Solidaire Scholen

Zodat alle kinderen kunnen

opgroeien tot échte wereldburgers

Sint-Niklaas, september 2011

deze brochure is een uitgave van

het platform solidaire scholen

Een initiatief van:

Bestaande uit volgende organisaties:

Met de steun van:

Zij werkten mee aan deze brochure:

Redactie: Sophie Van den Eynde, Greet Poelvoorde,

Ine Dhamers & Marleen Van Schoor

Eindredactie: Sophie Van den Eynde

Spellingscontrole: Berdine Schroer

Illustraties: Steven Struyf

Foto’s: Tomas Uyttendaele, Chris Lauwerys en Dries Calus

Vormgeving: Els Van Hemelryck (elsvanhemelryck@gmail.com)

Drukwerk: EPO

Verantwoordelijke uitgever: Marc Joolen, Mercatorstraat 81, 9100 Sint-Niklaas

Contact en algemene info:

Greet Poelvoorde: greet.poelvoorde@bevrijdewereld.be

03/777.20.15 - www.bevrijdewereld.be

Wanneer kinderen

zelf solidariteit ervaren

in hun omgeving en t.a.v.

hun eigen identiteit,

kunnen ze makkelijker

solidair zijn met anderen.

Inhoudsopgave

Kort

2

Inleiding

3

1. Waarom Solidaire Scholen?

5

1.1. Opvoeden tot wereldburgers

6

1.2. Jong beginnen

8

1.3. De school, een ideale startpositie?!

10

1.4. Wereldburgerschap? Goed geGOKT!

13

2. Solidaire Scholen, de visie

15

1) Een veilige omgeving creëren

18

2) Uitgaan van de leefwereld van kinderen

22

3) Met elkaar in dialoog gaan

24

4) Participatorisch en ervaringsgericht werken

26

5) Over de schoolmuren heen kijken

28

6) Aandacht schenken aan een maatschappijkritisch houding 30

7) Actie en engagement stimuleren

32

3. Solidaire Scholen – het Platform

35

3.1. Een totaalpakket: iedere organisatie haar eigen specialisatie(s)! 36

3.2. Werkgroep Solidaire Scholen?

36

4. Interessante links en bibliografie

39

4.1. Interessante links

40

4.2. Bibliografie

45

KoRTSolidaire Scholen?! Dat is...

è een platform dat wil meewerken aan het opvoeden tot wereld-

burgers en dat streeft naar gelijke onderwijskansen voor alle

kinderen.

è een platform waarin verschillende gespecialiseerde organisa-

ties elkaar aanvullen en ondersteunen.

è een platform dat zeven principes vooropstelt om zo tot een

solidaire school te komen:

(1) Een veilige omgeving creëren

(2) Uitgaan van de leefwereld van kinderen

(3) Met elkaar in dialoog gaan

(4) Participatorisch en ervaringsgericht werken

(5) Over de schoolmuren heen kijken

(6) Aandacht schenken aan een maatschappijkritische houding

(7) Actie en engagement stimuleren

è een platform dat zich voortdurend inhoudelijk bijschoolt door

onderlinge uitwisseling.

è een platform dat leerkrachten, directies en ander onderwijs-

personeel een ruim en gespecialiseerd aanbod en gerichte

begeleiding aanbiedt om zo te groeien naar een meer solidaire

school. 2

Mensen zijn heel divers. Iedereen heeft eigen talenten

en interesses, we zien er allemaal anders uit, we hebben

verschillende gewoontes en behoeftes. Kortom, diversiteit

maakt de wereld boeiend! Maar diversiteit kent ook een

donkere kant. Dikwijls worden mensen omwille van hun

“anders zijn” uitgesloten. De globalisering en de heer-

sende maatschappelijke verhoudingen liggen mee aan de

oorsprong van heel wat ongelijkheid tussen mensen en

bevolkingsgroepen.

De kloof tussen arm en rijk wordt steeds omvangrijker.

Zowel tussen het Noorden en het Zuiden van de wereld

als binnen onze eigen samenleving wordt de ongelijkheid

groter. Steeds minder mensen hebben al de rijkdommen en

regels in handen. Ongelijke machtsverdelingen werken heel

wat verschillen in de hand.

Daarom is er nood aan een grotere groep wereldburgers die

streeft naar een rechtvaardige wereld; een wereld waarin

iedereen de mogelijkheden krijgt om zichzelf te ontplooien.

Het is belangrijk dat er zo veel mogelijk mensen solidair zijn

met elkaar; zowel met mensen in het Zuiden als met mensen

hier. Om die solidariteit voldoende kansen te geven, dien

je al van jongs af aan te beginnen met het opvoeden tot

wereldburgerschap. De school is hier een belangrijke plaats

om kennis over ongelijkheid te verwerven en op die manier

betrokkenheid te bevorderen. Maar om solidair te kunnen

zijn met anderen, dienen mensen ook zelf de nodige soli-

dariteit te ervaren, in hun eigen omgeving, tegenover hun

eigen identiteit. Dat is bij kinderen niet anders. Toch blijkt

dit niet altijd evident te zijn, ook niet in het onderwijs. We

denken hierbij aan de ongelijkheid die vele kinderen uit

kansarme gezinnen in het onderwijs ervaren.

Met het Platform Solidaire Scholen brengen we het opvoeden

tot wereldburgerschap en het streven naar gelijke onder-

wijskansen samen. We zien met tal van gespecialiseerde

organisaties1 een duidelijke link tussen beide onderwerpen.

Daarom staken we onze hoofden bij elkaar en bundelden

we onze visies en krachten. Zo willen we scholen tegemoet

komen in hun vraag hoe zij alle kinderen kunnen laten

opgroeien tot échte wereldburgers.

1. Voor gedetailleerde lijst van

deze organisaties verwijzen we

u graag door naar punt 3

InLeIdIng Wat vInD je In

Deze brochure terug?

In het eerste deel “Waarom Solidaire

Scholen?” motiveren wij stap voor stap

de noodzaak van dit project. Door de

lezer de nodige achtergrond te geven,

wordt het duidelijk waarom we bepaalde

keuzes maakten.

Het tweede luik “Solidaire Scholen,

de visie” geeft concreet weer wat we

onder Solidaire Scholen verstaan. Hier

vind je de 7 principes voor een Solidaire

School terug met concrete criteria hoe

je hieraan in jouw klas en school kan

werken.

In het derde hoofdstuk “Solidaire

Scholen, het platform” stellen we

graag alle partners van Solidaire Scholen

voor. Een uitneembare poster geeft je

een overzicht van alle organisaties en

hun specialisaties.

3

4

het is belangrijk dat mensen ook in hun

eigen omgeving solidariteit ervaren. zo bied

je hen genoeg kansen om op te groeien tot

echte wereldburgers. In dit eerste hoofdstuk

geven we jullie enkele vaststellingen mee,

die samen geleid hebben tot het oprichten

van Solidaire Scholen.

è We lichten eerst toe wat wij onder wereld-

burgerschap verstaan.

è Vervolgens verduidelijken we waarom kinde-

ren best jong beginnen aan het opgroeien

tot wereldburgers.

è Met het idee dat een school de ideale

startpositie is, nemen we een kijkje in

onze Vlaamse en Waalse scholen en doen we

enkele verontrustende vaststellingen.

è Tot slot concluderen we dit hoofdstuk met

de opmerking: Wereldburgerschap? goed

gegoKt!

1.WaaRoM soLIdaIRe sChoLen?

5

1.1. oPvoeDen tot WerelDburgerS

Het “opvoeden tot wereldburgerschap” is een begrip

dat binnen ngo-kringen zeer dikwijls in de mond wordt

genomen. Maar wanneer ben je een wereldburger? Als je

vrijwilligerswerk in het Zuiden doet? Naar wereldmuziek luis-

tert? Meewerkt aan een mondiaal project? Volgens Van Dale

(1999) is een wereldburger een kosmopoliet, iemand die de

gehele wereld als vaderland beschouwt, die geen nationale

bekrompenheid, voorliefde of vooroordelen heeft.

Een wereldburger word je niet op één dag. De specifieke

vaardigheden en waarden die je als wereldburger hebt, dien

je doorheen de tijd te verwerven. Daarom is het zo belang-

rijk om er vroeg aan te beginnen.

Wereldburger worden?!

Dat is veel meer dan een snelle hap… het is

een grote boterham!2

è Wereldburgers zijn mensen die opkomen voor een meer

rechtvaardige wereld. Ze komen op voor anderen en ook

voor zichzelf.

è Wereldburgers staan kritisch stil bij wat er zich in de

wereld afspeelt en dit op elk gebied: politiek, sociaal,

ecologisch, ….

è Wereldburgers durven ingaan tegen vooroordelen.

è Voor een wereldburger is iedereen anders en toch gelijk.

Een wereldburger vindt iedereen uniek. Hij staat open

voor diversiteit en aanvaardt verschillen tussen cultu-

ren, gezinnen en individuen; zolang deze mensen vrij

zijn om deze verschillen zelf te kunnen kiezen.

è Een wereldburger keurt opgelegde verschillen (bv.

sociale ongelijkheid) omwille van huidskleur, cultuur,

geslacht, gezinssituatie, etc. niet goed (bv. verschillend

loon tussen man en vrouw voor gelijkaardige job, discri-

minatie van holebi’s, maar ook bv. het verplicht dragen

van een hoofddoek, …). Hij ijvert voor een gelijke

behandeling van iedereen, ondanks deze verschillen.

è Een wereldburger wil bijdragen aan een sociale verande-

ring, waarbij sociale verschillen op wereldvlak verkleind

worden.

è Een wereldburger is solidair, zowel met mensen ver weg

als met mensen dichtbij.

2. Deze definitie van het begrip wereldburger-

schap, kwam tot stand na een reflectiena-

middag met alle partners van het Platform

Solidaire Scholen, onder begeleiding van

Kleur Bekennen Brussel

6

WerelDburgerSchaP

In alle hoeKen van De KlaS

Wereldburgerschap komt niet letterlijk voor in de eindter-

men, maar de betekenis van het begrip zit verweven in heel

wat vakspecifieke en vakoverschrijdende eindtermen. Kleur

Bekennen (2010-2011): “Wereldburgerschap in het onder-

wijs staat voor alle activiteiten op school met betrekking tot

kennis, vaardigheden en waarden die van belang zijn bij een

internationale oriëntatie op de samenleving.”

Niet alleen in lessen geschiedenis en aardrijkskunde kun je

aan en rond wereldburgerschap werken. Ook in vakken als

Nederlands, Frans, biologie en zelfs wiskunde kun je elemen-

ten van wereldburgerschapsopvoeding toevoegen. Ideeën

van het wereldburgerschap integreren in alle vakken, is dan

ook een must!7

1.2. jong begInnen

Actief werken aan het opvoeden tot wereldburgerschap

vanaf jonge leeftijd is nodig. Ook onze eigen ervaringen

met kinderen wijzen in die richting. Om de noodzaak van

een vroege start aan te tonen, staan we daarom ook even

stil bij de psychologische en sociale ontwikkeling van

kinderen.

De vragende en open blik van een kind

Van jongs af aan stellen kinderen reeds heel wat dingen

in vraag. Ze zijn nieuwsgierig en leergierig. Een voorbeeld

hiervan is de eeuwige “waarom”-vraag; dit vaak tot erger-

nis van de ouders. Belangrijk is om kinderen niet af te

remmen in deze lerende en vragende houding, maar hen

hierin te ondersteunen en zelfs te stimuleren. Door met

hen in gesprek te gaan, samen een onderzoekende houding

aan te nemen, door hen de mogelijkheden te geven om zelf

op onderzoek uit te gaan, etc.

Kinderen hebben vanaf zeer jonge leeftijd ook oog voor

verantwoordelijkheidszin. Net door hun vragende houding,

staan kinderen open om over heel wat dingen te spreken

en na te denken, ook over zichzelf en hun rol in de samen-

leving. Deze vragende en open houding maakt het mogelijk

om met kinderen rond diversiteit te werken. Het vormt een

perfecte basis om op te groeien als kritische geëngageerde

mensen die opkomen voor rechtvaardigheid.

Kijken en nadoen

Als we vervolgens kijken naar de leeftijd waarop kinderen

verschillen opmerken en hoe ze hiermee omgaan, wordt de

noodzaak van een vroege start heel duidelijk. Al heel vroeg

ontwikkelt zich bij kinderen het besef van wie ze zijn en

hoe ze zich tot anderen verhouden. Reeds op heel jonge

leeftijd merken ze verschillen tussen mensen op. Na een

klein jaar bemerken kinderen uiterlijke verschillen: klein,

groot, lang haar, kort haar, …. Vanaf ongeveer twee jaar

maakt het kind ook kennis met de diversiteit aan mensen

en voorwerpen en neemt hij culturele verschillen waar

(Vandebroeck, 1999; Kohnsamm, 2009; e.a.).

Aan deze verschillen verbinden kinderen vanaf hun vierde

levensjaar een appreciatie van ‘beter’ of ‘slechter’. Deze

appreciatie hangt vooral af van hoe anderen rondom hen

met verscheidenheid omgaan. Het gedrag en de mening van

anderen speelt met andere woorden een zeer voorname rol

in de beeldvorming van kinderen. Dikwijls imiteren jonge

kinderen hun ouders, zussen of broers, leerkrachten, idolen.

Ze nemen van hen het gedrag en de ideeën over, zonder dit

eerst zelf in vraag te stellen.

8

ongekend is onbemind

Daarnaast blijkt dat kinderen en jongeren die in een

redelijk homogene omgeving zijn opgegroeid, meer kans

lopen om een extreem rechts gedachtegoed te ontwikkelen

(Godot E.A, 2006). Als peuters in hun directe omgeving

niet (voldoende) met de diversiteit van onze samenleving

in aanraking komen, bestaat de kans dat zij denken dat er

maar één juiste manier van leven is: die van henzelf. Hier

ligt dan ook de voedingsbodem van vooroordelen en discri-

minerende ideeën wat het moeilijk maakt om met anderen

om te gaan.

De wereld ordenen

Ook na de kleuterleeftijd blijft het belangrijk dat kinde-

ren op een positieve manier met de diversiteit van onze

samenleving in contact komen. Dit in eerste instantie als

tegenhanger van de negatieve connotatie die de media

dikwijls aan diversiteit geeft. Kinderen vanaf ongeveer

7 jaar categoriseren immers graag. Ze ordenen de wereld

volgens hun ‘logische wetten’. Deze wetten, destilleren ze

dikwijls uit datgene wat ze in hun naaste omgeving, maar

ook in de media, zien en horen.

Vroeg beginnen aan het opvoeden tot wereldburgerschap

en deze opvoeding ook doorzetten tijdens de gehele kinder-

tijd, werpt ons inziens de beste vruchten af.

Zo verruimen kinderen hun blik al van zeer jonge leef-

tijd, kunnen ze veel vroeger hun mening vormen en zijn

ze sneller bereid om in te gaan tegen onrechtvaardigheid

rondom hen. Enkel zo geef je iemand voldoende kansen om

op te groeien tot een echte wereldburger.

9

1.3. De School, een IDeale StartPoSItIe?!

De school… een belangrijke poort

naar de wereld

Kinderen laten opgroeien tot wereldburgers, kan het best

in schoolverband gebeuren. We kunnen hiervoor verschil-

lende redenen aanhalen:

è Kinderen en jongeren brengen immers een groot deel

van hun tijd op school door.

è De school begeleidt kinderen in hun ontwikkelingspro-

ces zodat zij in de eigen samenleving en – ruimer – in

de wereld kunnen functioneren.

è Een school is de uitgewezen plek om elkaars diverse

achtergronden te leren kennen, ermee om te gaan en te

respecteren. Leerlingen kunnen enorm veel van elkaar

leren: hun verschillende thuissituaties, sociale achter-

gronden, interesses, culturen, ...

De school is bijgevolg een ideale plaats waar alle kinderen

en jongeren zich kunnen bekwamen in de kennis, vaardig-

heden en attitudes die nodig zijn om op te groeien tot

kritische en geëngageerde wereldburgers.

Maar eerst… desegregatie, meester!

Wanneer we kijken naar het Vlaamse en Franstalige onder-

wijslandschap, merken we op dat scholen steeds vaker een

redelijk homogene samenstelling kennen. Vooral in steden,

waar het aanbod scholen groter is, zie je verschillende

concentratiescholen.3

Binnen Solidaire Scholen hechten we veel belang aan het

probleem van deze sociale segregatie. Niet omdat concen-

tratiescholen met een hoog percentage kinderen uit kans-

armoede en/of van allochtone afkomst slechter onderwijs

aanbieden. Integendeel. De onderzoeksresultaten van

o.a. Orhan Agirdag (UGent) en Jan Van Damme (KuLeu-

ven) tonen aan dat evenveel kinderen in deze scholen een

zelfde vooruitgang kunnen boeken als kinderen in andere

scholen.

Een sociale mix in een school kent vooral veel sociaal en

maatschappelijk belang. Om kinderen te laten opgroeien tot

goede wereldburgers, is het belangrijk dat zij leren omgaan

met de in de samenleving aanwezige verscheiden¬heid

(Agirdag, Van Houtte & Loobuyck, 2011). Met Solidaire

Scholen pleiten we dus voor een desegregatie van scholen,

zodat deze de spiegels van onze maatschappij vormen.

Enkel zo geef je kinderen kansen om verschillende gewoon-

tes, levenswijzen en waarheden te leren kennen.

3. In concentratiescholen is er weinig sprake

van een sociale en culturele mix, terwijl die

er in de buurt wel zijn.

10

Samen schoollopen zorgt bovendien voor heel wat vriend-

schappen. Dankzij heterogene scholen ontstaan dan ook

veel gemakkelijker interetnische vriendschapsbanden (Van

Houtte & Stevens, 2009). Deze vriendschapsbanden duiden

kinderen en hun omgeving op gelijkenissen tussen elkaar,

zorgen voor gemeenschappelijke doelen en een gedeelde

participatie. Stuk voor stuk bouwstenen die de sociale

cohesie en solidariteit in onze samenleving kunnen verster-

ken.

Iedere leerling gelijk?

Enkel en alleen de segregatie aanpakken, zal in ons Vlaams

en Franstalig onderwijs niet volstaan. Ondanks alle goede

GOK-initiatieven (zie kader) van het afgelopen decennium

en ondanks het harde werk van velen, schiet ons onder-

wijs tot op de dag van vandaag nog steeds tekort in het

vrijwaren van gelijke kansen voor alle kinderen. De kloof

tussen de best en minst goede presteerders blijft te groot.

Die prestatiekloof blijkt vooral verband te houden met de

sociaal-economische afkomst van kinderen (Nicaise, 2009;

Agirdag, Loobuyck & Van Houtte, 2011). Kansarme leer-

lingen belanden veel te vaak in het buitengewoon onder-

wijs, lopen meer dan andere vertraging op, komen via het

watervalsysteem vaker in het (deeltijds) beroepsonderwijs

terecht en verlaten het onderwijs vaker zonder diploma

(Ruelens, Nicaise & Desmedt, 2005). Scholen reproduceren

m.a.w. zeer dikwijls de sociale ongelijkheid i.p.v. deze te

reduceren.

Het is niet zo dat enkel de opvang van ouders aan de

oorsprong ligt van deze enorme kloof. In alle landen

heeft deze groep ouders het immers dikwijls moeilijker om

gerichte ondersteuning aan hun kinderen te geven, maar

nergens is de kloof zo groot als in België (Nicaise, De Zutter

& Hirt, 2007).

Veel heeft ook te maken met een miscommunicatie tussen

de verschillende groepen (Ruelens & Nicaise, 2004). Zowel

bij kansarme ouders als bij de school zijn er meerdere drem-

pels: leerkrachten die de leefwereld van kansarme groepen

moeilijk aanvoelen, slechte ervaringen met het onderwijs

die bij kansarme ouders voor een wantrouwen zorgen, etc.

(Ruelens, Nicaise & Desmedt, 2005).

Zeer dikwijls ook wordt het GOK-beleid verengd tot de koste-

loosheid van het onderwijs (via o.a. de maximumfactuur)

en een beter inschrijvingsbeleid met haar voorrangsregels

en het CAR-systeem (zie kader). Ook in de media merken

we niet zelden dat enkel deze aspecten aandacht krijgen

als men het over gelijke onderwijskansen heeft.

Gelijke onderwijskansen bieden aan alle kinderen, houdt

echter veel meer in. Het gaat ook om de erkenning van

je identiteit als leerling, het recht op een gelijkwaardige

behandeling, …

11

heT goK-deCReeT

In een noTendop

het beleid gelijke onderwijskansen bestaat uit drie

onderdelen:

è Inschrijvingsrecht (GOK I): het recht op inschrijving

van een kind in een school naar keuze en de wijze

waarop dit recht wordt verzekerd.

è Zorg (GOK II): een geïntegreerd ondersteuningsaan-

bod dat de scholen toelaat een zorgbrede werking te

ontwikkelen gericht op kansarme kinderen.

è Maatwerk in samenspraak (GOK III)

een school kan voor een leerling extra goK-omkade-

ring krijgen als:

1. De ouders van die leerling een binnenschipper, foorrei-

ziger, circusuitbater, circusartiest of woonwagenbewo-

ner zijn.

2. Als de moeder geen diploma of studiegetuigschrift

van het secundair onderwijs (of hiermee gelijkgesteld)

heeft.

3. Als de leerling tijdelijk of permanent buiten het eigen

gezin verblijft.

4. Als het gezin een schooltoelage ontvangt.

5. Als de taal die thuis gesproken wordt, niet het Neder-

lands is. (enkel in combinatie met een ander criterium)

Het financieringsdecreet van 2008 voegt hier ook nog

de indicator“buurt met onderwijsachterstand” aan toe.

via http://www.ond.vlaanderen.be/gok/tienkamp/

vinden we de tienkamp van het gok-decreet terug.

Wanneer goK je goeD?

Volgens onderzoekers nicaise en juchtmans (2011), dient een

school aan volgende voorwaarden te voldoen, wil zij een goed

GOK-beleid uitbouwen:

è Een eensgezinde visie van het het schoolteam

è Een voortdurende professionalisering van alle leerkrachten

è Een opwaardering van de functie van GOK-leerkracht, waarbij

vooral ervaren leerkrachten de GOK-uren toegewezen krijgen.

è Externe begeleiding met een goed toezicht op en een aanstu-

ring van de aanwending van GOK.

car ! ofteWel: het centraal

aanMelDIngSregISter

In verschillende Vlaamse steden werd de afge-

lopen jaren het inschrijvingssysteem gedigitali-

seerd en gecentraliseerd.

Ouders kunnen hun kinderen binnen een be-

paalde periode inschrijven via de website

www.meldjeaan.be. Hierbij dienen ze hun voor-

keursscholen op te geven. Na de inschrijvings-

periode, krijgen nieuwe leerlingen een school

toegewezen, gebaseerd op verschillende criteria,

die van stad tot stad kunnen verschillen.

12

1.4. WerelDburgerSchaP? goeD gegoKt!

Opvoeden tot wereldburgerschap zonder dat kinderen zelf

solidariteit ervaren, is weinig duurzaam. We kunnen het

niet meer dan genoeg herhalen. Als men binnen het onder-

wijs aan deze (onderlinge) solidariteit aandacht schenkt,

belandt men automatisch in het gelijke kansen discours en

ideeën van een meer democratisch onderwijssysteem. Want

leerlingen, studenten en leerkrachten aansporen om op te

komen voor meer rechtvaardigheid, heeft het meeste kans

op slagen als ook de ongelijkheid in onze samenleving en

het onderwijs wordt onderkend. Klassen en scholen die er

bewust voor kiezen om te werken aan respect, gelijkwaar-

digheid, participatie en democratisering, geven de leerlin-

gen naar onze mening de beste kansen om uit te groeien

tot echte wereldburgers. Ook onderzoek aan o.a. de KULeu-

ven bevestigt deze visie (Hooghe, M).

Wanneer scholen dus willen werken aan wereldburgerschap,

raden we hen aan om ook oog te hebben voor onderlinge

solidariteit en gelijke (onderwijs)kansen voor alle kinde-

ren. Met het platform Solidaire Scholen willen wij aan

beide aspecten aandacht schenken en scholen begeleiden

wanneer zij hetzelfde willen doen.

Hoe we dit doen, lichten we toe in het volgende deel!

13

14

2.soLIdaIRe sChoLen,

de vIsIe

het Platform Solidaire Scholen koppelt wereldburgerschap aan het streven

naar gelijke onderwijskansen. We stellen hierbij 7 principes voorop, vertrek-

kend vanuit de verschillende vaststellingen, die we in het eerste hoofdstuk

bespraken, en onze eigen ervaringen en ideeën. Per principe trachten we in

tekst en handelingen duidelijk weer te geven hoe je als leerkracht en school

dit principe in klas- en schoolpraktijk kunt concretiseren.

15

de 7 pRInCIpes van soLIdaIRe sChoLen

Met de volgende principes richten we ons op alle leerlingen in het basisonderwijs:

van de eerste kleuterklas tot en met het zesde leerjaar lager onderwijs.

2. uitgaan van de

leefwereld van kinderen

Alle kinderen krijgen

voldoende kansen om hun

eigen leefwereld in de klas te

brengen en zich te herkennen

in klas- en schoolpraktijk.

1. een veilige omgeving creëren

Leren begint bij respect voor alle kinderen:

voor hun leefwereld, hun identiteit. Leerlingen

moeten zich betekenisvol en geborgen voelen.

Belangrijk is om kinderen niet te categoriseren.

3. Met elkaar in dialoog gaan

Er is een open dialoog tussen

leerkrachten, directies, leerlingen,

ouders en andere partners die

betrokken zijn bij de school. Deze

dialoog berust op ideeën van

gelijkwaardigheid en wederzijds

respect.

16

4. Participatorisch en

ervaringsgericht werken

Leerlingen leren door

ervaringen op te doen. Door

keuzemogelijkheden in hun

eigen leerproces zullen ze ook

meer gemotiveerd zijn.

Ook andere betrokkenen (zoals

ouders) kunnen bijdragen aan

participatie en ervaringsgericht

leren in school.

6. aandacht

schenken aan een

maatschappij-

kritische houding

Leerlingen en

onderwijspersoneel

krijgen bagage om

kritisch met de realiteit

te kunnen omgaan.

7. actie en

engagement stimuleren

Kinderen krijgen de

mogelijkheid om op te

komen tegen onrecht en zelf

bij te dragen aan positieve

verandering in de wereld.

5. over de schoolmuren

heen kijken

Een school maakt deel uit van

haar buurt. Daarom is de buurt

belangrijk voor een school.

Ook in de buurt vind je tal

van mogelijkheden om kennis

en vaardigheden op te doen.

Leerlingen en leerkrachten

kunnen hiervan op verschillende

manieren genieten, binnen en

buiten de schoolmuren.17

18

1) een veIlIge oMgevIng creëren

leren begint bij respect voor alle kinderen:

voor hun leefwereld, hun identiteit.*

leerlingen moeten zich betekenisvol en

geborgen voelen. zowel in de klas als in de

school, zowel door de leerkracht als door de

medeleerlingen.

een identiteit kent vele ‘ikken’

Kinderen moeten gedurende de hele schoolloopbaan de

mogelijkheid krijgen om hun eigen identiteit vrij te kunnen

ontwikkelen en hierin te worden bijgestaan. Het is noodza-

kelijk dat ze zich bewust worden van hun eigen identiteit

en zichzelf leren aanvaarden in de vele facetten die ze rijk

zijn.

Het is tevens belangrijk om kinderen als individuen te zien

en hen nooit tot één referentiegroep te categoriseren (bv.

Marokkaans, kind met ADHD, …).

Wanneer leerkrachten erin slagen om via hun leerstof en

hun lesaanpak leerlingen zodanig te benaderen dat ze zich

veilig en begrepen voelen, kunnen ze heel wat meer met

hen en voor hen bereiken.

een positief zelfbeeld als bouwsteen voor empathie

Als kinderen zich niet veilig of gewaardeerd voelen, zullen

ze zelden geneigd zijn om hun gevoelens en gedachten te

delen. Kinderen die dit niet kunnen, zullen het vaak veel

moeilijker hebben om naar andermans gevoelens te luiste-

ren en hiermee rekening te houden. Een positief zelfbeeld

is met andere woorden onmisbaar bij het opbouwen van

een empathisch vermogen. Enkel zo leer je opkomen voor

jezelf en anderen. Dit is een essentieel kenmerk van een

goede wereldburger!

Kinderen uit kansengroepen

Bij dit principe geven we speciale aandacht aan kinderen

uit kansengroepen. We willen vooral deze groep kinderen

weerbaarder maken. Solidaire Scholen wil ervoor zorgen

dat alle leerlingen zich op school veilig en welkom voelen.

Hierbij achten we het belangrijk dat de verschillen tussen

kinderen niet genegeerd worden. Gelijke kansen krijgen wil

niet zeggen dat alle kinderen op dezelfde manier moeten

behandeld worden. Door oog te hebben voor verschil-

len tussen kinderen, en hier op gepaste wijze mee om te

gaan, kun je ervoor zorgen dat de kansen van alle kinderen

worden vergroot.

* onze IDentIteIt IS De

unIeKe SaMenSMeltIng van

verSchIllenDe eleMenten

zoalS natIonalIteIt,

geSlacht, hobby’S, ….19

IeDer KInD MeervouDIg IntellIgent!

De Amerikaanse psycholoog Howard Gardner is van mening

dat er verschillende onafhankelijke mentale vaardigheden

bestaan. Daarom kan iedereen volgens hem op meervoudige

manieren knap zijn: iedereen is meervoudig intelligent!

Gardner onderscheidt volgende 8 intelligenties:

1. Verbaal-linguïstische intelligentie (taal-knap)

Het vermogen om taal te gebruiken om je uit te drukken

en om anderen te begrijpen en te overtuigen.

2. Logisch-mathematische intelligentie (reken-knap)

Het vermogen om logische verbanden en onderliggende

principes te begrijpen en om gemakkelijk met (abstracte)

getallen en hoeveelheden te werken.

3. Visueel-ruitmtelijke intelligentie (Kijk-knap)

Het vermogen om situaties en problemen voor je te zien

en er op die manier mee te werken.

4. Muzikaal-ritmische intelligentie (Muziek-knap)

Het vermogen om muzikale en ritmische patronen te

herkennen, te onthouden en te maken.

5. Lichamelijk-kinestetische intelligentie (Doe-knap)

Het vermogen om (delen van ) het lichaam te gebruiken

om een probleem op te lossen, iets uit te drukken of iets

te maken.

6. Naturalistische intelligentie (natuur-knap)

Het vermogen om patronen in natuurlijke omgevingen te

herkennen, te begrijpen en ermee te werken.

7. Interpersoonlijke intelligentie (Samen-knap)

Het vermogen om anderen te voelen, te begrijpen, te

begeleiden, te leiden en te beïnvloeden.

8. Intrapersoonlijke intelligentie (Ik-knap)

Het vermogen om te reflecteren en op basis daarvan de

juiste beslissingen te nemen.

Door vanuit Meervoudige Intelligentie te werken, kijk

je op een fundamenteel andere manier naar mensen.

Wanneer we er in het onderwijs in slagen om alle capa-

citeiten van een leerling aan te spreken, zal deze zich

ongetwijfeld meer erkend voelen. bovendien leidt deze

manier van aanpak ook tot een verrijking van heel de

klasgroep.

(Uit: Meervoudig intelliGENT, een samenwerking van MI-school

De Letterdoos & de Pedagogische Begeleidingsdienst Stad Gent,

september 2010)

zo creëer IK een veIlIge oMgevIng ...

In

dez

e ch

eckl

ist

kun

je aanvinken waaraan je reeds werkt

20

goed

oM

WeTen!

In MIjn sChooL

De crIterIa zo WerKen WIj hIeraan / zo WIllen WIj hIeraan WerKenElk kind kan op school zichzelf zijn.

In onze school worden kinderen niet beperkt tot één referentiegroep. Ze worden bekeken vanuit de verschillende groepen waartoe zij behoren. Onze school neemt verschillende initiatieven om de leerlingen te leren kennen.De leerlingen voelen zich goed bij de inkleding van onze school. Ze hebben hier zelf ook inspraak in.In onze school zijn alle kinderen welkom, ongeacht hun afkomst! We doen al het mogelijk om de diversiteit in de buurt ook in onze school terug te vinden en streven naar een open inschrijvingsbeleid.We zorgen ervoor dat in kader van ons schoolaanbod alles voor alle kinderen en hun ouders financieel haalbaar is. In MIjn KLas

De crIterIa zo WerK IK hIeraan / zo WIl IK hIeraan WerKenIn mijn klas kan elk kind zichzelf zijn.

Ik leer mijn leerlingen aan het begin van het jaar zo goed mogelijk kennen door observaties en gesprekken. In mijn klas wordt elk kind als een individu gezien, met eigen talenten en dromen, met een eigen verhaal. Hiermee houd ik voortdurend rekening tijdens mijn lessen en activiteiten.Ik bekijk kinderen in mijn klas niet vanuit één referentiegroep, maar weet dat ze bij verschillende subgroepen behoren. Ik heb aandacht voor sociale relaties bij mijn leerlingen.

Ik heb oog voor de noden en behoeften van alle leerlingen.

Ik heb speciale aandacht voor kinderen uit kansengroepen: kinderen met een andere thuistaal, met een lage sociaal economische status (SES), met extra individuele noden, … In de inkleding van mijn lokaal zorg ik ervoor dat leerlingen zich goed voelen. Ik let erop dat ik steeds respectvol communiceer naar en over mijn leerlingen, zowel in taalgebruik als in houding. Ik heb oog voor financiële en materiële drempels van de ouders van mijn leerlingen en houdt hiermee rekening in mijn lessen.

21

2) uItgaan van De leefWerelD

van KInDeren

alle kinderen krijgen voldoende kansen om hun

eigen leefwereld in de klas te brengen en zich

te herkennen in klas- en schoolpraktijk.

een kind in al zijn facetten

In een solidaire school wordt altijd naar alle facetten van

de achtergrond van elk kind gekeken. Wanneer kinderen hun

leefwereld niet terugvinden in de klas, zullen ze zichzelf

niet gewaardeerd voelen. Door het opmerken van dingen

die voor zichzelf niet, maar voor klasgenootjes wel normaal

zijn, steken ze bovendien heel wat op van en over elkaar.

De aanwezige diversiteit* wordt zo gedurende de lessen op

een positieve manier zichtbaar gemaakt. Het wordt gezien

als iets vanzelfsprekend.

Subtiel en niet dwingend

We pleiten ervoor om de heersende diversiteit steeds op

een geïntegreerde manier aan bod te laten komen. Ze kan

verwerkt worden in oefeningen, projecten, in het aanbod

spelmateriaal en boeken, ... Het is mogelijk om ze te

gebruiken als vertrekpunt of als uitbreiding van een leson-

derwerp. Voorwerpen van thuis laten meenemen of eens

enkele woordjes Bulgaars in een wero-les over groenten,

zijn mooie voorbeelden.

Heel belangrijk is dat verschillen niet altijd benoemd

moeten worden. Kinderen mogen niet gefixeerd worden

in hun anders-zijn. Wanneer ze niet zelf aangeven iets

te willen vertellen over hun leefwereld, is het dan ook af

te raden het kind hierover in de klas rechtstreeks aan te

spreken.

zo vertreK IK vanuIt De leefWerelD van MIjn leerlIngen ...

* DIverSIteIt IS een

zeer ruIM begrIP. het

oMSlaat culturele

verSchIllen, verSchIllen

In gezInSSaMenStellIng,

SocIale en/of econoMISche

verSchIllen, DIverSe

InDIvIDuele verSchIllen. 22

In MIjn sChooL

De crIterIa zo WerKen WIj hIeraan / zo WIllen WIj hIeraan WerKenElk kind vindt in onze school raakvlakken met zijn of haar leefwereld.

In onze school krijgen leerlingen voldoende mogelijkheden om elkaars leef-wereld beter te leren kennen.

In onze school hebben we respect voor de diverse thuisculturen die onze leerlingen kennen.

In onze school hebben we respect voor eventuele andere thuistalen van de leerlingen. Deze kennen ook een plaats binnen de schoolmuren.

In MIjn KLas

De crIterIa zo WerK IK hIeraan / zo WIl IK hIeraan WerKenElk kind vindt in mijn klas voldoende referentiepunten uit zijn leefwereld.

Ik geef elk kind ruimte om vrijblijvend zelf zijn leefwereld in de klas te brengen.Ik geef mijn leerlingen voldoende mogelijkheden om elkaars leefwereld beter te leren kennen: via groepsopdrachten, taken, gemeenschappelijke weekver-antwoordelijkheden, …Als mijn leerlingen leuke ideeën hebben voor een project, hou ik bij het kiezen van een nieuw project hiermee rekening.Ik probeer zicht te krijgen op de veelheid aan competenties van alle leerlin-gen. Ik las hiervoor voldoende observatiemomenten in, ik benut klasgesprek-ken om de leerlingen beter te leren kennen, etc.De heersende diversiteit van de klaspopulatie komt op een geïntegreerde manier aan bod in mijn leerstof, projecten, aanbod en lesactiviteiten.Ik ben op de hoogte van de thuissituatie en de (sociale/culturele/religi-euze/…) achtergrond van elke leerling in mijn klas en houd hiermee rekening tijdens mijn lessen en activiteiten.Ik weet welke taal mijn leerlingen thuis spreken.

Bij het uitwerken en organiseren van activiteiten, hou ik rekening met de leefwereld en achtergrond van de leerlingen (bv. bij het koken, kostprijs activiteiten, …)

23

3) Met elKaar In DIaloog gaan

er is een open dialoog tussen leerkrachten,

directies, leerlingen, ouders en andere partners

van de school. Deze dialoog berust op ideeën

van gelijkwaardigheid en wederzijds respect.

Wanneer spreken met elkaar moeilijk of stroef verloopt,

wordt streven naar onderlinge solidariteit niet evident. Een

goed gesprek en een goede verstandhouding liggen mee

aan de basis van het opkomen voor rechtvaardigheid en

solidariteit. In een school is dit niet altijd even gemakke-

lijk. Alle mogelijke karakters, meningen, ideeën, … komen

dikwijls met elkaar in contact: kinderen, leerkrachten,

directie, zorgpersoneel, administratief en organisatorisch

personeel, ouders, …

Het is heel belangrijk dat dialogen tussen alle betrokkenen

van een school voortdurend positief gestimuleerd worden.

Met Solidaire Scholen willen we dan ook speciaal aandacht

schenken aan (het stimuleren van) deze dialogen; tussen

leerlingen onderling, tussen leerling(en) en leerkracht,

tussen leerkrachten onderling, binnen het hele schoolteam,

tussen leerkracht(en)/schoolteam en ouder(s), tussen

ouders onderling.

Verschillende activiteiten kunnen dialogen stimuleren en

in stand houden. Zo bevorderen klasoverschrijdende projec-

ten de dialoog bij leerlingen en leerkrachten. Het creëren

van informele momenten (tussen de verschillende actoren

onderling of met alle actoren samen) kan dan weer een

open houding tegenover elkaar stimuleren. Belangrijk is

wel dat er een ongedwongen sfeer heerst en er ook conti-

nuïteit in deze activiteiten te vinden is.

zo StIMuleer IK DIaloog ...

24

In MIjn sChooL

De crIterIa zo WerKen WIj hIeraan / zo WIllen WIj hIeraan WerKenWij hebben als leerkrachtenteam voldoende mogelijkheden om onderling ervaringen en kennis uit te wisselen.Er vinden regelmatig klasoverschrijdende projecten plaats, waarbij leerlingen samenwerken en/of elkaar helpen om tot resultaat te komen. Leerlingen hebben inspraak in het schoolgebeuren. Ze krijgen mogelijkheden om hun mening te uiten.Onze school heeft een leerlingenraad, waarvoor alle leerlingen zich kunnen opgeven.Onze school creëert informele momenten binnen de verschillende groepen schoolactoren (leerkrachten, leerlingen, ouders, buurtbewoners,…).Onze school creëert informele momenten tussen verschillende groepen schoolactoren (leerkrachten - leerlingen, leerkrachten - ouders, leerkrachten - buurtbewoners, …).Onze school onderneemt pogingen om ouders met elkaar in contact te brengen.In de algemene communicatie (bv. in agenda’s) van onze school wordt er gebruik gemaakt van heldere en duidelijke communicatie (bv. door picto-grammen), die alle betrokkenen kunnen begrijpen (zie o.a. www.sclera.be, www.pratenmetelkaar.be, www.deschoolbrug.be) Onze school heeft een ouderraad, waarin ouders met verschillende achter-gronden vertegenwoordigd zijn.Onze school streeft ernaar om met alle ouders in contact te komen, dit kan eventueel via huisbezoek. In MIjn KLas

De crIterIa zo WerK IK hIeraan / zo WIl IK hIeraan WerKenIn mijn klas vinden er regelmatig heterogene groepswerken plaats, waarbij leerlingen samenwerken en/of elkaar helpen om tot resultaat te komen.Leerlingen hebben inspraak in het klas- en leergebeuren. Ze krijgen op deze niveaus mogelijkheden om hun mening te uiten.Leerlingen krijgen van mij de mogelijkheid om van elkaar te leren en met elkaar in discussie te gaan.In mijn klaspraktijk laat ik ruimte om conflicten tussen leerlingen uit te klaren.Ik bied mijn leerlingen de mogelijkheid om met mij in dialoog te gaan.

25

4) PartIcIPatorISch en

ervarIngSgerIcht WerKen

leerlingen leren door ervaringen op te doen.

Door keuzemogelijkheden in hun eigen

leerproces zullen ze ook meer gemotiveerd

zijn. ook andere betrokkenen (zoals ouders

en buurtbewoners) kunnen bijdragen aan

participatie en ervaringsgericht leren in school.

al doende leert men!

In een solidaire school krijgen leerlingen voldoende moge-

lijkheden om ook van elkaar en elkaars ervaringen te leren.

Niets is zo boeiend als het uitwisselen van ervaringen van

leerlingen in en tussen klassen. Dat maakten we ook reeds

in de vorige paragraaf duidelijk. Tevens biedt een participa-

torische en ervaringsgerichte manier van werken leerlingen

de kans om concepten te ervaren, i.p.v. er enkel over te

lezen. Ze krijgen bijgevolg de mogelijkheid om actief te

leren, dingen zelf te ondervinden en uit te proberen. Een

solidaire school daagt leerlingen m.a.w. uit om hun demo-

cratische capaciteiten te ontwikkelen.

Iedereen ervaringsdeskundige!

Ook ouders kunnen een aardig steentje bijdragen. Niet

enkel bij het begeleiden van een externe activiteit of voor

de zwemles. Ook in de klas kunnen heel wat ouders actief

iets inbrengen: over job of hobby, tijdens een project rond

bouwen, de week rond gezonde voeding, etc. Elke ouder

is wel ergens (ervarings)deskundige in. Meer ouders dan

men denkt, zijn bereid om hun ervaring of capaciteiten met

(de schoolgenootjes van hun) kinderen te delen. Kinderen

leren hier veel uit en komen zo ineens een pak dichter bij

de realiteit te staan.

Maar ook om ouders actief te betrekken bij het leergebeu-

ren van hun kinderen, is deze aanpak zeer doeltreffend.

Een dergelijke ouderparticipatie zorgt ervoor dat school

en ouders meer mogelijkheden krijgen om samen aan de

opvoeding van de kinderen te kunnen werken, wat de

ontwikkeling van het kind ten goede komt.

zo StIMuleer IK PartIcIPatorISch en ervarIngSgerIcht WerKen ...

26

In MIjn sChooL

De crIterIa zo WerKen WIj hIeraan / zo WIllen WIj hIeraan WerKenOnze school zorgt ook voor ervaringsgerichte activiteiten op schoolniveau (bv. Leerlingen uit verschillende klassen onderhouden samen de schooltuin)

De school onderneemt voldoende actie om ouders bij de leerstof en het pedagogische project van de school te betrek¬ken. Dit kan door o.a. geregeld open klasmomenten te creëren Onze school probeert a.d.h.v. verschillende activiteiten de betrokkenheid van ouders te vergroten

De oudergroep in onze school bepaalt mee het thema van enkele klasover-schrijdende activiteiten van de school

In MIjn KLas

De crIterIa zo WerK IK hIeraan / zo WIl IK hIeraan WerKenMijn leerlingen krijgen ruimte om persoonlijke ervaringen met de klas te delen. Ik probeer hier ook leerervaringen aan te koppelen.

Mijn leerlingen krijgen kansen om van elkaars leerervaringen te leren.

Werken in projecten, waarbij de leerlingen zelf thema’s kiezen waarrond zij willen werken, stimuleert hen om nog meer te participeren en ervaringen op te doen.Ik zorg voor levensechte leersituaties waarin de leerlingen zelf de concepten ervaren. (bv.: de leerlingen koken zelf een vegetarische maaltijd)

Mijn leerlingen kunnen hun eigen leerproces mee richting geven.

Ik werk regelmatig klasoverschrijdend.

Ik vraag ouders (, grootouders en anderen) als ervaringsdeskundigen om bepaalde leerstof kracht bij te zetten.

Door regelmatig met hen af te stemmen, werk ik samen met de ouders aan het ontwikkelingsproces van mijn leerlingen.

27

zo KIjK IK over De SchoolMuren heen ...

5) over De SchoolMuren heen KIjKen

een school maakt deel uit van haar buurt.

Daarom is de buurt belangrijk voor een school.

ook in de buurt vind je tal van mogelijkheden

om kennis en vaardigheden op te doen.

leerlingen en leerkrachten kunnen hiervan op

verschillende manieren genieten, binnen en

buiten de schoolmuren.

Kinderen leven op verschillende plaatsen: thuis, op school,

in de buurt, in de sportclub, op het speelplein, in de jeugd-

beweging, onder vrienden,… Op al deze verschillende

plaatsen leren kinderen. Niet alleen binnen de schoolmuren,

maar ook ver daarbuiten snuiven kinderen vaardigheden en

kennis op. Dit gebeurt zowel formeel als informeel, zowel

bewust als onbewust. Dit geheel vormt een brede leer- en

leefomgeving voor elk kind (Nicaise & Desmedt, 2009).

een solidaire school is een brede school

Jammer genoeg hebben niet alle kinderen evenveel moge-

lijkheden om veel ervaringen buiten de schoolmuren op te

doen. Veel kinderen komen nog te weinig in contact met

de verschillende initiatieven in hun buurt. Solidaire Scholen

spoort scholen aan om hun poorten open te zetten, zodat

het wel voor alle leerlingen mogelijk wordt om kennis te

maken met het ruime pallet aan organisaties en activitei-

ten (buurtcentra, sportclubs, muziek- en tekenscholen,

allerhande verenigingen en cultuurcentra). Allen dragen ze

ongetwijfeld bij tot een brede en verrijkende ontwikkeling.

Zo is een solidaire school ook een Brede School, waarbij

er gestreefd wordt naar een samenwerkingsverband tussen

verschillende sectoren uit de buurt die samen werken aan

een breder leer- en leefomgeving in de vrije tijd en op

school.

zo veel extra’s?!

Dit alles hoeft voor leerkrachten of scholen geen extra tijd

in beslag te nemen. De leerkracht zal weliswaar gedeelte-

lijk een andere jobinvulling krijgen. Hij zal af en toe meer

een coördinerende taak op zich nemen, contacten leggen

en onderhouden, verbanden proberen zien en dit alles in

een curriculum gieten. Het is echter niet nodig dat leer-

krachten alle activiteiten zelf moeten organiseren en bege-

leiden, noch dat ze over elk onderwerp zelf alle expertise

dienen te hebben. Die expertise kunnen de schoolexterne

partners meegeven. Waarom haal je voor de lessen Beeld

bijvoorbeeld die kunstenaar uit de buurt niet in de klas?

Of waarom eens geen uitstap naar het nabije rusthuis?

Misschien kunnen de kinderen wel eens een babbel slaan

met de buurtbakker over hoe je nu net brood maakt. Tege-

lijkertijd leren ze ook iets bij over maten en gewichten,

krijgen ze een ruimere woordenschat, etc. .

Directies kunnen er dan weer voor zorgen om hun school-

poorten langer te openen voor de zogenaamde buiten-

schoolse activiteiten of kunnen nauwer gaan samenwerken

met bepaalde centra, zodat leerlingen na de schooluren

daar terecht kunnen. Laat bijvoorbeeld die buurtfanfare in

jouw school repeteren en zorg zo dat ook kinderen van

jouw school de mogelijkheid krijgen om met hen kennis

te maken. Waarom niet voor een lager prijsje teken- en

schildercursus in eigen school aanbieden, verzorgd door de

teken- of kunstacademie van een beetje verder op?

zelf graag een breDe School oPStarten?

Neem dan een kijkje op

http://www.ond.vlaanderen.be/bredeschool. 28

In MIjn sChooL

De crIterIa zo WerKen WIj hIeraan / zo WIllen WIj hIeraan WerKenOnze school heeft een goed zicht op wat er zich in de buurt afspeelt, we kennen alle verenigingen en hun werking en visie. We onderhouden contacten met de verschillende verenigingen in de buurt. Deze verenigingen komen uit verschillende sectoren. Onze school zorgt dat de buurt voldoende gekend is bij onze leerkrachten.

We maken voor schoolse activiteiten gebruik van alle mogelijke faciliteiten in de buurt.We stellen onze schoolpoorten open voor verenigingen en centra in onze buurt. Binnen onze school is er één leerkracht verantwoordelijk voor het coördine-ren van de Brede School. Scholen en verenigingen uit een buurt komen op geregelde tijdstippen samen om van elkaars werking op de hoogte te blijven. Onze school brengt met andere scholen en met verenigingen in onze buurt gedeelde en gekoppelde doelen in kaart. In MIjn KLas

De crIterIa zo WerK IK hIeraan / zo WIl IK hIeraan WerKenIk heb als leerkracht een goed zicht op wat er zich in de buurt van de school afspeelt en refereer hier regelmatig naar in mijn lessen.

In mijn lessen maak ik gebruik van alle mogelijke faciliteiten uit de buurt om zo een diversiteit aan leer- en leefomgevingen aan te bieden.

Ik gebruik in de klas de expertise van verenigingen en bewoners uit de buurt (muziek, beeld, wiskunde, …).

Leerlingen krijgen via lessen, projecten en activiteiten de kans de buurt beter te leren kennen.

Leerlingen hebben voldoende mogelijkheden tot het uitwisselen van buurtge-relateerde ervaringen.

Leerlingen krijgen de mogelijkheid om ook zelf op ontdekking te gaan in de buurt.

29

6) aanDacht SchenKen aan een

MaatSchaPPIjKrItISch houDIng

leerlingen en onderwijspersoneel krijgen

bagage om kritisch met de sociale realiteit te

kunnen omgaan.

Kritische leerlingen in woord en daad

Wereldburgers nemen niet alles wat ze voorgeschoteld

krijgen als waar aan. Maatschappijkritisch zijn, is niet

altijd even simpel. Het vraagt wel wat training en een hele

hoop kennis! Leerlingen hebben bagage nodig om essen-

tiële kritische vragen te kunnen stellen en om de sociale

realiteit te kunnen bevragen. Het hebben van voldoende

kennis, gegevens uit verschillende bronnen en over diverse

thema’s (geschiedkundige, politieke, ecologische, econo-

mische en sociale thema’s), is een grote must! Dit stimu-

leert het systeemdenken, het vermogen om onderliggende

relaties en samenhangen te ontdekken in dynamische,

complexe systemen. Hierbij is het ook noodzakelijk om

bepaalde vaardigheden onder de knie te krijgen: dingen in

vraag durven stellen, leren op zoek gaan naar verschillende

visies, …

Wanneer kinderen kritisch leren nadenken, krijgen ze

de mogelijkheid om de geschiedenis en de actualiteit

vanuit een globaal standpunt te zien. Hierdoor zullen ze

niet enkel vanuit hun standpunt of vanuit de norm naar

de wereld kijken. Ze kunnen zo ook aandacht schenken

aan kansengroepen of groepen die onderdrukt worden,

wat zeker essentieel is als je een echte wereldburger wil

worden. In dit opzicht is het ook belangrijk dat scholen

voldoende aandacht schenken aan de actualiteit. ⇒ Dit kan

door leerlingen zoveel mogelijk kansen te geven om over

(onrechtvaardige) gebeurtenissen na te denken, hierover

van mening uit te wisselen en een eigen mening te formu-

leren.

Maar het is ook belangrijk om voortdurend zichzelf in vraag

te kunnen stellen. Kritisch in het leven staan, heeft geen

relevantie zonder enige vorm van zelfreflectie.

een maatschappijkritische leerkracht

worden én blijven

De leerkracht dient ook zelf over voldoende bagage te

beschikken om maatschappijkritisch in het leven te staan

en alles te kunnen opvangen. We hechten er dan ook veel

belang aan dat (student)leerkrachten voldoende tijd en de

nodige ruimte krijgen om zichzelf wat bij te scholen in

maatschappelijke gebeurtenissen en thema’s (oorlogen,

scheve Noord-Zuidverhoudingen, migratie, …).

Bovendien is het noodzakelijk om als (student)leerkracht

verschillende bronnen te hanteren, niet zomaar één media-

bron als waar aan te nemen. Wanneer je verschillende

bronnen uit verschillende hoeken en strekkingen naast

elkaar legt, zul je al snel grote verschillen opmerken.

Als leerkracht is zelfreflectie ook zeer belangrijk als je jouw

leerlingen maatschappijkritisch wil opvoeden: wat is je

eigen houding tegenover bepaalde onderwerpen? Ben je je

bewust van je eigen vooroordelen en hoe ga je hiermee

om?

zo StIMuleer IK een MaatSchaPPIj KrItISche houDIng ...

30

In MIjn sChooL

De crIterIa zo WerKen WIj hIeraan / zo WIllen WIj hIeraan WerKenIn onze school hebben leerkrachten de mogelijkheid zichzelf niet alleen pedagogische maar ook inhoudelijk bij te scholen over belangrijke maat-schappelijke en actuele thema’s (zoals diversiteit, Noord/Zuid, …).

Als school vinden we het belangrijk dat leerkrachten kritische en verschil-lende bronnen hanteren bij het uitwerken van maatschappelijk gerelateerde thema’s.

De school zorgt ervoor dat leerkrachten beroep kunnen doen op de onder-steuning van gespecialiseerde organisaties bij het uitwerken van lesmateria-len en projecten die gerelateerd worden aan maatschappelijke thema’s.

In MIjn KLas

De crIterIa zo WerK IK hIeraan / zo WIl IK hIeraan WerKenIk raadpleeg verschillende bronnen bij de uitwerking van maatschappelijke thema’s.

Ik creëer regelmatig momenten in de klas waarop leerlingen kritisch over de actualiteit kunnen reflecteren en uitwisselen (bv. les actualiteit, tijdens het startgesprek van de week, …). Ik grijp zoveel mogelijk momenten aan om met mijn leerlingen kritisch stil te staan bij datgene wat geleerd wordt. (Tip: kritisch stilstaan, kan evengoed tijdens een bv. wiskundeles over lenen en afbetalen.)Ik probeer kritische opmerkingen, maar ook andere opmerkingen en uitspra-ken van mijn leerlingen in de klas bespreekbaar te maken.

Tijdens lessen geschiedenis en andere maatschappelijke vakken bied ik voldoende bronnen aan/maak ik gebruik van voldoende bronnen.

Aan de hand van activiteiten, taken en projecten stimuleer je leerlingen om een kritische houding aan te nemen. (Bv.: een wekelijkse schoolkrant of een live actualiteitsoverzicht, waaraan telkens enkele leerlingen van de klas werken)Ik stimuleer ook zelfreflectie, zowel bij mijn leerlingen als bij mezelf. Ik zorg voor concreet materiaal om aan zelfreflectie te kunnen doen.

31

7) actIe en engageMent StIMuleren

leerlingen krijgen de mogelijkheid om op te

komen tegen onrecht en zelf bij te dragen aan

positieve verandering in de wereld.

en… actIe!

Wereldburgers komen op voor een betere, meer rechtvaar-

dige wereld. Vooraleer mensen zich voor iets inzetten,

willen ze het gevoel hebben dat het ook effectief loont. Dat

ook zij hun steentje kunnen bijdragen aan verandering.

Als we kinderen vragen de wereld kritisch te benaderen,

maar hen niet stimuleren om hierop te reageren, zullen

ze geen wereldburgers worden. Integendeel, ze zullen er

niet in geloven. Het is de rol van de leerkracht om aan te

geven dat er actiemogelijkheden zijn. Kinderen dienen in

hun schoolloopbaan de mogelijkheid te krijgen zelf actief

te kunnen deelnemen aan verandering, hoe kleinschalig

het ook mag zijn. Dit kan verder gaan dan een jaarlijkse

geldinzamelactie voor één of ander goed doel. Waarom,

bijvoorbeeld, zouden de kinderen niet zelf een artikeltje

schrijven over iets waar zij het niet mee eens zijn en dit op

de schoolwebsite plaatsen? Of misschien willen de leerlin-

gen wel eens een kunstwerk realiseren met een duidelijke

boodschap?

Solidariteit? een engagement van de school!

Ook de solidaire school zelf moet standpunten durven

innemen, openlijk durven ingaan tegen institutionele

vormen van discriminatie en zo streven naar een meer

rechtvaardige wereld. Dit kan ze bijvoorbeeld doen door in

te gaan tegen de uitwijzing van minderjarige vluchtelingen

die al lange tijd in België wonen en naar school gaan, maar

ook door tijdens pauzes eerlijke producten aan te bieden

of een inzameling te doen voor het daklozencentrum in de

buurt. Enkel dan straalt de school geloofwaardigheid uit en

is er sprake van een echte solidaire school.

zo StIMuleer IK actIe en engageMent ...

32

In MIjn sChooL

De crIterIa zo WerKen WIj hIeraan / zo WIllen WIj hIeraan WerKenWe nemen als school standpunten in en durven openlijk in te gaan tegen institutionele vormen van discriminatie.

Onze school voert een maatschappelijk en ecologisch verantwoord school-beleid. We houden hier rekening met ecologische, economische en sociale gevolgen van de aankopen. (bv. Fair trade, Bio).

Onze school doet regelmatig mee aan acties om de solidariteit binnen de school te stimuleren.

Onze school doet regelmatig mee aan acties om de solidariteit buiten de school te stimuleren.

De school biedt leerlingen actiemogelijkheden aan waarbij ze een concreet engagement kunnen aangaan.

In MIjn KLas

De crIterIa zo WerK IK hIeraan / zo WIl IK hIeraan WerKenIk laat leerlingen kennismaken met verschillende acties en initiatieven voor verandering. Hiervoor doe ik beroep op de actualiteit.

Ik stimuleer leerlingen a.d.h.v. projecten en taken om acties uit te werken en engagementen aan te gaan.

Voorstellen van leerlingen om een bepaald engagement aan te gaan of een bepaalde actie uit te werken met als doel de samenleving positief te verande-ren, onthaal ik positief. Waar nodig ondersteun en begeleid ik deze.

Ik maak leerlingen bewust dat ze zelf op verschillende manieren een engage-ment kunnen aangaan of actie kunnen voeren.

33

34

3.soLIdaIRe sChoLen ...

heT pLaTFoRM

om bovenstaande principes in klas en school te kunnen concretiseren, heb je als

organisatie een breed aanbod van vormingen en lesmaterialen nodig. het is onmo-

gelijk dat één organisaties een kwalitatief aanbod voor al deze zeer specifieke

principes kan ontwikkelen. Dat is ook niet nodig. er zijn reeds tal van organisaties

en initiatieven die in bepaalde thema’s zeer sterk gespecialiseerd zijn. Samenwer-

ken in het Platform Solidaire Scholen is veel boeiender dan allen alleen te werken

en steeds weer het wiel te moeten uitvinden.

35

3.1. een totaalPaKKet: IeDere organISatIe

haar eIgen SPecIalISatIe(S)!

In het Platform Solidaire Scholen zetelen verschillende

gespecialiseerde organisaties die willen meewerken aan

het opvoeden tot wereldburgers en die streven naar gelijke

onderwijskansen voor alle kinderen. De organisaties vullen

elkaar aan in hun werking. Elke organisatie ondersteunt

en onderschrijft alle principes, maar heeft haar eigen

specialisatie(s) en legt bijgevolg haar eigen accenten. Elk

van hen behoudt haar eigen aanbod, gebaseerd op haar

sterktes. Maar samen in het Platform Solidaire Scholen

bieden deze organisaties aan scholen een totaalpakket

aan. Het Platform zorgt dan ook voor een goed systeem

van doorverwijzing, zodat elke school telkens het meest

geschikte aanbod kan verwachten.

Het Platform Solidaire Scholen kent geen vaste part-

ner¬groep. Organisaties die zich in één of meer principes

van Solidaire Scholen kunnen terugvinden en die bereid

zijn om deze visietekst te onderschrijven, kunnen zich vrij

aanslui¬ten bij het platform.

Achteraan in deze brochure vindt men een uitneembare

poster waarop alle organisaties met hun eigen specialisa¬ties

en hun contactinfo vermeld staan. Regelmatig wordt deze

poster bijgewerkt, waardoor ook nieuwe organisaties en

initiatieven kunnen worden opgenomen.

3.2. WerKgroeP SolIDaIre Scholen?

Via haar inhoudelijke werkgroep biedt het Platform Soli-

daire Scholen aan al haar partnerorganisaties, maar ook aan

geïnteresseerde leerkrachten en andere onderwijsactoren

de mogelijkheid om van elkaar te leren en aan inhoudelijke

uitwisseling te doen.

Één maal per trimester, telkens op een leerrijke locatie,

wisselen alle geïnteresseerden ervaringen en visie uit over

inhoudelijke thema’s die aanleunen bij de principes van

Solidaire Scholen (thema’s uit de actualiteit, thema’s die

deelnemers zelf voorstellen,...).

Bedoeling van deze werkgroep is tweezijdig. Aan de ene

kant willen we met deze inhoudelijke uitwisseling het Plat-

form Solidaire Scholen voeden en verstevigen. Anderzijds en

minstens even belangrijk, gebruiken alle deelnemers deze

inhoudelijke uitwisseling ook in hun eigen werkomgeving,

als leerkracht, educatief medewerker, integratiemedewer-

ker, …

De partnerorganisaties die deelnemen aan de Werkgroep

Solidaire Scholen bereiden ook samen de tweejaarlijkse

studiedag Solidaire Scholen voor.

Tevens kan (een deel van) de werkgroep zich engageren om

een debatavond naar derden te organiseren of een opinie-

stuk (lezersbrief,…) te schrijven.

Interesse? Neem contact op met

Greet Poelvoorde via

greet.poelvoorde@bevrijdewereld.be

of via 03/777.20.1536

37

38

4.InTeRessanTe LInKs

en bIbLIogRaFIe

zoveel informatie, zoveel lovende initiatieven. We geven een overzicht!

39

4.1. IntereSSante lInKS

MonDIale vorMIng

è bevrijde Wereld is een ngo voor ontwikkelingssa-menwerking. De organisatie werkt samen met lokale partners aan betere voedselsituatie in West-Afrika, Bolivia en de Filippijnen. Voor het basisonderwijs geeft Bevrijde Wereld via baobab Wereldklas kinde-ren een bredere kijk op de wereld.

Website: www.bevrijdewereld.be Educatieve spelletjeswebsite: www.mbooloo.org

è le coron is een organisatie in Mons (Bergen) die met scholen samenwerkt om leerlingen te informe-ren over thema’s zoals migratie, slavernij, oorzaken van oorlogen. Le Coron is ook een plaats waar kinderen tussen 8 en 13 jaar elke woensdagnamid-dag en tijdens de vakanties verschillende workshops kunnen volgen.

Website: www.mbooloo.org

è Kleur bekennen stimuleert, promoot en onder-steunt mondiale vorming en actief wereldburger-schap in het onderwijs. Kleur Bekennen helpt scholen projecten op te zetten en geeft financiële ondersteuning.

Website: www.kleurbekennen.be

è Studio globo is een ngo voor ontwikkelingssamen-werking, gespecialiseerd in mondiaal en intercultu-reel leren voor het onderwijs.

Website: www.studioglobo.be

è Djapo is een NGO (Niet Gouvernementele Organisa-tie) die mondiale vorming naar het kleuter-, lager- en secundair onderwijs brengt.

Website: www.djapo.be

StuDIe- en Projectcentra DIe WerKen ronD gelIjKe onDerWIjSKanSen

è Steunpunt Diversiteit en leren ondersteunt scholen, leerkrachten en andere sectoren op vlak van omgaan met die diversiteit.

Website: www.diversiteitenleren.be

è lokaal overleg Platvorm Website: www.lop.be

è School+: Dit initiatief is een platform voor een school zonder uitsluiting. Het richt zich naar alle Belgische scholen die zich willen inzetten voor een meer effectief onderwijs voor sociaal achtergestelde groepen, en hun partners.

Website: http://www.school-ecole-plus.be/Home.htm

è hiva: Het HIVA is een multidisciplinaire onderzoeks-instelling gespecialiseerd in wetenschappelijk en beleidsondersteunend onderzoek en verbonden aan de K.U.Leuven. Sinds zijn ontstaan, heeft het HIVA het thema onderwijs en sociale ongelijkheid als één van de speerpunten in zijn onderzoeksagenda.

Website: www.hiva.be

è Steunpunt Studie- en loopbaanbegeleiding Het Steunpunt ‘Studie- en schoolloopbanen’ is een

Vlaams multidisciplinair expertisecentrum, gefi-nancierd door de Vlaamse Regering. Het Steunpunt onderzoekt in welke mate en in welk opzicht de schoolloopbanen, alsook de paden van school naar werk verschillen tussen jongeren, o.a. naargelang hun sociale achtergrond.

Website: www.steunpuntloopbanen.be

40

41

Interculturele SaMenlevIng – IntegratIe

è jongeren tegen racisme is een vzw die werkt aan vooroordelenbestrijding en antiracistische vorming bij jongeren. Het beoogt de vorming van jongeren om, ongeacht hun afkomst, goed te functioneren in een samenleving die geken-merkt is door een grote etnische, culturele en sociale diversiteit. Het deelproject School Zonder Racisme richt zich op de onderwijswe-reld.

Website: www.schoolzonderracisme.be

è De 8: Het Antwerps Minderhedencentrum De8 vzw streeft naar gelijke kansen voor alle etnisch-culturele minderheden en naar een samenleving die positief omgaat met etnisch-culturele diversiteit. Om dit te bereiken, werkt De8 ook gericht naar het onderwijs.

Website: www.de8.be

è oDice vzw is het Oost-Vlaams diversiteitencen-trum. Het provinciaal integratiecentrum ODiCe streeft naar een volwaardige deelname van elke burger aan de samenleving en geeft hierbij speciaal aandacht aan etnisch-culturele minder-heden.

Website: www.odice.be

è vzw foyer houdt zich op het gemeentelijke, regionale en internationale vlak bezig met de globale problematiek van de integratie van allochtone bevolkingsgroepen. Vzw Foyer spitst zich ook toe op meertaligheid in het onderwijs.

Website: www.foyer.be

è agora is een Gents partnerschap tussen indi-viduen en groepen vanuit één gezamenlijke bekommernis: werk maken van de wijze waarop de vele etnisch culturele gemeenschappen die de stad rijk is mee kunnen sleutelen aan het samen leven. AGORA ondersteunt daarom allochtone middenveldorganisaties en ontwik-kelt (mee) projecten die de participatie en inspraak van deze groepen verhogen.

Website: www.agora-gent.be

è Ing (Intercultureel Netwerk Gent) vzw is een maatschappelijke voorziening die werkt aan een samenleving die positief omgaat met diversiteit en met de gevolgen van de migratie en waarin mensen die behoren tot een etnisch culturele minderheid volwaardig participeren aan het maatschappelijk leven.

Website: www.ingent.be

è Minderhedenforum Website: www.minderhedenforum.be

è vlaams Minderheden centrum. Het Vlaams Minderhedencentrum is een expertisecentrum, gespecialiseerd in samenlevingsvraagstukken. Ze onderzoeken hoe mensen met een verschil-lende afkomst of cultuur met elkaar kunnen samenleven en evenwaardig burger zijn. Het centrum verspreidt deze kennis en expertise naar organisaties en verenigingen en adviseert de overheid. Website: www.vmc.be

è vloS is de Vluchtelingen Ondersteuningsgroep Sint-Niklaas die een educatieve werking naar het basisonderwijs heeft.

Website: www.vlos.be

è rode Kruis opvangcentrum Sint-niklaas: dit asielcentrum heeft een educatief aanbod voor het basis- en secundair onderwijs.

Website: www.rodekruis.be/NL/Activiteiten/Asiel

42

De School In een buurt, De buurt van een School

è brede school Websites: www.bredeschool.be www.ond.vlaanderen.be/bredeschool/

è School in zicht: maakt van scholen terug echte buurtscholen: scholen die een weerspiegeling zijn van hun wijk.

Website: www.schoolinzicht.be

è De Schoolbrug is de organisatie voor het onderwijsopbouwwerk in Antwerpen. Ze probe-ren een brug te slaan tussen de school en kwetsbare jongeren en hun ouders. Dit proberen ze te doen door enerzijds ouders en jongeren te ondersteunen in hun contacten met de school en anderzijds door de drempels die in scholen leerbedreigend zijn, te verlagen.

Website: www.deschoolbrug.be

è Samenlevingsopbouw oost-vlaanderen: Met haar onderwijsproject ‘Kleuterparticipatie’ streeft Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen met scholen, ouders en lokale partners naar gelijke onderwijskansen voor ieder kind. We werken op maat activiteiten uit om ouderbe-trokkenheid te verhogen.

Website: www.samenlevingsopbouw.be/oostvlaanderen

è Pedagogische begeleidingsdienst gent. De PBD Gent heeft een netoverschrijdend brugfigu-renproject. Het project staat in ter bevordering van de communicatie tussen de school, het gezin en de buurt. Op deze wijze wil men inves-teren in de verbetering van de relatie tussen de school en de gezinnen

Website: www.pbdgent.be

è ovDS (oproep voor een democratische school) is een lerarenorganisatie actief in Vlaanderen, Wallonië en Brussel. OVDS streeft ernaar dat alle jongeren, ongeacht hun sociale of etni-sche afkomst, de kennis en vaardigheden, de wetenschappelijke en kritische vorming, zouden verwerven om de wereld te begrijpen en te veranderen.

Website: www.democratischeschool.org

43

KanSarMoeDe

è beweging van mensen met een laag inkomen en kinderen geeft voorrang aan de aller-armsten. Zo wil deze beweging mee helpen bouwen aan een democratische samenleving, een samenleving waarin geen enkel individu en geen enkele bevolkingsgroep nog worden uitgesloten.

Website: www.armenaanhetwoord.be

è vzw De link is een kansarmoede-organisatie die samen met heel wat ervaringsdeskundigen een educatieve pakketten uitwerkte en vormin-gen geeft.

Website: www.de-link.net

è Schoolopbouwwerk turnhout ontwikkelde een signaallijst voor kansarmoede.

Website: www.turnhout.be/schoolopbouwwerk

è School van de hoop richt zich naar scholen met kansarme leerlingen. Een financiële onder-steuning en begeleiding worden verleend voor de ontwikkeling van vernieuwende projecten die tot doel hebben de integratie van de leerlingen en hun gezin te bevorderen.

Website: www.sk-fr-paola.be/nl/page/school-van-de-hoop

è SoS Schulden op School is een project dat scholen wil laten nadenken over het probleem van de hoge schoolkosten die aan gezinnen worden doorgerekend.

Website: sos.welzijn.net/index2.php

DIverSIteIt bIj het jonge KInD

è Decet staat voor Diversity in Early Childhood Education and Training. Het is een Europees netwerk waaraan lesgevers, beroepskrachten, onderzoekers en beleidsmakers uit 11 verschil-lende landen deelnemen. Ze stimuleren actief en kritisch de kwaliteit in de voorzieningen voor jonge kinderen. Binnen DECET gaat er steeds bijzondere aandacht naar aspecten als gelijke rechten, toegankelijkheid en respect voor diversiteit.

Website: www.decet.org

è Mutant is een bureau voor de kinderopvang, het onderwijs en de gezondheidszorg.

Al 30 jaar ontwikkelen zij methodieken en trainingen voor beroepskrachten, managers en gebruikers, doen praktijkgericht onderzoek, verzorgen publicaties en adviseren aan instel-lingen en overheden. Omgaan met diversiteit, in de ruimste zin van het woord (etniciteit, sociaal milieu, sekse, …) staat in hierbij centraal.

Website: www.mutant.nl

è vbjK is een expertisecentrum in opvoeding en kinderopvang. Ze voeren onderzoek naar de opvoeding en opvang van kinderen en zetten innovatieprojecten op, zowel in nationale als internationale context. Thema’s als diversi-teit, mannen als opvoeders, kwaliteit binnen de opvang en kinderopvang in steden staan centraal.

Website: www.vbjk.be

ervarIngSgerIcht leren

è cego is het Centrum voor ErvaringsGericht Onderwijs.

Website: www.cego.be

è freinet Website: www.freinet.be

KInDerrechten

è Kinderrechtencommissariaat Website:

http://www.kinderrechtencommissariaat.be

è unicef Website: www.unicef.be

44

4.2. bIblIografIe

gebruIKte lIteratuur

è Agirdag, O., Loobuyck, P. & Van Houtte, M. (2011), (de)segregatie in het Vlaamse onderwijs, uit Samenleving en Politiek, sampol, 2011/4

è Bigelow, B. (2007). Still Rethinking our Class-rooms, Rethinking schools, volume 21 nr 3 è Blommaert, J. & Van Avermaet, P. (2008). Taal, onderwijs en de samenleving. De kloof tussen beleid en realiteit, EPO

è De Ro, J. (2008) Education in Flanders. A broad view of the Flemish educational landsape 2008, Vlaamse Overheid

è Godot, E.A. (2006), Zonde van de tijd. Zeven opstellen over opvoeding, SWP

è Hirtt,N. Nicaise, I, De Zutter, D. (2007) De School van de Ongelijkheid,EPO

è Hirtt, N. (2006), Vlaamse gegevens PISA 2003

è Hooghe,M (x), Naar burgerschapsvorming op school, KUL

è Joos, A. Ernalsteen, V & Engels, M. (2010) Wat is een Brede School?, Steunpunt GOK – Steunpunt Diversiteit en Leren

è Juchtmans G. & Nicaise, I (2011), Implementa-tie van de eerste cyclus van het Gelijke Onder-wijskansenbeleid op school- en klasniveau in het Vlaamse basisonderwijs: een kwalitatief onder-zoek, KUL

è Kleur Bekennen, Wereldburgerschap in de klas: hoe doe je dat? Algemene informatiebrochure 2010-2011

è http://www.kleurbekennen.be/web/kb2/web/01_overklb.html

è Kohnstamm, R. (2009). De kleine ontwikkelings-psychologie. Het jonge kind, Bohn Stafleu van Loghum;

è Masschelein, J. (?) Kritische Theorie en Kritische Pedagogiek

è Nicaise, I. (2008). Gelijke kansen op school: wie wordt er slechter van? Van http://www.acw.be/downloads/degids/gelijke_kansen_op_school.pdf

è Nicaise, I. en Desmedt (red.) (2009). Gelijke kansen op school: het kan! Zestien sporen voor praktijk en beleid, School +.

è Pijl, M. (2011). Tweetaligheid is voor kinderen ene cadeau in KIDDO (2011, n°4), 11-13

è Poesen – Vandeputte, M & Nicaise I. (2008), kansarme leerlingen in de derde kleuterklas: afbakening en profiel van de doelgroep, KUL

è Rossaert, I. (2010) Ik heb mijn kind vleugels gegeven. De school moet het leren vliegen. Kans-armoede in het onderwijs. 10 tips van onderne-mende Beuwstue Ouder(s) Sint-Truiden.

è Ruelens, L, Nicaise, I & Desmedt, L. (2005), Gelijke onderwijskansen: we doen er wat aan, maar hoe? School+

è Studio Globo, Voorbij de kleuren. Verbonden-heid en solidariteit leren in het basisonderwijs.

è Tolsma. J & Wolbers, M (2010), Onderwijs als nieuwe sociale scheidingslijn? In: Tijdschrift voor Sociologie (2010, 3-4), 243-259

è Vandenbroeck, M (1999). De blik van de Yeti, SWP

è Vandenbroeck, M. (2004) Diverse diversities, Research Centre of Early Childhood Education

è Van Houtte, M. & Stevens, PA.J. (2010), School etnic composition and aspirations of immi-grant studenst in Belgium, Britisch Educational Research Journal, 36 (2), 209-237.

45

vernoeMDe WebSIteS en onlIne artIKelS:

è www.ond.vlaanderen.be/GOK/

è www.democratischeschool.org tienpuntenprogramma OVDS

è www.ond.vlaanderen.be/diversiteit

è www.rethinkingschools.org

è www.steunpuntdiversiteitenleren.be : screening DISCO

è www.sclera.be,

è www.pratenmetelkaar.be,

è www.deschoolbrug.be

è www.meldjeaan.be

è www.school-ecole-plus.be

Meer SolIDaIre Scholen?

Wil je meer weten over het platform Solidaire Scholen?

Interesse om deel te nemen aan het platform?

Extra brochures nodig?

Neem gerust contact op!

greet.poelvoorde@bevrijdewereld.be

03/777.20.15

www.bevrijdewereld.be

Hier zat de poster van Solidaire Scholen. Wil je er nog één? Laat het ons weten!greet.poelvoorde@bevrijdewereld.be

Achterzijde: groen met nog eens een stuk van de foto (con-form brochure) ?

Met de steun van: