27/02/2018

1

Het belang van reinigen of ontsmetten van wonden

Ann Van de Winckel

� De tekenen van infectie

� Het belang van wondreiniging

� Wanneer en hoe ontsmetten

� Wanneer we een wondkweek gaan nemen

� Antibiotica

� Besluit

Inleiding

� Nog te vaak worden wonden ontsmet, terwijl dat niet altijd nodig is. Veel belangrijker is het reinigen van wonden. Er word ook nog teveel antibiotica voorgeschreven bij wonden die niet genezen omdat men denkt dat deze geïnfecteerd zijn.

� Wondbesmetting is de invasie van micro-organismen tot een niveau dat een lokale en/of systemische respons in de gastheer oproept.

� Deze veroorzaakt lokale weefselschade en belemmert de wondgenezing.

27/02/2018

2

TIME

� T: Tissue management

� I: Infection

� M: Moisture balance

� E: Edge

Tekenen van infectie (TIME)

� Pijn

� Warmte

� Zwelling

� Roodheid

� Functieverlies

� Pus of etter afscheiding (bij chirurgische wonden)

� Toegenomen wondafmeting

� Atone wonden

� Toename exsudaat

� Ontstaan van tunnel-of fistelvorming

Aanwezigheid van etter

� Het duidelijkste teken van infectie bij een acute wonde is de aanwezigheid van etter

� Dit kan ook verschijnen bij een chronische wonde (komt niet zo frequent voor)

� Sommige verbanden vormen een gel => kan voor verwarring zorgen

27/02/2018

3

27/02/2018

4

Wondreiniging

� Wondreiniging is een belangrijk onderdeel van de wondzorg

� Doel:

� Zichtbaar vuil verwijderen bij een nieuwe wonde

� Verwijderen van necrotisch en vreemd materiaal

� Verwijderen van verband – en zalfresten

� Verminderen van geur en bacteriën

� Infectie kan vaak voorkomen worden

Ontsmetten

� Wanneer ontsmetten?

� Bij vuile wonden vb schaafwonde

� Bij tekenen van infectie

� Bij immuungecompromitteerde patiënten (bijvoorbeeld patiënten met diabetes of chemopatiënten). Zij zijn vatbaarder voor infecties.

� Bij insteekplaatsen vb katheters, sondes, drains

� Hoe ontsmetten?

� Waterige oplossing voor open wonden en slijmvliezen

�Keuze in functie van de kiem

�Breedspectrum vb polyvidone-joium, chloramine

� Alcoholische antiseptica uitsluitend voor intacte huid

Ontsmetten mag GEEN ritueel zijn!!!

27/02/2018

5

Gebruik geen antibiotica lokaal

� Minder breed werkingsspectrum dan antiseptica

� Systemische antibiotica veranderen de microbiologische flora nauwelijks

� Ontwikkeling van resistentie

Voorkom dat een gecontamineerde wond een geïnfecteerde wond wordt!

� Contaminatie:

� Wonde niet steriel

� MO geen invloed op genezingsproces

� Kolonisatie:

� Wonde bevat MO die vermenigvuldigen

� Geen hinder in het genezingsproces

� Kritische kolonisatie:

� Geen infectieverschijnselen

� Vertraagde wondheling, verhoogde exsudaat productie, verandering van kleur in de wonde, abnormaal granulatieweefsel

� Infectie:

� Duidelijke groei van MO

� Ontstekingsreacties, verstoring van genezingsproces

27/02/2018

6

Voorkom dat een gecontamineerde wonde een geïnfecteerde wonde wordt!

� Gecontamineerde en gekoloniseerde wonden ontsmet je niet

� Kritisch gekoloniseerde en geïnfecteerde wonden wel

� Altijd de wonde goed reinigen

� Lokale infectie:

� Bacteriën dieper in het wondweefsel

� Vermenigvuldigen in een snel tempo

� Reactie oproepen bij de gastheer

� Bevind zich op 1 locatie

� Verspreidende infectie:

� Invasie van het omliggende weefsel

� Tekenen en symptomen strekken uit tot voorbij de wondgrens

� Systemische infectie:

� Beïnvloed het lichaam als geheel

� MO verspreiden via vasculair of lymfatisch systeem

� Systemische ontstekingsreactie, sepsis en orgaanstoornissen zijn tekenen van systemische infectie

27/02/2018

7

Tekenen en symptomen

� Contaminatie:

�Alle wonden kunnen micro-organismen bevatten

�Als er geen geschikte voedings- en fysische omstandigheden beschikbaar zijn, zullen ze zich niet vermenigvuldigen

�Hun aanwezigheid is van voorbijgaande aard

�Wondgenezing wordt niet vertraagd

� Kolonisatie:

�Microbiële soorten groeien met succes

�Veroorzaken geen schade aan de gastheer

�Veroorzaken geen wondinfectie

Lokale infectie

� Verborgen tekenen van lokale infectie

� Hypergranulatie

� Wondafbraak en –vergroting

� Vertraagde wondgenezing

� Nieuwe of toenemende pijn

� Toenemende geur

� Klassieke tekenen van lokale infectie

� Erytheem

� Lokale warmte

� Zwelling

� Vertraagde wondgenezing

� Nieuwe of toenemende pijn

� Toenemende geur

� Verspreiding infectie

� Erytheem

� Lymfangitis

� Wondafbraak

� Niet specifieke algemene verslechtering

� Verlies van eetlust

� Ontsteking, zwelling van lymfeklieren

� Systemische infectie

� Ernstige sepsis

� Septische shock

� Orgaan falen

� Overlijden

27/02/2018

8

� De meest voorkomende wondbacteriën zijn:

� Staphylococcus aureus

� Staphylococcus epidermis

� Streptococcus pyogenes

� Pseudomonas aeruginosa

� Clostridium

Wondcultuur

� Om zeker te weten of een wonde geïnfecteerd is of niet

� Om te weten welke bacterie er in de wonde aanwezig is

� Niet standaard bij iedere stagnerende wonde

� Bij tekenen die wijzen op een systemische infectie

� Iedere chronische wonde is gekoloniseerd

Hoe nemen we een wondcultuur?

� Wonde reinigen, niet ontsmetten

� Bestrijk het gehele wondbed met een wisser

� Verzamel pus met een spuit of wattenstaafje

� Zorg voor voldoende wondvocht op de wisser

� Wisser zo vlug mogelijk naar het labo

27/02/2018

9

Ontsmettingsmiddelen

� Wanneer ontsmetten:

� Gebruik het juiste ontsmettingsmiddel op de juiste plaats

� Geen alcoholische oplossingen op open wonden

� Gebruik de juiste concentratie

� Respecteer de juiste contacttijd

� Gebruik geen gekleurde oplossingen

� Enkel ontsmettingsmiddelen gebruiken bij infectietekens

Ontsmettingsmiddelen

� Stop antiseptica als er geen tekenen van infectie meer zijn, of als de wonde begint te helen

� Als er geen tekenen van infectie zijn, gaan we de wonde reinigen en/of spoelen met een fysiologische oplossing of woundcleanser.

� Kraantjeswater in de thuissituatie

� Nadelen:

� De cytotoxiciteit hangt af van het product en de gebruikte concentratie

� Ze zijn cytotoxisch voor fibroblasten, keratinocyten, leukocyten en kunnen de wondheling vertragen

Alcoholische antiseptica

� Ethanol

� Toxiciteit: niet bruikbaar bij open wonden

� Onverenigbaar met chloramine

� Joodalcohol 1% en 2%

� Niet bruikbaar bij open wonden, niet gebruiken bij zwangere en prematuren

� Onverenigbaar met chloorhexidine (Hibitane, HAC)

27/02/2018

10

Waterige antiseptica

� Hibitane 0,05%, Hibidil 0,05%

� Niet cytotoxisch

� Onverenigbaar met anionen, joodverbindingen en chloramine

� Carrel-Dakin

� Cytotoxisch, kan irriterend werken

� Onverenigbaar met zuurstofwater, alcohol en joodverbindingen

� Isobetadine dermicum

� Niet cytotoxisch in vivo, niet gebruiken bij zwangere, prematuren

� Neonaten: Niet gedurende een lange tijd gebruiken op uitgebreide open wonden of brandwonden, Cave jood allergie

� Onverenigbaar met chloorhexidine, zuurstofwater, zilverhoudende ontsmettingsstoffen

Waterige antiseptica

� Waterstofperoxide

� Cytotoxisch

� Onverenigbaar met chloramineoplossing en joodverbindingen

� HAC 3,5% in water, Hacdil

� Cytotoxisch (vnl door cetrimonium-bromide)

� Azijnzuur 1% in water

� Niet cytotoxisch

Antiseptische crèmes/zalven

� Iso-betadine zalf

� Niet cytotoxisch in vivo, niet gebruiken bij zwangere en prematuren, bij neonaten niet gedurende een lange tijd of op uitgebreide open wonden of op brandwonden gebruiken wegens risico op te hoge jood resorptie, cave joodallergie

� Onverenigbaar met chloorhexidine, zuurstofwater, en zilverhoudende ontsmettingsstoffen

� Chloramine crème

� Matig cytotoxisch

� Onverenigbaar met zuurstofwater, alcohol en joodverbindingen

27/02/2018

11

Antibacteriële zalven

� Fucidin zalf, crème

� Allergie, geen langdurige toepassing op grote oppervlakken bij zuigelingen

� Neobacitracine huidzalf

� Allergie, ototoxisch en nefrotoxisch bij langdurig gebruik door systemische absorptie

� Flammazine crème

� Zilveropstapeling, bij langdurig gebruik in open wonden (> 1mnd), ontstaan van fibrineuze laag, renale of hematologische bijwerkingen, huiduitslag op propyleenglycol en cetylalcohol

Slow-release zilververbanden

� Acticoat

� Niet cytotoxisch

� Onverenigbaarheden: /

� Aquacel Ag

� Niet cytotoxisch

� Onverenigbaarheden: /

Hoelang duurt het effect van ontsmetten?

� Er is geen onderzoek te vinden, behalve dat we weten dat micro-organismen om de 30minuten delen

� Na enkele uren zijn het er dus meer dan 100000 micro-organismen.

27/02/2018

12

Antibiotica

� Overmatig gebruik van antibiotica heeft geresulteerd in een toename van resistentie wereldwijd

� 25 a 50% van de kiemen zijn resistent tegen bepaalde antibiotica

� 700000 mensen gaan per jaar dood door resistentie aan bacteriën in wonden

� Mag niet routinematig gebruikt worden

� Wordt te vaak voorgeschreven waar het niet nodig is

� Preventief gebruik van antibiotica is overbodig

� Bij gecontamineerde en gekoloniseerde wonden NOOIT gebruik van antibiotica

� Als je niet zeker bent of de wonde ontstoken is, geen antibiotica

Antisepticum maakt bacterie resistent

� Desinfecterende middelen zoals chloorhexidine bacteriën resistent maken tegen antibiotica

� Chloorhexidine een van de meest gebruikte antiseptica

� Als kation bindt chloorhexidine zich aan negatief geladen componenten van bacteriële celwanden, en verstoort de celmembranen dusdanig dat de bacterie het loodje legt

� Colistine, een antibioticum tegen multiresistente bacteriën, werkt ook zo

� Bacteriën die resistentie ontwikkelen tegen chloorhexidine soms ook resistent worden tegen colistine => zeldzaam

Antisepticum maakt bacterie resistent

� Proef met Klebsiella pneumoniae

� 5 van de 6 stammen colistineresistent

� Bacteriën die colistineresistentie hadden aangekweekt , bleken nog steeds niet tegen chloorhexidine te kunnen

� Mutaties in twee genen => vermoeden oorzaak resistentie

� Antisepticagebruik net zo goed een risicofactor als overmatig antibioticagebruik

27/02/2018

13

Besluit

� Alle wonden zijn gecontamineerd. Een wonde geneest in aanwezigheid van bacteriën.

� Een wonde reinigen zorgt voor het verminderen van het aantal kiemen op de wonde.

� Men moet steeds beducht zijn op infectie en de klinische tekens ervan. Wonden moeten indien ze geen tekens van infectie vertonen niet ontsmet worden.

� Dood weefsel verwijderen, het is een belangrijke voedingsbodem voor micro-organismen.

� Bij risicopatiënten steeds ontsmetten om het woekeren van de bacteriën onder controle te houden

� Bij infectie de wonde reinigen EN ontsmetten

�Dank u voor uw aandacht

Bibliografie

� https://www.bing.com/images/search?view=detailV2&ccid=45ze%2f5qE&id=74F4716340CB375E2BEEF6EF442549EEFF27058D&thid=OIP.45ze_5qENAYCAm1ekGkfiQHaFj&q=infection%2c+kritical+kolonisation&simid=608034188522883115&selectedIndex=4&ajaxhist=0

� wounds international. (2016). Opgehaald van woundinfection in clinical practice: http://www.woundinfection-institute.com/wp-content/uploads/2017/03/IWII-Wound-infection-in-clinical-practice.pdf

� J, V. (2008). Ontsmetten of niet ontsmetten. Opgehaald van wondzorg.be: http://www.wondzorg.be/Teksten/NVKVV_2008_Ontsmetten.pdf

� wonden een steeds grotere bedreiging door de volksgezondheid en economie samenvatting I en II. (2016 nr 12). NTVW, p. deel 1.

� International Wound Infection Institute (IWII) Wound infection in clinical practice. Wounds International 2016

� EWMA Document: Antimicrobials and Non-healing Wounds 2013

� Impe, M. V. (2016, 11 03). www.mediquality.net. Opgehaald van http://aac.asm.org/content/early/2016/10/12/AAC.01162-16abstract

� international wounds infection institute. (2016). Opgehaald van wounds international: https://www.researchgate.net/publication/311612526_IWII_Consensus_Document

27/02/2018

14

Bibliografie

� Cadexomer Iodine Dressings. (2017, 03 31). Opgehaald van smith&nephew: http://www.smith-nephew.com/australia/healthcare/products/product-types/antimicrobial-dressings/cadexomer-iodine-dressings/

� J, V. (2008). Ontsmetten of niet ontsmetten. Opgehaald van wondzorg.be: http://www.wondzorg.be/Teksten/NVKVV_2008_Ontsmetten.pdf

� Jonkers, A. (2012, april). Do's en Don'ts bij debrideren. Opgehaald van special wondzorg: file:///C:/Users/Gebruiker/Documents/studies/Nursing%20april%202012%20-%20Do's%20and%20don'ts%20van%20debrideren.pdf

� Vanwalleghem, G. (2008, juni). Internationaal wondjournaal. Opgehaald van wondzorg.be: http://wondzorg.be/Teksen/ALG_2009%20-%20samenvatting%20wondjournaal.pdf

� Vitenko, I. (2013, februari 08). Moderne wondzorg. Opgehaald van wondzorg.be: http://www.wondzorg.be/joomla/images/redactie_congres/vlaams-congres-2013-moderne-wz-time.pdf

� wonden een steeds grotere bedreiging door de volksgezondheid en economie samenvatting I en II. (2016 nr 12). NTVW, p. deel 1.

� International Wound Infection Institute (IWII) Wound infection in clinical practice. Wounds International 2016

Bibliografie

� L, G. (2012). pH en wonden. Opgehaald van http/::wondzorg.be/Teksten/2010_NVKVVpH%20en%20wonden%20Luc.pdf

� Reddy M, C. W. (2013, 02). Chronische wonde: al of niet geïnfecteerd. Opgehaald van Minerva: http://www.minerva-ebm.be/NL/Article/121

� Van Herendael B, B. C. (2016, februari 25). portaal.gza.be. Opgehaald van http://portaal.gza.be/kennisbank/procedureboeken/GZAProcsForms/Patiëntencoördinatie/Afname%20wissers%20gebruiksaanwijzing%20E%20swab.pdf

� Vanwaeyenberghe, P. (2010). Waarom een wonde chronisch blijft, en wat is een mogelijke oplossing hiervoor?

Opgehaald van wondzorg.be: http://www.wondzorg.be/Teksten/ALG_2010_Waarom%20een%20wonde%20chronisch%20blijft,%20en%20wat%20is%20een%20mogelijke%20oplossing%20hiervoor.pdf

� Vanwalleghem, G. (2008, juni). "wound infections in de clinical practice An International Consensus.

� Vanwalleghem, G. (2008, juni). internationaal wondjournaal. Opgehaald van wondzorg.be: http://wondzorg.be/teksten/ALG_2009%20-%20samenvatting%internationaal%20wondjournaal.pdf