Dia 1

Herverdeling gemeentefonds Wikken en wegen Gijs Oskam Expertisecentrum Gemeentefinancin VNG Utrecht, 18 november 2013

Dia 2

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Programma Inkomsten van gemeenten Terugblik op de herverdeling 1997 en 2001 Voorgenomen herverdeling 2013 (afgeblazen) Voorgenomen herverdeling 2015 Vragen en opmerkingen, discussie

Dia 3

Inkomsten van gemeenten

Dia 4

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Inkomsten van gemeenten Eigen inkomsten Belastingen Rechten Overige eigen inkomsten (rente, dividend etc.) Specifieke uitkeringen Gemeentefonds Algemene uitkering Decentralisatie- en integratieuitkeringen

Dia 5

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeentefonds Geldstroom van het Rijk naar gemeenten Onderdelen: Algemene uitkering (AU) Decentralisatie/integratieuitkeringen (DU/IU) Omvang GF 2013 17,8 mrd. waarvan 14,9 mrd. AU Beheerders ministers van Financin en BZK Besteding niet gekoppeld aan bepaald doel, dus vrij besteedbaar (niet geoormerkt)

Dia 6

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Karakter DU en IU Decentralisatie- en Integratieuitkeringen: Lijken op specifieke uitkeringen, in het gemeentefonds herkenbaar (bijv. WMO) Eigen verdeling en vaak ook eigen groeipad Geld is niet geoormerkt Eenvoudige verantwoording in gemeenterekening Binnen gemeenten mogelijk discussie over de aanwending

Dia 7

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Onderdelen gemeentefonds 2013

Dia 8

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Onderdelen gemeentefonds 2015 Schatting

Dia 9

Herverdelingen toen en nu

Dia 10

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Herverdelingen Terug kijken en vooruit blikken 1997: van rijk naar arm 1 e fase 2001: van rijk naar arm 2 e fase 2013: aanpassing aan de actualiteit, waarbij rekening wordt gehouden met voorkeuren van het Rijk (afgeblazen) 2015: aanpassing aan actuele cijfers van gemeenten (voornemen)

Dia 11

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Herverdelingen 1997 en 2001 Belangrijke kenmerken Uitgangspunten: Gemeenten kunnen bij gelijke tarieven een gelijkwaardig voorzieningenniveau bieden Verdeling volgt gemeentelijk uitgavenpatroon, zoals naar voren komt in begroting en jaarrekening Verdeling is globaal en kostengeorinteerd: Sociale en fysieke structuur, centrumfunctie Belastingcapaciteit (OZB-afrekpost) Algemene uitkering verdeeld in zgn. clusters

Dia 12

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Herverdelingen 1997 en 2001 Introductie uitgavenclusters

Dia 13

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Uitgavenclusters in algemene uitkering (x mln. euros)

Dia 14

Vereniging van Nederlandse Gemeenten IJkpunten en verdeelmaatstaven Omvang van elk cluster wordt bepaald met behulp van een ijkpunt. Wat zijn de factoren die bepalend zijn voor de hoogte van de kosten voor het leveren van voorzieningen? Wat is het gewicht van elke factor? Vervolgens worden de ijkpunten vertaald in verdeelmaatstaven, waaraan technische eisen worden gesteld: eenduidige definitie, objectief vast te stellen, periodiek gemeten enz. Er bestaan ongeveer 60 maatstaven.

Dia 15

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Verdeelmaatstaven AU OZB (negatieve maatstaf)Omgevingsadressendichtheid InwonersLokaal klantenpotentieel WoonruimtenRegionaal klantenpotentieel Huishoudens laag inkomenOppervlakte land BijstandsontvangersOppervlakte binnenwater UitkeringsontvangersOppervlakte buitenwater MinderhedenOppervlakte bebouwing JongerenOeverlengte OuderenBodemgesteldheid Leerlingen SO en VOEn nog veel meer.

Dia 16

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Alg. uitkering per inwoner 2013 Nederland gemiddeld 906 Gemeente*Gemeente Amsterdam1.639Bloemendaal577 Rotterdam1.525Blaricum601 Den Haag1.428Waalre609 Rozendaal1.352Bunnik610 Utrecht1.164Wijdemeren610 Groningen1.154Bunschoten618 Leeuwarden1.115Maasdonk620 Heerlen1.100Leusden623 Schiedam1.087Molenwaard 2013**668 De Marne1.074Gorinchem 2013980 * excl. Wadden** excl. maatstaf herindeling

Dia 17

Vereniging van Nederlandse Gemeenten A U omgeslagen per inwoner 2013 Molenwaard ( 668 totaal*) en Gorinchem ( 980) MaatstafMolenwaard Gorinchem Bijstandsontvangers10,5037,25 Minderheden4,0655,04 Klantenpotentieel lokaal48,8693,84 Klantenpotentieel regionaal0,8117,56 Leerlingen voortgezet onderwijs0,0096,99 Kernen en kernen >500 inwoners19,171,58 Historische kern0,854,35 Oppervlakte land19,622,59 Woonruimten99,17122,05 * excl. maatstaf herindeling

Dia 18

Terugblik op de voorgenomen herverdeling 2013

Dia 19

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Aanleiding herverdeling 2013 Scheefgroei tussen uitgaven en inkomsten in de clusters Economische crisis, met bijbehorende lage groei en lage accressen in de algemene uitkering Grote taakoverhevelingen (AWBZ begeleiding, Jeugdzorg en toen nog- Wet werken naar vermogen) Advies Raad voor de financile verhoudingen (Rfv) over vaste bedragen G4 (in 2010 in totaal 650 mln)

Dia 20

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Uitgangspunten herverdeling 2013 Omvang algemene uitkering voorlopig ongewijzigd Gemeenten worden in gelijke startpositie geplaatst Verdeling volgt gemeentelijk uitgavenpatroon, met nieuwe elementen: Sobere en doelmatige uitvoering Ketensamenhang, in en buiten algemene uitkering Meer transparantie

Dia 21

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Concrete stappen >> clusters 2013 IJkpunt per cluster vast te stellen op een redelijk en plausibel niveau, met daarbij een aantal criteria: Zijn de uitgaven structureel? Uitvoering mogelijk tegen lagere kosten en met minder bureaucratie? Kan aantal en kwaliteit van voorzieningen omlaag? Ambities in juiste verhouding tot uitgaven en maatschappelijk effect? Samenhang met andere geldstromen (ketens)? IJkpunt per cluster vast te stellen op een redelijk en plausibel niveau, met daarbij een aantal criteria: Zijn de uitgaven structureel? Uitvoering mogelijk tegen lagere kosten en met minder bureaucratie? Kan aantal en kwaliteit van voorzieningen omlaag? Ambities in juiste verhouding tot uitgaven en maatschappelijk effect? Samenhang met andere geldstromen (ketens)?

Dia 22

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Concrete stappen >> clusters 2013 IJkpunt per cluster vast te stellen op een redelijk en plausibel niveau, met daarbij een aantal criteria: Zijn de uitgaven structureel? Uitvoering mogelijk tegen lagere kosten en met minder bureaucratie? Kan aantal en kwaliteit van voorzieningen omlaag? Ambities in juiste verhouding tot uitgaven en maatschappelijk effect? Samenhang met andere geldstromen (ketens)? IJkpunt per cluster vast te stellen op een redelijk en plausibel niveau, met daarbij een aantal criteria: Zijn de uitgaven structureel? Uitvoering mogelijk tegen lagere kosten en met minder bureaucratie? Kan aantal en kwaliteit van voorzieningen omlaag? Ambities in juiste verhouding tot uitgaven en maatschappelijk effect? Samenhang met andere geldstromen (ketens)?

Dia 23

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Enkele reacties in najaar 2011 VNG Gemeentefonds blijft weliswaar vrij besteedbaar, maar Rijk bemoeit zich met gemeentelijk beleidskeuzes. Je gaat er over of niet! Binnenlands Bestuur De minister van BZK verlaagt de algemene uitkering voor gemeenten als hun beleid afwijkt van het kabinet Raad voor de financile verhoudingen (Rfv) Beheerders van het gemeentefonds worden bestuurders van het gemeentefonds

Dia 24

Vooruitblik op de voorgenomen herverdeling 2015

Dia 25

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Doelstellingen herverdeling 2015 Basis van het gemeentefonds weer op orde en de verdeling toekomstbestendig Gemeentefonds klaar voor decentralisaties Monitoring, onderhoud en verantwoording op orde met accent op decentralisaties Bezuinigingen Regeerakkoord (o.a. educatie)

Dia 26

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Uitgangspunten verdeling na herijking Hoofdlijn: continuteit Verdeling gemeentefonds blijft globaal en kostengerienteerd >> geen bemoeienis Rijk met besteding gelden Het onderhoud wordt dynamischer: verdeelstoornissen worden eerder gevonden en gerepareerd Uitgaven voor taken met veel beleidsvrijheid worden niet volledig gevolgd (bijv. cultuur, sport). Dit geldt ook voor de ontvangstenclusters OZB en OEM

Dia 27

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Uitgangspunten verdeling na herijking Hoofdlijn: continuteit Verdeling gemeentefonds blijft globaal en kostengerienteerd >> geen bemoeienis Rijk met besteding gelden Uitgaven voor taken met veel beleidsvrijheid worden niet volledig gevolgd (bijv. cultuur, sport). Dit geldt ook voor de ontvangstenclusters OZB en OEM Het onderhoud wordt dynamischer: verdeelstoornissen worden eerder gevonden en gerepareerd

Dia 28

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Waarom groot onderhoud? Sommige gemeenten worden nu wat overbedeeld in de verdeling, andere juist onderbedeeld >> onevenwichtigheid herstellen Definitiewijzigingen van maatstaven >> voorkomen onbedoelde herverdeeleffecten Fonds geschikt maken voor opvangen maatregelen Regeerakkoord, waaronder de decentralisaties Onderhoudsystematiek fonds actualiseren

Dia 29

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Enkele concrete voornemens Aanpassen ijkpunten Beperken aantal clusters (van 17 naar 11) Vaststellen omvang van clusters Aanpassing vaste bedragen G4.

Dia 30

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Relatie ontvangsten uitgaven gemeentefonds Verdeelformules: niet alleen de omvang van het gemeentefonds ook een deel van de eigen inkomsten van gemeenten (OZB en OEM) wordt meegenomen Feitelijke eigen inkomsten van gemeenten: ca. 1,5 miljard hoger dan de inkomsten waarmee in de verdeling wordt gerekend (normatieve inkomsten) Feitelijke uitgaven van gemeenten kunnen daarom hoger zijn dan de normatieve inkomsten Voorstel: hogere inkomsten in de autonome ruimte van gemeenten laten

Dia 31

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vaste bedragen G4 Vaste bedragen onderbrengen in: Educatie Cultuur en ontspanning Infrastructuur & gebiedsontwikkeling Openbare orde en veiligheid Wegen & water VHROSV Verdeling via nieuwe en bestaande maatstaven

Dia 32

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Planning herijking 2011 Fase 1 afgerond 2013 Aankondiging herstart herijking (mei 2013) Draagvlak voor voorstel bij ministeries en gemeenten 2014: Brief aan Tweede Kamer: uitgangspunten, definitieve aanpak m.i.v. jaar 2015 (januari) Voorlopige uitkomsten in februari (april) Formele uitkomsten herverdeling m.i.v. 2015 (meicirculaire) 2015: Nieuwe verdeling is een feit

Dia 33

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Enkele slotopmerkingen Het nadeel van alle herverdelingen was tot nu toe niet groter dan per saldo 15 per inwoner per jaar De effecten van de nieuwe woningtelling volgens de BAG* worden in de nieuwe verdeling meegenomen inkomsten De compensatie voor nieuwe taken wegens de decentralisaties komen in 2015 in de vorm van integratie-uitkeringen. Het idee is om dit sociaal deelfonds in 2018 te integreren in de AU Aantal verdeelmaatstaven niet kleiner, eerder groter * Basisregistratie adressen en gebouwen

Dia 34

Vragen, opmerkingen en discussie Maak van uw hart geen moordkuil