Genetica en (niet-)Determinisme - Johan van den Berg

• Genetica, DNA, en genproducten

• Veranderingen in genetisch materiaal

– Welke veranderingen

– Voorkomen van veranderingen

– Effecten van veranderingen

• Hoe is ons inzicht over genetica veranderd

Genetica: Erfelijkheid in mensen

Genetica: Erfelijke eigenschappen

Genetica: Van informatie naar product

• DNA bevat 3 milj. baseparen

• DNA geassocieerd met eiwitten –

chromosomen (2x 23)

• Minder dan 1 % van de informatie worden

producten - eiwitten ( ca 24.000)

Genetica: informatiestroom

Genetica: erfelijke veranderingen

• Mutaties: veranderingen in DNA basen

– Vervanging door andere base: natuurlijk , sloppy

mechanisme

– Base(n) in DNA kwijt

– Extra base(n) in DNA

– Verplaatsing van (grote stukken ) DNA

– Chromosoomstukken naar andere chromosoom

• Veranderingen: natuurlijk, door straling, door

chemische verbindingen (carcinogene agentia)

Genetica: gevolgen van mutatie

• Geen gevolgen soms

• Eiwit met licht veranderde eigenschappen

• Eiwit met sterk veranderde eigenschappen

• Geen eiwit ( verdwijning van functie)

• Activering van stil eiwit (activering stil

kankergen)

Genetica: voorkomen van mutaties

• Elke agens heeft zijn eigen specificiteit

• Optreden vrij willekeurig maar vooral op “actieve” gedeelten van het DNA

• Mutatie in 1 gen kan ziekte /kanker veroorzaken (BRCA bortstkankergen)

• Soms meer dan 20 mutaties gevonden in verschillende eiwitten in ziekte / kanker (pancreaskanker)

• Analyse van 60.000 mensen: 7,4 milj veranderingen; maar ook 3.200 eiwitten nooit veranderd.

Genetica: epigenetica

• Effect van omgevingsfactoren op DNA- eiwit (tijdelijk)

– Methylering van DNA /eiwit

– Geeft geringere activiteit van gen

– Tijdelijke afwijking van normale activiteit

• Analyse van kinderen geboren in de hongerwinter in NL (AMC, Tobi LUMC):

– Enkele ziekten komen verhoogd voor: suikerziekte, hoog cholesterol, etc

– DNA voor IGF2 eiwit was epigenetisch geblokkeerd