HBvL - 02 - Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening

LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG -

20

Plaats: MeeuwenBouwjaar: 1970Hoogte: 50 meter

Hasselt

“De mensen verwachten dat wij in alle omstandigheden water kunnen leveren. Ook tijdens een hete zomer als hun regenwaterputten leeg staan en ze hun tuin willen sproeien. Maar we zijn natuurlijk geen gratis verzekering. Als het leidingwaterverbruik verder daalt, zal de productiecapaciteit verminderen. Bij piekverbruik zullen we de mensen dan moeten sensibiliseren om hun gazon niet meer te besproeien.”

Directeur Michel Vanroy van de Vlaamse Maatschappij voor Water-voorziening Limburg voorspelt dat de watermaatschappij op termijn capaciteit zal moeten afbouwen. Het verbruik daalt langzaam maar zeker. “Terwijl onze productie op volle capaciteit moet blijven draaien. We kunnen een pompstation niet voor en-kele maanden stilleggen en het dan in een piekperiode snel opstarten. Zeker onze nieuwe onthardingsinstallaties zullen alleen geïnstalleerd worden waar het water echt nodig is, en niet voor piekcapaciteiten.” Er zijn plan-nen voor onthardingsinstallaties in Brustem en Waltwilder.

“Wc’s zorgen voor een derde van het waterverbruik”

Vanroy ziet verschillende redenen voor de daling van het waterverbruik. “Bij (ver)nieuwbouw is de aanleg van een regenwaterput verplicht. Alleen al wc’s die ook met regenwater kunnen gespoeld worden, zijn verantwoorde-lijk voor een derde van het verbruik. Veel nieuwe toestellen, zoals toiletten, wasmachines of vaatwassers zijn ener-gie- en waterzuiniger. Anderzijds zie je dat mensen er een andere levenswijze op nahouden en zich bijvoorbeeld meer douchen. Een hete zomer kan het verbruik ook doen stijgen, maar globaal spreken we van een trage da-ling van het verbruik. In het topjaar 2005 zaten we in Limburg boven de 45 miljard liter, nu is dat nog 42,9 miljard liter.”

De watertoren aan de Hensemstraat in Meeuwen is de enige metalen en bolvormige in Limburg. De toren staat op 72 meter boven de zeespiegel en als je de 212 treden naar boven beklimt, sta je op 113 meter boven de zeespiegel. In totaal is de constructie 50 meter hoog.Bij stormweer voel je hier de toren bewegen. Er kan 1 miljoen liter water in de kuip. Het komt uit de winningen in As en Eisden en is bedoeld voor Midden-Limburg.

WIst u dat het Limburgse leidingwa-ter puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via

milieuvriendelijke leidingen bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat kraantjes-water het meest gecontroleerde voedings-product is? Of dat uw watermeter om de 16 jaar moet vervangen worden? Deze week volgen we iedere dag de weg van het drinkwater bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening in Limburg.

Watertoren in de kijker

DE VMW IN LIMBURGdeel 1

WIst u dat het Limburgse leidingwa

binnenstebuiten Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening

“��Grootsteonze investeringenonder de

“

De doorbraak van de waterleiding is er in Limburg pas gekomen na de Tweede Wereldoorlog. De mensen stonden echter niet te springen op leidingwater en er moest een truc bovengehaald om hen te overtuigen. “Iedereen werd gratis aangesloten om voldoende rendement te krijgen. De mensen hadden hun eigen waterput, dat was goedkoper en naar hun gevoel beter water. Nu nog zijn er in Noord-Limburg mensen met een eigen put die

Michel Vanroy, directeur VMW-Limburg:“Het waterverbruik daalt gestaag.”

Sint-Truiden eerst met waterleidingSint-Truiden

De Romeinen bouwden 2.000 jaar geleden al een aquaduct om water in Tongeren te krijgen, maar het was wachten tot 1897 voor de eerste waterleiding in Limburg.Napoleon verplichtte de gemeenten eind 18de eeuw wel om drinkwatervoorziening aan te leggen in de strijd tegen tyfus en cholera. Maar door gebrek aan middelen bleef de wet van de keizer dode letter.

69LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG - MAANdAG 23 MAART 2009

“De mensen verwachten dat wij in alle omstandigheden water kunnen leveren. Ook tijdens een hete zomer als hun regenwaterputten leeg staan en ze hun tuin willen sproeien. Maar we zijn natuurlijk geen gratis verzekering. Als het leidingwaterverbruik verder daalt, zal de productiecapaciteit verminderen. Bij piekverbruik zullen we de mensen dan moe-ten sensibiliseren om hun gazon niet meer te besproeien.”

Graag minder pesticiden“Onze grootste uitdaging is het bewaken van de kwaliteit van onze waterbronnen”, zegt directeur Vanroy. “Alles wat de grond ingaat, komt vroeg of laat in het water terecht. We kunnen nu ook meer en meer stoffen detecteren in het water. Die zaten er vroeger misschien ook in, maar toen wisten we het niet. Er loopt nu samen met de Vlaamse Milieumaatschappij een project om 55 verschillende pesticiden te onderzoeken.”In Limburg blijft het grondwa-ter tot nu toe redelijk bespaard van verontreiniging. In een win-ning in Walshoutem (Landen) zijn al sporen gevonden van het pesticide bentazon. Men heeft er actieve koolfilters moeten bijzetten om te zuiveren, want de kwaliteit van het water mag nooit in het gedrang komen.”Bewoners van waterbescher-mingszones hebben onlangs een folder gekregen met de oproep om minder pesticiden te gebrui-ken. Als er op de handleiding staat “één dopje gebruiken”, moet je er zeker niet meer in-doen. Het teveel werkt toch niet en trekt in de bodem.”

Vanaf 1850 begonnen steden als Brussel, Luik en Verviers met de aan-leg van de waterleiding. Rond de eeuwwisseling volgden in Limburg Sint-Truiden, Tongeren en Hasselt. Sint-Truiden begon in 1897 met waterleiding vanuit de bronnen van Velm. “Drinkwatervoorziening was toen nog beperkt tot pompen op pleintjes”, zegt Michel Vanroy. “Met aansluitingen aan huis is men pas begonnen na 1920.”Voor het platteland bleef het wachten op de oprichting van de Natio-nale Maatschappij der Waterleidingen in 1913. In Limburg was Millen (Riemst) in 1918 de eerst aangesloten gemeente. “Millen grenst aan Bassenge (Bitsingen), waar een waterwinning was. De watervoorzie-ning was toen nog aangewezen op bronnen of putten van een tiental meter diep. Die lagen in Zuid-Limburg in het stroomgebied van de Jeker. Nu hebben we in Kortessem putten van 100 meter diep.” De waterleiding kende haar grote doorbraak na Wereldoorlog II. Na de staatshervorming van 1980 werd drinkwater een gewestelijke materie en in 1983 werd de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening opgericht. De VMW telt nu in Limburg 301.611 aansluitingen.

Vlaamse Maatschappij voor WatervoorzieningHet cijfer

De uitdaging

Teksten: Guy THUWIS Foto’s: Tony VAN GALEN Morgen: Hoe maken ze drinkwater?

“��Grootste deel vaninvesteringen zit

onder de grond”

“Nog altijd mensen die waterleiding weigeren”

De doorbraak van de waterleiding is er in Limburg pas gekomen na de Tweede Wereldoorlog. De mensen stonden echter niet te springen op leidingwater en er moest een truc bovengehaald om hen te overtuigen. “Iedereen werd gratis aangesloten om voldoende rendement te krijgen. De mensen hadden hun eigen waterput, dat was goedkoper en naar hun gevoel beter water. Nu nog zijn er in Noord-Limburg mensen met een eigen put die

halsstarrig weigeren over te schakelen. Terwijl hun putwater vervuild is met cadmium en andere zware metalen.”

- In Limburg heeft de VMW nogtwee blinde vlekken. In het centrumvan Hasselt en Leopoldsburg is deIntercommunale Watermaatschappijactief. Collega’s of concurrenten?

“Je zult er mij geen kwaad woord over horen zeggen en we werken ook samen. Het neemt natuurlijk niet weg dat we trachten naar één waterleidinggebied in Limburg te gaan. Ook politiek leeft die vraag want het is vervelend als er in één gemeente twee tarieven bestaan. En we kunnen besparen als we samenwerken. Eind vorig jaar is

het eerste formele contact gelegd om een samenwerking te bestuderen op technisch en financieel vlak.”

- Enkele jaren probeerde Interelectra,nu Infrax, de waterleiding over tenemen. Heeft dat nog sporen nage-laten?

“De VMW is daardoor intern veran-derd. Het beslissingsgebeuren over de distributie en de tarieven ligt nu bij de provinciale directies. Ook de winsten blijven op het provinciale niveau, re-kening houdend met de solidariteit in de productie. West-Vlaanderen gaan we niet benadelen omdat zij geen grondwater hebben, maar alleen duur-dere oppervlaktewaterwinningen. In

Limburg hebben we het geluk dat er grote waterhoudende zandlagen tus-sen de kleilagen zitten.”

- Wat is u de belangrijkste bekom-mernis op lange termijn?

“Onze 8.000 km leidingen. Die be-staan uit een verscheidenheid aan materialen: gietijzer, staal, eterniet, pvc, polyethyleen,... Niemand kan zeggen hoe ze op langere termijn evo-lueren. Het grootste gedeelte van onze investeringen zit onder de grond. Een leiding van 100 jaar oud in gietijzer kan nog in perfecte staat zijn, maar asbestcementen buizen kunnen al na 35 jaar de geest geven. Het kost dan een fortuin om ze te vervangen.”

vaninvesteringen zit

Gingelom

Heers

Sint-Truiden

Borgloon

Wellen

Alken

Kortessem

Herstappe

Tongeren

Voeren

Riemst

Hoeselt

Bilzen

Herk-de-Stad

Halen Hasselt

Diepenbeek

Lummen

Tessenderlo

Heusden-Zolder

Zonhoven

Beringen

Houthalen-Helchteren

Zutendaal

Genk

Lanaken

Maasmechelen

As

Opglabbeek Dilsen-Stokkem

Ham

Leopoldsburg

Hechtel-Eksel

Overpelt

Lommel

Meeuwen-Gruitrode

Peer

Maaseik

Bree

Kinrooi

Bocholt

Neerpelt

Hamont-Achel

Legendewaterwinning

watertorenreservoirprovinciale directiesectoraal dienstencentrum (SDC)Intercommunale Maatschappij voor Watervoorziening

Nieuwerkerken

waterproductiecentrum met capaciteit van 91.250 tot 700.800 m³/jaarwaterproductiecentrum met capaciteit van 700.800 tot 1.489.200 m³/jaarwaterproductiecentrum met capaciteit van 1.489.200 tot 3.504.000 m³/jaarwaterproductiecentrum met capaciteit van 3.504.000 tot 109.500.000 m³/jaar

DrinkwatervoorzieningVMW in Limburg

SDC West SDC Noord SDC Oost SDC Zuid-Oost SDC Zuid-West

Michel Vanroy, directeur VMW-Limburg:“Het waterverbruik daalt gestaag.”

Hoe maken ze drinkwater?

gemiddeld jaarlijks verbruik per aansluiting

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1965196719691971197319751977197919811983198519871989199119931995199719992001200320052007

m3/jaarSint-Truiden eerst met waterleiding

De Romeinen bouwden 2.000 jaar geleden al een aquaduct om water in Tongeren te krijgen, maar het was wachten tot 1897 voor

Napoleon verplichtte de gemeenten eind 18de eeuw wel om drinkwatervoorziening aan te leggen in de strijd tegen tyfus en cholera. Maar door gebrek aan middelen bleef de wet van de keizer dode letter. Het eerste pompstation in Velm.

Met dank aan

42,9miljard liter

Zoveel leidingwater hebben de Limburgse gezinnen en bedrijven vorig jaar verbruikt. Het verbruik is vanaf de jaren ‘60 enorm toegenomen. In het pompstation in Neerpelt bij-voorbeeld werd einde de jaren ‘50 ongeveer 30.000 liter per dag opgepompt. Nu is dat 750.000 liter per uur! “Vroeger hadden de mensen maar één kraan, de wc was nog een plank met een gat in en ze hadden ook geen badkamer”, weet Marnix Vanbrabant, sectorverantwoor-delijke voor Noord-Limburg.De laatste jaren is er wel een kentering. In 1993 is een piek bereikt met 193.000 liter per aansluiting (zie tabel beneden).Op dit moment verbruikt een gemiddeld gezin nog 146.000 liter per jaar.

LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG - d

18

Plaats: PeerBouwjaar: 1983Hoogte: 51,35 meter

Nieuwerkerken“Als we voor drinkwatervoorziening kunnen kiezen tussen grondwater en oppervlaktewater, weten we het wel. Grondwater is veel stabieler in kwaliteit, temperatuur en veiligheid. Limburg is gelukkig gezegend met grondwater. Op vergaderingen in Brussel worden we de ‘watersjeiks’ genoemd. Een stad als Parijs heeft geen keuze en moet haar drinkwater uit de Seine halen. Of de provincie West-Vlaanderen uit de IJzer.”

Patrick Buffel zet meteen de toon als we het stijlvolle, hoge bakstenen ge-bouw van het waterproductiecentrum in Nieuwerkerken betreden. (foto 1)“Kom binnen in onze Titanic”, lacht ‘elektrieker’ Buffel ons toe. Over een waterdruppel die in de vloertegels is verwerkt, kijk je recht op de pompin-stallaties die inderdaad aan de machi-nekamer van een zeeschip doen denken. Waterkleur blauw en wit overheersen, er hangen zelfs reddingsboeien. Het is er wel wreed koud want het gebouw zit vol water van amper 10 graden.‘Elektrieker’ of in goed Nederlands ‘elektricien’, het is een beetje een rare functie voor een waterbedrijf. “Onder-houdstechnicus voor de waterproduc-tie klinkt beter”, lacht Patrick. “Wij zorgen ervoor dat de reservoirs of watertorens vol drinkwater zitten.”

Zo maar eventjes 250 trappen moet je beklimmen in de hoogste watertoren van Limburg. De betonnen constructie aan de Industrieweg in Peer is typisch voor de torens van de jaren ‘80. Aan de buitenkant is gekarteld wit beton gebruikt om de architectuur van de paddenstoel te onderlijnen. De fundering, waterkuip en het koepeldak zijn in grijs beton uitgevoerd. Er zit ook meer dan 100.000 kg staal in de constructie. De kuip heeft een inhoud van 2 miljoen liter, water dat wordt aangevoerd vanuit het productiecentrum in Neerpelt.

WIst u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijk transport bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat

kraantjeswater het meest gecontroleerde voedingsproduct is? Of dat uw watermeter om de 16 jaar moet vervangen worden? Deze week volgen we iedere dag de weg van het drinkwater bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening in Limburg.


productie van drinkWaterdeel 2

WIst u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is?


Zutendaal/Nieuwerkerken

Het drinkwater verblijft hoogstens een paar uur in de reinwaterkelder. Het wordt onder hoge druk verder gepompt naar een reservoir of watertoren.

“Als we rechtstreeks aan de mensen zouden leveren, kregen misschien ze-ven straten water”, zegt Patrick Buffel. “Daarom zoeken we het hoogste punt op het net. Als het landschap het toelaat dan maken we een reservoir. Op vlakker terrein wordt het een toren, een reser-voir op krukken. Wij zijn gebonden aan het landschap.”Vanuit die opslagplaatsen krijgen de mensen drinkwater onder gelijke druk. Wie dichtbij woont, heeft normaal minder druk omdat hij hoog woont. Wie hoger woont dan de watertoren

of het reservoir, wordt bediend door een hydrofoor, een pomp die onder een bepaalde druk aanslaat.In Nieuwerkerken pompt men het water naar het reservoir van Kozen, zo’n 84 meter boven de zeespiegel gelegen. Ook de watertoren van Kuringen (72 meter) en het reservoir van Lummen (62 meter) worden vanuit Kozen bevoorraad.Na de lange, droge zomer van 1976 zijn

Gebonden aan het landschap

Patrick Buffel is opgegroeid in de schaduw van de waterput van Bassenge (Bitsingen), waar vader Camiel in de jaren ‘50 aan de slag ging. De elektricien woonde toen nog aan de waterput omdat hij alles handmatig moest bedienen. “Vroeger moest de elektricien de pompen starten en stoppen naargelang het waterpeil in de toren of het reservoir. Dat was dus 24 uur op 24 elektrisch schakelen.”In het waterproductiecentrum van Nieuwerkerken pompen we op een diepte van meer dan 100 meter en wordt ook het water aangevoerd van een handvol pompen in Zoutleeuw. “Rond de waterwinningen liggen drie beschermingszones. In zone 1 mag niets anders gebeuren dan strikt noodzakelijk voor de productie van drinkwater.

Patrick Buffel: “We zuiveren het water niet. We behandelen het alleen maar.”

De watersjeiks uit Limburg

1

4

Het reservoir van Kozen lijkt op een bunker. Het water loopt via een doorzeefde leiding door het verval vanzelf naar de klanten.

39LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG - dINsdAG 24 MAART 2009

Weinig winningenin West-LimburgDe VMW heeft opvallend weinig waterwinningen in West-Limburg. Alleen in Tessenderlo staat er een klein pompstation. Het grondwater in West-Lim-burg bevat namelijk te veel ijzer, vandaar. Ook in de rest van Limburg is het water ijzer-houdend, maar veel minder. Daarom wordt het leidingwater voor het westen aangevoerd uit Maasmechelen en Lommel.

Loden aansluitingenmoeten uit de grondEr als eerste bijzijn, heeft soms nadelen. Zo moeten er in Sint-Truiden en Tongeren, steden met de eerste waterleiding in Limburg, nog heel wat loden buizen worden vervangen. Eu-ropa wil dat tegen einde 2013 alle loden aansluitingen op de waterleidingen vervangen zijn. In Tongeren en Sint-Truiden moeten telkens nog een 1.000-tal aansluitingen uit de grond. In de andere provincies moet de VMW er nog 24.000 ver-vangen.


Teksten: Guy THUWIS Foto’s: Tony VAN GALEN Morgen: Distributie van het drinkwater www.vlaandereninactie.be

0,0035euro

Zoveel kost een liter leidingwa-ter, alle taksen inbegrepen. Een derde van een cent dus. Water in flessen kost minstens 100 keer zoveel. Smaken verschillen natuurlijk, maar voor de kwa-liteit moet u het niet doen. Het Limburgse leidingwater is im-mers puur natuurlijk bronwater dat met de grootste zorg wordt behandeld. De waterfactuur is jongste jaren wel fors gestegen omdat er sinds 2005 ook een afvoer- en zuiveringsbijdrage wordt verrekend op het water-verbruik. Elke liter leidingwater die we verbruiken moet immers via de riolering afgevoerd naar een zuiveringsstation.

Met dank aan

Peer

of het reservoir, wordt bediend door een hydrofoor, een pomp die onder een bepaalde druk aanslaat.In Nieuwerkerken pompt men het water naar het reservoir van Kozen, zo’n 84 meter boven de zeespiegel gelegen. Ook de watertoren van Kuringen (72 meter) en het reservoir van Lummen (62 meter) worden vanuit Kozen bevoorraad.Na de lange, droge zomer van 1976 zijn

er overal in versneld tempo watertorens bijgebouwd. Meestal betonnen torens die op een smalle sokkel gebouwd zijn, waarin een diensttrap zit. Boven bevindt zich de waterkuip, waar het water aan de ene kant wordt ingepompt en aan de andere kant vanzelf uitloopt in een zuigkorf, een buis met gaten. De kuip wordt twee keer per jaar grondig schoongemaakt.

titel

Sint-TruidenVelm, de oudste waterwinning in Limburg, is in juli 1897 ingehuldigd door koning Leopold II en koningin Maria-Hendrika. Het unieke aan de wa-terwinning was en is nu nog altijd, dat natuurlijke bronnen het water naar boven stuwen.

Volgens de legende zouden de bronnen ontdekt zijn toen een boer er met zijn kar in wegzakte. De stad Sint-Truiden kocht de bronnen destijds voor 12.000 frank. Het drinkwater ging naar de stadsbewoners, maar ter compensatie kreeg Velm ook een paar kra-nen in het dorp. Het oorspronkelijke pompgebouw, waar het bronwater verder werd gepompt naar Sint-Truiden, staat er nog altijd. En even verder in de velden onder de 100-jaar oude plaatstalen constructie is nu nog altijd één van de wonderlijkste natuurfenomenen van Limburg te zien: de bron van Halingen. Kristalhelder drinkwater dat opborrelt uit kleine bronnetjes. Het water moet niet eens behandeld. Het wordt afgedamd met kiezelstenen en sinds de overstroming van 2002 beschermd door een betonnen muur.

In de beginjaren moest de elektricien hier om de drie uur, dag en nacht, het waterpeil komen meten. Hij had wel 12 dagen vakantie per jaar, maar zelfs dan moest hij ‘s nachts opstaan. Nu worden alle winningen, reservoirs en productiecentra compu-tergestuurd gecontroleerd met een laptop.In Velm is er nog een tweede waterbron, die van Waalhoven, waar het water in een onderaardse gang bovenkomt. Het wordt opgevangen in een bassin.

Wonderwater van Velm

De bron van Halingen: kristalhelder bronwater dat al 110 jaar naar de waterleiding loopt.

Gebonden aan het landschap

BeschermingszonesPatrick Buffel is opgegroeid in de schaduw van de waterput van Bas-senge (Bitsingen), waar vader Camiel in de jaren ‘50 aan de slag ging. De elektricien woonde toen nog aan de waterput omdat hij alles handmatig moest bedienen. “Vroeger moest de elektricien de pompen starten en stoppen naargelang het waterpeil in de toren of het reservoir. Dat was dus 24 uur op 24 elektrisch schakelen.”In het waterproductiecentrum van Nieuwerkerken pompen we op een diepte van meer dan 100 meter en wordt ook het water aangevoerd van een handvol pompen in Zoutleeuw. “Rond de waterwinningen liggen drie beschermingszones. In zone 1 mag niets anders gebeuren dan strikt noodzake-lijk voor de productie van drinkwater.

In zones 2 en 3 zijn er beperkingen op landbouw en scheikundige stoffen.”

Ontijzeren“Ons water dat we oppompen is zuiver, we zijn dus geen waterzuiverings-maatschappij. Het water wordt wel behandeld. Zo moeten we in Limburg vooral ontijzeren. Per liter water zit er gemiddeld 0,6 milligram opgelost ijzer in het water. Daarvan gaan we 95% onttrekken. We doen dat door de natuur na te bootsen met een filter die bestaat uit zandkorrels van 0,8 tot 1,2 mm dikte.”Maar eerst moet het ijzer zichtbaar gemaakt worden in het water. “De ijzerverbinding is opgelost zoals suiker in koffie. Door het water te beluchten zal het ijzer omzetten in roest en be-zinken.”

KleurstofVan het hoogste gedeelte van het waterproductiecentrum van Nieuwer-kerken stroomt het water onder eigen verval in een drietal trapjes naar bene-den. (foto 2) Het ruikt naar ammoniak en zwavel, gassen die van nature in het water zitten en door het kolken vrijkomen. Ook het ijzer komt los en blijft een trapje lager in de zandlaag van de open filterbakken vastzitten. (foto 3) Het water kan onderin door filterkoppen wel wegstromen in een goot waar nog enkele druppels chloor worden toegevoegd. (foto 4) Vandaar loopt het water in de reinwaterkelder. (foto 5)Het roestconcentraat loopt naar een bezinkingsbekken. Een keer per jaar wordt het samengeperst en dan wordt de droge stof afgevoerd naar

de cement- en baksteenbedrijven die het gebruiken als kleurstof.

OntsmettenHet chloor dient om het water te ontsmetten. “Ons water is kilometers en uren onderweg. Er kan altijd een breuk zijn of een besmetting aan een brandkraan of zo.” Vanuit het productiecentrum wordt het water kilometers ver naar een hoogge-legen reservoir of watertoren gepompt. (foto 6) Als die vol zitten, vallen de ho-gedrukpompen in de productiecentra automatisch stil. Waar flessenwater soms maandenlang bewaard wordt, is de doorlooptijd van leidingwater zeer kort. Het water blijft hoogstens enkele uren in het productiecentrum en is na 24 uur ook weer uit het reservoir of de watertoren.

De watersjeiks uit Limburg

1 2 3

4 5 6

Het reservoir van Kozen lijkt op een bunker. Het water loopt via een doorzeef-de leiding door het verval vanzelf naar de klanten.

LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG - wo

20

Plaats: DiepenbeekBouwjaar: 1977Hoogte: 28 meter

Hij is niet zo hoog, telt maar 98 treden, maar de toren in de Watertorenstraat in Diepenbeek fleurt wel het straatbeeld op. Na de renovatie, tien jaar geleden, kreeg de toren een verflaag, waarvoor de architect zijn inspiratie zocht in de minoïsche tijden, 1.500 jaar voor Christus. De kuipmantel kreeg een waterblauw tintje, de kolommen karmijnrood, wit voor de balken onder de kuip en donkergrijs voor de bodem van de kuip. Er kan trouwens 1,5 miljoenliter water in de kuip, water dat komt van de winningen in Eisden en Leut-Meeswijk.

Wist u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijk transport bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat



distributie van drinkWaterdeel 3

Wist u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is?


Teksten: Guy tHUWis Foto’s:

Ronny Ramaekers (l.) en Leopold Bollen: “We houden van de afwisseling in ons werk. Vandaag een aansluiting, morgen een herstelling.”

Marnix Vanbrabant is 32 jaar geleden als grondwerker begonnen bij de VMW, en opgeklommen tot sectorver-antwoordelijke van Noord-Limburg. Zijn 25 mensen in het dienstencentrum van Neerpelt moeten er in weer en wind voor zorgen dat het drinkwater vanaf de watertorens tot bij de klanten thuis geraakt. “Limburg is verdeeld in vijf sectoren en elke sector heeft 1.500 tot 1.800 km leidingen en 55.000 tot 60.000 aansluitingen. In totaal hebben we 8.000 km leidingen in Limburg.”

MengelmoesIn Noord-Limburg heeft de VMW drie pompstations (Lommel, Bree en Neer-pelt) die het water naar de reservoirs en watertorens pompen. “Vanaf de grote watertorens, zoals die in Peer, beginnen we met een hoofdleiding van 500 mm dik, aan de kleinere torens zijn dat 300 mm-buizen. Verderop wordt het leidingenstel-sel kleiner en kleiner, eerst 200 dan 150 mm, tot aan de kleinste van 80 mm.”

De sectorverantwoordelijke toont ons een kaart van het ondergrondse buizenstelsel in enkele straten in Bocholt. In de legende staan wel tientallen soorten buizen opgesomd. “Dat komt omdat er in het verleden een mengelmoes aan materialen is gebruikt. We hebben gietijzeren leidingen, maar ook uit staal, asbestcement, pvc, polyethyleen en nodulair gietijzer. Elk materiaal heeft dan nog verschillende generaties. Het is belangrijk om te weten wat waar ligt en hoe dik de leidingen zijn. We werken nu vooral met pvc, dat is vrij sterk, licht, goedkoop en makkelijk verwerkbaar. Men wil het nu nog lichter maken, zodat het bijna elastisch wordt. Maar de waterleidingmaatschappijen hebben wel strikte normen en keuren elk materiaal. Je krijgt niet voor niets een levenslange garantie op onze huisaansluiting.”

Na de gasramp in Ghislenghien kan het iets langer duren vooraleer je woning

“�Levenslangegarantieaansluitingwaterleiding”Neerpelt/Lommel

“We willen hier heel graag dames aanwerven, maar ze geraken nooit door de proeven. Kan ook niet, als je met zo zware dingen moet werken.” Marnix Vanbrabant wijst op de gietijzeren afsluitingen in het magazijn van het dienstencentrum in Neerpelt. De fonteiniers, de mannen die de waterleiding leggen, leren het vak bij de VMW. “Het waterleidingvak kun je niet op school leren. De opleiding geven we hier, je moet alleen maar willen werken.”

37LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG - woENsdAG 25 MAART 2009

Diepe leidingenin Limburg omdathet harder vriest In Limburg moet de waterleiding minstens 1 meter diep liggen. In Oost- en West-Vlaanderen maar 80 centimeter. “Omdat het hier harder vriest”, zegt Vanbrabant. “In de winter van ‘94 is er een hoofdleiding in Bree bevroren. Die lag 80 tot 90 cm diep. We hebben het in Lommel ook al meegemaakt dat de ophoging achteraf niet klopte met de plannen. Onze waterleiding lag daardoor maar 30 cm diep. Daarom wachten we nu bij nieuwe verkavelingen op de boorden van de weg zodat we zeker zijn van de hoogte.”

Storingen en werkenWie wil weten of er in zijn straat werken of storingen zijn, kan op de website www.vmw.be sur-fen naar de rubriek ‘storingen en werken’. Op basis van je postcode kun je zien wat er in je gemeente op stapel staat.


Guy THUWIS Foto’s: Dick DEMEY/Natalie HOIJER/Raymond LEMMENS/Tony VAN GALEN Morgen: Wat zit er in het water?

1.100watermeters

bevrorenDe strenge vorst van deze winter heeft in Limburg uitzon-derlijk veel watermeters doen begeven. “Er zijn er ongeveer 1.100 bevroren”, weet Marnix Vanbrabant. “Normaal zijn er dat 10 of 20 en tijdens de vorige, zachte, winter is er geen enkele watermeter bevroren. De vorst heeft vooral de meters getrof-fen in nieuwbouwwoningen die nog niet goed zijn afgesloten.” Voortaan beter voorzorgen nemen dus en de meter isole-ren, want de vervanging van een bevroren meter kost 145 euro.

Met dank aan

Peertitel

Afvalwater opnieuw drinkbaar waterLommel

Bij de VMW maken ze niet alleen drinkwater, ze zuiveren ook het afvalwater van bedrijven.Lex La Iacona is de elektricien die verantwoordelijk is voor de VMW-installatie bij Farm Frites in Lommel. Er wordt jaarlijks 350 miljoen liter afvalwater gezuiverd. “Vroeger loosde Farm Frites zijn afvalwater na een eerste zuivering, maar dat kost veel geld. Wij vangen het water nu op in een vat, controleren het op zijn helderheid en trekken het dan binnen in de zuiveringsinstallatie. Eerst wordt het eendenkroos eruit gehaald. Dan gaat het water door héél fijne zeefjes, de ultra-filtratie. Vervolgens sturen we het door een omgekeerde osmose-eenheid. Daar persen we het water in een buis door een membraan. Hierna heeft het opnieuw drinkwaterkwaliteit en wordt het weer gebruikt als proceswater bij Farm Frites.”

Ronny Ramaekers (l.) en Leopold Bollen: “We houden van de afwisseling in ons werk. Vandaag een aansluiting, morgen een herstelling.”

Maasmechelen

De bewoners van het flatgebouw ‘Maasmechelen Garden’ krijgen een kerstboom in hun kelder. Een kerstboom is het waterleidingjargon voor een me-terrek. “Een rek met veel verschillende watermeters naast mekaar”, legt fonteinier Leopold Bollen uit.

We ontmoeten fonteiniers Ronny Ramaekers en Leopold Bollen in een kille kelder van het nieuwe complex achter het gemeentehuis van Maasme-chelen. “We zetten hier één grote meter voor de brandinstallatie en dan nog een rek met 3 keer 6 en nog eens 2 keer 6 meters”, zegt Leopold. “Vroeger werd er maar één grote meter geplaatst en regelde de eigenaar het verbruik zelf met de bewoners, maar tegenwoordig krijgt ieder een aparte meter.”

Frans‘Fonteinier’ is een naam die stamt uit de begin-jaren van de waterleidingmaatschappij, toen er met gietijzeren (fonte in het Frans) leidingen werd gewerkt. “Eigenlijk zijn we adjunct-werkmeesters”, zegt Ronny. Hij is nu zes jaar aan de slag, Leopold

al 31. Beide Maasmechelaars zijn altijd als duo op pad. Ook als het vriest, regent of snikheet is. “Je kunt de mensen toch niet zonder water zetten”, zegt Leopold. De fonteiniers gebruiken onbewust heel wat Franse termen. “Een aanboorzadel waarmee we een leiding aansluiten, noemen we een ‘prise’. En een koppeling om een leiding te herstellen, is bij ons een ‘gibault’.”

PlasticDe buizen zijn nu uit plastic. “Polyethyleen is dit, daar komt niets aan”, zegt Leopold. “Vroeger werkten we met koper. Dan moest je nog draad trekken, daar was veel werk aan. Nu moeten we de buizen alleen wat afschrapen, als we ze aan elkaar willen plakken.”Het duo is ongeveer drie dagen bezig in het appar-tementsgebouw. “Maar geen drie dagen achtereen. Het kan zijn dat we morgen ergens een lek moeten herstellen. Zoiets kun je vooraf niet weten. Dat maakt onze job ook zo boeiend. Vandaag een aan-sluiting, morgen een herstelling, er zit veel afwisseling in. Het kan al eens erg zijn als je bijvoorbeeld moet werken in een kelder die onder water staat, maar ik blijf daar meestal rustig in”, lacht Leopold.

Fonteiniers maken eenkerstboom in de kelder

Alex La Iacona maaktvan het afvalwater bijFarm Frites weerdrinkbaar proceswater.

Marnix Vanbrabant bij herstellingswerken in de Kerkstraat in Lommel.

De sectorverantwoordelijke toont ons een kaart van het ondergrondse buizen-stelsel in enkele straten in Bocholt. In de legende staan wel tientallen soorten buizen opgesomd. “Dat komt omdat er in het verleden een mengelmoes aan materialen is gebruikt. We hebben giet-ijzeren leidingen, maar ook uit staal, asbestcement, pvc, polyethyleen en nodulair gietijzer. Elk materiaal heeft dan nog verschillende generaties. Het is belangrijk om te weten wat waar ligt en hoe dik de leidingen zijn. We werken nu vooral met pvc, dat is vrij sterk, licht, goedkoop en makkelijk verwerkbaar. Men wil het nu nog lichter maken, zo-dat het bijna elastisch wordt. Maar de waterleidingmaatschappijen hebben wel strikte normen en keuren elk materiaal. Je krijgt niet voor niets een levenslange garantie op onze huisaansluiting.”

Niet aansluitbaarNa de gasramp in Ghislenghien kan het iets langer duren vooraleer je woning

op de waterleiding wordt aangesloten. “Als we onder de weg door moeten bijvoorbeeld, moeten we eerst wachten op het fiat van alle nutsmaatschap-pijen. We sturen dan via een centrale website een aanvraag en iedereen die in die straat leidingen heeft, krijgt een

e-mail.”Vanbrabant schat dat 99% van de Limburgse woningen waterleiding heeft. Sommige woningen zijn niet aansluitbaar. “We leggen nooit meer dan 400 meter leiding voor één woning. De inhoud van de buis moet immers

binnen de drie tot vier dagen opge-bruikt, anders voldoet het water niet meer aan de wettelijke normen.”

Breuk“We hebben planbare taken en niet-planbare, zoals lekken of breuken. Het ergste wat we hier hebben meegemaakt was vier jaar geleden in Lommel. Tij-dens de bouw van een appartemen-tencomplex op de hoek van de Stati-onsstraat en Kerkstraat, heeft men de steunblokken van de 300 mm-leiding weggetrokken. Door het spuitende water is toen 50 meter van de straat ingevallen, de gasleiding kapotgetrok-ken en de hoogspanning geraakt. We hebben een hele nacht doorgewerkt en ‘s morgens had weer iedereen water.” Toeval of niet: toen we vorige week met Marnix afspraken, was het opnieuw prijs op het bewuste kruispunt. Een koppeling was er aan het lekken. Na een nacht en voormiddag doorwerken, was het lek weer gedicht.

“�Levenslangegarantie opaansluitingwaterleiding”

ergste wat we hier hebben meegemaakt was vier jaar geleden in Lommel. Tijdens de bouw van een appartementencomplex op de hoek van de Stationsstraat en Kerkstraat, heeft men de steunblokken van de 300 mm-leiding weggetrokken. Door het spuitende water is toen 50 meter van de straat ingevallen, de gasleiding kapotgetrokken en de hoogspanning geraakt. We hebben een hele nacht doorgewerkt en ‘s morgens had weer iedereen water.” Toeval of niet: toen we vorige week met Marnix afspraken, was het opnieuw prijs op het bewuste kruispunt. Een koppeling was er aan het lekken. Na een nacht en voormiddag doorwerken, was het lek weer gedicht.

Vanuit het productie-centrum stuwen hoge-drukpompen het water naar de watertorens of reservoirs. Die houden het water op constante temperatuur zodat het niet besmet geraakt. Door het hoogteverschil zit er voldoende druk op het water dat via een vertakt leidingen-stelsel naar de gezinnen, landbouwers of bedrijven loopt.

Hoe geraaktdrinkwater totaan de kraan?

PRODUCTIECENTRUM

INDUSTRIE

GEZINNEN

LANDBOUW

DISTRIBUTIELEIDING

RESERVOIRWATERTOREN

“We willen hier heel graag dames aanwerven, maar ze geraken nooit door de proeven. Kan ook niet, als je met zo zware dingen moet werken.” Marnix Vanbrabant wijst op de gietijzeren afsluitingen in het magazijn van het dienstencentrum in Neerpelt. De fonteiniers, de mannen die de waterleiding leggen, leren het vak bij de VMW. “Het waterleidingvak kun je niet op school leren. De opleiding geven we hier, je moet alleen

www.vlaandereninactie.be

LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG - do

22

Plaats: LommelBouwjaar: 1955Hoogte: 38 meter

Hoe ouder een watertoren, hoe groter de kans dat hij gemetseld is met bakstenen. De zuil in de Hoogstraat in Lommel is al meer dan 50 jaar oud. Materiaal was vroeger duurder dan mensen. De betonnen draagconstructie van een watertoren werd daarom opgevuld met metselwerk. Toen de manuren duurder werden, is men over-geschakeld op volledig betonnen constructies. De rechte kuip in de watertoren van Lommel kan 1,2 miljoen liter water bevatten. Het water komt uit het waterproductiecentrum van Lommel en is ook bestemd voor Lommel.

WisT u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is? Maar

dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijk transport bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat kraantjeswater het meest gecontroleerde voedingspro-duct is? Of dat uw watermeter om de 16 jaar moet vervangen worden? Deze week volgen we iedere dag de weg van het drinkwater bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoor-ziening in Limburg.


Wat zit er in het drinkWater?

deel 4

WisT u dat het Limburgse


Teksten: Guy THUW

Waldina Nulens doet wekelijks zo’n 45 staalnames van het drinkwater in de productiecentra en bij mensen thuis.

Spraakwaterval Hendrik Daer-den legt ons uit waarom er zoveel Daerdens werken bij de VMW. Rond de tafel zitten drie broers en twee nichten. De gelukkigste is Sylvain. Hij verjaart vandaag, donderdag, en is al 1,5 jaar met pensioen. Samen met (groot)vader Hen-drik hebben ze meer dan 150 jaar waterleiding in hun aderen. “Het hadden er nog veel meer kunnen zijn. We zijn met zeven jongens en drie meisjes thuis. Als we met de familie bijeenkomen, zijn er regelmatig discussies over het water. “Hou eens op met werken!”, zegt de rest dan.”

“VMW betaalde in jaren ‘60 meer dan bank”

De Daerdens zijn grootgebracht met de waterleiding. “Als het hard vroor, in de winters van ‘56 of ‘63 lagen de bevroren watermeters thuis metershoog. Pa reed met een fiets van 70 kg en 1 versnelling de heuvels op naar zijn gemeenten. Hij was geladen met een pikhouweel, schop, spade, een ransel met watermeters en sleutels. Of hij moest door het karrenspoor met een zak van 100 kg kolen naar de watertoren van Herderen. Om daar de buiskachel drie keer per dag te stoken, anders zou de toren bevriezen.”Het hard labeur heeft de zonen van het watermenneke niet af-

geschrikt. “Ik kon destijds op drie plaatsen beginnen”, zegt Hendrik. “Maar ik koos voor de VMW omdat die het best betaalden, beter nog dan bij de bank.” Toen Sylvain 6 jaar later begon, was het net andersom. “De eerste twee jaar was ik niet zo tevreden met het loon, maar nadien hebben we toch opslag gekregen en ik ben blij dat ik er gebleven ben. Je gaat na een tijdje zelf een know-how verwerven en hebt dan ook meer plezier aan het werk.”“Pa heeft er ook altijd op gewezen dat je bij de VMW voor de overheid werkte, een vaste job dus”, zegt Etienne. “Op een bepaald moment, toen Ford Genk begon, hadden ze wel moeite om personeel aan te trekken. Maar vijf jaar later ging het weer slechter in de privé en kwamen de mensen solliciteren bij de overheid. Nu is er weer zo’n periode aangebroken”, zegt Hendrik.De Daerdens zitten tot over hun oren in het water. En ze weten van mekaar ook snel als er iets gaande is. “We moeten ervoor zorgen dat er fatsoenlijk drinkwater is. Daar wordt niet mee gelachen.”“Nu is het vanzelfsprekend dat er overal water uit de kraan loopt. Halverweg de jaren ‘70 hadden heel wat gemeenten in Noord-Limburg nog geen waterleiding”, weet Etienne. “Of in Zepperen en Kozen kon men in het weekend nog geen douche nemen.”

In de sporen van het ‘watermenneke’Familie daerden goed voor150 jaar waterleiding Riemst/Bilzen

“Ons vader en hun grootvader Hendrik Daerden was de oorzaak. Hij zorgde een beetje voor zachte druk in onze rug om ook bij de VMW te gaan werken. Het ‘watermenneke’ kennen ze nu nog in Membruggen (Riemst). Hij heeft tot zijn laatste dag gewerkt als fonteinier. Tijdens de staking van ‘75 was hij opgevorderd. Om half zes kwam hij thuis op zijn brommerke en ‘s avonds is hij gestorven.”

“Kwaliteit Limburgs drinkwater is heel goed”

BilzenU mag er gerust op zijn: het kraan-tjeswater bij u thuis is drinkbaar. De VMW test het minstens één keer per week en bij het minste onraad wordt verdacht water afgesloten. Ze controleren het drinkwater op meer dan 60 kwaliteitseisen.Om u helemaal te overtuigen: stalenneemster Waldina Nulens uit Hoeselt drinkt zelf leidingwa-ter. “En ook mijn drie kinderen drinken van de kraan.”

43LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG - doNdERdAG 26 MAART 2009


Guy THUWIS Foto’s: Sven DILLEN/Natalie HOIJER/Tony VAN GALEN Morgen: Op zoek naar lekken

500.000liter per dag

De Vossemeren in Lommel is de grootste klant van de VMW. In de bungalows en het subtropisch zwembad wordt er per dag een half miljoen liter leidingwater gebruikt. “We hebben zelfs een begrenzer moeten inbouwen, want als Center Parcs met pie-ken moest afnemen, zou Lom-mel in de problemen komen”, zegt sectorverantwoordelijke Marnix Vanbrabant. “Het be-drijf heeft zelf een reservoir van een half miljoen liter aangelegd, zodat ze een reserve hebben.”

Met dank aan

Peertitel


deel 4

Warm waterniet drinkbaarWater dat in geisers of boilers opgewarmd wordt, heeft niet meer de kwaliteit van drinkwa-ter. Door de opwarming bevat het water minder zuurstof, smaakt het niet meer lekker en kan zich schadelijk nitriet vormen. Warm water versnelt ook roestvorming en kan veel meer koper, ijzer, nikkel, zink en lood bevatten dan koud wa-ter. Gebruik daarom voor de bereiding van voedsel en warme dranken altijd koud water.

Verschillende smaakWater is een natuurproduct en heeft dus niet overal dezelfde samenstelling. Zo bevat het wa-ter in Nieuwerkerken meer kalk of mineralen dan het water in Beringen (afkomstig uit Lom-mel). Op de website www.vmw.be kunt u de volledige samen-stelling van het leidingwater in uw gemeente bekijken.Ook de smaak verschilt naar-gelang de herkomst. De chloor verdwijnt zodra u het water in een glas of karaf doet. Om de smaak optimaal te krijgen kunt u het water best even in een karaf in de koelkast zetten of er een schijfje citroen bijdoen.

Waldina Nulens heeft als vrouw een voordeel in het mannenbastion van de waterleiding. Ze geraakt sneller binnen voor controles aan huis. “We hebben wel een uniform, badge en auto van de VMW, maar toch hebben onze mannen soms problemen om ergens binnen te geraken.”Waldina doet 45 staalnames per week in Zuid-Limburg. Minstens één keer per week worden alle waterproduc-tiecentra gecontroleerd. “We nemen ook stalen in rusthuizen, scholen, ziekenhuizen, onthaalmoeders en bij mensen thuis.”Bij zo’n staalname laat Waldina de keukenkraan eerst een tijdje volle bak lopen. Ze controleert dan de geleidbaar-heid, zuurtegraad en het chloorgehalte. “De elektrische geleidbaarheid wordt veroorzaakt door kleine metaaldeeltjes die in het water zweven. Met loden of gegalvaniseerde buizen kan het gelei-dingsvermogen wat aan de hoge kant liggen. Bij oudere mensen die weinig verbruiken, blijft het ijzer meer in de

buizen zitten. Als je de kraan eens goed laat lopen, gaat het er wel uit. Oudere mensen doen dat niet zo graag omdat ze het verkwisting vinden.”

SterielDe zuurtegraad en het chloorgehalte zijn meestal in orde. “Chloor wordt in de productiecentra in het water gedaan, maar dat vinden we in de huizen bijna niet meer terug. We voegen het chloor toe om het drinkwater tijdens het transport in de leidingen te beschermen

tegen besmettingen.”Er worden ook stalen genomen van nitraten, metalen en bacteriën. Voor die laatste staalname houdt Waldina eerst een vlam aan de kraan om hem steriel te maken (zie foto). De stalen worden gecontroleerd in het VMW-labo in Haasrode. Bij een audit, een uitgebreidere controle, wordt op een 60-tal parameters getest. “Er wordt dan gemeten naar het kwikgehalte, organische stoffen, bacteriën en zaken als de hardheid en troebelheid.”

AanvraagOver het algemeen is de kwaliteit van het Limburgse drinkwater heel goed. “Het is grondwater met een constante temperatuur van 10 graden. De kwali-teit is even goed als water in flessen.”De VMW doet ook controles op aan-vraag. “Slagers of bakkers moeten hun water laten controleren voor het Voedselagentschap. Wie een controle aanvraagt, moet daarvoor betalen. Als we zelf langskomen, is het gratis.”

Waldina Nulens doet wekelijks zo’n 45 staalnames van het drinkwater in de productiecentra en bij mensen thuis.

geschrikt. “Ik kon destijds op drie plaatsen beginnen”, zegt Hendrik. “Maar ik koos voor de VMW omdat die het best betaalden, beter nog dan bij de bank.” Toen Sylvain 6 jaar later begon, was het net andersom. “De eerste twee jaar was ik niet zo tevreden met het loon, maar nadien hebben we toch opslag gekregen en ik ben blij dat ik er gebleven ben. Je gaat na een tijdje zelf een know-how ver-werven en hebt dan ook meer plezier aan het werk.”“Pa heeft er ook altijd op ge-wezen dat je bij de VMW voor de overheid werkte, een vaste job dus”, zegt Etienne. “Op een bepaald moment, toen Ford Genk begon, hadden ze wel moeite om personeel aan te trekken. Maar vijf jaar later ging het weer slechter in de privé en kwamen de mensen sollicite-ren bij de overheid. Nu is er weer zo’n periode aangebroken”, zegt Hendrik.De Daerdens zitten tot over hun oren in het water. En ze weten van mekaar ook snel als er iets gaande is. “We moeten ervoor zorgen dat er fatsoenlijk drinkwater is. Daar wordt niet mee gelachen.”“Nu is het vanzelfsprekend dat er overal water uit de kraan loopt. Halverweg de jaren ‘70 hadden heel wat gemeenten in Noord-Limburg nog geen wa-terleiding”, weet Etienne. “Of in Zepperen en Kozen kon men in het weekend nog geen douche nemen.”

De mensen hadden vroeger ook veel meer begrip voor de mannen van de waterleiding. “Omdat men ze dag en nacht zag ploeteren. En men wist dat meer werken niet kon. De gietijzeren buizen van toen moesten ze nog met hun fiets in Bassenge halen. Als de buizen wat groot waren, gingen ze met twee fietsen.”

“Met ezel op de tram om nieuwe buis te halen”

Of met een ezelskar... Hendrik: “Op een harde winterdag is er eens een leiding bevroren onder de brug van Vroenhoven. De nieuwe buis moest de Muizen-berg over. Ze hebben dan een ezel op de tram naar Bassenge gezet om vandaar met de ezels-kar naar Vroenhoven te gaan. Halverwege de berg schoof de buis weg, recht in de muur van de kapel.”

Nu beseft men niet meer wat er zich allemaal achter de schermen van de waterleiding afspeelt. Ruth: “Als we nu bij werken verwittigen dat er twee uur geen water is en het duurt wat langer, krijgen we al na een kwartier telefoons. De mensen zijn veeleisender geworden.”Er zijn nu wel meer oproepen dan vroeger omdat men via het computergestuurde transmis-siesysteem sneller kan ingrijpen. Vroeger moest men letterlijk meer in het duister tasten. Miet: “Er was zelfs geen licht in de water-torens. Men wachtte eerder tot de mensen thuis problemen hadden. Nu kan men al sneller ingrijpen en weten de mensen vaak niet wat er allemaal gebeurt.”Of het werk lichter geworden is? “Vroeger waren er geen machi-nes. Die zijn er nu wel, maar je kunt er niet altijd mee werken”, zegt Sylvain. “Omdat er te veel andere leidingen in de grond zitten”, vult Hendrik aan. “Als je met je vingers krabt, zit je al ergens tegen een nutsleiding.”

De Daerdens bovenop de watertoren van Bilzen. Vlnr. Ruth, Miet, Hendrik, Etienne en Sylvain.

Naam: Hendrik DaerdenLeeftijd: 64 jaar

In dienst: 1/4/1966Werkplaats: interne audit BrusselWoonplaats: Valmeer (Riemst)

Naam: Sylvain DaerdenLeeftijd: 61 jaar

In dienst: 1/9/1972Werkplaats: gepensioneerd werkmeesterWoonplaats: Beverst (Bilzen)

Naam: Etienne DaerdenLeeftijd: 54 jaar

In dienst: 16/5/1975Werkplaats: elektricien Zuid-LimburgWoonplaats: Koninksem (Tongeren)

Naam: Ruth Daerden (dochter van Sylvain)Leeftijd: 29 jaar

In dienst: 1/4/2002Werkplaats: adjunct sectorchef BeverloWoonplaats: Beverst (Bilzen)

Naam: Miet Daerden (dochter van Hendrik)Leeftijd: 33 jaar

In dienst: 1/7/1998Werkplaats: adjunct dienstchef distributie HasseltWoonplaats: Diets-Heur (Tongeren)

In de sporen van het ‘watermenneke’amilie Daerden goed voor

150 jaar waterleiding

“Ons vader en hun grootvader Hendrik Daerden was de oorzaak. Hij zorgde een beetje voor zachte druk in onze rug om ook bij de VMW te gaan werken. Het ‘watermenneke’ kennen ze nu nog in Membruggen (Riemst). Hij heeft tot zijn laatste dag gewerkt als fonteinier. Tijdens de staking van ‘75 was hij opgevorderd. Om half zes kwam hij thuis op zijn brommerke en ‘s avonds is hij

Kalk een probleemin Zuid-LimburgKalk in het water, het is niet ongezond voor lijf en leden, maar wel voor apparaten waar warm water doorstroomt. Te veel kalk is ook niet goed voor het milieu, want je hebt dan meer zeep nodig om zaken proper te krijgen. Het kalkafzettend vermogen van het grondwater ligt het hoogst in Zuid-Limburg. Zo hoog dat de VMW in Heers een centrale deelonthardings-installatie heeft gebouwd. Er zijn nu plannen voor nieuwe onthardingsinstallaties in Sint-Truiden, op het industrieterrein van Brustem, en in Bilzen, aan het waterproductiecentrum van Waltwilder. Ook in Leuven, Harelbeke en Walshoutem bouwt de VMW nieuwe ont-hardingsinstallaties. “Er wordt in Walshoutem een nieuwe technologie gebruikt, de elek-trolyse. Mogelijk dat we die ook gaan toepassen in Limburg”, zegt directeur Michel Vanroy.

LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG -

24

Plaats: BilzenBouwjaar: 1986Hoogte: 32 meter

De watertoren in de Bandstraat in Rosmeer oogt idyllisch in het golvende Bilzerse landschap. Na Re-mersdaal (Voeren) is de watertoren van Rosmeer (155 meter boven zeespiegel) het hoogste punt van Limburg. De betonnen constructie zelf is maar 32 meter hoog. De kuip bevat 1,5 miljoen liter water dat wordt aangevoerd uit het waterproductiecentrum in Waltwilder. Het water stroomt naar Riemst en grote delen van Bilzen.

Wist u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is? Maar dan niet in flessen gedaan, maar via milieuvriendelijk transport bij u thuis aan de kraan geleverd. En wist u dat



op zoek naar lekkenslot

Wist u dat het Limburgse leidingwater puur bronwater is?

BinnensteBuiten Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening

16.000 watermeters vervangen per jaarHouthalen-Helchteren

De VMW vervangt in Limburg elk jaar 16.000 watermeters. Op dit moment is de ploeg van vijf vervangers aan de slag in Meulenberg. “Dat is dus doorwerken, vaak ook ‘s middags en ‘s avonds, want je kunt van de mensen niet verwachten dat ze vakantie nemen als wij langskomen”, zegt systematisch metervervanger Ghislain Stulens. “Ons werk is meestal hetzelfde, maar het is altijd iemand anders die de deur open-doet. Arm of rijk, bekend of onbekend, vuil of proper, wij komen overal.”

“Waar ben je vandaag geweest?” “Op café, schat.” Het zou een conversatie kunnen zijn ten huize van de meter-vervanger. Ook in cafés hebben ze waterleiding en moet de meter om de zoveel jaar vervangen. Wettelijk moet dat om de 16 jaar, maar in de praktijk worden ganse wijken tegelijk aangepakt om de 10 tot 12 jaar. “Nee, de meters gooien we niet weg”, lacht Ghislain Stulens. “Ze worden in onze werkplaats in Tienen gedemonteerd en herijkt.”

VerstoptDe inwoners van Meulenberg hebben twee weken geleden een brief gekregen. Zijn ze nog niet thuis dan laten de me-tervervangers een kaartje achter met dag en uur waarop ze terugkomen. In normale omstandigheden hebben ze een kwartiertje nodig om hun werk te doen. “Soms is de meter wel goed verstopt na een verbouwing. Tegen een verwarmingsketel of achter een keuken of badkamer. We moeten er normaal met twee handen aan kunnen om ons werk te doen. Het gebeurt wel eens dat mensen een keukenkast moeten afbreken.”

De metervervangers doen ook een check-up van de binneninstallatie. “Hoe zit het met de hoofdkraan en de keerklep? We houden ook een eerste inspectie van het circuit van het regenwater, dat gescheiden moet zijn van het leidingwater om besmettingen te vermijden. We vragen de mensen dan alles in orde te maken en nadien komt nog een controleur langs.”

De metervervanger is ook een aanspreekpunt voor de mensen. “We krijgen veel vragen over het verbruik, de hardheid en kwaliteit. Er zijn bijvoorbeeld mensen die een filter hebben laten installeren op hun waterleiding. Die moet je op tijd zuiver maken en vervangen. Ik ben daar geen voorstander van, want het zuiver water loopt

Sst...Een lek!Tongeren

Hoe klinkt een lek? De drie mannen rond de tafel schieten in de lach als ik die vraag stel. Ze kennen het antwoord ook niet. “Dat is zo’n specifiek geluid, sommigen kunnen het na jaren nog niet horen. Het is ook niet te beschrijven. Een sissend geluid, meer kunnen we er echt niet over zeggen.”

45LIMBURGHET BELANG VAN LIMBURG - VRIjdAG 27 MAART 2009


Teksten: Guy THUWIS Foto’s: Natalie HOIJER/Tony VAN GALEN

219.000liter per jaar

Zoveel verbruikt een slecht werkende doorspoelbak van het toilet. Er lekt dan per uur 25 liter door het toilet. Een lek-kende kraan verbruikt 4 liter water per uur of 35.000 liter per jaar. Een dun waterstraaltje is goed voor 16 liter per uur of 140.000 liter water per jaar. Best zo’n lek maar aanpakken want de rekening kan al snel een paar honderd euro bedragen. Als u het echt niet vindt, kunt u best de lekdetecteurs van de VMW inschakelen.

Met dank aan

Peertitel


deel 4

Waterleidingmoet gekeurdDe VMW levert drinkbaar water tot aan de watermeter en de abonnee moet ervoor zorgen dat die kwaliteit in de binnenin-stallatie behouden blijft. “Sinds juli 2004 controleren wij alle apparaten en kranen die aange-sloten zijn op het net. We gaan ook na of regenwatercircuits volledig gescheiden zijn van het drinkwater”, zegt Dirk Witters, keurder van binneninstallaties. Hij gaat vooral na of toestellen of kranen beveiligd zijn tegen terugheveling. “Anders kan een badsproeier bijvoorbeeld vuil water uit het bad in het leidingwater trekken.”De keuring kost 100 euro en is verplicht voor alle nieuwbouw en renovaties met bouwvergun-ning. Wie begint te bouwen kan wel een voorlopige 1-tapskeu-ring vragen. “Je krijgt dan 2 jaar de tijd om een definitieve keuring aan te vragen. Iets wat mensen nogal eens vergeten”, zegt Witters.

Om de 100 meterhydrantenU kent ze wel, de wit-rode be-tonnen paaltjes met letter ‘H’, die overal in het straatbeeld opduiken. Of de palen met de rood-witte plaatjes waarop de ‘H’ staat. Het is de ‘H’ van ‘hydrant’, een aansluiting op de waterleiding waar de brand-weer voldoende water en druk vindt om een brand te blussen. Bouwers of jeugdgroepen kun-nen bij de VMW ook kranen huren om aan te sluiten op een hydrant. Er staan in elke straat hydranten om de 100 tot 150 meter en op elke hoek van de straat.

16.000 watermeters vervangen per jaar

Metervervanger Ghislain Stulens in ideale omstandigheden aan het werk:in een garage waar plaats genoeg is om aan de meter te sleutelen.

Lekken best‘s nachts opsporenDe metervervangers nemen ook de me-terstand op en sturen die met hun hand-computer rechtstreeks naar de computer van de VMW. Bij abnormale afwijkingen van het verbruik, krijgen we een signaal en melden we dat aan de mensen. Meest voorkomende problemen zijn een wc of hogedrukklep van de boiler die blijven lopen. Ook als je overdag niet ziet dat er een lek is, kun je best voor het slapengaan de meterstand opschrijven. Op de nieuwe meters kun je tot op de deciliter nauw-keurig meten (op de foto staat de meter op precies 64,1 liter - nvdr). ‘s Morgens zie je dan of er verbruik is geweest. Dat kan omdat het niveau in de watertoren ‘s nachts hoog is en de druk daardoor hoger dan overdag. Als je verlies hebt, kun je best een drukregelaar installeren op het warmwatercircuit.”

FilterDe metervervangers doen ook een check-up van de binneninstallatie. “Hoe zit het met de hoofdkraan en de keerklep? We houden ook een eerste inspectie van het circuit van het regen-water, dat gescheiden moet zijn van het leidingwater om besmettingen te vermijden. We vragen de mensen dan alles in orde te maken en nadien komt nog een controleur langs.”

De metervervanger is ook een aan-spreekpunt voor de mensen. “We krijgen veel vragen over het verbruik, de hardheid en kwaliteit. Er zijn bij-voorbeeld mensen die een filter hebben laten installeren op hun waterleiding. Die moet je op tijd zuiver maken en vervangen. Ik ben daar geen voorstan-der van, want het zuiver water loopt

dan altijd door vuil dat in de filter zit als die niet tijdig wordt onderhouden.”

TaalDe metervervanger moet ook goed kunnen communiceren. Het gaat niet altijd even makkelijk. Met de taal bijvoorbeeld. “Ik kan me behoorlijk uit de slag helpen in het Frans en ook in het Arabisch of Italiaans ken ik begrippen als emmer, dweil of kelder. Dan ben je voor die mensen al een held. We hebben ook tekeningen bij, want probeer in het Arabisch maar eens uit te leggen dat een keerklep niet werkt.”Ook met moeilijke klanten leren ze omgaan. “Met de ‘truc van de han-gende plaat’ bijvoorbeeld. Gewoon drie keer hetzelfde zeggen als iemand iets vraagt wat onmogelijk is. Dat helpt meestal.”

Een lek!Hoe klinkt een lek? De drie mannen rond de tafel schieten in de lach als ik die vraag stel. Ze kennen het antwoord ook niet. “Dat is zo’n specifiek geluid, sommigen kunnen het na jaren nog niet horen. Het is ook niet te beschrijven. Een sissend geluid, meer kunnen we er echt niet

René plaatst een zendkastje dat de geluiden registreert op de waterleiding.In de auto leest Luc de informatie van de ontvanger.

Met vier zijn ze om alle ‘abnormale zaken’ in het waterleidingnet van de VMW-Limburg op te sporen. “Als men ergens water ziet opkomen, gaat men dadelijk de link leggen met de waterleiding. Maar vaak gaat het om rioolwater of grondwater dat naar boven komt”, zegt ‘lekdetecteur’ Luc Buntinx. “Een officiële naam hebben we eigenlijk niet. Mijn dochtertje noemde me vroeger lekdi-recteur”, lacht Buntinx.

VerzakkingenAan de 8.000 km leidingen van de VMW-Lim-burg duiken jaarlijks een 1.000-tal lekken op. Naar schatting een kwart daarvan is zeer moeilijk opspoorbaar en is werk voor de lekdetectie. “De meeste lekken onstaan door werken, grondver-schuivingen of lekkende riolen. Vroeger werden de rioolbuizen alleen boven dichtgemaakt”, zegt René Adamczyk. “Vanonder liggen ze gewoon tegen elkaar en lekt het water eruit. De onder-grond wordt zacht, erboven is de grond hard en dan krijg je verzakkingen.”De mannen van de lekdetectie krijgen ‘s mor-gens vanuit de vijf sectorale dienstencentra hun opdrachten voor de dag. “Meestal een viertal opsporingen”, zegt Fernand Goos. “We gaan dan eerst een meting uitvoeren met een correlator, elektronische apparatuur die bestaat uit twee zendkastjes en een ontvanger”, legt Luc uit. “De zendkastjes worden op twee apparaten gemon-teerd met een magneetkop. De gevoelige sensoren

registreren de geluiden op de leiding en sturen de gegevens door naar de ontvanger. Op basis van die informatie bepalen we waar het lek is. Dan gaan we de bodem met een microfoon aftasten om te controleren of het geluid overeenstemt met de informatie van de correlator.”René: “Als we het lek hebben gevonden, tekenen we een blauwe lijn op de weg en maken we een schets.”

LeemgrondenSoms levert een meting verrassende resultaten op. Luc: “We zijn in Zepperen eens moeten uitruk-ken voor ijsvorming op de weg. Het lek bleek na meting 87 meter verder te liggen. Het water lekte aan de overkant van de straat, en liep naast de nutsleidingen langs een oude aansluiting naar een oud, leegstaand huis. Via de meterput liep het water onder de garagepoort weer naar buiten.”Gietijzeren en asbestcementen leidingen blijken het gevoeligst voor breuken. Staal roest dan weer. “In het noorden van Limburg zijn er ook minder lekken. De zandgronden zijn lichter van structuur. De meeste lekken zijn op de agressieve leemgronden in Zuid-Limburg.”En wat als ze het lek niet horen? “Dan moeten we sleuven maken en kijken waar het water vandaan komt. Een dure grap”, weet Luc. “In Engeland, waar de waterleiding in privé-handen is, sporen ze zelfs geen lekken meer op. Ze laten het water liever weglopen omdat het goedkoper is.”

HBvL - 02 - Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening

Documents

Transcript of HBvL - 02 - Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening