746 in der stilte sonder kennisse van de bruijt en son-der haar te trouwen na Oost Indien is gevaren, zoo zij is onderrigtgeworden voor Bootsman, en van daar nae Persien op den 14 No-vember 1747 op 't Schip 't Huijs ten Donk, wegens 't plegen vaneenige misdaden is gesloten in de Boeijen, en daer uijt hebbendeweten te breken, van 't selve schip, toen leggende voor Out Passarain Turkijen, is gevlugt en onder 't gebied van die van Turkijenovergeloopen, breder volgens Attestatie den 31 Julij 1751 voorden Notarius Cornelis van der Looij en get. alhier gepasseert bijSimon Nicolaij op 't selve schip als provoost hebbende gevaren,en verder van nog drie daer bij zijnde verklaringen van 't scheeps-volk onder de hand geteekend.

7742-7755va/z 77/wm 7746,).

301