Hc 2.2.12 'sportletsels thv het ol (deel 2)' aj 20102011

Kernblok 2.2a HC 2.2.08: Sportletsels thv het OL (deel 2) –

Medische beeldvorming bij sportletsels thv het OL, een topografische benadering

Academische bachelor in de kinesitherapieAcademiejaar 2010-2011

© Frank Vandenabeele, M.D., PHD

MBV-technieken

bij MSKA OL

MBV-technieken bij MSKA OL

Röntgenonderzoek (RX)Computertomografie (CT)IsotopenscanEchografieNucleaire magnetische resonantie (NMR)ArtroscopieElektromyografie (EMG)

Röntgenonderzoek (RX) en computertomografie (CT)

Indicaties RX? Vooral geschikt voor het visualiseren van fracturen, dislocaties en

dysplastische letsels opnamen in 2 loodrecht op elkaar staande richtingen vergrotingsopnamen geven bijkomende informatie mensicusletsels, bandletsels en kapselscheuren (opspuiten intra-

articulaire contraststof)

Indicaties CT? geeft uitstekend beeld van bot en weke-delenstructuren, in

verschillende ruimtelijke vlakken (complexe acetabulumfracturen, wervelfracturen, letsels DIV, etc …)

meniscusscheuren, bandscheuren en kraakbeenbeschadiging (artro CT)

Isotopenscan

Indicaties ?

Vooral geschikt voor de vroegtijdige diagnose van stress-fracturen en periostitis (shin splints) - nog voor de RX-afwijkingen!

Minder geschikt voor weke-delenbeschadiging (tendinitis, fasciitis, myositis, bursitis)

Belangrijke indicatie = diagnose reflex-neuro-algodystrofie (staging indien ook vasculaire scan)

Echografie Snelle en veilige techniek om musculo-tendineuze letsels te

objectiveren + hun evolutie te volgen

Indicaties? Letsels thv de spierbuik:

Spierscheuren (STRAIN) intra- of extramusculaire hematomen Cicatriële letsels zoals calcificaties posttraumatische cysten myositis ossificans

Peesletsels (SPRAIN): Peesrupturen & chronische ontstekingsletsels (Achillespees, patellapees, Rotator Cuff-

letsels)

Epicondylitis

Nucleaire magnetische resonantie (NMR)

voordelen: zeer goede resolutie voor zachte weefsels kan doorsneden maken in alle vlakken i/d ruimte (><

klassiek CT) zeer veilige techniek (géén ioniserende straling!) geen allergische reacties op gebruikte contrastmedia

nadelen: nauwe buis claustrofobie lange onderzoekstijden Cave: pacemaker, metalen prothesen of clips

bijzonder geschikt voor onderzoek v/d gewrichten en weke delen (spieren, ligamenten, …)

Elektromyografie (EMG)

Atroscopie

meest invasief: cave infecties! diagnostische en therapeutische interventie in één indicatie: intra-articulaire pathologie

Normale radio-anatomie v/h onderste lidmaat

Een topografische benadering

Normale radio-anatomie v/d heup

Aangeboren (sub)luxatiecongenitale heupluxatie

http://nl.wikipedia.org/wiki/Afbeelding:Heupdysplasie.jpg

Coxa varacervicodiafysaire hoek < 115°

Coxa valgacervicodiafysaire hoek > 135°

Normale radio-anatomie v/d knie

Genu valgumtibiofemorale hoek is verkleind

bilaterale genua valga geven aanleiding tot X-benen

Genu varum tibiofemorale hoek is vergroot

bilaterale genua vara geven aanleiding tot O-benen

Gonartrose

Normale radio-anatomie v/d enkel & voet

Pes equinovarus of klompvoet

Pes cavus of holvoet

Pes planovalgus of platvoet

Hallux valgus

Radio-anatomie bij sportletsels thv het onderste lidmaat

Een topografische benadering

MBV bij sportletsels thv het OL, een topografische benadering

Bekkengordel Gluteaal streek Heup & liesstreek

Bovenbeen Knie Onderbeen Spronggewrichten v/d enkel Voet

Sportletsels thv de bekkengordel

Relatief weinig frequent (>< schoudergordel)

Cave: gerefereerde pijn en onderliggende coxartrose!

Welke? Gluteaalstreek Heup en liesstreek

AcuutChronisch

Pijnklachten thv de gluteaal streek bij sporters

Frequent Weinig frequent Niet te missen!

Gerefereerde pijn• LWZ• SIG

Piriformis syndroomStrain m. piriformis

Sacroiliitis • SA (morbus Bechterew)• Reactieve artritis

• Morbus Crohn• Colitis Ulcerosa

• Psoriasis artritis

Tendinopathie Origo Hamstrings Ischialgie (hernia nucleus pulposi) Maligniteit

Bursitis ischioglutealis Chronisch compartiment syndroom achterzijde dij

OsteomyelitisSeptische Artritis

• Art. coxa• SIG

(neuro)myofasciale pijn• m. gluteus medius• m. piriformis

Stress fractuur sacrum

Apofysitis/avulsiefractuur tuber ischiadicum

Acute pijnklachten thv de heup & liesstreek

Frequent Weinig frequent Niet te missen!

Strain m. adductor longus Strain m. Iliopsoas Epiphysiolysis capitis femoris

Tendinopathie Origo m. adductor longus Bursitis trochanterica of ‘snapping hip’ Interne aandoeningen• Acute appendicitis• Acute prostatitis• Lage UWI• Adnexitis (ovariumkyste, …) • torsio testis• …

Traumatische Heupaandoeningen• Synovitis• Osteochondrale letsels• Labrum fractuur

Stress fractuur• Femurhals• Ramus ossis pubis• Acetabulum


Osteomyelitis

Strain m. rectus femoris

Avulsiefractuur/apofysitis• SIAS• SIAI

Traumatische heupaandoeningen

AcetabulumfracturenOsteochondrale letselsLabrum fractuur

Heupluxaties

Heupfracturen

Epiphysiolysis capitis femoris

Femurhalsfractuur


kinderen tussen 10 - 15 jaar (jongens > meisjes); soms bilateraal

Bursitis trochanterica of ‘snapping hip’

• ‘snapping hip’– Vrij zeldzaam bij sporters– Vooral bij dansers– Tgv passage tractus iliotibialis over trochanter major

• bursitis trochanterica = ‘snapping hip’ + pijn!

Afrukkingsfracturen v/h bekken

• Oorzaak?– Tgv zware krachttrainingen bij jonge, onvoorbereide sportbeoefenaars– Vooral bij voetballers, gymnasten en schaatsers

• Welke botstructuur?– O m. Sartorius (SIAS)– O m. rectus femoris (SIAI)– O m. semimenbranosus/semitendinosus (tuber ischiadicum)– I m. iliopsoas (trochanter minor)

• Klinisch beeld: Locale pijn; veregerend bij inspanning; wisselende functio leasa

• Dx = RX

• R/ rust (3 – 6 m); chirurgie (zelden); preventie

Strain graad 3 (ruptuur) v/d m. rectus femoris

• Thv musculo-tendineuze overgang of thv aanhechting bovenrand patella

• Meestal oudere sportlui (overbelastingsschade m. Quadriceps)• Kliniek

– Acute pijn voorzijde bovenbeen– krachtsverlies en doorzakkingsgevoel– ‘gezwel’ thv bovenbeen + distale inkeping

• Dx = klinisch; echografie bij twijfel• R/

– < 1 week: chirurgie (jonge leeftijd)– > 1 week: spierversterkende oefeningen Quadriceps

Chronische pijnklachten thv de heup & liesstreekFrequent Weinig frequent Niet te missen!

MSKA gerelateerd aan de m. adductor longus• Tendinopathie Origo• (neuro)myofasciale pijn

MSKA art. coxae• Synovitis • Osteochondrale letsels• Labrum fractuur• Bursitis trochanterica of

‘snapping’ hip


MSKA gerelateerd aan de m. Iliopsoas• Tendinopathie Insertie• (neuro)myofasciale pijn• Bursitis

Stress fractuur• Femurhals• Ramus ossis pubis• Acetabulum

Osteonecrosis/avasculaire necrose caput femoris (volwassenen, kinderen)

MSKA gerelateerd aan de buikwand• Achterwand CI (fascia transversalis) + AIP• Dak CI (m. obliquus internus abdominis +

m. transversus abdominis) • Voorwand CI (m. obliquus externus

abdominis) + AIS• Tendinopathie m. rectus abdominis

Entrapment• N. Obturatorius• N. Ilioinguinalis• N. Genitofemoralis

Interne aandoeningen• Acute appendicitis• Acute prostatitis• Lage UWI• Adnexitis (ovariumkyste, …)• Torsio testis• …

MSKA gerelateerd aan het os pubicum• Mechanische ‘stress-reactie’


Spondylartropathie (SA)

Avulsiefractuur/apofysitis• SIAS• SIAI

Maligniteiten• Testis CA• Osteoïd osteoom

CI = canalis inguinalis of lieskanaalAIP = anulus inguinalis profundus of binnenste liespoortAIS = anulus inguinalis superficialis of buitenste liespoort

EpiphysitisSynoniemen: osteochondrosis; ziekte van Legg-Calvé- Perthes; aseptische necrose

• voorkeursleeftijd 5-6 jaar

• ♂ > ♀

• anamnese: – manken– veel zitten en liggen– pijn in de heupstreek

• uitstralend naar knie• vaak gering, intermittent

• DD: (in beginstadium) coxitis fugax

• KO: – pijnlijke bewegingsbeperking

(heup kan niet goed naar binnen worden gedraaid)

– atrofie dijspieren

Verloop van het röntgenbeeld > coxa plana

MRI (T2)MRI (T1)

EpiphysitisSynoniemen: osteochondrosis; ziekte van Legg-Calvé- Perthes; aseptische necrose

botscintigrafie

Chronische pijnklachten thv de liesstreek bij sporters

• Epidemiologie– tot 30% van alle consultaties door sporters

• Typisch voetballetsel!• Ook bij lopers, gymnasten, skiërs, schaatsers, rugby- en hockeyspelers,

volleybalspelers, basketbalspelers, schermers en judoka’s– 90% bij mannen (20-24 j)

• Terminologie– Vroeger:

• Osteïtis pubica? • Pubalgie?

– Vrij vage term voor ‘pijn i/d omgeving v/d pubisstreek’

– Nu: Klinische entiteiten• (3) Holmich et al. , 2004• (4) Brukner & Khan, 2006


• (etio)pathogenese – Discordantie tussen de werking v/d abdominale spieren &

bovenbeenspieren (vnl adductoren)

– Chronische microtraumata, door• geforceerde abducties (slidings)• frequente krachtige adducties

– Microrupturen i/h collageen >> tenoperiostose!

– Bevorderende factoren:• Droge bodem of harde sportvloer• Gebrek aan voorafgaande training of overtraining• Oververmoeidheid• Consitutionele afwijkingen (oa. hyperlordose, lengteverschil OL)

• klinisch beeld– Pijnklachten thv boven-binnenzijde v/d dij; meestal unilateraal

• meestal insidieus begin (einde training/match)• verdwijnend bij rust ; erger bij inspanning /bij de eerste beweging na het opstaan

– Wisselende evolutie – Spontane verbetering is mogelijk– Frequente recidieven– Continue last in gevorderde gevallen (uitstralend naar abdomen, genitalia,

bovenbeen + myctalgie & potentiestoornissen• Diagnose

– KO • Pijn bij palpatie origo adductoren met heup in abductie & flexie (‘le pincement de la

corde des adducteurs’)• Pijnprovocatie bij adductie bovenbeen tegen weerstand & druk/compressie thv

symphysis pubis– RX bekken

• Meestal negatief i/d beginfase• Periostale reactie symfyse/geodevorming/osteonecrose (later stadium)


Chronische pijnklachten thv de liesstreek 4 klinische entiteiten (Brukner & Khan, 2006)

1

2

3

4

Chronische pijnklachten thv de liesstreek Overlap & multi-causaal verband

v/d 4 klinische entiteiten

1. MSKAm. adductor

2. MSKAm. iliopsoas

3. MSKA buikwand

4. ‘stress-reactie’ os pubicum

Chronische pijnklachten thv de liesstreek Overlap & multi-causaal verband

v/d 4 klinische entiteiten

Sprain canalis inguinalis

tendinopathiem. Adductor longus

tendinopathiem. iliopsoas

Discordantie v/d krachtlijnen thv de symphysis pubis & overbelasting v/h lokaal

stabiliserend systeem thv het bekken

Overbelastingm. Iliopsoas (2)

Overbelastingm. Adductor longus (1)

mechanische stress os pubicum

Convergentie v/d krachtlijnen v/d romp en OL thv de symphysis pubis!

Factors leadiçng to pubic bone overload (Brukner & Khan, 2006)

Sportletsels thv de knie• Tendinitiden• Prepatellaire bursitis • Baker-cyste• Ligamentaire letsels• Syndroom van Pellegrini-Stieda• Patella fractuur• Patellal(sub)uxatie• Tibio-femorale (fibulaire) luxatie• Plicae synoviales• Meniscusletsels• ‘Ziekte’ van Osgood-Schlatter• ‘Ziekte’ van Sinding-Larssen• Osteochondritis dissecans• Chondromalacia patellae• Fracturen v/h tibiaal plateau

Tendinitiden i/d omgeving v/d knie

tendinitis pijnklachten sport

Pes anserinus Mediale zijde knie- 2 vingers distaal v/d gewrichtsspleet, posterior tov tuberositas tibiae

TennisWerpersSkiërsSpringerswielrenners

m. Tensor fascia lata Laterale zijde knie- laterale femurepicondylus-

Lopers

m. Biceps femoris Laterale zijde knie- caput fibulae-

fietsers

Ligamentum patellae Onderpool (apex) patellae SkiërsTurnenBasketbalvolleybal


Mediale zijde knie

Pes anserinus (superficialis)SartoriusGracilisSemitendinosus

Pes anserinus tendinitis/bursitis






Lopers


fietsers


The Runners’ knee

InsertieBiceps femoris

Tractus iliotibialis


Laterale zijde knie

Runners’ knee• Iliotibiaal frictiesyndroom

• Pijnklachten thv breedste deel laterale femurepicondylus

• Bij intensief sporten (hardlopen en fietsen), in combinatie met:• Prominerende laterale femurepicondylus• Strakke tractus iliotibialis• Uitgesproken genu varum

• Klinische diagnose; MBV: weinig of geen afwijkingen

• Behandeling: – rekoefeningen– infiltratie corticoïd– schoenaanpassing (laterale verhoging)– operatief (zelden)






Lopers


fietsers


The Jumpers’ knee

The Gymnast’s knee

Ligamentum patellae


voorzijde knie

Jumpers’ knee• Vnl bij sporten met veelvuldig springen en landen (Bv volleybal)

• Ontsteking peesaanhechting (tendinopathie)• Meestal thv aanhechting patella (knie)pees

>> thv de onderpunt knieschijf (apexitis patellae of Jumpers’ knee)– Lokale pijnklachten thv kniepeesinsertie aan de patella

• Belastingsafhankelijk vnl bij het begin v/d sportbelasting verdwijnt soms na warming-up• Na het sporten komt de pijn terug, om na 24-36 u weer te verdwijnen• Ernstigere vorm: ook bij ADL, vnl bij gebogen belasting (traplopen, autorijden)

– KO: drukpijn, lokale zwelling– MBV: MRI, echografie; ondersteunen vermoedelijke klinische diagnose; lokale zwelling + vochtcollectie– Behandeling: aanpassen belasting, excentrische oefentherapie, verhogen doorbloeding & stofwisseling

peesinsertie; evt operatief

thv de tubersositas tibiae (‘ziekte’ van Osgood-Schlatter)– Avulsies KB-fragmenten apofyse tuberositas tibiae – Vnl bij jongens (14 jaar = tijdens de groei!)– Belastingsafhankelijke pijnklachten thv tubersositas tibiae

• Thv aanhechting quadricepspees (bovenpunt knieschijf)

Jumpers’ knee - MRI


Patella subluxatie/dislocatie Het Plica syndroom

Prepatellaire bursitis

Baker-cysteweke, met gelatineus vocht gevulde zwelling,palpabel tussen m. gastrocnemicus en m. semimembranosusOorzaak?

• Kinderen: primaire irritatieve bursitis• Volwassenen:

• posterieure uitloper kniegewricht• secundair aan irritatieve synovitis

• gonartrose• meniscusletsel

Dx: echografie, CT-artrografie of NMRR/

• chirurgie, indien volumineus• behandelen onderliggend letsel

Baker-cyste

Ligamentaire letsels v/d knie

Syndroom van Pelligrini-Stieda

• Beenderige neerslag thv mediale femurcondyl• Tgv gedeeltelijke avulsie

– proximale aanhechting LCM– insertie m. adductor longus

• R/– RICE, NSAID– Verwijderen calcificatie

Patella fraktuur

patella(sub)luxatieacuut - recidiverend

Tibio-femorale (fibulaire) luxatie

Tibio-femorale luxatie Tibio-fibulaire luxatie

Plica Syndroom

• Plica suprapatellaris• Plica infrapatellaris• Plica mediopatellaris• Plica lateropatellaris

• De meeste plicae veroorzaken slechts zelden klachten• De plica mediopatellaris kan pijnklachten veroorzaken thv de mediale

gewrichtsspleet bij intensief sporten

• Dx: artroscopie

• R/ zelden nodig

Meniscusletsels

• Osteochondronecrose tuberositas tibiae

• Voorkeursleeftijd: 11 – 13 jaar

• ♂ > (vnl. bij sporters!)♀

• Kliniek• Normaal kniegewricht!• Pijn thv tuberositas tibiae

• knielen op hard oppervlak• trappenlopen, fietsen• met rust verdwijnen de pijnklachten spontaan

• Zwelling tuberositas tibiae; soms drukgevoelig

•RX: verbrokkelde apofyse

• Etiologie: mechansich irritatiesyndroom thv kraakbeen v/d apofyse (apophysitis) v/d tuberositas tibiae tijdens de groei (= zwakke schakel!)

• Prognose & therapie:

• Gunstige prognose, indien:•Rust tot pijnklachten verdwenen zijn!•Rekoefeningen voor de quadriceps

• Evt chirurgie bij lokale pijnklachten tgv losse beweeglijke botkern

‘ziekte’ van Osgood-Schlatter

Avulsiefractuur v/d tuberositas tibiae

‘Ziekte’ van Sinding-Larssen-(Johansson)

Osteochondritis dissecans• Gelocaliseerde subchondrale osteochondronecrose • 80% laterale zijde mediale condylus (thv aanhechting LCP!); 10% elleboog, 10%

andere gewrichten• Meestal stress-fractuur door overbelasting

– tijdens groeiperiode (voorkeursleeftijd: 20 jaar)– ♂ > ♀

• Kliniek– Chronische pijnklachten mediale zijde knie– Soms hydrops (synovitis) >> artrosis deformans!– Blokkage, bij loskomen fragment (‘gewrichtsmuis’)

• R/– Afhankelijk v/d sympomatologie– Meestal afwachtende houding– Chirurgie indien ‘gewrichtsmuis’

Chondromalacia patellae Mucoïde degeneratie v/h retro-patellaire KB Oorzaken?

• Primair (atleten) tgv acuut of repetitief trauma• Secundair aan intra-articulaire knieafwijking• Idiopatisch (ongunstige prognose!): obese + genu valgum, patella alta ♀

en/of recidiverende patella-(sub)luxaties (‘le genou douloureux de la jeune femme obèse’)

Diagnose Kliniek: pijnklachten thv de knie

rond patella, achter patella, mediale rand patella Belasten v/d knie in flexiestand (fietsen, trappen lopen, springen, …) Lang zitten met gebogen knie (‘theaterknie’)

KO Crepitaties bij aandrukken patella Positieve ‘patellastijging-inhibitietest’

RX

Fracturen van het tibiaal plateau

Sportletsels thv onderbeen

Kuitspier-claquage (‘tennis leg’)

Voorste loge syndroom

Periostitis mediale tibiarand (‘shin splint’)

Stress fractuur proximale tibia

Tibia & fibula fracturen

Kuitspier-claquage of ‘tennis leg’ (1)

• Typisch sportletsel v/h onderbeen– Tennis (‘tennisleg’), voetbal, atletiek (spurten, joggen)– Meestal ♂ sportbeoefenaars ± 40 jaar– Vnl sterk gespierde atleten + korte achillespezen

• Sprain II letsel v/d m. gastrocnemicus= biarticulaire spier (overbrugt de knie + art. tibio-tarsalis) !

• Ontstaat door de spiercontractie zelf (‘zweepslag’) bij een korststondige brutale inspanning met knie in extensie en voet in dorsiflexie

• Bevorderende factoren: gebrek aan training en opwarming, dehydratatie, overgewicht, gebruik anabolica, intervaltraining, vochtige koude atmosfeer, …

• Klinisch beeld– Acute kortdurende hevige pijn mediale zijde onderbeen, als een

‘dolksteek’ of ‘zweepslag’; sterk uitgesproken functio laesa!– marcheren (met de voet in lichte equinusstand) is vrij vlug terug

mogelijk; dorsiflexie voet blijft pijnlijk

• KO: – oedeem + diffuse drukgevoeligheid thv muskuloskeletale overgang

(mediale zijde m gastrocnemicus)– Soms retractie spiervezels (voelbare inkeping; kuitspieratrofie)

• Dx: Kliniek (DD: achillespeesruptuur, kuitkrampen, …) + Echografie

• R/– Meestal conservatief (1° RICE, 2° massage, 3° spiertonificatie)– Zelden gipsimmobilisatie, chirurgie

Kuitspier-claquage of ‘tennis leg’ (2)

Periostitis tibialis of ‘shin-splint’

• Etiopathogenese– Tendo-periostose origo m. flexor digitorum longus & m. tibialis posterior

• Kliniek– Pijnklachten onderste 1/3 mediale tibiarand; 50% bilateraal– Spontaan, geleidelijk optredend; erger bij elk rechtstreeks contact– Zelden nachtelijke pijn!

• KO– Pijn erger bij palpatie– Soms duidelijke lokale warmte, zelden zwelling

• DX: RX (periostale reactie), isotopenscan, NMR

• R/ Conservatief (strikte rust, anatalgische fysiotherapie, NSAID)

Voorste logesyndroom

Stress fractuur proximale tibia

Tibia en Fibula Fracturen

Sportletsels thv de sprongewrichten v/d enkel

Enkelcontusie

Enkeldistorsie & enkelbandrupturen

Enkelfracturen

Traumatische luxatie v/d peroneus-pezen

(‘osteo’)chondrale letsels v/d talus

Footballers’ ankle

Enkelcontusie

Enkeldistorsie en enkelbandrupturen (sprain)

• 20 – 50% v/d enkeldistorsies: + enkelbandruptuur!• 20% van alle sportletsels [voetbal 18% - volleybal 10% - gymnastiek 4% - andere

zaalsportactiviteiten 11%]• 85% Letsel laterale bandcomplex (> inversietrauma; = meer gracieler)

– Slechts in 2,5% zuiver letsel lig. Deltoideum

• CAVE: chronische instabiliteit! >> preventie!• DX

– Anamnese: Inversie- of eversietrauma? Zwelling direct na het ongeval of pas later?– KO: drukgevoeligheid? Instabiliteit? Stress testen?– RX: enkelfractuur? Osteochondrale fractuur? Stress-opnamen = controverse!

• R/ (langdurige) gipsimmobilisatie = verlaten; RICE; functioneel + tape-bandages of bracing; proprioceptieve training; heelkunde


Enkelfracturen

• Ontstaan door dezelfde mechanismen als enkeldistorsies

• Minder frequent als sportletsel (1/8)

• Vnl bij gymnasten, tennisspelers, judoka’s, basket- en volleybalsspelers; minder frequent bij lopers

• Classificatie enkelfracturen – Volgens Lauge-Hansen = vrij complex; weinig praktisch– Volgens Weber = voorkeur!

Enkelfracturen - classificatie

volgens WeberFocus = lokalisatie # thv buitenenkel

volgens Lauge-HansenFocus = traumatisch mechanisme*

SA = Supination + Adduction (stage 1-2) = Weber A SE = Supination + Exorotation (stage 1-4) = Weber B PE = Pronation + Exorotation (stage 1-4) = Weber C

* positie v/d voet tijdens het trauma, ttz supinatie (80%) of pronatie (20%) richting v/d kracht thv de enkel tijdens het trauma, ttz exorotatie (80%) of adductie (20%)

http://www.radiologyassistant.nl/images/4b72877de8449Tekening-Lauge-H.jpg

Enkelfracturen

• Type A (20-25%)– Distaal v/h lig. Tibiofibulare anterius– Ligamentaire structuren intact!– Meestal geen duidelijke dislocatie– Enkelstabiliteit bewaard!

• Type B (60-70%)– Thv het lig. Tibiofibulare anterius– 75% sprain! – Steeds intra-articulair letsel!– Steeds dislocatie met verkorting fibula + lichte lateraalwaartse kanteling talus

• Type C (20%)– Proximaal v/h lig. Tibiofibulare anterius– meestal ook sprain + (volledige) scheur v/d syndesmose– Meestal volledige tibio-talare luxatie; altijd aanzienlijke KB- en ligamentaire letsels;

enkelinstabiliteit

Classificatie v/d enkelfracturen volgens Weber

Enkelfracturen

… the x-rays tell you what happened to the ligamentous and osseus

structures …

Enkelfracturen - positie v/d voetStaan, gaan/lopen

Exorotatie talus

Wanneer de voet de grond raakt tijdens het lopen: endorotatie (malleolus lateralis) - exorotatie (talus)

>> fibula naar posterior + lateraal!

Enkelfracturen - exorotatie talus

Enkelfracturen‘Pull-off’ of ‘push-off’?

A: ‘push-off’ malleolus lateralis ~ exorotatie talusB: ‘pull-of’ malleolus medialis door lig. mediale (deltoideum) ~ pronatie/eversie

‘Vertikale’ ‘push-off’ fractuur malleolus lateralis ‘Schuine’ ‘push-off’

fractuur maleolus lateralis

‘Pull-off’ fractuur malleolus medialis

EnkelfracturenStabiliteit of instabiliteit?

Stabiele Weber-type A enkelfractuur

Onstabiele Weber-type B enkelfractuur

Traumatische luxatie v/d peroneus-pezen

• Relatief zeldzaam letsel (1/300 enkelletsels)– vnl tijdens skiën en schaatsen

• reflectoire contractie mm. peronei– plotselinge ruk v/d peronei – tijdens geforceerde dorsiflexie voet in inversiestand– avulsie of ruptuur retinaculum peroneorum– luxatie pezen naar lateraal & ventraal

• KO– pijn thv malleolus lateralis– zwelling & hematoomvorming dorsaal v/d buitenenkel

• RX: avulsiefractuur malleolus lateralis? (50%)• R/ RICE (acute luxatie); heelkunde (bij recidieven)

(‘Osteo’)chondrale letsels v/d talus

Footballers’ ankle

• Repeterende, geforceerde bewegingen v/d enkel (voetballen)– Hyperplantaire of dorsale flexie, en supinatiebewegingen– Kraakbeenbeschadigingen

• voorzijde v/d tibia • binnenzijde mediale malleolus

• Pijnlijke dorsieflexie – Chronisch recidiverende synovitis,– Littekenvorming– Ostefytvorming

• Behandeling: artroscopische verwijdering van het littekenweefsel en osteofyten, mits intact gewrichtsKB

Sportletsels thv de voet

Achillespees-tendinitis Achillespeesruptuur Tendinitis v/d m. tibialis anterior & posterior Fasciitis plantaris Achillespees-bursitis Apophysitis calcanei of ‘ziekte’ van Sever Plantair neuroom (Morton’s teen) Metatarsaalfracturen Calcaneumfracturen Ziekte van Köhler I of epiphysitis os naviculare pedis

Ziekte van Köhler II of epiphysitis v/h kopje van metatarsus II

Achillespees-tendinitis• Overbelastingsletsel!• Hielpijn

– Progressief vergerend– ‘brandend’ – Rust brengt verlichting

• 4 stadia:

stadium hielpijn

1 Enkel na inspanningVerdwijnt snel bij rust

2 Optredend bij het begin v/d training, tijdens opwarming, Verdwijnt progressief na de inspanningOpnieuw bij vermoeidheid

3 Continu tijdens elke sportinspanningTraining & sportbeoefening worden onmogelijkZelfs bij normaal marcheren en dragen van schoenen

4 Ruptuur (= eindstadium)

Achillespees-ruptuurpartieel (a) of volledig (b)

Tendinitis m. tibialis anterior & posterior

Fasciitis plantaris

Spina calcanei of calcaneumspoor

OsteochondronecroseApofysitis calcanei (Ziekte van Sever)

• Osteochondronecrose apofyse calcaneus

• Voorkeursleeftijd: 10 j• ♂ > ♀• Vaak bilateraal• Kliniek:

– Pijn i/d hiel, die verergert na inspanning

– Insertie achillespees: drukgevoelig

– rood inflammatoir letsel thv insertie achillespees

• Therapie: Rust

MarsfractuurStress fractuur metatarsaal 2

Calcaneum frakturen

Aseptische necroseZiekte van Köhler I of epiphysitis os naviculare pedis

Ziekte van Köhler II of epiphysitis v/h kopje van metatarsus II

Ziekte van Köhler I Ziekte vn Köhler II

MSKA onderste lidmaat Dansletsels

Dansen

• Grote bewegingsvrijheid = essentieel– Controle en coördinatie van mobiliteit– Vaak jarenlange intensieve training

• Hypermobiliteit is een voordeel

• Combinatie van flexibiliteit en kracht– centrum stabiel– onafhankelijke beweging van de ledematen

Attitude – op spitzen (full-point, sur-les-pointes)

Maximale plantaire flexie in de enkel

‘Demi-plié’ en ‘grand plié’

Demi-plié:Maximale dorsiflexie i/d enkel

‘grand plié’ & m. Quadriceps

Dans(ballet)letsels: oorzaken en diagnose

• Oorzaken– Meestal tgv techniekfouten

• vaak door het (trachten te) compenseren van lichamelijke onvolkomenheden of fysieke beperkingen

• preventie en begeleiding zijn essentieel (taak dansdocent)

– Maar ook door:• pech• oververmoeidheid• stress

• Diagnose– worden meestal in een vroeg stadium opgemerkt (vaak voor MBV!), hoewel dansers

een hoge pijndrempel plegen te hebben– zorgvuldige anamnese en lichamelijk onderzoek!!

Dansletsels: algemene behandelingsprincipes

• Bestaat nooit uit het advies om te stoppen met dansen!

• Voldoende uitleg geven– zeer gemotiveerd om te dansen, maar ook om te genezen!– hebben een uitstekend lichaamsgevoel!

• Meestal advies om relatieve rust te nemen, waarbij alleen het geblesseerde lichaamsdeel wordt ontzien

• Gericht oefenschema met geleidelijk toenemende belasting (overleg met dansdocent) is nuttig

• Cave: ontstekingsremmende medicijnen – maskeren pijnwaarschuwingssignaal– neiging om zich te forceren!

• Soms locale injectie met corticoïden

• Slechts zelden chirurgie

Dans(ballet)letsels thv het onderste lidmaat

• Thv de heup

• Thv de knie

• Thv de enkel

• Thv de voet

Dansletsels thv de heup• Sartorius-enthesopathie

– Overbelasting m. Sartorius tijdens de groei– Kliniek

• Pijn bij het heffen v/h uitgedraaide been in rugligging• Ingedraaid heffen is pijnvrij• Drukpijn bij de origo aan de SIAS

• Snapping hip– Treedt ook vaak op in de groei– Twee typen:

• Type 1: tractus iliotibialis verspringt bij rotatiebewegingen over de trochanter major– Geen pijn; geruststelling voldoende

• Type 2: psoaspees verspringt over de voorzijde v/h heupkapsel >> tendinitis en/of bursitis– Pijn bij zijdelings (‘a la seconde’) heffen v/h been– Vaak verminderde heupflexiekracht– Lokale drukpijn voorzijde heupgewricht

– R/• Uitleg• Relatieve rust (vermijden pijnlijke beweging, uitdraai verminderen)• kineR/ indien mogelijk massage/fricties; versterking v/h centrum; gerichte spierversterking en vervolgens voorzichtig stretchen• injectie of operatie (zelden)

Dansletsels thv de knie

• Na de enkel het meest geblesseerde gewricht bij dansers– Één v/d oorzaken is de torsiekracht waaraan de knieën onderworpen worden bij de

uitgedraaide positie: in flexie kan de knie exoroteren, maar in extensie niet!• onbewust tijdens het dansen • tijdens het compenseren van onvoldoende heupuitdraai:

– voeten in demi-plié in maximale uitgedraaide stand gefixeerd op de vloer– vervolgens worden de knieën gestrekt tot uitgedraaide eerste balletpositie.

– Waardoor malalignement v/h patellofemoraal gewricht + hyperpronatie v/d voeten = ‘screwing your knees’

• Welke?– Patellofemorale klachten

• Retropatellaire chondropathie• (laterale) patellaluxatie

– Meniscusletsels– (kruis-)bandletsels

Dansletsels thv de enkel• Meest geblesseerde gewricht bij dansers

– Extreme plantaire flexie (spitzen, …)– Extreme dorsiflexie

• Welke?– Posterieur impingementsyndroom of ‘dansershiel’

• Pijn bij plantaire flexie (‘strekken’)• 2 vormen:

– Wekedelen- inklemming– Benige inklemming (os-trigonumsyndroom)

• DD – enkel-McMurray-test (passieve maximale plantaire flexie) – MBV (os trigonum?)

– Tendinitis of tendovaginitis v/d m. flexor hallucis longus• Meest voorkomende enkelklacht bij dansers! >> ‘danserstendinitis’• Meest voorkomende operatie-indicatie!

– Anterieur impingement• Osteofyten voorzijde distale tibia & talus• Dorsiflexie is belemmert en pijnlijk• R/ artroscopische verwijdering osteofyten

Tendinitis of tendovaginitis v/d m. flexor hallucis longus (‘danserstendinitis’)

• Kliniek– Pijn i/d achillespees– Typische hevige drukpijn over de FHL-peesschede– Soms hallux pseudorigidus

• onbeperkte dorsiflexie v/d hallux bij enkeldorsiflexie• obeperkte dorsiflexie v/d hallux bij plantaire flexie

– Soms ‘trigger toe’ (‘knobbeltje’ i/d FHL-pees; blokkeert proximaal v/d peestunnel bij maximale plantaire flexie enkel & hallux)

– Vaak ook entrapment n. tibialis >> tarsale-tunnelsymptomen, met pijn en paresthesieën thv mediale bal v/d voet

• R/ – correctie sprongtechniek– gerichte stretch-adviezen– evt steunzolen (straatschoenen) + mediale voetboogsteun i/d balletschoen– locale injectie i/d peesschede (zelden)– operatieve release v/d tarsale tunnel bij persisterende klachten

TPFDCFHL

Dansletsels thv de voet• De voet is het ‘instrument’ van de danser

– Niet elke voetvorm is geschikt voor dans!– Best = rechte voet met gelijke lengte v/d 1ste en 2de straal

• Vaak voorkomende voetklachten bij dansers:– Hallux valgus

• Dansen = valgiserende stress op de hallux• Familiale predispositie

– Hallux rigidus• Pijnlijke dorsiflexie

– Degeneratief (oudere dansers): artrose MTP I– Juveniel (jonge dansers):

» geen degeneratieve veranderingen» soms tgv indirect trauma

Hc 2.2.12 'sportletsels thv het ol (deel 2)' aj 20102011

Documents

Transcript of Hc 2.2.12 'sportletsels thv het ol (deel 2)' aj 20102011