2016 #2 | relatiemagazine van het Kadaster

Herverkaveling helpt bij verbetering Helmonds bedrijventerrein

SPOORZONE DELFTALLEREERSTE AKTE MET 3D-WEERGAVE VAN RECHTEN

REGIONALE WOONVISIE ONDERBOUWEN MET WONINGMARKTCIJFERS

IN H

ET

KO

RT

CO

LOFO

N

X 175500Y 531800

Noordoostpolder, Creil

Terzake #2, mei 2016 | Eindredactie Karl Adams | Redactie Janny Postmus, Huub Bouwmeester, Ernst Peter Oosterbroek, Brenda Veldhuis, Rozemarijn Karkdijk

Opmaak Peter Donderwinkel, Kadaster | Fotografie Plaatwerk Fotografen, Spoorzone Delft (9), Kadaster | Druk OBT BV, Den Haag | Oplage 9.000, vier keer per jaar

Redactieadres Terzake, Postbus 9046, 7300 GH Apeldoorn; terzake@kadaster.nl | Terzake downloaden? kadaster.nl -> Over Kadaster -> Brochures en publicaties

HE

T V

LAK

KE

LA

ND

Unieke samenwerking met Suriname van startHet Surinaamse Kadaster -het Management Instituut voor Grondregistratie en

Land Informatie Systeem (MI-GLIS)- is een unieke samenwerking gestart met

Nederlandse Geo- en IT-organisaties, waaronder het Kadaster. Het MI-GLIS heeft

zich ontwikkeld tot een moderne semi-overheidsorganisatie. De volgende stap is

verbetering van de ketenintegratie van de landadministratievoorziening. Hiervoor

wil het de samenwerking vergroten tussen leveranciers en gebruikers van onroerend

goed-data, zoals landmeters, notarissen, banken en overheid. Wederzijdse bezoeken

aan IT- en Geo-bedrijven binnen Nederland en Suriname maken deel uit van het

project. Het project wordt gefinancierd door de Rijksdienst voor Ondernemend

Nederland (RVO).

FabCity: tijdelijke stad voor innoveren en experimenterenVan 11 april t/m 26 juni is het Kadaster aanwezig tijdens FabCity,

georganiseerd door Europe by People. In deze tijdelijke stad,

op het Java-eiland in Amsterdam, wordt door meer dan 400

studenten en andere geïnteresseerden geïnnoveerd, onderzocht

en geëxperimenteerd. Het Kadaster heeft er een plek vanwege het

onderzoek naar de Virtuele Geleidelijn en nodigt bezoekers uit om

mee te werken aan dit project. De aanleiding voor dit event is het

Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie.

www.europebypeople.nl/fabcity-2 www.virtuelegeleidelijn.nl

Nationale Lean AwardHet Kadaster heeft de Nationale Lean Award gewonnen, dé prijs voor het beste Lean-initiatief van Nederland. Dit is 7 april bekend gemaakt tijdens het Lean-

event in Utrecht. Het Kadaster stond in de finale samen met Cygnific en Medisch Spectrum Twente (MST). De prijs wordt toegekend door een jury in combinatie

met publieksstemmen. De Lean Award is een initiatief van de Lean Consultancy Group. Het Kadaster heeft de Lean Award gewonnen voor de inrichting van een

Lean-productielijn voor het sneller actualiseren van topografische kaarten. Kijk voor een artikel over dit proces op: www.procesverbeteren.nl

wie Maarten van Hulzen

wat Developer ESRI Nederland

waar Creil, Noordoostpolder

Waarom is deze plek voor u zo bijzonder?

“De Noordoostpolder is voor mij het mooiste plekje

van Nederland. Het weidse en vlakke uitzicht vind

ik waanzinnig. Voor mijn werk zie ik de luchtfoto’s

van het gebied. En als straks de tulpen weer gaan

bloeien, is het net een kleurrijk Mondriaanschilderij.

Ik ben er geboren en bezoek er mijn ouders

regelmatig. Altijd als ik dan de brug bij Ramspol

overga, denk ik: oh, wat een prachtig land.”

“Het weidse en vlakke uitzicht vind ik waanzinnig”

3terzake #2 | 2016

‘‘Eigendom is het begin van groei; goed vastgelegd biedt het rechtszekerheid

en zorgt voor vrede en stabiliteit’’ Frank Tierolff tijdens directiebijeenkomst Bestuur en Strategie | 7 maart 2016

Inhoud

7 Omgevingswet centraal in twee congressen op 16 juni 2016

8 Spoorzone Delft: allereerste akte met 3D-weergave van rechten

10 Regionale woonvisie onderbouwen met woningmarktcijfers

10

124

8

4 Herverkaveling helpt bij verbetering Helmonds bedrijventerrein

11 Leerlingen basisscholen doen aan crowdsourcing

12 Henk Haan: van boerenzoon tot verkavel-expert

13 Keniaanse sloppengemeenschap vindt houvast in landrechtmodel

14 Kwartaal in cijfers

4

TER

ZA

KE

Herverkaveling helpt bij verbetering Helmonds bedrijventerrein

5terzake #2 | 2016

De succesvolle aanpak van het bedrijventerrein Induma Oost heeft de

ondernemers in het nabijgelegen Induma West enthousiast gemaakt

om ook hier gezamenlijk de schouders eronder te zetten.

Initiatief ondernemersHet gaat om een gebied van 8 hectare waarin ruim 30 ondernemers

actief zijn. Samen werken betekent ook samen investeren.

Ondernemers doen dat natuurlijk alleen maar als er een goed

toekomstperspectief is. Om een ‘win-win’-situatie te creëren, zoeken

de samenwerkende partijen naar creatieve oplossingen. “Vraaggericht

ontwikkelen noemen we dat”, aldus wethouder Jos van Bree.

“In Helmond investeren wij al jaren in organiserend vermogen. Dat

betaalt zich terug op de Induma-terreinen, waar ondernemers en

vastgoedeigenaren samen met de overheid aan de slag zijn om hun

gebied weer toekomstbestendig te maken.”

Het bedrijventerrein Induma West in Helmond is

ruim 50 jaar oud en erg toe aan een opknapbeurt.

Ondernemers, de gemeente Helmond, de Brabantse

Ontwikkelingsmaatschappij en de Stichting

Bedrijventerreinen Helmond slaan de handen

ineen om op experimentele wijze het gebied weer

economische toekomstwaarde te geven. Ook

stedelijke herverkaveling wordt ingezet

om het gebied te verbeteren.

Sauvé Meubelen is een gevestigde naam op het Helmondse bedrijventerrein Induma West. Eigenaar Willy Sauvé (tweede van rechts) staat welwillend tegenover de plannen om de bedrijvigheid van het gebied te verbeteren. En staat open voor het ruilen van bedrijfslocaties.

6

EV

EN

NO

TER

EN

!

6

cvc2016.nl Schrijf u in voor de Common Vision

Conference. Van 5 t/m 7 juni in Amsterdam.

Het Kadaster organiseert deze namens vijf

vooraanstaande Europese organisaties:

EuroGeographics, CLGE, EULIS, ELRA en PCC.

Welke rollen en verantwoordelijkheden hebben

karterings- en kadasterorganisaties bij thema’s

als datakoppeling, zeekadaster, smart cities,

infrastructuur, big data en 3D?

kadaster.nl/vastgoeddashboard Onafhankelijk en actueel, voor heel Nederland: alle cijfers

over onder andere woningverkopen, hypotheken, executieveilingen, agrarische grond en schepen.

In ons Vastgoed Dashboard vindt u grafieken en tabellen voor heel Nederland en per provincie.

Met iedere maand verse cijfers.

kadaster.nl/bagnieuwsbrief Voor iedereen die te maken heeft met de Basisregistraties

Adressen en Gebouwen (BAG): de digitale BAG-nieuwsbrief. Hier leest u het allemaal: een

nieuw bestelscherm, een nieuwe webservice voor gebouwen, wetswijzigingen, jaarrapportages,

kwaliteitsverbeteringen. De nieuwsbrief verschijnt ongeveer 4 keer per jaar; aanmelding is gratis.

Maandelijks op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen van het Kadaster? Meld u aan voor Terz@ke. kadaster.nl/terzake

Jos van Bree wethouder gemeente Helmond

Frits Ruttenparkmanager Stichting

Bedrijventerreinen Helmond

“Als een methode kansrijk lijkt, gaan de partijen het experiment aan. En zo kwamen we op

stedelijke herverkaveling”

Drie pijlersHet plan voor Induma West rust op drie pijlers. Naast het opknappen van

de openbare ruimte door de gemeente, past de gemeente het principe

van ‘verdien de ruimte’ toe. Als een bedrijf bereid is om te investeren

in zijn vastgoed of de openbare ruimte en op die manier bijdraagt aan

de kwaliteit van het bedrijventerrein, wil de gemeente ruimer naar

bestaande kaders zoals het bestemmingsplan kijken. De derde pijler

is het ruimte geven voor nieuwe methodes; het idee van de proeftuin.

Wethouder Van Bree: “Elk idee dat kan bijdragen aan verbetering, is

een goed idee. Als een methode kansrijk lijkt, gaan de partijen het

experiment aan. En zo kwamen we op stedelijke herverkaveling als

hulpmiddel om een grote kwaliteitsverbetering in het gebied voor elkaar

te krijgen.”

Vertrouwen wekkenHoewel de wens om het bedrijventerrein te verbeteren zowel bij de

ondernemers als bij de gemeente leefde, was er nog niet direct een

gezamenlijke aanpak. De Stichting Bedrijventerreinen Helmond (SBH)

heeft hierin bemiddeld. Frits Rutten, parkmanager SBH, licht zijn eigen

rol toe. “Ondernemers hebben een soort natuurlijk wantrouwen tegen

de overheid. De overheid verleent of weigert vergunningen. De overheid

maakt dingen mogelijk, maar stelt ook beperkende regels vast en

handhaaft deze. Ondernemers hebben daardoor een gemeenschappelijk

belang richting overheid. Maar bedrijven onderling hebben ook hun eigen

belangen. Ik zie mijzelf als een intermediair tussen alle partijen: elkaar

leren kennen, onderling vertrouwen wekken en tot afspraken komen.”

Voor het stedelijke herverkavelingstraject is het Kadaster ingeschakeld.

Dat is weliswaar ook een overheidspartij, maar het heeft geen directe

belangen in het gebied.

RuilideeënAlle partijen zijn inmiddels ongeveer een jaar met elkaar in gesprek

om tot goede plannen te komen. In een zogeheten wenszitting heeft

elke eigenaar aangegeven wat zijn wensen zijn voor de locatie van zijn

bedrijfspand. Door de wensen openlijk uit te spreken, konden eigenaren

reageren op elkaars ideeën voor de toekomst. Hieruit zijn al een paar

interessante ruilideeën naar voren gekomen, die nu verder worden

uitgewerkt. Rutten: “Als je voor bedrijfsuitbreiding per se het pand van je

buurman wilt hebben, kan die daarvoor de hoofdprijs vragen. Door een

ruilplan te maken, kunnen we bereiken dat de panden voor een eerlijke

prijs van de ene naar de andere eigenaar gaan. Het Kadaster speelt een

belangrijke rol in het voorkomen van overvragen en onderbieden.”

TER

ZA

KE

ver

volg

7terzake #2 | 2016

Veel gemeenten vinden de regels voor ruimtelijke plannen

ingewikkeld en onduidelijk. Met de Omgevingswet wil de

overheid deze regels vereenvoudigen en samenvoegen.

Zodat het straks bijvoorbeeld makkelijker is om

bouwprojecten te starten.

Omgevingswet en KadasterVoor een goede uitvoering van de Omgevingswet is het

nodig alle relevante informatie integraal te ontsluiten

voor het bedrijfsleven, de burger en de overheid. Hiervoor

worden zogenoemde Informatiehuizen ingericht. Het

Kadaster verkent voor de domeinen Ruimte en Bouw hoe

deze informatievoorziening moet worden gerealiseerd.

Het Kadaster is dan ook op 16 juni vertegenwoordigd op

twee congressen over de Omgevingswet.

Eén loket voor alle omgevingsrechten: de Omgevingswet moet het mogelijk maken. Naar verwachting treedt de wet in 2018 in werking. En dus moeten gemeenten aan de slag. Maar veel is nog onduidelijk. Twee congressen op 16 juni proberen houvast te geven. Inclusief bijdragen van het Kadaster.

Omgevingswet centraal in twee congressen op 16 juni 2016

Omgevingswet - The Next LevelCongres van Binnenlands BestuurHet Omgevingswetcongres ‘The Next Level’ van Binnenlands Bestuur biedt de kans om

kennis en vaardigheden op te doen en vooral uit te wisselen. Gemeenten staan in de

startblokken voor de Omgevingswet. Afdelingshoofden, projectleiders en bestuurders

moeten aan de slag: de één met de inhoud (de omgevingswet vraagt nieuwe kennis en

expertise), de ander met de vorm (welke gemeentelijke afdeling neemt het voortouw

in de stelselwijziging? Welke nieuwe vaardigheden hebben medewerkers nodig?).

Betrokkenheid van burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties staat

centraal in de workshops. De plenaire sessie staat onder leiding van Aart Jan Klijnjan,

programmadirecteur Omgevingswet van het Kadaster.

Waar: Antropia in Driebergen

Wanneer: 16 juni 2016, vanaf 09.30 uur – afsluitende borrel vanaf 16.00uur

Programma en aanmelding via: www.binnenlandsbestuur.nl/omgevingswet2016

Omgevingswet - the Movie, Samen werken aan het scriptCongres van DataLandTijdens het congres zitten de gemeenten op de stoel van een regisseur. Met de komst van

de Omgevingswet krijgen de burgers meer invloed op de inrichting van de (gemeentelijke)

omgeving. Welke informatie hebben gemeenten nodig om met deze nieuwe werk- en

denkwijze om te gaan, om het te regisseren? En hoe gaan ze de basisregistraties en

andere informatie daarbij gebruiken? Tijdens het congres gaan de bezoekers op diverse

filmsets gezamenlijk werken aan het script voor de vormgeving en implementatie van

de Omgevingswet. In de voorstelling van het Kadaster ervaren de deelnemers hoe de

informatiehuizen kunnen bijdragen aan een integrale ontsluiting van omgevingsinformatie

voor verschillende soorten gebruikers.

Waar: Fort Voordorp in Groenekan

Wanneer: 16 juni 2016, vanaf 10.00 uur – afsluitende borrel vanaf 16.00uur

Programma en aanmelding via: www.dataland.nl/congres

8

Het project Spoorzone Delft heeft als doel om het stationsgebied als

OV-knoop klaar te maken voor de toekomst. In een compact gebied

komen de belangen samen van de gemeente, NS Vastgoed en

Prorail/Railinfratrust.

Spoorzone Delft: eigendomsbelangen De gemeente Delft is eigenaar van de grond. NS Vastgoed is

rechthebbende van de stationshal met winkels en de technische

installaties, liften en trappen. Prorail/Railinfratrust is rechthebbende van

de spoortunnel en het ondergrondse reizigersgebied. “Het bouwwerk van

Station Delft en Stadskantoor brengt eigendomsrechten van ProRail/RIT,

NS en de gemeente Delft samen op een relatief klein oppervlak. Daarom

was deze locatie zo geschikt voor de 3D-pilot van het Kadaster”, aldus

Els van der Riet van Spoorzone Delft. De 3D-visualisatie voor het project

werd gemaakt door Mecanoo Architecten. Notariskantoor Houthoff

Buruma stelde de akte op.

VE

LDW

ER

K

Bouwprojecten worden steeds complexer. Verschillende lagen op, boven én onder de grond. Een ‘platte’ 2D-kaart geeft dan niet meteen een duidelijk beeld wat van wie is. TU Delft en Kadaster maakten het als eerste ter wereld mogelijk om een 3D-weergave van rechten te registreren. Op 21 maart 2016 werd de eerste akte ingeschreven, van het bouwproject Spoorzone Delft.

Spoorzone Delft: allereerste akte met 3D-weergave van rechten

Els van der Riet, Ruben Roes en Jantine Stoter

9

TU Delft: toepassing 3D-techniekJantine Stoter combineert haar werkzaamheden als 3D-expert bij het

Kadaster met een hoogleraarschap 3D-Geoinformatie aan TU Delft.

“Sinds 2000 doe ik al onderzoek naar de behoefte aan 3D-registraties

en mogelijke alternatieve oplossingen. De uitdaging in Delft was

om met een technische oplossing te komen die ook voor juristen

bevredigend is. Dit is de eerste keer dat we dat doen.” Volgens Stoter

voorkomt een 3D-weergave problemen in de toekomst, wanneer een

eigendomssituatie moet worden geïnterpreteerd vanuit de stukken.

“We zagen dit voordeel zelf al in ons project toen we op basis van de

2D-akten de 3D-weergave reconstrueerden: er kwamen enkele ‘witte

vlekken’ aan het licht. Een draaideur van het Stadskantoor Delft

die uitsteekt in het eigendom van NS en niet doorloopt tot aan het

plafond: van wie is de ruimte vanaf de draaideur tot aan het plafond?”

Kadaster: eigendomsregistratie Ruben Roes was betrokken als hoofdbewaarder van het Kadaster:

“Het is steeds moeilijker geworden om allerlei complexe juridische

situaties goed te registreren. Terwijl wij juist geacht worden zo

specifiek mogelijk aan te geven waar een recht betrekking op heeft. De

huidige combinatie van registratie en kaart is dan eigenlijk niet meer

toereikend om aan derden duidelijkheid te bieden hoe het juridisch in

elkaar zit. Het Spoorzone-bouwwerk staat op 15 kadastrale percelen.

3D-techniek maakt het ons nu mogelijk de eigendomssituatie op een

betere manier vast te leggen.”

Toekomst: 3D-registratie

Volgens Stoter is de inschrijving een belangrijke eerste stap op weg

naar een volledige 3D-registratie. “We hebben de grenzen opgezocht

van alle technische, kadastrale en juridische mogelijkheden.

Deze eerste inschrijving maakt in één oogopslag duidelijk wat de

meerwaarde is: een 3D-weergave is veel doeltreffender dan welke

uitleg ook. Maar nog belangrijker: door het daadwerkelijk te doen

wordt duidelijk hoe de techniek de kadastrale en juridische behoeften

nog beter kan ondersteunen. En welke aanpassingen aan bijvoorbeeld

regelgeving nodig zijn om dit nog beter te ondersteunen. Hierna kan

dus de volgende stap worden genomen.”

www.spoorzonedelft.nl

www.nieuwdelft.nl

terzake #2 | 2016

“Een 3D-weergave is veel doeltreffender dan welke uitleg ook”

10

UIT

GE

LIC

HT

De regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden is

een samenwerkingsverband van zes gemeenten.

Met opgeteld 30 woonkernen. En een heldere

woonvisie: regiobelang boven gemeentebelang.

WoonvisieIemke Bruseker (rechts op de foto) is

programmamanager Regio Alblasserwaard-

Vijfheerenlanden. En trots op de regionale

woonvisie: “Regio’s verdelen meestal

op voorhand het nieuwbouwbudget

onder gemeenten. Wij doen dat niet.

Nieuwbouwplannen bespreken we met de

gemeenten; we blijven naar kwaliteit kijken, we

gunnen het elkaar. Wij bouwen daar waar de

vraag is. Het belang van de regio staat voorop.”

Om te blijven aansluiten bij de vraag en de invloed

op de bestaande woningmarkt in kaart te hebben,

wilde de regio weten: hoe doet de regionale

koopwoningmarkt het eigenlijk?

Kernvragen De regio klopte aan bij het Kadaster. Lia de

Kievit, adviseur Ruimtelijk Beleid bij de gemeente

Molenwaard: “We zagen de woningmarkt uit

het dal kruipen, maar we wisten niet: wie koopt

nou wat? En juist die vraag is voor een gemeente

het belangrijkst.” “Je wilt bijvoorbeeld niet

dat nieuwbouw concurreert met je bestaande

voorraad”, vult Bruseker aan.

Woningmarktrapportage KadasterDe rapportage van het Kadaster liet voor zes

jaren de ontwikkelingen zien in onder meer:

aantallen transacties, leeftijden eigenaren,

woningtypen, bouwjaren, aandelen starters

en doorstromers, gemiddelde koopsommen

en vierkante-meterprijzen. Op regioniveau,

Regionale woonvisie onderbouwen met woningmarktcijfers

“We zijn een landelijke regio in de Randstad, waar veel

gespaard wordt en waar men mooie huizen koopt.”

Ook de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden zag de woningmarkt aantrekken. En wilde voor zijn inwoners weten: sluit het woningaanbod nog aan bij de vraag? Hoe doet onze bestaande woningvoorraad het? Een woningmarktrapportage van het Kadaster bood inzicht.

11

Hoe maken we leerlingen beter bewust van hun omgeving terwijl ze tegelijkertijd ook nuttige informatie verzamelen? Tijd voor het Kadaster om de mogelijkheden van crowdsourcing in het (basis)onderwijs te onderzoeken. En voor deze proef een speciaal lespakket te ontwikkelen.

CrowdsourcingTechnieken veranderen, maar scholen gebruiken vaak nog ouderwetse leermethoden voor topografie en geografie. Terwijl kinderen opgroeien met nieuwe technieken zoals 3D en Google Street View. Bij crowdsourcing wint een grote groep mensen data in. Hiervoor is het belangrijk dat de inwinning continu en landsdekkend gebeurt. Vanwege de goede dekking en verdeling kwamen basisscholen in beeld.

Inwinning objecten in omgevingMagdalena Grus en Daphne Bol van het Kadaster bezochten vier basisscholen. Het onderwerp voor crowdsourcing was snel bepaald. Hulpdiensten, zoals ambulance en brandweer, hebben behoefte aan extra objecten in de topografische kaart zoals paaltjes en drempels. De leerlingen gebruikten een online applicatie om gegevens in te winnen en toe te voegen. Terwijl ze tegelijkertijd werkten aan hun geografische ontwikkeling en oriëntatievermogen.

KwaliteitKinderen willen weleens lollige dingen doen, zoals het plaatsen van een school in het IJsselmeer. Voor een ambulance is het natuurlijk essentieel dat de informatie 100% juist is; voor andere partijen is een kwaliteit van 80% wellicht voldoende. Het Kadaster gaat de komende tijd kijken hoe het controleproces ingericht kan worden.

En verderCrowdsourcing biedt veel mogelijkheden. Voor gemeenten is het bijvoorbeeld nuttig als leerlingen aangeven waar verkeersonveilige situaties zijn. Het Kadaster gaat de ervaringen en ideeën nu verder vormgeven. Aan de basisschoolleerlingen zal het niet liggen; ze waren super-enthousiast en hadden echt het gevoel dat ze van belang zijn in de maatschappij.

www.kadaster.nl/onderwijs

www.kadaster.nl/web/pagina/Lespakket-Kadaster.htm

Leerlingen basisscholen doen aan crowdsourcing

kernniveau, vergeleken met andere regio’s. Bruseker:

“Ambtenaren konden aardig veel duiden, maar er was

veel interpretatie. Het Kadaster heeft nu de feiten

geleverd.”

De belangrijkste conclusies?De Kievit: ”De cijfers bevestigden het beeld dat

we hadden: het aantal transacties stijgt. Dat is

prettig. En veel nauwkeuriger dan je zelf kunt

achterhalen.” Bruseker: “We dachten dat we een

periode van bevolkingsdaling tegemoet gingen. Je

zou dan verwachten dat het aantal verkopen onder

het landelijke gemiddelde ligt; dat is niet zo.” De

verrassing? “De starters!”, vertelt De Kievit. ”Die

kopen juist iets duurder, groter en vrijstaand. We

hoorden al van makelaars: mensen komen met een

spaarpot aan als ze voor het eerst kopen.”

Van conclusies naar een herijking WoonvisieDe regio gebruikt de cijfers bij het toekomstbestendig

maken van de Woonvisie. Samen met

belanghebbenden in het gebied, zoals makelaars en

woningcorporaties. Bruseker ziet het met vertrouwen

tegemoet: “We zijn een landelijke regio in de

Randstad, waar veel gespaard wordt en waar men

mooie huizen koopt.”

www.kadaster.nl/ontwikkelingen-woningmarkt

terzake #2 | 2016

12

Henk Haan groeide op als boerenzoon in het zuiden van Friesland. Als plattelandsjongere maakte hij kennis met de ruilverkaveling Ooststellingwerf. Halverwege de jaren 60 werd hij sociaal-economisch voorlichter bij de Overijsselse Landbouwmaatschappij. Zo stond hij boeren bij in bezwarenbehandelingen in ruilverkavelingen.

Grondruilprojecten steeds langer en uitgebreiderDe verkavelingen draaiden in de jaren 60 nog vrijwel volledig om agrarische verbetering, zoals het opheffen van versnippering van landbouwgrond. “Er was een projectplan en dat werd strak van begin tot eind uitgevoerd. Er was maar weinig ruimte om mee te gaan met tussentijdse nieuwe ontwikkelingen, zoals natuurbeheer.” Met de komst van de Landinrichtingswet in 1985 werd het mogelijk oorspronkelijke plannen uit te breiden. Haan: “De politiek voerde vaak druk uit om meer natuur in de plannen in te passen. Vaak werd er daardoor uiteindelijk een ander plan uitgevoerd dan het plan waarover de eigenaren en gebruikers gestemd hadden. En het ging allemaal nog langer duren.”

Wens tot versobering en versnelling In 2007 kwam de nieuwe Wet Inrichting Landelijk Gebied, de WILG. Provincies werden verantwoordelijk voor het landelijk gebied, en in totaal was er minder geld. Haan werd als ervaren bestuurder gevraagd om het vastgelopen project Olst-Wesepe vlot te trekken. Dat is gelukt. “We hebben het plan versoberd tot de voor dat gebied echt noodzakelijke maatregelen: verbeteren van de landbouwstructuur en de waterbeheersing.” Bij ‘ouderwetse’ ruilverkavelingen zouden de waterverbeteringswerken onderdeel van het project zijn geweest. In deze herverkaveling hebben we er alleen voor gezorgd dat het waterschap gronden op de goede plaats kreeg. Het waterschap zelf heeft daarna op die gronden onder andere retentiegebieden aangelegd.” Deze nieuwe aanpak heet Verkavelen voor Groei.

De toekomst: wettelijk Vroeger duurden ruilverkavelingen soms meer dan 20 jaar. Het project Olst-Wesepe heeft maar 4 jaar geduurd. Het is een voorbeeld voor toekomstige projecten, vindt Henk Haan. “Veel vrijwillige verkavelingen stranden op het niet-meedoen van enkele eigenaren. Daarom moeten we naar wettelijke verkaveling op de manier van Olst-Wesepe. Dus een ruilplan opstellen via overleg met de betrokken grondgebruikers. Je hoeft niet te streven naar het maximale verkavelingsresultaat. Het doel is dat er een plan met draagvlak komt.”

www.kadaster.nl/gebiedsontwikkeling

Henk Haan was de afgelopen 50 jaar belangenbehartiger en commissievoorzitter bij vele Overijsselse grondruilprojecten. Hoe kijkt iemand met een halve eeuw ervaring naar de grondruil van de toekomst? “We moeten naar wettelijke verkaveling, maar wel met veel draagvlak van grondgebruikers.”

12

RA

AK

VLA

K Henk Haan: van boerenzoon tot verkavel-expert

“We moeten naar

wettelijke verkaveling,

maar wel met veel

draagvlak van

grondgebruikers”

13

DE GRENZEN OVER

De Verenigde Naties dragen

het belang van landregistratie

wereldwijd uit. Zekerheid van

eigendom is de basis voor het

opbouwen van welvaart. Het

STDM-model is een set regels

voor het uniform vastleggen van

de verbinding tussen een persoon

en een stuk land. Dat helpt om

zekerheid te krijgen. UN Habitat

heeft het model vertaald naar

software voor het inventariseren

van informele landrechten. Deze

informatie wordt dan gebuikt

voor omzetting naar formele

eigendomsrechten.

Testgebied: Nairobi KeniaHet model is onder meer getest in de informele nederzetting ‘Mashimoni’ in Nairobi in Kenia. De leefomstandig-

heden in de zeer dichtbevolkte wijk zijn slecht. Bewoners worden geconfronteerd met problemen zoals brand,

gebrekkige infrastructuur en gezondheid. Daarnaast dreigt uitzetting, soms met harde hand; oorzaak is een

nabijgelegen Business Center met een hoge grondwaarde. Bij interne twisten om grond en grondgebruik geldt het

‘recht van de sterkste’.

Gemeenschap zelf aan de slag Om de problemen aan te pakken, vormde de gemeenschap in 2010 een bewonersvereniging. Een eerste globale

inventarisatie van mensen en land volgde. Op basis daarvan lukte het de gemeenschap bij het Ministry of Lands

het gebruiksrecht op het land te krijgen. Vervolgens werden gegevens over sloppen en gebruikers verzameld,

gecontroleerd en gedigitaliseerd met behulp van het model. Met het model zijn bewijzen verzameld over

grondbezit en de legitimiteit daarvan.

Registratie brengt vooruitgang Door de registratie kunnen huisuitzettingen nu worden voorkomen. Conflicten in geval van dubbele of

driedubbele verkoop van de sloppen zijn sterk verminderd. De gegevens worden ook gebruikt voor aanleg van

nutsvoorzieningen en sanitaire voorzieningen, zoals de installatie van openbare toiletten en het verwijderen van

een open riool. Op basis van deze ervaring wil de Keniaanse regering het STDM-model voor het vastleggen van

landrechten nu ook op andere plekken inzetten. Om te beginnen in 25 andere sloppenwijken.

Het Kadaster werkt met UN Habitat aan de erkenning van informele landrechten: rechten waar iedereen in de praktijk van uitgaat, maar die niet zijn geregistreerd of erkend. Om dat wel voor elkaar te krijgen, gebruikt UN Habitat het Social Tenure Domain Model (STDM). Dit is ontwikkeld door ITC (Universiteit Twente), TU Delft en Kadaster. Het is onder meer getest in Kenia.

Keniaanse sloppengemeenschap vindt houvast in landrechtmodel

terzake #2 | 2016

174

2

169 8

14

KW

AR

TAA

L IN

CIJ

FER

S

Gemiddelde koopsom woningen 2015 2016

totaal 221.589 240.033 2/1 kap woningen 248.378 266.724 appartementen 183.777 192.991 hoekwoningen 217.100 232.082 tussenwoningen 208.921 222.667 vrijstaand 345.830 359.337 onbekend 198.688 239.064

Aantal geregistreerde verkochte woningen 2015 2016

totaal 34.527 39.3122/1 kap woningen 3.237 3.949appartementen 10.007 9.184hoekwoningen 4.677 5.288tussenwoningen 11.394 13.984vrijstaand 3.917 5.140onbekend 1.295 1.767

Gemiddelde hypotheeksom woningen 2015 2016

totaal 248.573 260.638 2/1 kap woningen 275.863 285.512 appartementen 197.014 206.514 hoekwoningen 242.246 255.514 tussenwoningen 238.121 245.506 vrijstaand 354.284 367.448 onbekend 277.826 305.165

particuliere woningen 73%

agrarisch 5%

bedrijfsmatig 5%

overig 17%

particuliere woningen 80%

agrarisch 2%

bedrijfsmatig 4%

overig 14%

Aantal akten

kwartaal 1, 2016 79.800 (+19,6%)

kwartaal 1, 2015 66.732

Aantal hypotheekstukken

kwartaal 1, 2016 70.350 (+18,0%)

kwartaal 1, 2015 59.634

Kwartaalcijfers Terzake nader verklaardTerzake toont kwartaalcijfers over de woningmarkt. Onder akten

vallen onder meer de levering van onroerend goed, ruiling of een

verklaring van erfrecht. Onder hypotheekstukken vallen bijvoorbeeld

hypotheekinschrijvingen en beslagen. Onder executieveilingen vallen

de akten waarbij onroerend goed in opdracht van een hypothecaire

schuldeiser is geveild.

Actuele marktgegevens via Vastgoed DashboardActuele en uitgebreide vastgoedcijfers vindt u in ons Vastgoed Dashboard.

Ga hiervoor naar de homepage van www.kadaster.nl.

Elke maand actualiseren wij de cijfers. U kunt de informatie opzoeken,

vergelijken en downloaden.

Prijsindex Bestaande Koopwoningen (pBK)Het Prijsindexcijfer van Bestaande Koopwoningen geeft per kwartaal

het prijsverloop weer van bestaande woningen die door particulieren

zijn gekocht. Nieuwbouwwoningen maken geen deel uit van de index.

Het cijfer is een gezamenlijke statistiek van het Kadaster en het

CBS. Door rekening te houden met de WOZ-waarde, corrigeert het

CBS de index voor prijsveranderingen die alleen het gevolg zijn van

kwaliteitsverschillen tussen de verkochte woningen. Deze correctie

vindt niet plaats bij het bepalen van de Gemiddelde Koopsom.

2016, kwartaal 1

Gem. prijsbouwkavels /m2

2015

2016

Aantal nieuw ingeschreven schepen en luchtvaartuigen

2015

2016

Aantalbouwkavels

Gem. prijsgrasland /ha

Gem. prijsakkerbouwland /ha

€ 4

25

€ 4

39

6.0

85

6.5

91

€ 4

5.15

6

€ 4

3.75

0

€ 4

7.68

4

€ 4

7.505

Aantal geregistreerde verkochte woningen per prijssegment

2015

2016

€ 0-100 € 100-200 € 200-300 € 300-400 € 400-500 > € 500

2.34

8

2.6

09

16.6

90

18.4

85

9.76

1

13.10

1

3.17

7

4.7

14

1.232

1.94

7

1.319

2.0

41

€ x 1000

Aantal geregistreerde verkochte woningen 2015 2016

totaal 34.527 39.3122/1 kap woningen 3.237 3.949appartementen 10.007 9.184hoekwoningen 4.677 5.288tussenwoningen 11.394 13.984vrijstaand 3.917 5.140onbekend 1.295 1.767

Gemiddelde hypotheeksom woningen 2015 2016

totaal 248.573 260.638 2/1 kap woningen 275.863 285.512 appartementen 197.014 206.514 hoekwoningen 242.246 255.514 tussenwoningen 238.121 245.506 vrijstaand 354.284 367.448 onbekend 277.826 305.165

Aantal geregistreerde verkochte woningen

1e k

war

taal

2e k

war

taal

3e k

war

taal

4e k

war

taal

1e k

war

taal

2015

2016

105

100

95

90

85

80

febr

uari

maa

rt

april

mei

juni juli

augu

stus

sept

embe

r

okto

ber

nove

mbe

r

dece

mbe

r

janu

ari

febr

uai

maa

rt

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

2016

febr

uari

maa

rt

april

mei

juni juli

augu

stus

sept

embe

r

okto

ber

nove

mbe

r

dece

mbe

r

janu

ari

febr

uai

maa

rt

2016

1e k

war

taal

2e k

war

taal

3e k

war

taal

4e k

war

taal

1e k

war

taal

2015

2016

105

100

95

90

85

80

febr

uari

maa

rt

april

mei

juni juli

augu

stus

sept

embe

r

okto

ber

nove

mbe

r

dece

mbe

r

janu

ari

febr

uai

maa

rt

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

2016

febr

uari

maa

rt

april

mei

juni juli

augu

stus

sept

embe

r

okto

ber

nove

mbe

r

dece

mbe

r

janu

ari

febr

uai

maa

rt

2016

1e k

war

taal

2e k

war

taal

3e k

war

taal

4e k

war

taal

1e k

war

taal

2015

2016

105

100

95

90

85

80

febr

uari

maa

rt

april

mei

juni juli

augu

stus

sept

embe

r

okto

ber

nove

mbe

r

dece

mbe

r

janu

ari

febr

uai

maa

rt

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

2016

febr

uari

maa

rt

april

mei

juni juli

augu

stus

sept

embe

r

okto

ber

nove

mbe

r

dece

mbe

r

janu

ari

febr

uai

maa

rt

2016

prijsindex bestaande koopwoningen (pbk)

Appartementen 2 onder 1 kap Eengezins-hoekwoning

Eengezins-tussenwoning Eengezins-vrijstaand

15

Aantal executieveilingen en beslagen woningmarkt

Aantal veilingen woningmarkt Aantal beslagen woningmarkt

Als senior werkvoorbereider voert Ruud van Es in Kadasterkantoor

Rotterdam de regie over de werkvoorraad en de uitgifte van verificatie-

posten voor landmeters. “Ik beoordeel de binnenkomende meetposten

op aanwijsbaarheid en zet deze op een reële plandatum. Ook stel ik

werkpakketten samen op basis van allerlei criteria zoals meetbaarheid,

locatie, leeftijd van de akte en klantwensen. In mijn werk heb ik dagelijks

contact met provincies, gemeenten, waterschappen en bouwbedrijven,

maar ook met landmeters die mij de nodige informatie geven.”

“Het is voor de professionele klant belangrijk om te weten wat er van

ze verwacht wordt. Voor de afpaling in het terrein worden regelmatig

externe partijen ingeschakeld. Afstemming met het Kadaster is van

groot belang. Als de landmeter niet tijdig aanwezig is, kan de afpaling

door het bouwverkeer al zijn verdwenen.”

“Ik probeer werkopdrachten zo compleet mogelijk te maken zodat de

landmeters efficiënt kunnen werken. Het is een kunst om opdrachten

zo te plannen dat ze bij de juiste landmeter komen om zo reistijden

beperkt te houden. Verificatieposten moeten het liefst binnen de

levertijd verwerkt zijn. Daarvoor moet een landmeter goed gefaciliteerd

worden. Ik probeer mijn steentje hieraan bij te dragen. Een dag die voor

de landmeter plezierig en probleemloos verloopt, geeft mij voldoening.

Ik doe mijn werk iedere dag met veel plezier.”

KADASTERGEZICHTEN

Ruud van Essenior werkvoorbereider planbureau Geo

“Als een dag voor de landmeter plezierig en probleemloos verloopt, geeft mij dat voldoening”

terzake #2 | 2016

PR

OD

UC

T &

PR

AK

TIJK

www.kadaster.nl

Publieke gronden inzichtelijk. Aanleg leidingnetwerk optimaal. Product digitale Vergunningenkaart | Gebruikt door netbeheerder Enexis | Doel weten waar publieke gronden liggen voor aanleg van een leidingnetwerk

Hoe op een kaart alle percelen weergeven die eigendom zijn van publiekrechtelijke rechtspersonen

In de kabels- en leidingenwereld worden dagelijks nieuwe netwerken

ontworpen, aangelegd en verlengd. Netbeheerders willen de leidingen

op de optimale plek leggen. Voor hen is dat bij voorkeur publieke grond:

grond in eigendom van publiekrechtelijke rechtspersonen als gemeenten,

waterschappen en provincies. Er is dan namelijk alleen een vergunning

van die publieke eigenaar nodig. Bij een private eigenaar (bijvoorbeeld een

bedrijf) moeten via een notaris zakelijke rechten gevestigd worden, zoals

een opstalrecht leidingen. Netbeheerder Enexis voorziet 2,7 miljoen

huishoudens en bedrijven in het noorden, oosten en zuiden van het land

van elektriciteit en gas. De Vergunningkaart helpt Enexis de juiste keuzes

te maken voor het tracé van een leidingnetwerk. De digitale kaart laat alle

percelen zien die eigendom zijn van een publieke rechtspersoon. De kaart

is voor heel Nederland beschikbaar en kan per elk gewenst gebied

geleverd worden in verschillende GIS-formaten.

www.enexis.nl