HANDELS-ONDERWYS 'n Reeks Handboeke

vir

T egniese Kolleges en Hoersko1e

,, I ...,.

'I

HANDELS-AFRIKAANS ~ deur

EDM. BOTES en J. A. K. DE LANGE.

] . L. VAN SCHAIK, BEPK., PRETORIA.

Hand els-Afrikaans vir gebruik op

T egniese Kolleges en Hoerskole

deur

E DM. BOTES, M.A. (Dosent P retoriase Tegniese Kollege,)

en

J. A . K. DE LANGE, B.Econ., (Hoof Voortsettingsklasse P ref. Tegn. Koll.)

TWED E VERBETE R DE DRUK.

Uitgewers:

J. L. VAN SCHAIK, BEPK.. PRETORIA. 1930

Voorwoord lnleiding ....

Hoofstuk.

INHOUD.

I. Rededele . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . 11. Sinsontleding .... .... .... .... . .. .

111. Die H andelsreisiger; oor Wol en Klandiesie IV. Algemeen .... ... . .... .... .... . ... V. Advertensies; Bestuurders en Agente

VI. Algemeen . . . . . . . . . ... VI I. Hersieningsoefeninge

VI 11. Opsommings IX. Moeiliker Oefeninge

X. Die Ekspediteur en Algemene Oefening XI. Betaling van Rekenings .... . ... XI I. Awery; Uit- en lnvoerhandel

XIII . Algemene Oefeninge XIV. Opstelle .... .... . ... XV. Spelling en Druk-proef Korreksies

KORRESPONDENSIE. I. Vorm en Rangskikking van Handelsbriewe

11. Kenmerke van 'n Goeie Sty! 111. Navrae, Vrywillige Aanbiedings, ens .... .. .. IV. Bestellings .... .... . . .. .... .... ... . .. .. __ .. .. V. Aankoms van Sendings; Klagtes en Eise ... .

VI. Geldsendings ; Betalings; Maanbriewe VI I. Wissels en Rekenings-Koerant .... .... .... .. ..

VI 11. lnformasie oor die Stabiliteit en Reputasie van Firmas; Aanbevelings en Kredietbriewe

IX. Besonder en Algemene Diensaanbiedings; Omsendbriewe .. .. ... . .. .. . .. .

X. lndeksering van Korrespondensie ... . XI. Mark en ander Rapporte

Byvoegsel. I. Handels- en Vreemde Woorde en Uitdrukkings;

Afkortings 11. Eksamenopgawes .... .. .. .. . . .. .. . .. . .. .. . ...

Bladsy.

5 7

Bladsy

9 16 28 40 46 52 65 73 94 98

I08 I 12 120 128 135

147 157 16o 168 181 187 194

203

209 217 225

I ""

.~

VOORWOORD.

Aan alle kante merk ons vandag 'n merkwaardige ontwikkeling van ons taal, en veral op ander gebied as die meer bepaalde letterkundige. Afrikaans is besig sig 'n plek te verower in die handels- en ekonomiese lewe van die land, en die jong plant moet sorgvuldig gekweek en be­waak word teen allerhande invloede wat horn dreig om <lit te verstik of te laat ontaard. En, waar 'n jong, ont­wikkelde taal daarop uit is om wortel te vat in 'n nu we veld, is <lit die plig van die liefhebbers en bevorderaars daarvan om 'n baie helder en duidelike voorstelling te he van wat hulle nastreef.

Daar is in hoofsaak drie maniere om 'n deeglike Afri­kaanse handelstaal in die lewe te roep (en die drie maniere geld mutatis mutandis van Afrikaans in alle opsigte) nl.

1. deur eenvoudig die Nederlandse vorm oor te neem en in 'n Afrikaanse kleed te steek;

. 2. deur ' n slaafse navolging en vertaling van die En­gelse handelstaal;

3. deur die reeds bestaande Afrikaanse handelstaal as uitgangspunt te neem en <lit verder op te bou, te ontwikkel en uit te brei ooreenkomstig die tiepies Afrikaanse taal-eie.

Vir die Afrikaner wat sy taal liefhet en <lit ernstig meen met die ontwikkeling, veredeling en uitbreiding daar­van, kan alleen die laaste van die bo-aangehaalde maniere in aanmerking kom. Dit is tyd, <lat Afrikaners hulle nie langer laat afskeep met gesinkopeerde Nederlands of klak­keloos vertaalde Engels nie, om van vertaalde slegte en "slang" Amerikaans nie eers te praat nie.

Aan die anderkant, egter, as ons nie genoee wil neem met enige soort baster-taaltjie wat wil deurgaan vir Afri­kaans nie, dan moet ons ook daarvoor sorg, <lat betrou-

6

bare en deeglike leer- en handboeke beskikbaar gestel word vir die gerief van en raadpleging deur diegene wat die taal wil of moet gebruik.

Die skrywers van hierdie leerboeke doen pioneers­werk vir Afrikaans as handelstaal en ek juig hulle onder­nemingsgees van harte toe. Daar bestaan, sover my be­kend is, nog geen Afrikaanse leerboeke vir handelskole nie. Hier het ons 'n ernstige en verdienstelike poging om in die behoefte te voorsien.

Nou glo ek wel nie, dat die handelstaal van enige land horn aan bande sal laat le deur leerboeke nie, maar in elk geval bet die leerlinge bier 'n veilige grondslag om op voort te bou. Die opstellers van die boek is albei manne van rype ervaring op onderwysgebied en ons kan dus aanneem, dat die leerboek ook, wat die rangskikking van die leerstof en die metode bet ref, in die haak is.

Om bogenoemde redes is dit my besonder aangenaam om die boek vir gebruik aan Tegniesekolleges, Handels­klasse en Hoerskole sowel as deur handelskringe in die algemeen sterk aan te beveel.

N. M . HOOGENHOUT.

7

INLEIDING.

As gevolg van die verbasende vooruitgang en ont­wikkeling in ons eeu op elke geoied, en veral op handelsgebied in Suid-Afrika, tree die belangrikheid van handelskorrespondensie baie op die voorgrond. Die han­delskorrespondensie van vandag verskil baie van die van 'n vyftig jaar gelede.

Die behoeftes van besighede vandag vereis 'n een­voudige en noukeurige vorm van uitdrukking. Moderne handelskorrespondensie behoort kort en bondig te wees. Selfs die vroeer langdradige of fisiele taal van regerings­outoriteite bet plek gemaak vir ' n saakliker styl.

Die handelaar is baiemaal verplig om sy toevlug tot briefwisseling te neem om nuwe betrekkings aan te knoop en te onderhou, om, in ' n paar woorde, sy sake te bevor­der. Persoonlike aanraking met ander firmas en met klante is natuurlik verkiesliker as 'n brief, maar dit kan soms nie anders nie, want in ons dae veral is die spreekwoord waar: ,, Tyd is geld." Besigheid, wat vroeer deur middel van 'n agent gedrywe is, word vandag baiekeer deur middel van 'n brief of per telegram verrig, danksy die gereelde pos­diens.

'n Handelskorrespondent moet ook algemene kennis en ervaring van besigheid besit, sowel as 'n gesonde be­grip van die inhoud van ' n brief, beleid, 'n goeie styl en grondige kennis van die handelstaal.

Die doel van hierdie boek is dan ook om die stude­rende jeug in Suid-Afrika, Afrikaans- sowel as Engels­sprekend, 'n leidraad te gee, nie alleen in handelskorres­pondensie nie, maar ook om hulle woordeskat van handelsafrikaans uit te brei.

Ons maak van die geleentheid gebruik, om die Minis­ter van Onderwys te bedank vir die verlof wat hy ons

8

verleen bet, om gebruik te maak van eksamenvrae uit die verskillende bandelseksamens, deur die Unie-Department van Onderwys opgestel.

Op- en aanmerkings van vriende en belangstellendes met die oog op aanvulling en verbetering by ' n ewentuele berdruk sal bartlik welkom wees.

DIE SKRYWERS. Pretoria,

Januarie 1928.

VOORWOORD BY DIE TWEDE UITGAWE.

Ons dank kollegas en andere vir die welwillende ont­vangs van die Eerste Uitgawe. Dat daar al so gou 'n twede druk nodig geword bet, is bewys dat daar wel behoefte bestaan aan 'n leidraad vir Handels-Afrikaans. Ons vertrou dat hierdie twede verbeterde en uitgebreider uitgawe dieselfde gulle ontvangs te beurt sal val.

DIE SKRYWERS. Pretoria,

Julie 1930.

9

• HOOFSTUK I.

0EFENING 1.

DIE SELFST ANDI GE NAAMWOORD.

Nadat die volgende groepe woorde behandel is meet daar nadruk gele word op die reel wat daarvan afgelei kan word.

Skryf die meervoud van die volgende woorde :

A. Klip krokodil rib stof kam mik see stoof saal studie dinastie monarg1e pa druif brug swerm uniform term

B. Winkel baksel saa1er besem model middel kristen kwartaal kondukteur inspekteur admiraal intekenaar komitee bydrae nasie wandeling vergadering stedeling

c. Gelid kind geed klip kalf lam maat lied gemoed kleed volk

D. Gevoel bad bed genoe hoed jo!lg lewe vark vrou wa wese rug.

~

• 10

E. Bees drif distrik sif gas gees manuskrip nes produk resep

G. Aanbod bedrog doe! genot leer seen twyfel kri~tikus poliltikus musikus waarheid trotsheid

H. Bas gas las bus kus saal man

F. Landsman ambagsman Boesman koopman stuurman staatsman Werksman Engelsman Fransman buurman seem an voorman.

0EFENING 2.

DIE BYVOEGLIKE NAAMWOORD.

Hier word aangedui op watter twee maniere byvoeg­like naamwoorde gebruik kan word:-

Die man is gelukkig. Predikatief. A. Die reis is voorspoedig. }

Die beweging is sne/.

' n Gelukkige man. Attributief. B. 'n V oorspoedige reis. }

'n Snelle beweging.

Gebruik die volgende byvoeglike naamwoorde eers predikatief en dan attributief :-

Glad heerlik duidelik skaars vreemd

green oud

0EFENING 3.

aangenaam onbekend

C. Vul die volgende byvoeglike naamwoorde op hulle regte plekke in:-

~te - sukses~olle - agterstallige - vret mde - vrugbare - wonderlik'.e - bekende - skitte­rende.

-~

j

j

11

1. ' n . ':<: ~ .. .J.": ... merk. 5. 2.. 'n .-., ..... ... .. verskynsel6. 3. 'n .. ...... ' .... rekening. 7. 4. 'n .... ........ diamant. 8.

•

'n. ~~·.t.:-. . mark. ' n . . -+~.~-:~ .landstreek. ' n .~~.'.~~. onderneming. 'n .. ~~,.~ ..... reen.

0EFENING 4.

D. Vul in:-a. Geskikte selfstandige naamwoorde:

b. Die regte vorm van die byvoeglike naamwoord.

'n Duur - maar 'n (duur) ondervinding. 'n Swaar - maar ' n (swaar) lyding. 'n Arm - maar 'n (arm) sukkelaar. ' n Skoon - maar 'n (skoon) gesig. '·n Wys - maar ' n (wys) volksman. ' n Groot - rnaar 'n (groot) onderneming. 'n Wakker - maar ' n (wakker) leier. 'n Skerp - maar 'n (skerp) kritiek.

0 EFENING 5. E. Vul in :-

V oorbeeld :-

Die volk is verlig daarom is dit 'n verligte volk. Bewerk die volgende sinne ook so:-

Die getuienis is verdig daarorn is dit . .... ... ....... . getuienis.

Die afsetgebied is beperk daarorn is dit ' n ....... .. . . afsetgebied.

Die ware is bestel daarorn is dit ............... ware. Die vraag is beantwoord en is dus 'n .............. .

vraag. Die kind is gesfraf en is dus 'n . . . . . . . . . . . . . . . kind. Die sukses van die onderneming is beproef daarom

is dit 'n . . . . . . . . . . . . . . . onderneming. Die misdaad is gepleeg daarom is dit 'n ....... .. ... . . .

misdaad. Die land is besaai daarom is <lit 'n . . . . . . . . . . . . . . . land. ·

Die pryse is opgeteken daarom is <lit pryse.

Die saak is behandel daarom is dit 'n saak.

0 EFENING 6.

DIE VOORNAAMWOORD:

A. Vul in:-

Voorbeeld:

Ek herken die man; maar die man word deur my her ken.

ly onderneem die werk maar . . ........ . .

U ondersteun die onderneming maar

Enkelvoud Hy verteenwoordig die Firma A, maar

Sy skryf die name van die besoekers op maar

Ons sal die nodige ondersteuning verskaf maar . .. . . . . . .

Julie sal die suikerfabriek besoek maar Meervoud ~ · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

U kan dit sonder moeite doen maar

Hulle beweer dat dit so is maar ...... ...

B. Ons se dit is my hoed en ook dit is myne. ,, ,, ,, ,, jou volk en ook dit is .......... .. ,, ,, ,, ,, u werkkring en ook dit is .... ...... .. ,, ,, ,, ,, sy plig en ook dit is .......... .. ,, ,, ,, ,, haar invloed en ook dit is .. . . . . .. .. ..

13

C. Vir bespreking: Hierdie een is myne; hierdie boek is interessant ; hiervan weet ek niks ; daardie een is rnyne; daardie volksman word geprys; daarvan boor ons baie.

Gebruik die volgende woorde in flinke sinne: so' n, dergelike, sulke, soortgelyke.

D . Die bandelsreisiger, wat hier was, bet groot sake verrig. Het die bandelsreisiger, wat bier was, groot sake verrig? Sal die bandelsreisiger, wat bier is, groat sake verrig? Mag die bandelsreisiger, wat bier is, groot sake verrig!

Gebruik elk van die volgende woorde in sinne soos bo aangegee:-

w1e; waarvan; waarheen ; waarna.

0 EFENING 7.

DIE WERKWOORD.

Teenwoordige tyd:-Die weerstoestande is gunstig. Is die weerstoestande gunstig?

Verlede tyd :-Die weerstoestande was gunstig. Was die weerstoestande gunstig?

Toekomende tyd:-Die weerstoestande sal gunstig wees. Sal die weerstoestande gunstig wees?

Maak sinne met die volgende woorde en skryf hulle neer in elk van die vorms wat bo aangegee is:-

v Fabriek pryse verbetering aanbod '\ koste bandel verkeer materiaal

vraag onkoste.

I 14< '

~

0EFENING 8.

Gebruik die volgende werkwoorde m smne m die verlede tyd :-

Erken besig studeer

herken ontvang eksamineer

begin loseer doseer

glo agiteer verteer.

D. Gebruik die volgende werkwoorde in sinne om die verlede tyd en betekenis duidelik te laat uitkom:-

6nderhou deurreis vo6rkom vo6rse onderh6u deurreis voork6m voorse.

E. Hoe word die verlede tyd van die volgende werk­woorde gevorm :-

is - word - wil - mag sal - kan - moet - bet

0 EFENING 9

VOORSETSELS.

Vul in :

1. Die man ly .... . ....... koors. 2. Die mense sit al . . . . . . . . . . . tafel. 3. My hoed le . .. .. . .. .. .. die tafel. 4. Ek bet dit ........... ongeluk geskeur. 5. Ek loop ... ...... ... voet maar Jan ry ........ .

perd. 6. Ons gaan ...... .... .. trein Kaap-toe. 7. Ek bet medelyde .. .. .... .... die arme sukkelaar. 8. Piet lyk net . . . . . . . . . . . . Jan. 9. Ek sal om negeuur . . . . . . . . . . . . my kantoor

wees. 10. Ek voorsien my kinders .... ...... .. klere.

15

0EFENING 10.

1. Jy moet ..... .. . .... die skelm versigtig wees. 2. Ek hou baie . . . . . . . . . . . . druiwe. 3. Ek reken . . . . . . . . . . . . jou. 4. Ek herken die man ............ sy stap. 5. Die saak is . . . . . . . . . . . . bespreking. 6. Die saak is nou oop . . . . . . . . . . . . bespreking. 7. Die vergadering word verdaag . . . . . . . . . mote. 8. Die voorsitter bring die voorstel ........... .

stemming. 9. Dit hang alles .. . .. .. . . ... horn af.

10. Ek doen aansoek .. . . . . ...... ' n betrekking.

0EFENING 11.

1. . . . . . . . . . . . . genoee sal ek dit doen. 2. . . .......... afwagting ...... . ..... 'n antwoord. 3. . .......... afwagting ............ u brief. 4. My broer vra ...... . . .... geld. 5. Ek verkies bierdie soort . . . . . . . . . . . . daardie. 6. Ek sal my nie meer ..... ....... julle bekommer

nie. 7. Ons sat die saak ........... . stand bring. 8. Denk jy ooit ... .. .. · .. .. . my? Wat denk JY

............ my? 9. Ek verskil . . . . . . . .. JOU . . . . . . . . . daardie punt.

10. Dit behoort . . ....... my. Jy _behoort ........ . die huis te wees.

HOOFSTUK II.

0EFENING 7.

SINSONTLEDING.

Die Enke/voudige Sin:

Wanneer 'n persoon een enkel gedagte in woo rd~ uitdruk, clan gebruik by ' n sin-'n enkelvoudige sin.

b. v. Die son skyn. Die bandelaar bestel goedere.

Enkelvoudige sinne kan verdeel word as volg:-

(i) ' n .Verklaring, wat weer bevestigend of ontkennend kan wees.

b.v. Die bandelaar bet sy sukses aan bomself te danke. (Bevestigend). Die klant was nie tevrede met die gelewerde wolstowwe nie. (Ontkennend).

( ii) 'n Bevel, wat weer gebiedend of verbiedend kan wees:-

b.v. Jy moet jou werk doen. (Gebiedend). Moet <lit nie doen nie (Verbiedend) .

(iii) 'n Vraag, b.v. Het jy al die brief ontvang?

(iv) 'n Wens, b.v. Mag hy tog veilig tuiskom.

(v) 'n Uitroep, b.v. Wat 'n skande bet jy gemaak!

Elke sin moet volledig wees; dit moet dus ' n onder­werp en 'n gesegde he. Die woord "Hendrik" kan geen sin wees nie, want dit se ons niks tensy daar 'n werking aan die woord toegeskryf word, b.v. Hendrik slaap.

Hendrik is die onderwerp en slaap is die gesegde.

Die gesegde kan soms alleen staan en tog 'n sin vorm, b. v. Korn ! Hier word die onderwerp ,, jy " of ,, julle " verswyg.

17

Die sin-,, Die meisie huil " . is 'n volledige sin met onderwerp en gesegde.

,, Die klerk is" is onvolledig. Ons voel daar moet nog iets bykom om die sin volledig te maak, b. v. ,, Die klerk is siek." Hier word ,, siek " die komplement genoem.

Die klerk= Onderwerp. is siek = Gesegde.

Behalwe 'n onderwerp en gesegde kan 'n sin nog ander dele he, b.v. Jan verkoop suiker. Hier gaan die handeling of werking oor van die onderwerp (Jan) op ,, suiker," wat ons die lydende voorwerp noem. As ons se ,, Jan verkoop suiker aan my " dan noem ons ,, aan my " die belanghebbende of indirekte voorwerp omdat ,, my " nie direk in die handeling betrokke is nie. Dus-

Jan stuur my 'n brief. Jan == onderwerp. stuur = gesegde. 'n brief = lydende voorwerp. my = belanghebbende voorwerp.

Ons kan 'n enkelvoudige sin nog verder uitbrei, b.v. : Die pragtige diamant is duur.

Die woorde ,, die pragtige " laat ons die woord ,, diamant " beter verstaan ; hulle word by die onderwerp ,, diamant " gevoeg en ons noem hulle byvoeglike bepa­lings by die onderwerp. Staan hulle by die voorwerp dan noem ons hulle byvoeglike bepalings by die voorwerp.

Ons kan die onderwerp van 'n sin nog op 'n ander manier uitbrei om dit duideliker te maak.

b.v. Jan, die skoenmaker, is dood.

Hierdie woorde ,. die skoenmaker " word die bystelling genoem.

Dit is nie net die onderwerp en voorwerp wat ons kan uitbrei nie, maar ons kan ook nog woorde byvoeg om die werkwoord (die gesegde) te bepaal en sulke woorde word genoem bywoordelike bepalings.

1S

('n Byvoeglike bepaling maak die selfstandige­naamwoord duidelik ; 'n bywoordelike bepaling maak die werkwoord duidelik) .

Daar is baie soorte bywoordelike bepalings wat 6f een woord 6f 'n sinsnede kan wees.

I (a) Bywoordelike bepaling van tyd: b.v. Die bewys is gister betaal.

I (b) Bywoordelike bepaling van plek: b.v. Die klerk staan agter die toonbank.

/(c) Bywoordelike bepaling van hoedanigheid: B.v. Die korrespondent skryf netjies.

I (d) Bywoordelike bepaling van oorsaak: b.v. Die ban­delaar bet deur sy onverskilligheid bankrot gespeel.

/e) Bywoordelike bepaling van doe/: b.v. Die student leer om sy kennis uit te brei.

( f) Bywoordelike bepaling van gevolg: b.v. T ot sy spyt bet by sy ontslag gekry.

, (g) Bywoordelike bepaling van wyse: b.v. Jy moet dit r so doen. J (b) Bywoordelike bepaling van rede: b.v. Die bestuurder

bou van sy klerk om sy eerlikheid. (i) Bywoordelike bepaling van middel: b.v. Die klerk

skryf met ' n potlood. (j) Bywoordelike bepaling van graad: b.v. Die man is

baie arm.

0EFENTNG 12.

Oefeninge oor die Enkelvoudige Sin:-

Brei die volgende sinne uit deur middel van byvoeg­like en bywoordelike bepalings, en ontleed bulle :-

V oorbeeld :-1. Die bandelaar knoop betrekkings aan. 2. Die ervare bandelaar knoop goeie betrekkings aan. 3. Die ervare bandelaar knoop goeie betrekkings met

buitelandse firmas aan.

19

4. Die ervare bandelaar knoop goeie betrekkings met buitelandse firmas aan om daaruit voordeel te trek. Handelaar = Onderwerp. die ervare = Byvoeglike bepaling by die onder-

werp. knoop aan = Gesegde. betrekkings= Lydende voorwerp. goeie= Byvoeglike bepaling by die lydende

voorwerp. met firmas= Belangbebbende voorwerp. buitelandse= Byvoeglike bepaling by die belang­

bebbende voorwerp. om daaruit voordeel te trek= Bywoordelike

bepaling van rede.

(a) Die klerk skryf 'n brief. (b) Die agent verkoop vrugte. (c) Die bestuurder beantwoord die brief. (d) Die student leer sy lesse.

0 EFENING 13.

Ontleed die volgende Enkelvoudige Sinne:-

(a)

(b)

Die nougesette winkelier bet gister die onbe- ~ kwame klerk ontslaa9 w~ens sy onverskilligbeid. ~

l 11 • (~ , ...... J Die dalende pryse op die wo mark bet die make­laar baie finansiele moeilikbede besorg.

( c) Die slegte ekonomiese toestande veroorsaak ' n belemmering in die bemarking van landbou­produkte tot skade van die boerende gemeen­skap.

(d) Afgesien van ander oorwinnings sou Indie altyd in 'n besonder gunstige posiesie wees om struikelblokke in ons pad te gooi.

20

0EFENING 14.

DIE VOEGWOORD.

V ir bespreking :-

I. Die brief en die pakkie bet gekom. Die vrou koop suiker en die man kyk na die vensters.

2. Die huis is afgebrand maar die meubels is me beskadig nie.

3. Die uitvinder was siek dog by bet sy plig nie versmm me.

4. Die onderneming is ondersteun deur die aandeel­houers, derhalwe was dit suksesvol.

5. Die dagloner moet werk of by sal nie loon trek nie.

Skryf die volgende sinne voluit :-

I. Hy bet eers sy huis verkoop daarna ............ . .... . 2. Die bestuurder is weg maar ...... . ..... ...... ........ . 3. Die handelaar bet bankrot gespeel omdat ........... . 4. Die klerk werk nou hard sodat ......... ........... . 5. Aangesien ............ ..... .... , kan ek nie kom nie. 6. Hy bet die rekening betaal ofskoon ....... . ...... . . 7. Ek sal kom mi ts ...... . ......... .... .. .. ... ... ....... . . 8. Ek kom nie tensy . . . . . . . ...... .......... . . .. . . . ... . . 9. Hy bet gekom om ....... . . . .......... . ...... .. ..... .

. Nieteenstaande ... .. ... ... . . ... . .... bet die bank tog die lening toegeken.

DIE SAMEGESTELDE SIN:-Waar ons in die Enkelvoudige sin slegs een gesegde

kan he, bet ons in die Samegestelde sin meer as een gesegde. b.v. (i) Die klant koop kruideniersware. (Enkelvoudige

sin: een gesegde) (ii) Die bestuurder dikteer die briewe en die klerk

skrywe hulle. (Samegestelde sin: meer as een gesegde)

(iii) Die bankklerk, wat die geld verduister het, is veroordeel tot tronkstraf. (Samegestelde sin: meer as een gesegde)

21

(iv) As ' n hoer aansluit by 'n ko-operatiewe vere­niging word dit verwag dat hy die liggaam sal

ondersteun. (Samegestelde sin : m eer as een gesegde)

(v) Daar is geen land waar nywerhede vandag rneer aanmoediging en steun verdien as bier nie, want <lit is in industriele arbeid, waarin die oplossing van werkloosheid wat honderde jaarliks tot verval bring, opgesluit le. (Samegestelde sin: meer as een gesegde)

Die sinsverband in 'n samegestelde sin kan (1) newenskikkend of (2) onderskikkend wees.

( 1) N ewenskikkende sinsverband :-As die sinne gelyke waarde of rang bet dan is hulle

newenskikkend en word deur voegwoorde verbind :­Die sinsverband kan wees:-(a) aaneenskakelend: b.v. Die bestuurder is siek en

die klerk is op verlof. (b) teenstellend: b. v. Die sekretaris is besig, maar

die klerk sal u te woord staan.

(2) Onderskikkende sinsverband:-As die sinne nie gelyke waarde of rang bet nie, is

bulle onderskikkend. Daar is altyd 'n hoofsin (wat alleen kan staan) en een of meer bysinne ( wat nie alleen kan staan nie) .

Daar is drie soorte bysinne:-

(i) Die Selfstandige Bysin, wat weer onderverdeel word in:

(a) Onderwerpsin. (b ) Voorwerpsin. (c) Gesegdesin.

(ii) Die Byvoeglike Bysin : (iii) Die Bywoorlike Bysin : 1. Die Self standige By sin : Die onderwerpsin :-

Oef.: Ver bind die volgende enkelvoudige sinne tot 'n samegestelde sin, en onderstreep die bysin, b.v.

22

(a) Dit is onwaar. } (dat) (b) Hy het so gese. Dit is onwaar dat

liy so gese het. 1. (a) Dit is seker. } i(dat) (b) Hy is ontslaan. 2. (a) Dit is twyfelagtig. } (of)

(b) Hy sat saamgaan. 3. (a) Dit is waar. 1 (<lat) (b) Die man bet die betrekking gekry. f 4. (a) Qit is moontlik.

} (<lat) (b) Hy bet verongeluk. 5. (a) Dit is 'n feit.

} (<lat) (b) Hy gaan more weg. Maar ons kan die sinne ook anders neerskryf, b.v. Dit is onwaar dat hy so gese het.

of Dat hy so gese het, is onwaar.

0 EFENING 16.

Skryf die bostaande sinne nou weer oor volgens die voorbeeld en onderstreep elke keer die bysin.

0 EFENING 1 7.

Die V oorwerpsin :-

Ver bind die volgende enkelvoudige sinne tot 'n same­gestelde sm en onderstreep die bysin, b.v.

(a) Hy het dit gese.

}

Hy bet gese dat hy nie aanwesig kon wees nie.

(b) Hy kan nie aanwesig

1. (a) (b)

2. (a) (b)

3. (a) (b)

wees me. Hy weet dit. Ek bet gekom. Hy is seker. Die ongeluk bet gister gebeur. Die man bet dit vertel. Die goedere is alreeds afgestuur.

23

4. (a) Die sekretaris rapporteer. (b) Die saak is nog onder behandeling.

5. (a) Die handelaar adviseer. (b) Hy sluit 'n wissel ter akseptasie in.

Die Gesegde Sin:-

Die gesegde sin doen <liens as die naamwoordelike deel van die gesegde en kom altyd voor na werkwoorde soos, word, is, lyk, skyn, blyk, ens. b.v.

(a) Jan word wat sy onderwyser van hom verlang. (b) Die persoon is nie Wat hy voorgee om te wees

me. (c) Hy lyk nie wat hy is nie. (d) Hy sky~ te weet wat hy wit. (e) Dit blyk of dit so is.

0EFENING 18.

II. Die Byvoeglike Bysin :-Verbind die onderstaande enkelvoudige sinne tot

'n samegestelde sin en onderstreep die bysin, b.v. (a) Die perd was myne. (b) Die perd bet verongeluk.

Die perd, wat verongeluk het, was myne. 1. (a) Die vlei lyk baie mooi.

(b) Die vlei is met blomme bedek. 2. (a) Die wissel is geaksepteer.

(b) Ek bet die wissel saamgestuur. 3. (a) Dit is die plek.

(b) Die ongeluk het daar plaasgevind. 4. (a) Die Landbank help die boere baie.

(b) Die Land bank verskaf lenings op redelike terme.

5. (a) Die verslag van die Ekonomiese Rykskom­missie bevat 'n belangwekkende beskrywing.

(b) Die Ekonomiese Rykskommissie bet onder­soek ingestel in verband met die bernarking van vrugte.

24

0EFENING 19.

III. Die Bywoordelike Bysin :-Verbind die o.a. sinne tot ' n samegestelde sin en on­

derstreep die bysin, b.v. :-(a) Ek kan nie kom nie. (b) Dit reent.

Ek kan nie kom nie want dit reent.

1. (a) Daar bet baie moeilikhede met die vrugteuit­voer gepaard gegaan.

(b) Die skepe was nog nie voorsie~ van die bes­te stoorplekke nie.

2. (a) Op ander plekke word weinig verandering getoon.

(b) Daar is 'n meer optimistiese toon te bespeur.

3. (a) Die vraag is nou baie beter. (b) Die pryse is nie juis hoer nie.

4. (a) Die klant sal kom. (b) Hy is klaar.

5. (a) Hy betaal daarvoor. (b) Die goedere sal dadelik gestuur word.

6. (a) Hy bet sy werk baie verwaarloos. (b) Hulle bet horn ontslaan.

0EFENING 20.

Oefening :

Ontleed die volgende sinne in Hoofsin en Bysin en se watter soort bysin dit is:-

1. Dat die goedere van minderwaardige kwaliteit is, kan nie bestry word nie.

2. Dat die bestelling stiptelik uitgevoer is, het hy ons verseker.

I

l

25

3. Ons bet die offerte, wat hy gemaak het, goed oor­weeg.

4. Hierdie artiekels is baie sterker as wat daardie is. 5. As die stowwe voor more kom, sal ek dit nog

ontvang. 6. Toe sy horn nou so'n poets ge6ak bet om die mu­

siekinstrument, wat hy nog van sy oorlede broer geerwe bet, so sonder rede te verniel. bet hy dade­lik sy pa gaan raadpleeg.

7. Jan antwoord dat hy horn sal vertel hoe hy seer gekry bet, terwyl hy daar onder deur die spruit gery het.

8. Terwyl hy sy toontjies so in- en uitmekaar vleg en luister of hy nie 'n skoot boor val nie, sit die seuntjie op ' n veldstoeltjie tangs die vuur, waar hy 'n ketel water op gesit het.

9. Hy het gemeen om sy lewe aan sy vinnige bene, waarmee hy al menige prys gewen het, oor te laat, maar, net toe hy oor die rug en uit die gesig van sy vervolgers kom, verander hy skielik van plan.

10. Jou oom en tante was die enigste, wat alles van die saak geweet het, en as jou oom dit goed geag het om jou niks daarvan te se nie, dan, sou hy wel gesorg het dat sy vrou, wat gewoonlik nie ' n ge­heim kon hou nie, ook niks verklik nie.

11. In die volgende geveg was ek meer op stryk en in die slag daarna nog meer, en so het daar in my hoe langer hoe .meer moed ontwikkel. totdat ek naderhand 'n soort van minagting vir koeels en

bomme begin kry het en kon mik met daardie be­daarde juistheid, waarmee ek meer as een prys op skietwedstryde verower bet.

12. Hoor hoe sing ek my lied as die osse so stap tangs die wyd-ope veld, waar die voorslag-punt klap, waar 'n wonder van stilte my alkant omsweef as

·ek rustloos-alleen tangs my grootpad bly streef.

DIE WERKWOORD.

BEDRYWENDE EN LYDENDE VORMS.

1. Die werkgewer ontslaan die bediende. B! Die bediende word deur die werkgewer ontslaan. L.

2. Die ondernemer bet die vraagstuk opgelos. · B. Die vraagstuk is deur die ondernemer opgelos. L.

3. Die applikant sal die betrekking aanneem. B. Die betrekking sal deur die applikant aangeneem word. L.

0EFENING 21.

Skryf die volgende sinne oor in die lydende vorm:-1. Die vennoot stel die klerk aan.

Die vennoot bet die klerk aangestel. Die vennoot sal die klerk aanstel.

2 .. Die klient ontvang sy maandelikse reken1ng. Die klient bet sy maandelikse rekening ontvang. Het die klient sy maandelikse rekening ontvang? Die klient sal sy maandelikse rekening ontvang. Sal die klient sy maandelikse rekening ontvang?

3. Die bank disk on teer die wissel. 4. Die agent sal sy lewe verassureer. 5. Die sakeman korrespondeer met sy oorseese klante. 6. Die bandelsreisiger bet die aanbod aangeneem. 7. Die krediteur sal die heersende toestande in aanmer~

king neem. 8. Die aandeelhouers sal die nodige gelde stort. 9. Alie prysnoterings is alreeds gemaak.

10. Die boekhouer sal 'n finansiele staat lewer.

0EFENING 22.

Skryf die volgende sinne oor in die bedrywende vorm:-

1. Die systowwe word deur die fabrikante vervaardig. Die systowwe is deur die fabrikante vervaardig. Was die systowwe deur die fabrikante vervaardig?

i

' ...

27

Sal die systowwe deur die fabrikante vervaardig word? Die systowwe sal deur die fabrikante vervaardig' word. ·

2. Die handelsware is deur die verbruiker gekoop. 3. Die bepaalde merk is deur die departement uitver­

koop. 4. Die handelskorting sal deur die groothandelaar toe-

gestaan word. 5. Alle laste is deur die firma vereffen geword. 6. Die faktuur word deur die kleinhandelaar ontvang.

7. Die sekretaris word deur sy patroon in kennis gestel van die verandering.

8. Die fabrikant word op hoogte gehou van die vraag deur die handelsagent.

9. Die firma word deur die handelsreisiger verwittig van die daling van die mark.

10. 'n Vreemde merk tee word deur 'n buitelandse agent­skap op die mark geplaas.

•

HOOFSTUK III. Woordelys. Annual contribution copy commerce commercial undertakings capable directions distributor

duplicate set in duplicate efficient services economic conditions extend credit invoices in triplicate

label price list bills against payment main outlays promote trial, opening. first, start,

order to figure freights . . . nse m pnce to result in failure

rapidly expanding market untiring efforts to run a brand competition

in every respect travelling expenses connections

Jaarlikse bydrae. eksemplaar, kopie, afskrif. handel. handelsondernemings. bekwaam, in staat. aanwysings. distribueerder, fabrieks­agent, groothandelaarsagent. twede stel (duplikaat). in duplikaat (in duplo) . doeltreffende dienste. ekonomiese toestande. krediet uitbrei. fakture in triplikaat.

(in trip lo) . etiket. pryslys. dokumente teen betaling vernaamste uitgawes. bevorder.

proeforder. vragkoste uitreken. styging in pryse. misluk, (op 'n mislukking

uitloop). snel uitbreidende afsetgebied onvermoeide pogings. 'n merk verkoop. kompetiesie, wedywer, me-

dedinging, konkurensie. in elke opsig. reiskoste. betrekkings (relasies) . !

f

{ f \

\

I

posts, situations to avoid undertaking a quoted price price quotation quotation fluctuation

29

betrekkings (poste). vermy. onderneming (belofte) . ' n gekwoteerde prys. prysopgawe. kwotasie. fluktuasie, skommeling.

0EFENING 2 3.

DIE HANDELSREISIGER.

Die volgende woorde meet eers verklaar word, en daarna meet die geskikste woord in die volgende oefening ingevul word:-

Bydrae. onkoste.

.. onderneming. verteenwoordiger. werksaam.

. vermy. · betrekkings of relasies. - etikette.

krediet.

bekwaam. ware. ekonomiese. · konkurensie.

-merk. -prysl yste . -tydperk. handhaaf.

· 1. Die snelle uitbreiding van die handel is groten-deels die gevolg van moderne .... ....... .

2. Elke groot handelshuis stel gewoonlik ' n handels-reisiger aan, wat in elke opsig . ......... .. is.

· 3. Om sy ondernemings 'n sukses te maak meet elke handelsreisiger onvermoeid ..... . ...... wees.

4. 'n Bekwame handelsreisiger sal altyd as die ....... ..... van ' n handelshuis kan optree.

5. Die Firma S. en S. gee 'n jaarlikse . . . . . . . . . . . . aan die reisiger om sy ............ te dek.

6. Dit is sy plig om alle aangeknoopte ........... . gereeld te .............. .

7. Die reisiger word vir een ............ op proef aan-gestel. om, as die . .......... . op ' n mislukking uitl_?op, ver-der verliese ,te . .. .... . ... .

30

8. Alleen deur doeltreffende dienste te lewer en ...... . ..... van ' n bekende . . . . . . . . . . . te verteenwoordig kan die onderneming 'n vol~lae sukses wees.

9. Die handelsreisiger is verplig om 'n stel monsters met die nodige .. .. ... ..... en . .... . ...... by horn te h e.

10. Die handelsreisiger adviseer sy firma dat dit nie raadsaam is om ....... . .... verder uit te brei nie aangesien die . . . . . . . . . . . toestande baie onseker is. -

0EFENING 24.

Gee die teenoorgestelde van die kursiefgedrukte woor­de :-

i. ' n V olslae sukses. 11. Konkurensie.

111. Op proef aanstel. 1v. Doeltref fende dienste. v. Krediet.

v1. Groothandelaar. vu. Herlewing.

v111. 'n Uitbreidende afsetgebied. 1x. ' n Suksesvolle onderneming. x . ' n Styg{ng in pryse.

0EFENING 2 5.

Gebruik geskikte Byv. Naamwoorde:-,

1. n mark. 11. ........ toestande.

111. . . . . .. ... . .... ooreenkoms. IV.

, handelsondernemi ng. n . . . .. .... ... .. ,

v. n . . . . . . . . . .... koeraflt. Vt.

, n ....... ... ..... . uitbreiding.

vu. . . . . . . .. . . ... pryse.

Vllt. , n .. ... .. .. . hande lsreisiger.

ix. . ....... sukses.

x. . ... . ... . . .. ... ad vies.

I I

l

31

0EFENING 26.

Gebruik in sinne: 1. In ongeleentheid bring. 2. ' n Getjarterde skip. 3. 'n Spoedige aflewering. 4. Ter plaatse. 5. Opsie. 6. Slapte. 7. Van die hand sit. 8. Floute. 9. Ekonomie.

10. Bedrywigheid.

Woordelys:-

Advance in prices

broker brand closely firm otter expectations for future delivery

in monthly deliveries

freight charges inferior quality superior quality

delayed delivery limit preterence quoted prices. the offer is subject to

confirmation sample bales February shipment

Pryse klim; styging van pryse.

makelaar. merk. noukeung. vaste offerte (aanbod). afwagtings, verwagtings. op termyn of toekomstige

aflewering. in maandelikse aflewerings

(partye,. vragpry::it:. minderwaardige kwaliteit. hoogstaande of superieure

kwaliteit. vertraagde aflewering. limiet ; grens. voorkeur. gekwoteerde pryse. die aanbod bly vry.

monster bale. besending in Februarie.

price quotations are as follows:

closing prices nominal pnces competition was keen

increased demand for

prices remain firm at fixed prices further fall current pnces industry

32

prysnotering ts as volg:

sluitmgspryse. nominate pryse. mededinging was skerp

(goed). toenemende ( verbeterde)

vraag na. pryse bly vas (ferm). teen vasgestelde pryse. verder dating. topende pryse. nywerheid; industrie. j

-1. 0EFENING 2 7.

Verklaar die volgende woorde en vul hulle daarna in op hulle regte plek in die volgende sinne:-

markra pporte. verteen woordigers. hoogstaande. nywerhede. makelaars. pryS\ vertraagde. bestudeer.

Vul in:-

weter. wolindustrie aflewerings. pryse. sortering partye · vasstel. dating.

WOL.

1. Die . . . . . . . . . . . . . . . is een van die belangrikste . . . . . . . . . . . . van die Hoeveld.

2 . Dit is noodsaaktik vir . . . . . . . . . . . . in wot om noukeurig die weerstoestande in wot-produserende tande te . . . . . . . . . . . . . . . . . . Die kennis stel hulle dan in staat om afleweringskondiesies . .. . . .. . . . .. wat nie hulle verwagting oortref nie.

•

33

3. Die wol-kooperasies bet as doel om wol van . ........... kwaliteit te lewer; die natuurlike gevolg van die stap sal wees dat die . . . . . . _. . .... sal styg.

4. . ........... van die groot klerefabrieke in Europa stuur gereeld bulle agente na die Suidafrikaanse bawestede om daar wol in te koop teen maandelikse, of op toekom-stige . .. ......... .

5. Die ..... .,.. .. . . dui aan dat die . . .. . . . . . . . . vir eersteklas wol van l 5d. tot 17 d. per pond teen aflewering in Desember is.

6. As die . . . . . . . . . . . . . . wol nie ooreenkom met die kwaliteit van die monsterbale nie, bet die koper die reg om die bestelling te .......... .. .

7. As gevolg van die ... . .... .... aflewering, veroor-saak deur die stakings, bet daar 'n verder . . . . . . . . . . . . . . . in die wolmark plaasgevind. .

0EFENING 28.

Vul in ' n geskikte byvoeglike naamwoord:-

I. , n .......... ..... industrie.

2. , n .. . .. . . . . . . . dating.

3. , n ...... . . . . ... . . mededinging.

4. 'n . .. .. .. ....... . kwaliteit. 5. 'n . . . . . . . . . . . . . . . aanvraag . 6. ,

n aflewering. ...... . . ... . . .. 7. . . . . . . . . . . . ' . . . gehaltes. 8.

, n . ... . .... . .. . .. afsetgebied.

9. . . . . .... ....... onderneming. 10. . ........ .. . ... uitvoer.

HOOFSTUK V. '/. Woordelys:-

To miss an opportunity To ~~1~ · · to attract compare very favourably

with

Om 'n geleentbeid {'n kans) te qi_is.

aantrek, aanl_ok. . baie gu!:lsti_g vergelyk met.

quality competitors, rivals needs, requirements

approval to send on approval prospective customer to be under an obligation

object, aim, striving irregular customers future, prospective cus-

tomer fixed customers cash customers

necessary, compulsory proportion to adopt a definite line

of action

to avoid losses

sound footing

to enter into relations with

to keep in touch with consumption

to lose touch with

to canvass for customers

to build up a connection

34

kwaliteit (hoedanigheid) . mededingers, konkurente. behoeftes, benodighede,

vere1sres. goedkeunng. op sig stuur. waarskynlike koper (klant) . om onder 'n verpligting te

staan. doel, oogmerk, strewe. ongereelde klandiesie. toekomstige klandiesie.

vaste klandiesie. kontante betalers (klan-

diesie) . noodsaaklik, verpligtend. verhoud1ng. om 'n bepaalde gedragslyn

te volg :-om 'n bepaalde handelwyse te volg.

om verliese te vermy, te voorkom.

gesonde voet; deeglike grondslag.

om betrekkings aan te knoop met; om relasies aan te knoop met.

om voeling te hou (in voeling te bly) met die verbruik.

om nie in voeling met .. te bly nie ; kontak te verloor met.

om klandiesie te werf ; om klante te werf.

om ' n konneksie op te bou.

•

35

to continue the existing connections

om die bestaande relasies aan te hou.

to patronise a firm inter­mittently

an experienced merchant

om 'n firma ~f en toe te begunstig (te ondersteun).

'n ervare koopman (bande-

capital laar) .

kapitaal. geld. bedryfskapitaal. handelsu1 tga wes.

working capital trade expenses to provide the

funds. necessary om die nodige fondse (kapi­

taal. geld) te verskaf.

OEFENING 29. x

DIE KLANDIESIE.

besigheidsbeleid toekomstige. ondersoek waarde doel tydperk takke smaak op sig kwalitiet verkrygbaar waarskynlike firm as wens geleentheid diskonto verkoopprys aanwerf kopers verhouding voe ling. bepaalde vermy aflei ongereelde rekening stoffasie vergelyk vaste noodsaaklik verpligting kontant gesonder. suk~esvolle bed rag gesonde.

V ul die ontbrekende woorde aan uit bostaande lys.

1. Die bestuurder van die firma F. mis nooit 'n . . ... ...... . om nu we klandiesie ... . te me.

2. Die ware wat te koop aangebied word ...... . . baie gunstig in . . . . . . . . . . . . . . . en . . . . . . . . . . . . . . . met die van ander, en verder val hulle ook baie in die . . .......... . van die publiek.

3. Die firma pas horn ook aan by (of skik horn na) die behoeftes van sy klandiesie. sodat die 1r --.-1" " : ,,~ ""

. . . . . . . . . . . . . . . altyd daar ............... is.

4. As iemand dit . .. . . . . . . . . . . . . dan is 'n firma altyd bereid om goedere vir 'n .... .. .. ...... . van vier-en-twintig uur ............... te stuur. Die ....... ........ koper staan nie onder die minste ..... . .. . ...... as die gestuurde goedere horn nie geval nie.

5. As die ................ .. hulle ........ . .............. . betaal dan ontvang hulle gewoonlik 'n .... ........... van vyf persent op die totale . .............. van die rekening.

6. Die ............... van die firma is altyd om al die klante tevrede te stel.

7. Die klandiesie van 'n handelshuis word gewoonlik as volg gegroepeer :­

....... ........ klandiesie,

.............. . klandiesie, ............... klandiesie, . . ............. betalers.

8. Dit is ... .. .......... vir ............... konkurensie om die . . . . . . . . . . . . . . . tussen die verskillende kopers vas te stel ; die kennis sal die firma cian in staat stel om 'n bepaal-de gedragslyn te volg om verliese te ............ , of om die besigheid op ' n . . . . . . . . . . . . voet te plaas.

9. Indien die . . . . . . . . . . . . klante ver die minderheid vorm, en die ander drie groepe nie 'n . . . . . . . . . . . . . . . ver­meerdering aantoon nie, kan daarvan . . . . . . . . . . . . . . . word dat die firma nie meer in ............ is met die behoeftes van die publiek nie.

10. Om klandiesie aan te ............ is dit noodsaak-lik om 'n noukeurige ..... . .. .. . . in te stel in al die ...... . . . van die onderneming om sodoende die swak ounte uit die weg te ruim, en daarvoor 'n verbeterde en suiwerder . . . . . . . . . . . . in die plaas te stel.

0 EFEN ING 30. Gebruik die volgende woorde in sinne sodat hulle be­

tekenis duidelik uitkom:-Bevorder, invorder. Ontslag, beslag, versla~. opslag,

afslag, geslag. l hgaan, ontgaan, vergaan. Aanstelling, in­stelling, herstelling, bestelling, voorstelling, uitstelling. Wantrou, getrou, vertrou, ontrou.

r . I

0EFENING 31.

Alle uitgawes moet aangeteken word. 'n Rekening moet aangesuiwer word.

Behandel die volgende woorde ook so:-Brief - tikmasien - handel handelaar lande - grondstof - fabriek - uitvoer besending.

0 EFENING 3 2.

II. Vu/ in geskikte byvoeglike naamwoorde:-

V oorbeeld :-' n beleefde en eerlike personeel.

'n ...... . .. en ......... werk. 'n ......... en . . . . .... persoon.

'n . . . . . . maar . . . . . . vereistes. 'n ......... en ......... handel. ' n ....... . . en . ........ firma. 'n ... . ..... en . . . ..... beloning. 'n . . . . . . . . en . . . ..... werksman.

0EFENING 3 3.

III. Skryf die teengestelde van die byvoeglike naamwoorde in die volgende uitdrukkings, en onderstreep hulle:-

'n Vais karakter. 'n Doeltreffende middel. ' n Valse toon. 'n Onwillige klant. 'n Blye tyding. Blanko. M odeme modes. • 'n Belangrike mededeling. 'n Bloeiende besigheid. 'n Beleefde houding. 'n Vreemde opskrif. 'n Bekende merk. 'n Gunstige indruk. 'n Keurige handskrif. ' n Dalende mark. 'n Vreemde mark.

38

0EFENING 34.

Gebrnik geskikte selfstandige naamwoorde by hierdie byvoeglike naamwoorde:-

V oorbeeld :- ' n Rotsagtige landstreelt.

' n Roemryke ..... ... .. . . 'n Doeltreffende ... . .... . ' n Getekende . . . ... ... .. .

' n Gesonde ...... . .. .. . 'n Dienswillige .. .. ... . . 'n Bevredigende ..... ... . 'n Duidelike .. . ....... . 'n Opbetaalde ..... ...... . · n Aangesuiwerde

0EFENING 3 5.

Hier volg voorbeelde:-

a. Teenwoordige Deelwoorde, b. Veilede Deelwoorde wat as Byvoeglike Naamwoorde gebruik is:-

a. 'n Hardwerkende student. 'n Lopende rekening.

b. Beperkte uitgawes. 'n Bedorwe saak.

' n Skommelende mark. 'n Beroemde sakeman. Dalende pryse.

' n Stygende vraag. ' n Gebalanseerde rekening. ' n Geadresseerde brief.

0EFEN ING 36.

Vorm nou Of teenwoordige Of verlede deelwoorde van elk van die volgende:-

Aantref Bereik Ag Antwoord Refereer Linieer

- Oortrek - Onttrek -Indeel. -Aansuiwer - Betaal -Eer - Uitbrei - Vooruitstreef - Honoreer - Aksepteer - Rangskik - Kopieer - Uitgaan - Afhandel - Aflewer - Faktureer.

39

0 EFENING 3 7.

Vorm deelwoorde van die o.s. werkwoorde en ge­bruik hulle daarna op hulle regte plek in die volgende sin­snedes :-

bestaan skommel beken daal aansuiwer dring vasstel invoer

1. . . .... . .. . ........ goedere. 2. . .... .... . ........ behoeftes. 3. ' n ...... ............ tydperk. 4 . ' n ............... ... order. 5. 'n ... . ..... ......... rekening. 6. .. ..... .. ....... pryse. 7. .. ......... . . . .... mark. 8. .. ..... .. .. . ...... merk. 9. .. ... . ............ artiekel.

10. . ..... ............ vraag.

'

kanseleer loop

HOOFSTUK IV.

0EFENING 3 8.

V orm persoons- en saakname van die volgende werk-woorde :-

V oorbeeld :- verkoop verkoper verkoping T elegraf eer strewe dikteer betaal spreek druk dra assureer gee registreer

0EFENING 39.

kwiteer korrespondeer endosseer teken parafeer.

Skryf die volgende sinne in die verlede tyd :-t. Sake is tydelik stil.

11. Dit word verwag dat die toestande nie nou sal ver­ander nie.

111. Daar sal verder groot dalings in die prys van goud plaasvind.

iv. Die Unie maak nou 'n tydperk van ekonomiese rnoei­likheid deur.

v. Daar sal vermoedelik ook enige vermeerdering wees in die uitvoer van plaas produkte.

v1. Orals sien 'n mens werksmense besig om die geboue van binne en van buite op te knap en aantreklik vir besoekers te maak.

vu. Die handelsagent voer die bestelling uit, wat deur 'n buitelandse firma gemaak word.

0EFENING 40.

Skryf die volgende sinne in die meervoud:-

t. Die algemene handelstoestand is bevredigend. 11. Die kleinhandelaar bet sy wissel verdiskonteer.

11t. Die opbrings van diamante word op dieselfde grond­slag bereken.

41

iv. Die handelstoestand bet 'n ruspunt bereik. v. Die wisselskoers toon 'n baie minder gunstige ne1-

gmg aan. v1. Die voorstel, wat deur die president gemaak is, is

deur die Senaat aangeneern. vu. Die buitelandse produseerder is deur die spoorweg­

staking swaar get ref.

0EFENING 41 .

.V erklaar die volgende sinsnedes en gebruik hulle daar-. . . na in goete smne:-

, n T ekort word gedra. 'n Ooreenkorns te repudieer. Uitwissing van die kapitale skuld. ' n Ongesonde toestand. Beperkende faktore. Metodes van bewerking. Strewe van 'n liggaam. Bepaalde gedragslyn. ' n Suksesvolle onderneming. 'n V reemde voorval.

0EFENING 4 2.

Brei die volgende sin uit in die vorm van 'n opstel:-

• 'Daar is te veel boere wat in die hoop lewe om hul fortuin uit boerdery te rnaak, in plaas van die doel voor oe te hou om 'n behoorlike bestaan daaruit te rnaak."

0EFENING 4 3.

Skryf die volgende oor in eenvoudige taal:-

1. ''Die hele ekonomiese samelewing is vandag op 'n krediet basis gegrond."

11. "Al wat uitheerns is rnoet rneer en rneer deur die in­heernse vervang word."

11i. "Die mate van krediet wat ons toestaan hang af van die mate van krediet wat ons self geniet."

42

IV. " Baie van die kopermyne is nog in verskillende stadia van ontwikkeling."

v. " Die ekonomiese stryd is in seker opsigte moeiliker as die stryd op die slagvelde."

0EFENING 44. In die volgende paragraaf word nadruk gele op-

1. Taal- en kultuurstryd. 11. Sukses van daardie stryd.

111. Erkenning van volksleiers. Iv. Konstitusionele vaslegging van die taal. v. Gebruik van die taal.

"Die onverpoosde taal- en kultuurstryd wat daar in die na-oorlogse jare van ons volkbestaan met soveel sukses gevoer is, het uiteindelik vir ons taal en kultuur toegang verskaf van die laagste skoolbanke tot die hoogste aan die uniwersiteite. Die geestelike volksleiers sowel as die hoog­ste wetgewende magte in ons land twyfel nie meer aan sy regmatige aanspraak op voortbestaan nie, en deur die kon­stitusionele vaslegging van die taal bet hulle ons gewys dat hulle vaste vertroue bet in die volk wat daardie taal, deur gedurige gebruik, sal laat opbloei en groei tot h y kragtig, gespierd en sterk sal wees." (Uit die Nuwe Brandwag.)

Die leerling moet, nadat 'n verklaring gegee is van elk van die aangeduie punte, elkeen ontwikkel in die vorm van 'n paragraaf.

0EFENJNG 45. Gee teenstellings en sinonieme van die volgende kur­

sief gedrukte woorde:-1. Onverpoosde stryd

II. Sukses 111. Gevoer IV. Verskaf v. Toegang

VI. Twyfel vii. Regmatige

Vlll. Vertroue IX. Opbloei x. Kragtig

Vir besprekinq.

43

0EFENING 46.

Die volgende moet deur elke suksesvolle Handelsrei­siger nageleef word:-

Rigting waarneem - aanwysings verskaf. distribueerder op hoogte hou - pryse kwoteer. veld win of afsetgebied uitbrei - skommelings waarneem. mededinging beperk - onversuimd bestellings uitvoer.

1. Skryf nou ' n sin in die verlede tyd oor elkeen van die aangegewe punte.

11. Ver bind daarna die sinne in die vorm van 'n opstel.

0 EFENING 4 7.

Gebruik die volgende woorde in sinne:-

V oorbeeld :-Die pryslys van die firm a K. toon 'n 10 persent handelsdiskonto aan.

Eksemplaar. etiket. pryslys. reiskoste kwotasie.

handel. handelsonderneming. fabrieksagent. krediet. merk.

0 EFENING 48.

V orm persoons- en saakname van elk van die volgen­de werkwoorde: -

Voorbeeld :-Uitgee uitgewer uitgawe verkoop . . . . . . . . . . . . . . . . . . konkureer . . . . . . . . . ..... . ... hied . . . . . . . . . ..... . . .. handel . . . . . . . . . . .. . ..... produseer . . . . . . . . . .... ... druk . ........ . . . . . . . . .

44

0EFENING 49.

Skryf die volgende oor in die indirekte rede:-

1. President Steyn bet gese toe by in Europa was :­,,Waar ek nou die meeste na verlang nou dat ek te­ruggaan na Afrika toe, is om met my rug teen die Afrikaanse son te gaan sit."

11. Die groothandelaar bet gese :-,,Ek is van mening <lat een van die belangrikste ge-' beurtenisse wat in ons landboubedryf plaasgevind bet, is die invoer van die inspeksie-sisteem vir die uitvoer van produkte, want <lit verplig ons om die nodige aandag aan gradering te gee."

111. Die ervare sakeman beweer :-,,Ek kan uit my lastige klant profyt trek; ek moet hom maar alleen so voorkomend moontlik behandel en horn terselfdertyd my grootste sortering ware voorle."

1v. 'n Dame bet my vertel dat sy nie langer by ' n sekere kruidenier koop nie. ,,Waarom"? vra ek. ,,Omdat" bet sy geantwoord, ,,by tien minute nodig bet om ' n pond hotter af te weeg. Hy weeg dit so af asof <lit pure goud was, wat by verkoop."

0EFENING 50.

Skryf die gedagtes neer wat in die volgende sin opge­sluit /e: -

"Kan 'n volk ooit bly bestaan wat sy eie taal vir 'n ander prys gegee bet?" t

0EFENING 51.

Gebruik die volgende tn stnne:-

Jaarlikse bydrae. - krediet uitbrei. fakture in duple. - vernaamste uitgawes. styging in pryse. - onvermoeide pogings. 'n gekwoteerde prys. - op 'n mislukkiJlg uitloop. 'n saak bevorder. - 'n bekende merk.

45

0EFENING 52.

Oor Aflewering - Pryse - Kwaliteit.

Aflewering:-

, n Maandelikse aflewering. 'n toekomstige aflewering. 'n vertraagde aflewering. 'n versnelde aflewering.

\

Pryse:-

Pryse styg ( daal) . gekwoteerde prys. sluitingspryse. nominale pryse.

Pryse bly vas (ferm). lopende prys. vragpryse. vasgestelde pryse.

Kwa/iteit:-

Minderwaardige kwaliteit. hoogstaande of superieure kwaliteit.

Skryf die volgende voluit :-

1. As gevolg van baie skerp mededinging ............ .. .

11.

(prys daal) . Die aanbod bly vas nieteenstaande .. .. . .. .. (prys styg) .

111. Die vertraging in die aflewering bet as gevolg ge­had . . . . . . . . . . . . . . . . . . (prysnoterings staan hoer) .

1v. Die vraag vir toekomstige aflewerings van minder-waardige kwaliteit bet ..... .......... (sluitingspryse) . . . .. . . . . . . . .. .. . . . . . (ho die nominale waarde).

v. 'n Makelaar verkoop katoen teen ......... of ........ . vi. Die ......... pryse hang af of die aflewering ...... .

of ............ sal wees. vu. Die nominale pryse beers wanneer . . . .............. .

. . . . . . . . . (ewewig in vraag en aanbod). vm. Die sluitingspryse vind plaas . ..... ....... . (waar?)

HOOFSTUK V

0EFENING 5 3.

ADVER TENSIES.

Skryf 'n opstel van 30 reels oor Advertensies met die volgende as gronds/ag :-

Handelaars wat ' n besigheid wil begin, sowel as die wat hulle relasies wil uitbrei deur middel van 'n nu we artie­kel wat hulle in die handel wil bring, of om klandiesie te behou, is genoodsaak om op goeie voet met die kopende publiek te staan. Om die doel te bereik moet daar allerlei soorte advertensiemiddele aangewend word. Die vernaam­ste is reklamekaarte, advertensies in tydskrifte, strooibil­jette, opvallende aanplakbiljette, die rolprent en ge"illu­streerde katalogusse met pryslyste. Kunstige voorstellings van 'n artiekel gepaard met grappige opmerkings trek ge­woonlik die aandag van die leser.

Groot firmas wy dus ook baie aandag aan die adver­tensieafdeling. 'n Grondige mensekennis en 'n uitgebreide 1rvaring word vereis van die lede van die personeel wat be­las is met die opstel en afwerking van advertensies. Hulle streef dan ook na resultate, waarin die verkopings 'n weer­klank vind in weerwil van sterk konkurensie.

0EFENING 54.

Skryf die vemaamste kenmerke ()an ' n advertensie neer.

0EFENING 5 5.

Ste/ advertensies op oar die volgende, vir plaatsing in 'n koerant:-

a. 'n Hu is te koop. b. 'n Motorrywiel te koop. c. ' n Sakboek verloor. d. 'n V ennoot in ' n besigheid gevra. e. ' n Agent verteenwoordig 'n nu we merk koffie.

47

0EFENING 56.

Woorde/ys:­

Commercial career

business knowledge to contend with commercial house special training theory of commerce theoretical (practical)

knowledge sound training vicissitudes to dispute (combat)

successfully enterprising agricultural show under the patronage of of prime quality

inferior the quality is beyond

criticism durable gaudy labels modern antiquity antique

Handelsloopbaan (handelscarriere).

sakekennis; besigheidskennis. te kampe met handelshuis. spesiale opleiding. handelsteorie. teoretiese (praktiese) kennis.

grondige opleiding. wisselvallighede. met sukses bes try.

ondernemend. landboutentoonstelling. onder die beskerming van. eersteklas waarde ; van pri-

ma kwaliteit. minderwaardig. van onbesproke kwaliteit.

duursaam. bont, opsigtige etikette. hedendaags, modern. oud, antiek. oudheid.

'N BESTUURDER.

Verklaar die volgende woorde en vul hulle daarna in die o.s. sinne:-

bestry teoretiese voltooi handelshuis

handelsteorie handelsloopbaan ondernemende wisselvallighede

praktiese werksaam grondige suksesvolle

Vul in:-Die beer S., bestuurder van die firma T., het sy

. ........... op die onderste sport van die leer begin. Hy bet ' n .. .. .. . . . . . . opleiding in .. .. . . . .. . .. gehad, terwyl hy as jongste klerk in 'n groot handelshuis ........... . was. Dus washy in staat gewees, nadat h y sy studies ... . ..... .. . het, om sy . . . . . . . . . . . kennis aan te pas by sy daelikse ............ werk. Sy .......... . . kennis aangevul deur die teorie van handel het gedien om horn 'n ............ oplei-ding te besorg. Dit alles het horn dus in staat gestel om al die ........... waarmee 'n besigheid te kampe het, met sukses te .. .. .. .. .. .. Hy bet dus 'n . ........... en ...... .. besigheidsman geword. Sy eerlikheid, opregtheid en deeg­like sakekennis het dit vir horn dus ook moontlik gemaak om 'n klandiesiewaarde op te bou, wat op £ 1000 bereken word.

0EFEN1NG. 5 7.

Skryf sinonieme vir die kursiefgedrukte woorde:-Handelsloopbaan. Handelshuis. Wisselvallighede. Te kampe met. Spesiale opleiding. Studies te voltooi. Sakekennis. Geskat.

0 EFENING 5 8.

Gebruik die volgende woorde in goeie sinne sodat die betekenis duidelik uitkom:-

Vergeetagtig, onvergeetlik. Bewusteloos, onbewus. Bebou, verbou, opbou. leer, leer, leer. Aandeel. gedeelte. Pers, pers. Bemoediging, ontmoediging.

0EFENING 5 9.

Skryf ' n paragraaf oor die vernaamste kenmerke wat ' n goeie besigheidsman kan besit.

Woorde/ys: ­

Authonty fixed percentage calculated, based, on sales necessary knowledge direct orders to come to an agreement

stock in hand to enter into negotiations to open negotiations to make arrangements foreign houses we try to come to an

agreement power of attorney to indemnify them from

costs to modify the conditions to accede to the terms responsible ; liable

we cannot guarantee it

sole agent

to permit general agent ; sub-agent

demands of the public to break off negotiations

opdrag. gesag. vaste persentasie. bereken op verkopings. nodige kennis. direkte bestellings. tot · n ooreenkoms geraak;

om 'n ooreenkoms te tref. voorraad op hande. in onderhandeling tree met. onderhandelings aanknoop. skikkings te tref (reel). buitelandse huise. ons doen ons bes om ooreen

te kom. volmag. prokurasie. om hulle van onkoste te vry-

waar. om die voorwaardes te wysig. in die voorwaardes toestem. verantwoordelik; aanspreek-

lik. ons kan nie daarvoor instaan

nie, dit nie waarborg nie. alleenverteenwoordiger;

enigste agerit. toelaat. algemene verteenwoordiger;

onderverteen woordiger. eise van die publiek. om onderhandelings te sluit

-af te breek. the negotiations fell through die onderhandelings bet op

niks uitgeloop nie. negotiators onderhandelaars. the currency of the contract die duur van die kontrak. to renew a contract ' n kontrak vernuwe,,

we are under contract to supply weekly

to commit a breach of contract

to observe the conditions of a contract

to insert a penalty clause

to put a wrong construction on it.

ons moet ender kontrak weekliks lewer.

'n kontrakbreuk begaan.

die voorwaardes van 'n kon­trak uitvoer- (naleef, na­kom).

' n strafklousule (of bepa­ling) insluit.

' n verkeerde uitleg daaraan gt:t:.

0EFENING 60.

AGENTE.

1 V oorraad 13 direkte ~ 3 volmag z.. besondere verkopings, ... opdrag ;J..y verplig > in win 1:.· skikkings.i:.· bestellings '1 ooreenkomste of kontrakte .a. 1:.buitelandse huise ~; nodige ' ' persentasie.i.rverantwoordelik C. aflewerings , 1 slegte .its toegelaat

1 e1se 1g grond d.1 pols ~ opdrag 1~ bydrae 3oekonomies ~ bekragtig .1<:> bepaalde )1 partye ,., kommissie ;.,,, stel JJ. vrywaar 11 bereken ;i.,,i. ontvang ~ '>-tussenkoms. 1i- ware

Nadat die bostaande woorde verklaar is moet hulle in die volgende sinne op hulle regte plek ingevul word.

'n Agent is iemand wat .#.~ ... bet om 'n firma . • l.d _- _ p,1,,,_ d' 'k .,. ... 1d' D ' .. -- L ,. m n . ':'-:~. 1stn t~ verteenwoor 1g. 1e ~ wat hy sluit, die ~>. wat by tref en die ......... .. . wat by reel. verbind volgens wet sy werkgewer, maar in­diei:i hy buite sy . ~ ~ndel dan is ~y patroon nie ~· ..... om hulle"te . ........... nie. 'n Agent kry 'n

51

~ vaste . ....... ..... van alle ~ wat as gevolg van sy . ~- ~eplaas word. As die firm~ n'ie geva~r wil loop om .. ~.. skulde af te skrywe me, word n ooreen­koms tussen horn en die agent getref ig~~ waarin bepaal word <lat die agent persoonEK. ~~~-..... s vir die betaling van alle skulde deur horn .~.. Op ...... . . van die verantwoordelikheid trek by gewoonlik 'n delkre-dere . . . . ....... wat op die totale verkopings . . . .... . . .. is.

' n Firma mag 'n jaarlikse . -~·. aan ' n agent toe­ken, om horn in staat te .. ~- ... . om nie alleen die mark eers goed te .~. nie maar ook om seker te maak <lat sy ~- . aan die . ~ .. ... van die publiek voldoen. Hy gebruik dan ook allerlei (allerhande) soorte adverten­siemiddels om die .~ . .. kennis in te .. ~... . .. Hy word ook gewoonlik voorsien van 'n groot .~: .. -: ~ . monsters.

Tensy die firma die reg behou om alle .~ be­stellings uit te voer, wat uit die distrik van die agent .. ~. wor~:I, ~oet ~ull~. d,eur die ag~ Agente van ~ het'in dte reel n groot . . . . . . . . . .. op han­de. Dit is meer ~ vir die fabrikante om goedere in groot ~· na hulle agente te stuur, want op die manier .~ .. hulle hulself van allerlei koste, b.v. ver­minderde skeepsvrag, assuransiegelde, verp~kking, ens.

~-

0EFENING 61 .

Vu! in geskikte byvoeglike naamwoorde:-

l. . .. . . . .. . ......... vorderings. 2. . ........ . ........ uitgawes. 3. 'n ........... . . . .. .. vertoonkamer. 4. 'n ...... .. .......... bestelling. 5. . ..... .. ........ .. aflewerings. 6. . ..... . .. . ...... .. prokurasie. 7. ' n ...... ..... ...... offerte. 8. 'n ..... ....... . . . . .. vergoeding. 9. 'n ..... ...... .. ..... tarief.

10. 'n ...... . ... .. ...... berig.

52

HOOFSTUK VI.

0 EFENING 62.

Verklaar die volgende uitdrukkings: Skryf hulle dan oor in die vorm van 'n samegcstelde sin sodat die betekenis duidelik uitkom.

V oorbeeld :-

(i) Die lening met die Assuransie Maatskappy word vandag gesluit.

(ii) Die handelaar sluit 'n lening met die handels­bank.

1. 'n Lening word gesluit. 2. Geld word gestort. 3. ' n Belasting word gehef. 4. 'n Ooreenkoms word getref. 5. 'n Transaksie word afgehandel. 6. In:igtings of informasie word ingewin. 7. Dienste word bewys. 8. Geld word belt 9. 'n Promesse word geteken.

10. Die versoek word geweier. 11 . Die balansstaat word opgestel. 12. 'n Voorskot word toegestaan. 13. Sekuriteit word gelewer.

0EFEN ING 6 3.

V orm byvoeglike naamwoorde van die volgende werkwoorde en gebruik hulle met geskikte selfstandige naamwoorde :-

B. v. Vastel - - - ' n Vasgestelde datum vollaai aflewer verskeep bespreek be perk uitsluit oorhandig verng.

53

0EFENING 64. Verklaar die verskil tussen die volgende woordpare

deur middel van goedgekose sinne:-l . Aankondig verkondig 2. reelings reels 3. voorkeur afkeur 4. redes redery 5. datums data 6. vriendelik erkentlik 7. daeliks alledaags 8. deurskynend deursigtig 9. teenwoordig teenswoordig

10. by lae byvoegsel. 0EFENING 6 5.

Gee die teenoorgestelde van die kursiefgedrukte woorde:-­l . V oorlopige reelings. 2. Bruto gewig. 3. Laagste inskrywing. 4 . Gesamentlike rekening. 5. Ruime middels. 6. Kontant verkopings. 7. Voortdurende vraag. 8. Buitelandse mark. 9. 'n Party vrugte.

10. ' n Publieke opveiling.

0EFENING 6 6. Vul 'n gepaste voorsetsel in:-

l . . ... . ....... rekening van. 2. ' n Rekening te belas . . . ........ . 3. lets ............. 'n rekening afbetaal. 4. Goedere ............ konsienjasie. 5. . ........... waarborg van die bank. 6. Met betrekking ... . ........ die vragbriewe. 7. Goedere word afgelewer ............ betaling. 8. Voorkeur gee ........... . 9. Hy verkies hierdie .... ........ daardie.

10. Hy verskil ........ . . . . horn.

Woordelys:­

Auctlon auction-man auctioneer ample funds

consignor consignee consignment credit note debit note gross proceeds items postings or entries on account of to charge to the debit of

an account to remit remittance

parcel of goods parcel post a statement of accounts or

account a specified account specify to effect a sale to do business on a large

scale on business reliable salesmen

on sale or return there is a ready sale for

these goods to be well up in a trade

54

pu blieke verkoping ; vandiesie vandiesiesaal. vandiesieafslaer voldoende kapitaal; ruime

fondse versender. ontvanger. besending. kredietbriefie. debetbriefie. brute opbrings. poste. boekinge. op rekening van. ' n rekening te belas met .

te betaal. geldsending; rem1ese; beta­

ling. 'n party goedere. pakketpos.

' n rekening. 'n gespesifiseerde reke.ning. spesifiseer. 'n koop sluit. op 'n groat ska al besigheid

verrig (doen). vir sake. betroubare verkopers

(agente). in kommissie; in depot. hierdie art iekels verkoop

goed. om geed op die hoogte van

'n handelsonderneming te wees.

55

0EFENING 6 7.

VRUGTE.

Belang vrugte-uitvoerders hoedanigheid bring hoogte party uitvoerhandel advertensies krediet-nota versenders assurans1e

artiekel betroubare aandag aanhoudende skommelings. geld verkooprekening verseker bestaan lading skeepsvrag.

Vu! bostaande woorde in:-

l. Die Suidafrikaanse . . . . . . . . . . . . doen aanvraag v1r ...... agente op die verskillende Europ_ese marke. 2. Dit is van groat .. .. ..... ... vir die . . . . . ..... om

'n bepaalde afsetgebied in die verskillende lande te he om die goeie . . . . . . . . . . . . van Suidafrikaanse vrugte gedurig onder die ............ van die publiek te ........... .

3. Dit is ' n bekende feit dat die vraag na 'n ........ . alleen toeneem deur die ............ gebruik van . . . . . . . . . . .

4 . Al die agente moet goed op die ............ wees van die ............ , wat van tyd tot tyd op die vrugternark plaasvind, om verkoping te ........... .

5. Daar . . . . . . . . . . . . gewoonlik 'n soort verstandhou­ding tussen die groat handelaars en die agente, sodat wan-neer ' n groot ............ vrugte verkoop word, 'n ..... . oorhandig word in plaas van ' n som ........... .

6. Na die verkoop van elke ........... vrugte is die agent verpfig om 'n volledige . . . . . . . .... op te stel en aan die ........ .... te stuur.

7. Die verse.nder moet gewoonlik tydens inskeping alle .... ... ........... en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -koste betaal.

56

0EFENING 6 8.

Maak sinne om die betekenis duidelik te laat uitkom:

1. Bond, bent, verbond. 2. kruid, kruit. 3. lid, lit. 4 . rnied, miet. 5. nood, noot, genoot, vennoot. 6. bedink, verdink, gedink, herdink. 7. bewys. verwys, toewys, afwys. 8. besleg, versleg. 9. besigtig. versigtig.

10. afset, afsit; beset, besit ; verset, ontset. 11. winsverdeling, winsdeling.

0EFENING ~ 9.

Gebruik die volgende uitdrukkings in sinne:-

Met die oog op • n onderhandse akkoord • n bemonsterde offerte • n vryblywende offerte • n vaste offerte

ongeplaaste obligasies onderlinge versekering emballasie-koste aktiewe skulde beskikbare metaal-saldo.

0EFENING 70.

V orm byvoeglike naamwoorde van onderstaande selfstandige naamwoorde en gebruik in goeie sinne:-

V oorbeeld: w~nder; wonderlik ; 'n wonderlike ervaring.

1. Periode. 6. mcester. 2. respek. 7. yster. 3. telefoon. 8. verstand 4. oorsaak. 9. were Id. 5. vrug. 1 o. fossiel.

57

OEFENING 71.

Vorm persoons- en saakname van die onderstaande werkwoorde:-

I. uitvind 6. koloniseer 2. arbeid 7. kapitaliseer 3. onderneem 8. likwideer 4. verseker 9. telegrafeer 5. produseer 10. kwiteer.

0 EFENING 72.

Gebruik gepaste selfstandige naamwoorde met onder­staande werkwoorde in kort sinne :-

Voorbeeld: Krediteer-'n rekening krediteer.

I. 2. 3. 4. 5.

Debi teer brandmerk her ken stempel beman

6 . . 7. 8. 9.

10.

bevrag belas produseer bepantser beplant.

0EFENING 73.

Gee die teenoorgestelde van die volgende kursiefge-drukte woorde:-

I . 'n V rug bare landstreek. 2. ' n Skynbare depressie. 3. 'n Skone toekoms. 4. 'n Vrugtelose poging. 5. 'n Skerpe rnededinging. 6. 'n V rye toegang. 7. 'n Emstige verhaal. 8. Grof bereken. 9. 'n V rye houding.

10. ' n Plegtige seremonie.

58

0 EFENING 7 4.

V ul gepast~ byvoeglike naamwoorde in :-

1. ' n ...... . . . . . , . . . ... onderneming. 2. 'n ....... .. ....... .. saak. 3. . ................ handelsware. 4. . .... .. ....... .... handelstoestande. 5. 'n ... ...... .... . .. .. ooreenkoms. 6. 'n ...... . ......... .. verslag. 7. 'n . .. .. .. .. .. ... uitvoerhandel. 8. n .......... .. .... . gebeurtenis. 9. 'n . ..... . ... . .... ... toestand.

10. 'n .. .. .. .. .. .... .. .. verhouding.

0EFENING 75.

Gebruik die volgende pare verlede deelwoorde in goeie sinne om die verskil in betekenis te laat uitkom:-

verbind. verbonde. - gebreek, gebroke.

geskend. geskonde. gebind, gebonde. gedwing. gedwonge.

- geslyp, geslepe. ingeneem, ingenome. geskryf, geskrewe.

gebuig. geboe. opgeskiet, opgeskote. gespreek, gesproke. opgewen, opgewonde. geskep, geskape. gesluit, geslote. aanbeveel. aanbevole. betrek. befrokke.

0EFENING 76.

V orm byvoeglike naamwoorde van:­V oorbeeld: oud-ouderwets.

Verklaar lief de guns ramp doof goed edel vol blou siek dood eer

59

0 EFENING 77.

Gebruik die volgende skeibare en onskeibare werk­woorde in sinne sodat die verskil in betekenis duidelik uit­kom :-

1. o6rkom oork6m -2. deurreis deurreis 3. deurgaan deurgaan 4. v6lmaak volmaak 5. o6rdryf oordryf 6. vo6rspel voorspel 7. 6ndersoek ondersoek 8. v6orkom voork6m. -

0EFENING 78.

Vorm 3 afgeleide naamwoorde van elkeen van die volgende:-

V oorbeeld: sing ; sang; sangstuk; gesang.

1. reken 11. deel

111. stel

lV.

v.

Vl.

soek

trek

kos.

0EFENING 79.

Toon die verskil in betekenis tussen die volgende woordpare aan :-

1. bruikbaar gebruiklik 2. kosbaar kostelik 3. draagbaar draaglik 4. beweegbaar beweeglik 5. verkiesbaar verkieslik 6. buigbaar buigsaam.~

6o

0EFENING 80.

Gebruik die volgende woorde in kort sinne om die verskil in betekenis duidelik te laat uitkom:-

1. beken er ken 11. onbesorg sorgeloos

111. daeliks alledaags iv. welsprekend spraaksaam v. agterlaat nalaat

vi. aanmerking opmerking vu. versigtig sorgvuldig

Vlll. naamloos nameloos.

0EFENING 81.

Gebruik geskikte selfstandige naamwoorde by die vol­gende byvoeglike naamwoorde:-

1. 2. 3. 4. 5.

deurskynend beroemd wonderbaarlik geestelik onpeilbaar

deursigtig be rug bewonderingswaardig geestig peilloos

0EFENING 82.

V ul gepaste voorsetsels in:-

1. Sy toevlug neem .. ... . .. ...... . 2. .. ............. styging van die fondse. 3. Weinig goeds verwag . . . . . . . . . . . . . . . iets. 4. lemand raadpleeg ............. . . 5. Met medewerking ....... .. ........ ... ... . 6. 'n Mark ........ . ...... hande kry. 7. .. .. .. .. .. .. .. . krediet blootstel. 8. 'n Noukeurige ondersoek instel . . . . ...... . . 9. . ........... aankoms.

10. .. . . . . .. . .. . vertrek.

61

0EFENING 83.

V orm persoons- en saakname van onderstaande werk­woorde :-

Voorbeeld:-help ; hulp; helper. Fungeer be weer konkureer ondersteun bemiddel ontvang noteer orgamseer bevestig

waarneem oefen skik

0EFENJNG 84.

Gebruik selfstandige naamwoorde met o.s. werkwoor­de in kort sinne:-

V oorbeeld :-' n Wet word deur die Parlement on t­werp.

1. 'n ......... . . ....... oplos. 2. 'n ............. .. ... bele. 3. 'n ....... ... ... ... . gesluit. 4. 'n ................. . gestaaf. 5. 'n ... ... ... . .. . . .... aangesuiwer. 6. 'n . ... ..... ... . . . ... verbeurdverklaar. 7. 'n . . . . . . . . . . . . . . . . . . oor beskik. 8. 'n .... . ...... .... .. gestyf. 9. 'n ...... .... ... ..... gepols.

10. 'n .. . . ...... ..... . . . aanvaar.

0EFENING 8 5.

Gebruik die volgende uitdrukkings in sinne:-Met betrekking tot na aanleiding van uit hoofde van in verband met ten opsigte van

in verbinding stel by voorbaat met die oog op in verband met bewys lewer.

62

0EFENING 86. V ul in 'n gepaste byvoeglike naamwoord afgelei van

die naam van 'n land:-Voorbeeld :­

Suidafrikaanse wol. . . . . . . . . . . . . . . . kaas. . . . . . . . . . . . . . . tabak . .. .. ...... . . . .. goud. . . . . . . . . . . . . . . . oorlosies.

vis. wyn. koring. rooter. vye. leer. kruie. sy. lakwerk. koffie.

0EFENING 8 7. Vul in "1nag," "sou" of " laat":-

(i) Jan, .. ....... horn nou maar loop. ( ii) Die klant . ........ more sy rekening betaal. ( iii) ............ ek dit maar doen? (iv) Die man het gese dat hy dit ... . . .... doen. (v) ... .. .. . my toe om die brief te skrywe.

(vi) . .. ..... jy clink dis waar? (vii) Ek is nie seker nie, maar hy ... . ..... kom.

(viii) . . .. .. hy tog maar veilig aankom ! (ix) Kom, ... ..... . ons nou maar gaan. (x ) Ek ....... dit nie gewaag het nie.

0EFENING 88.

1. V ul die gepaste voorsetsel in:-(i) Ons bet nog niks ...... daardie saak beslis nir.

( ii) Al die goedere is gestuur ...... die systowwe. ( iii) Ons bet die bestrlling ... ons handelsreisi-

ger ontvang.

r

63

(iv) ..... die afgelope maand was die fabrieke baie bedrywig.

(v) Dis baie moeilik .. .... my om die bestelling uit te voer.

(vi) Stuur my No. 6 . ..... No. 10. (vii) My adres is Slangfontein . .... . Christiana.

(viii) Daar is 'n tekort van £ 50 ...... my boeke. (ix) Ek bet nog niks van u gehoor .. .... my laaste

brief nie. (x) Dit word alles . . .... jou gedoen.

0EFENING 89.

2. Vul in:-

(i) Hy hou baie . .. . ... .. horn. (ii) Hy is kwaad · ..... : ... my.

(iii) Die man is baie jaloers ......... horn. ( iv) Ek is trots . ..... ... my besigheid. (v) Die besending bestaan .. . sy- en wolstowwe.

(vi) Hy doen aansoek . .. . ..... die betrekking. (vii) Hy ly .... ... . . koors.

(viii) Ek verlang ... ...... die vakansie. (ix) Ek vertrou .. . . . . .. . horn. (x) Ek dink baie .. ..... .. jou.

0EFENING 9 0.

Gebruik in sinne sodat die betekenis duidelik blyk:-

1. uurwerk en werkuur. 2. huisraad en raadhuis. 3. tabakrook en rooktabak. 4. kapwa en wakap. 5. vetkers en kersvet. 6. koeelgeweer en geweerkoeel. 7. spoorwa en waspoor. 8. dagskool en skooldag.

Vu/ in:-

64

0 EFENING 91.

1. 'n Wet word .. ......... .

2. 'n Skip word .. .. ....... . 3. 'n Vlag word .. . .. ...... . 4. 'n Put word .. . . ..... .. . 5. Jou plig ....... . 6. Die beskuldigde 7. Handelsrelasies . ... . . ... .. . 8. 'n Lening word .. . .. . . . . .. . 9. ' n Wissel word . .......... .

I 0. Die klerk word . .. .. . . .... .

0EFENING 92.

Gebruik die volgende woordpare m sinne sodat die betekenis duidelik uitkom :-

eerlik en eervol. kinderlik en kinderagtig. verkiesbaar, verkieslik. kosbaai;, kostelik. wettig, wetlik. sedig, sedelik. sinloos, sinneloos. meesteragtig, meesterlik. wonderbaar, wonderlik. tydig, tydelik. vyandig, vyandelik. geestig, geestelik. houterig, houtagtig. buigbaar, buigsaam. beweegbaar, beweeglik. eindig. eindelik. mensdom, mensheid.

HOOFSTUK VII.

HERSIENING.

0EFENING 9 3. Ontleed:-

As daar deur sommige lede miskien gevra .word, waar­om ons nie bierdie gedragslyn al vroeer gevolg bet nie, wil ek daarop wys dat ons al jarelank proefnemings gedoen bet, waardeur bewys is dat <lit ons nie sal loon, om sulke werk te aanvaar nie, sodat ons nou meen dat ons maar moet aangaan op die ou beproefde pad, ofskoon dit vir sommiges wat stadig en ouderwets sal lyk.

. .

0EFENING . 94,

Gebruik die volgende woordpare in sinne om die vcr­skil in betekenis te laat blyk:-

(a) Ontdek: Uitvind:

(b) weet: ken:

(c) herinner: herdink:

(d) vars: nuut :

(e) darem: daarom:

0 EFENING 95.

Gee 'n verkorte weergawe van die volgende: -

,.As daar een saak is wat die onverdeelde aandag van elke Afrikaner verdien wat die belange van sy land op die hart dra, dan is dit droogte bestryding. Periodieke droog­tes bet by ons al 'n soort van vaste instelling geword: van

66

tyd tot tyd geheur dit dat ons volk-insonderheid die hoer -genoodsaak word om te kamp met 'n droogte wat die noodlottigste gevolge teweegbring omdat dit die nekslag gee aan duisende hoere. En dit is nie alleen die hoer wat die noodlottige gevolge van so'n droogte moet ly nie, maar elke lid van die samelewing moet op een of ander manier ondervind dat 'n algerneen heersende droogte 'n nasionale ramp is. Want die hoer is tenslotte tog maar die ruggraat van die land, en 'n ramp wat die boer tref moet, uit die aard van die saak, die he le volk tref."

OEFENIN(J 96. Ontleed:-

(a) Iemand wat sy werk verwaarloos, sal nooit tot die mate van voorspoed kom, wat hy anders kon hereik nie. ',

(h) Hoewel ek die heeldag gewerk bet, is ek tog nie besonder moeg nie.

0EFENING 9 7.

Gebruik die volgende woordpare in sinne om die ver­skil in betekenis te laat blyk:-(a) Begin: Beginsel. (h) Versigtig: Sorgvuldig. (c) Naamloos: Nameloos.

0EFENING 9 8.

Gebruik die volgende handelsterme betekenis daarvan te verklaar:-Betalingsvoorwaardes. hipoteek. Agterstallige Rekening. omset. Prysnoterings. kredietbriefie.

OE FEN ING 9 9.

in sinne om die

faktuur. reklame. Kred iet brief.

Skryf die volgende oor in die lndirekte Rede:-,,Ek was ongelukkig die more; die wild was baie sku,

en so bet my koeels naderhand opgeraak. Opeens spring daar 'n bosvark op. Ongelukkig bet ek nie meer een koeel nie. Ek voel in my sak--en ja, daar kry ek ' n spyker."

67

OEFENING 100. Gee 'n verkorte weergawe van die volgende:-

Gelyk alle balf-tropiese lande word Suid-Afrika van tyd tot tyd geteister deur droogte wat soms seer ernstig is. By • n beskouing van • n grafiese voorstelling van afwykinge van die normale jaarlikse reenvaJ sedert 18 78. blyk uit die dertigjarige ondersoek dat in geen enkel geval die gebele land gely bet weens 'n tekort aan reen nog andersyds bet daar 'n geval bestaan. selfs in jare van oorvloedige neer­slag. waarin sommige gedeeltes van die Unie geen tekort noteer nie. Dit is dus duidelik dat indien daar • n jaar was in die verlede met 'n oorvloed van of tekort aan refo oor die gebele land. of indien dit in die toekoms sou voorkom, so 'n gebeurtenis as buitengewoon beskou moet word.

0EFENING 101. Ontleed:-

Dit le die grondslag vir • n idea le leerplan vir die elementere skool, mits ons mense so toegefus word, dat bulle kan sien waartoe dit strek, en as die Departement, al is by ook ver weg in Kaapstad, wil toelaat dat eksperimente uitgevoer word.

0EFENING 102.

Gebruik die volgende handelsterme in goeie sinne:-Klandiesie. Rentekoers. Afsetgebied. Vereffen. Prysvermindering. Katalogus. Wissel.

0EFENING 103. Gebruik die volgende woorde in sinne om die verskil

in betekenis te verklaar:-Eerlik Eerbaar Eersaam Eervol.

Kinderagtig. Kinderlike. Kinds.

68

0EFENING 104.

Skryf die volgende oor in die indirekte rede:-,.Moenie te haastig wees en ons veroordeel nie, maar

verleen ons u vertroue. Suid-Afrika is ons land en vader­land. Elke man wat in Suid-Afrika woon, aan watter ras of party hy ook al mag behoor, werk in die lig wat hy ont­vang het vir die welvaart van ons kinders ; wie sal opsetlik iets doen om sy land te benadeel? Ek gaan na my vader­land om te werk vir 'n beter verstandhouding tussen die twee rasse. Wie sal se wat ons miskien kan bereik?"

0 EFENING 105.

Skryf 'n verkorte weergawe neer van die volgende:-.. Dit is my ' n genoee om die samesteller van hierdic

boek geluk te wens met die uitvoering van 'n taak wat seker nie maklik was nie. Om boerdery te besko'u van die kant van die wetenskaplike teorie en dit te bespreek met persone wat wetenskaplike opleiding gehad het is nie moei­lik nie, maar om die wetenskaplike waarhede toe te pas op praktiese vraagstukke en dit so uiteen te sit, dat die gewone man op die plaas kan verstaan nie alleen wat hy moet doen nie, maar ook waarom hy dit moet doen, is 'n an Cler saak. Die hele boek is van begin tot end vol informasie vir die leser, wat m.i. absoluut noodsaaklik is vir horn om te weet, Die bladwyser aan die end van die boek maak <lit maklik om gou informasie te kry oor byna enige tak van boerdery. Ek is daar oortuig van <lat hierdie boek werklik middels en maniere aanwys tot meer winsgewende boerdery en tot groter welvaart vir 99 persent van die boerende boere."

0 EFENING 106.

Ontleed:-Toe die man, wat die berig gebring het, weg was,

neem oupa, wat al die tyd skynbaar in die koerant sit en lees het, net asof die saak horn heeltemal nie aangaan nie, die brief van die tafel af.

69

0EFENING 10 7.

Gebruik die volgende woordpare in goeie sinne:-Geboor. Oneindig. Links: Verhoor. Eindeloos. Linker.

0 EFENING 108.

Gee 'n verkorte weergawe van die volgende:-

Arbeidstoestande in die U nie: ,,Alle vraagstukke betreffende arbeidstoestande en be­

taling vir arbeid in die Unie word beinvloed en in byna elke geval ingewikkeld gemaak deur die aanwesigheid in ans land van Naturelle- en Kleurlingelemente, wat in getal­sterkte die blanke bevolking ver oortref. By die oorweging van enige saak in verband met arbeid en nywerheid moet met die teenwoordigheid van belangryke hoeveelhede Natu­relle, Asiate en ander nie-blanke arbeiders steeds rekening gehou word as 'n wysigende en, in sommige gevalle, as 'n oorheersende faktor. Die aanwesigheid van sulke betreklik goedkope arbeidskragte bet die land se ontwikkeling op verskillende maniere beinvloed. Die invoer van lndiese arbeiders in Natal bet in die begin die merkwaardige voor­uitgang van die suikernywerheid moontlik gemaak, die teeplanters voorsien van geskikte werkkragte en ook vcel van die werkkragte gelewer vir spoorwegaanleg en steen­koolontginning. ''

0EFENING 109. Ontleed:-

Uit die berg oorkant die rivier kyk hy van n hoe krans waarop hy sit, hoe die waentjie tangs die grootpad beweeg, tot dit in die verte verdwyn, waar die bloute van die oneindige wydte dit verswelg.

0EFENIN G 110. Gebruik die volgende woordpare in sinne om die ver­

skil in betekenis te verklaar:-Ontslag. Aanstelling. Verslag. Bestelling.

Voorkeur. Afkeur.

0EFENING 111.

Gebruik die volgende handelsterme in goeie sinne:-

Bedry fskoste. Bedryfskapitaal. Gespesifiseerde rekening.

0EFENING 112.

Netto gewig. Bruto gewig.

Skryf 'n verkorte weergawe neer van die volgende:-

,,Geen invoer van goedere in die Unie kan plaasvind sonder behoorlike opgawe en die betaling van alle verskul­digde invoerregte. leder persoon wat in die Unie besigheid dryf, is verplig om binne die Unie op 'n redelike en be­hoorlike wyse boek te hou van sy transaksies in een van die offisiele tale van die Unie. Van horn kan geeis word om tot twee jaar na die datum van enige invoer die vrag­briewe, rekeninge en ander dokumente te vertoon, wat op die goedere betrekking bet. Die besonderhede wat in die inklaringsbriewe moet vermeld word, is in die regulasie voorgeskrywe. Van enige persoon wat goedere ter verkoop aanbied, of die vervoer of sulke goedere in sy boeke inge­skrywe bet, kan verlang word om bewys te lewer, van wat­ter persoon hy hierdie goedere verkry bet, en as hy 'n in­voerder is, van die kantoor waar die invoerregte daarop be­taal is.

Die kaptein van 'n skip is verplig om persoonlik, of deur middel van sy gemagtigde agent, binne vier-en-twintig uur na aankoms van sy skip in 'n Unie-hawe daarvan aan 'n amptenaar van doeane kennis te gee. Behoorlike inkla­ring van goedere moet gedoen word, alvorens die geland kan word. lnvoerders moet binne veertien dae na aankoms van die skip, hulle goedere inklaar. By versuim daarvan kan die goedere in die Doeane-pakhuis opgeslaan word, en. wanneer nie binne drie maande ingeklaar nie, verkoop word."

0EFENING 113. Ontleed:-

Daar die meeste mense van opienie was dat die han­delaar soiets nooit sou doen riie, tensy onder abnormale omstandighede, kon hul die gerugte, wat oor die hele dorp was, dat by die skuldige was, eenvoudig nie glo nie.

0EFENING 114.

Gebruik die volqende woordpare in sinne om die ver­skil in betekenis te verklaar:-

Gebruiklik. Verkiesbaar. Bruikbaar. Verkieslik.

0EFENING 115.

Skryf oor in die indirekte rede:-

Rekening. Rekenskap.

,,Dokter," se by half weemoedig, ,,ek bet vanmore my laaste bietjie tabak opgebruik :wat ek nog in Bethlehem gekoop bet; en waar sal ek weer kry? Dit is darem swaar vir 'n man van my jare, dokter, om sy ou lec;Ie so te pla­ek was altyd so op my gemak gesteld."

.,Ja, oom, 'n mens moet baie opoffer vir jou land; daarvoor kan ·geen opoffering te groot wees nie. Maar wat die tabak bet ref, sal ek vir oom 'n bietjie van my 'Maga­liesberg' gee?"

0EFENING 116.

Skryf 'n verkorte weergawe neer van die volgende:-Opvoeding in Switserland:-,,Switserland bestaan uit

twee-en-twintig kantons en drie half-kantons, of soos ons bier in Suid-Afrika sou se, distrikte. Die uitstaande karak­teristiek van opvoeding in daardie land is onderwys wat nodig is vir iedere klas van bewoners. Verpligte onderwys duur heelwat }anger as bier by ons in Suid-Afrika, en voor­siening is gemaak vir 'n volmaakte (sever iets op aarde volmaak kan wees) opvoedkundige leer wat lei van die elementere skool na die uniwersiteite, aan die een kant, en tot ' n beroeps- en tegniese opleiding aan die ander kant.

72

Die stelsel is 'n direkte gevolg van die wens van die bevol­king, want die Switsers weet wat hulle wil he en bet hulle­self gewilliglik belas om die stelsel in werking te sit. Die verskillende kantons bet volkome beheer in sake die opvoe­ding aangaande. Buiten federate inspeksie en sekere fede­rate bydraes kan ieder kanton sy kinders opvoed na die vereistes van die kanton. 'n Gesonde mededinging bestaan tussen die kantons en dit het baie daartoe bygedra om die bewonderenswaardige resultate te behaal. Soos by ons die sake staan, is daar 'n alte groot neiging om kinders aan te spoor om iets hoers te word as hulle ouers is. Die soort opvoeding is goed vir begaafde kinders, maar dit deug nie vir die gemiddelde nie. Word laasgenoemde later in ho~r posiesies geplaas, dan kan 'n mens byne seker wees dat hulle hul werk n ie nougeset sal doen nie. "

0EF ENING 117.

A. Skryf die vernaamsre karaktertrekke wat elk van die volgende aan die dag moet le om suksesvol te wees:-

a. Jongste bediende. b. Winkelbediende. c. Klerk. d. Bestuurder.

Bew erk el keen daarna in ' n paragraaf. B. "Die wereld word regeer deur aangeoame herinne­ringe."

Brei die gedagte uit wat daarin opgesluit le vir die besigheidsman.

73

HOOFSTUG VIII.

OPSOMMINGS.

(Verkorte \Veergawes) .

Die kuns om 'n saaklike opsomming van een en ander stuk te maak le daarin dat die skrywer slegs die belangrik­ste punte weergee. Sulke verkorte weergawes is baie nuttig. Die onmiddellike doel daarvan is om tyd te bespaar daar die leser in 'n paar oomblikke die essensiele]ti"houd magtig kan word sonder om die oorspronklike stuk te lees. Dit is egter nie die enigste voordeel nie; dit is ook nuttig omdat die skrywe van verkorte weergawes baie daartoe hydra om ' n bondig~ en dl.!!delike s~l te ontwikkel.

In die praktyk is verkorte weergawes onmisbaar. Die bestuurder van 'n besigheid of 'n hooggeplaaste amptenaar het nie die tyd om elke brief of dokument noukeurig te lees nie en daarom word dit aan 'n klerk oorgelaat om net die allerbelangrikste van die inhoud in kort op te stel.

" Om 'n saaklike opsomming van 'n stuk te maak, moet die student die inhoud begryp, sodat hy die vernaamste punte kan uitkies en alles uitlaat wat nie ter sake is nie. Daarna moet by die opsomming as 'n samehangende geheel weerg~e en sover as moontlik in sy eie taal. Die skrywer moet nie sy eie opienie oor die inhoud uitspreek nie, nog minder 'n kommentaar daarop maak.

Hier volg nou ' n paar wenke wat die student sal help om 'n saaklike opsomming te maak:-

1. Lees die hele stuk aandagtig en noukeurig deur en onderstreep die belangrike gedeeltes.

2. Stel 'n geraamte op met die onderstreepte woorde en sinsnedes.

3. Bou hierdie geraamte op tot 'n samehangende ge­heel in bondige taal. Vermy alle ·oortollige woorde en herhalings.

74

4. As 'n verkorte weergawe van 'n reeks briewe ver­lang word, word die datum van die eerste brief ge­gee en nog 'n paar veral as daar 'n taamlike lang tyd tussen die korrespondensie verloop bet.

5. 'n Verkorte weergawe behoort omtrent een-derde van die oorspronklike stuk te beslaan. 'n Mens kan die lengte egter nie vasstel nie, want dit hang baie af van die inhoud van die oorspronklike stuk.

V oorbeeld :-

In 'n jong land met 'n klein blanke bevolking en ge­

volglik beperkte afsetgebied soos Suid-Afrika, en wat in

die verlede vir alles van die buiteland af hanklik was. moet

byna iedere industrie 'n opdraande stryd voer, voordat hy

op gesonde grondslag kan kom; en daarom is dit absoluut

noodsaaklik dat die volk ingelig moet word oor wat daar

in die land geproduseer word, om dergelike ondernemings

te kan steun, deur aan Suidafrikaanse fabrikante die voor­

keur te gee.

Produksie uit eie bod em is nie alleen ' n essensiele ver-

eiste vir nasionale bloei en welvaart nie, maar dit maak' -- - -o o k die werkkragte van 'n land produktief, kleed en voed

die massas en bring geluk en tevredenheid in die bereik van

die arbeidende klasse.

Daar is geen land in die wereld waar nywerhede van­

dag meer aanmoediging en steun sowel van die owerheid

as van die volk verdien as in ons eie Suid-Afrika nie, want

dit is in industriele arbeid waarin die oplossing van werk­

loosheid en armoede in groot mate opgesluit le-werkloos­

heid en armoede wat honderde Afrikaners jaarliks tot

totale verval bring.

75

KORT WEERGAWE.

Suid-Afrika, soos alle jong lande met beperkte afset­gebied, sukkel baie om industriee te ontwikkel weens buite­landse konkurensie; daarom moet die volk hulle ondersteun.

Eie produksie is essensieel vir nasionale vooruitgang; dit maak die werkkragte produktief en voorsien die massas van alle behoef tes.

Dit verdien verder aanmoediging en steun van die owerheid, want die oplossing van werkloosheid hang baie daarvan af.

0 EFENING 118.

VERKORTE WEERGAWES:

.,As die winste dikwels inkom, word die hoer altyd herinner aan die beperkings van sy inkomste en hy word dus aangespoor om binne sy perke te lewe en meer bedry­wigheid aan die dag te le om dit wyer te maak. Die hoer wat verwag om eenkeer per jaar betaal te word, lewe op hoop en krediet en verloor so vertroue in homself."

0EFENING l l 8a.

,,.fyleneer die President, by die voorstel van die twede lesing van die wetsontwerp, sal ek graag edele Senatore wil refereer na die Rapporte van die Spoorwegraad ter tafel gele. Edele Senatore sal vind dat daar twee rapporte is, een ingedien aan die begin van bierdie jaar en die twede ingedien op 29 Julie van hierdie jaar. Edele Senatore sal vind dat die eerste rapport twee redes aangee waarom hierdie spoor­lyn sal aangele word ; eerstens omdat daar 'n ooreenkoms gemaak is tussen die Departement van Lande en die Spoor­weg Departement, waarby bepaal word <lat die opbrengs van die kroongronde in die Soeloeland-area, bedien deur die voorgestelde spoorweg, sal gaan tot afbetaling van die kapitale koste van konstruksie."

w

76

0EFENING 119.

,.Die meeste kooplui is van mening dat onder die kleinhandelaars te veel spekulante aangetref word, wat ' n onvoldoende kennis van hulle bedryf het, en wat verder gedeeltelik bestaan deur kredietverkryging van die groot­handelaars. Die kleinhandelaars probeer om hulle omset te vermeerder deur verlening van krediet op groot skaal waardeur die basis van hul bedryf ongesond word. Die meeste van die kleinhandelaars het verder onvoldoende finansiele draagkrag om die moeilikhede van die tyd wat aan 'n tydelike stilte in die handel verbonde is, te oorkom. Op grond van die oorweging word dit verwag dat die aan­tal handelsinsolvensies gedurende die eersvolgende twee maande nog belangrf k sal toeneem, omdat daar gedurende die tydperk 'n groot stilte in die handel verwag word."

0EFENING 120.

,.Die oplettende boer sou reeds opgemerk het dat ons natuurlike weiveld nie meer dieselfde is, as wat dit gewees het in die tyd van ons voorvaders nie. Ander weer besef nie hoe ernstig hierdie agteruitgang van ons weiveld is nie, nog minder weet hulle dat, as geen stappe geneem word om dit te verhoed nie, die veld in baie gevalle onherstelbaar sat wees in die onmiddellike toekoms."

0EFENING 121.

,.Die belangrikste maatskappy wat vandag in die vleishandel betrokke is .onqergaan 'n reorganisasie ; en die beheer daarvan is vir vyf jaar in Suid-Afrika verseker. Wat na die tyd gaan gebeur is baie moeilik om te vo9rspel. As die feit in aanmerking geneem word,dat pogings herhaalde male aangewend is om die beheer daarvan oor te maak aan een van die grootste vleistruste van die wereld, is dit van belang dat die boerekooperasies .}\'anneer hulle gestig word, ook rekening hou met die behoud van die beheer in Suid­Afrika. Wanneer daardie tyd aanbreek, moet hulle so sterk georganiseer wees, dat hulle feitelik kan eis dat die

77

beheer in Suid-Afrika bly, of <lat hulle anders in staat is om desnoods die beherende aandeel daarin self te koop en sodoende die bedryf vir ons te behou." / ·

0EFENING 122.

,,Daar is op gewys <lat fabrikante misbruik maak van die vakleerlinge deur hulle te laat spesialiseer in sekere werke. Die fabrikante behoort die vakleerlinge 'n algemene kursus te laat volg, en dit aan die leerling self oor te laat om in een of ander tak van die vak te spesialiseer, maar eers na by die proeftydperk deurgemaak bet. Massaproduksie bet nog geen groot houvas in Suid-Afrika nie, maar in Europa en Amerika beheer dit feitlik die lewe van die werkers.' '

0EFENING 123.

,,Die lewe van 'n volk is so intiem verbonde met sy landbou <lat dit van die grootste belang is dat die werk van die landbouamptenare gereel moet word volgens 'n duide­like omskrewe gedragslyn. Sonder so ' n gedragslyn be­staan daar gevaar dat kragte verbrokkel word op onnodige en onbelangrike werksaamhede waardeur die boere nie die voordele kan geniet wat hulle met reg kan eis nie, veral in verband met navorsingswerk."

0 EFENING 124.

Turkse tabak word vandag op uitgebreide skaal in die Westelike Kaapprovinsie verbou en !ewer uitstekende winste aan die hoer wat ' n goeie kwaliteit tabak produ­seer. Om 'n artiekel van hoe waarde te produseer vercis egter kennis van saadbeddings, gronde geskik vir tabak, voorbereiding van gronde, uitplant, bewerking, oes, droog­maak, gradering en baling.

78

0EFENING 125 .

.. Rusland is by uitstek die land vir proefnemings, ge­weldige, waaghalsige proefnemings, waaraan die hele volk deelneem en waarb..r alles op die spel geset ~ord. Niks wat was, is goed nie. Alles moet nuut wees. Die oue, die ge­wone, die slegte het vir altyd verdwyn as gevolg van die Rewolusie. Die volk moet sy krag put, nie uit die donker verlede nie, maar uit sy onwriW:>are vertroue in die beldere toekoms. As gron~lag <lien nie ondervinding nie, maar geloof, nuwe gedagtes, nuwe vorme, nuwe wee. En die verstomde, verst~kte wereld staan daarby om af te keur en te leer."

0EFENING 126 .

.. Dit is alleen deur opleiding dat 'n handelaar instaat gestel word om 'n bree kyk op die handel te kry. Die man wat nie gereed is om homself op te lei nie, en wat, toe by die skool vc: laat bet, in die handel as leerling gekom bet, kan nooit die toppunt van sy beroep bereik nie. Die man­ne, wat dit wit bereik en wat van onderaf opklim, is manne wat nie alleen met die praktiese kennis te vrede is nie; hulle bet ook soveel as moontlik gelees en hulself op die hoogte gebring van wat daar in die wereld aangaan. Hulle bet vertroud geraak met die ekonomiese teorie, met die geskie­denis en met die regwetenskap."

0 EFENING 12 7.

,,Daar is ' n element · van gevaar in die betaal van fooie as lede belangeloos en onaktief word. Hierdie gevaar is onder sodanige omstandighede waarskynlik groter wanneer 'n hoe fooi betaal moet word. Die rede daarvoor is, dat die lid voel <lat hy sy plig gedoen bet, en dat dit die plig is van die wat die geld ont vang om horn op een of ander wyse te vergoed. Hy vergeet dat dit op horn rus om te beslis op watter manier die geld bestee moet word. As ' n hoer aansluit by 'n kooperatiewe veremgrng, moet hy on thou

79

om so 'n vereniging te ondersteun, of so nie, loop die ver­eniging gevaar om te misluk. Hy word verwag sy plig te doen. As boere nie hulle produkte deur 'n georganiseerde vereniging verkoop nie kan so 'n vereniging nie bestaan nie. Daar is slegs een manier waardeur hy in daardie opsig van sy verantwoordelikheid kan ontslae raak.

Dit sal meen dat een of ander reel vasgestel moet word, wat horn sal verplig om 'n seker som vir al sy graan en ander produkte, wat hy op 'n ander manier van die hand gesit bet, in die kas te stort. Hierdie stelsel bet veel daartoe bygedra om billike pryse in seker plekke te hand­haaf, en bet gemaak dat die kooperasie, wat die billike pryse teweeggebring bet, 'n goeie bestaan maak. Tot hede bet ons kooperatiewe organisasies hulle gevestig op die platteland en is slegs van 'n plaaslike aard. Holle is sonder 'n sterk sentrale liggaam, met genoeg fondse om hulle be­lange op marke en in howe te verdedig. As hulle plaaslike sukses wil behaal clan moet hulle na hulle eie belange kyk, en gelykertyd lede toestaan om gebruik te maak van geskikte geleenthede om hulle produkte van die hand te sit."

0EFENING 12 8 .

.. In die begin bet daar baie moeilikhede met die vrug­teuitvoer gepaard gegaan, vereers omdat die skepe nog nie voorsien was van die beste sto?_!Plek nie, en verder dat die kwekers nog nie die regte kennis en ondervinding in hul pluk en verpakking had nie.

Die uitvoer-kwessie was tot op twee jaar terug nog baie ongereeld en deurmekaar. Ons dink bier b.v. terug hoe daar ' n twee jaar gelede 30,000 kissies lemoenvrugte opgehoop gele bet in die Kaapse dokke en natuurlik baie sleg geword bet. Elke ramp bet miskien ook ' n goeie sy, en so ook hier-boere koopereer baie moeilik tensy hulle tot wanboop gedrywe word. As gevolg van hierdie ramp bet daar 'n kragdadige organisasie onder die kwekers in die lewe gekom, met die resultaat dat die V rugtekwekers Beu rs

8o

van Suid-Afrika, Beperk opgerig was. Hierdie liggaam reel alle besendings met die skepe, en verder behartig by die belange van die kwekers en kan dinge deursit waar die in­diwiduele boer dit nooit sal kan doen nie. Sien bier 'n magtige krag in die bande van die kwekers om die regte gebruik van te maak.

Reeds in die begin van die vrugte-uitvoerperiode is daar ' n liggaam in die lewe geroep, n.l. die "Cape Fruit Growers' Association," wat teen die einde van 1892 op­gerig was, om die belange van die kwekers, veral in verband met uitvoer, te bebartig. Destyds en in daaropvolgende jare is baie ru met die vrugte op die spoorwee gewerk, en hierdie assosiasie bet vir verbei:ering gesorg.' ·

0EFENING 129 .

.. Die koopprys is betaalbaar in ' n seker aantal gelyke paaiemente; dadelik na die sluiting van die kontrak kry die koper die goed, en ka!! by dit gaan gebruik ; die ver­koper bly egter eienaar, en die koper word dit eers as die laaste paaiement betaal is. By wanbetaling mag die ver­koper die kontrak vernietig. die goed terug neem en die reeds betaalde geld behou; om die verbeurte te regverdig teenoor die koper word tewens bepaal dat die gestorte paaiemente beskou sal word as vergoeding vir die gebruik van die goed tot die som ten volle afbetaal is.

Aan hierdie laaste bepaling ontleen die kontrak sy naam.

Die kontrak was in die ou tyd onbekend. Dis 'n skepping van die moderne tyd om kopers, wat gereeld lone trek tegemoet te kom.

Op die weg van ons howe bet dit gele om bierdie nuwe instelling sy plek aan te wys in ons bestaande stel­sel. Hulle bet dit, met 'n loflike uitsondering van die Transvaalse Hof in 1923, op die wyse gedoen dat hulle die kontrak erken bet net soos by daar staan. Die groot

81

beswaar teen die kontrak is die onvoorwaardelike ver­beurdverklaring van die paaiemente by wanbetaling van een daarvan. ''

0EFENING 130.

,,By die indiening van die ontwerp op landboukrediet bet die Minister gese dat die wet voorsiening maak vir kort termyn-len ings wat die boer in staat sal stel om sy besig­heid van jaar tot jaar te finansieer. In die verlede is die lenings grotendeels deur die winkelier verskaf, dog dit was in baie gevalle 'n nadelige stelsel vir die boer. Die fasiliteite wat die banke verskaf was nie presies wat die hoer nodig bet nie, omdat die voorskotte dikwels op 'n ongelee tyd terugbetaal meet word. Hy betoog dat die beoogde stelsel ' n groot sta p in die regte rigting sal wees. Die lenings­kringe sal mettertyd al hoe kleiner word, maar aanvanklik bestaan die plan om maar net een of twee leningsvereni ­gings in elke provinsie op te rig. H ierdie maatskappye sal feitlik takke van die Landbank wees met direkteure wat self boere is, doch die plaaslike direkteure sal in elke geval gesteun word deur 'n ervare amptenaar van die Landbank. Die kredietverenigings sal nagenoeg van dieselfde aard wees as kooperatiewe verenigings, en die lede sal gesamentlik en afsonderlik verantwoordelik wees vir die skulde van hul vereniging. Voorskotte mag nie gebruik word om ou skulde af te betaal nie. Die hoer sal sy bewys na die ver­eniging neem wat <lit sal inwissel by die leningsmaat­skappy, en kom daar 'n tyd <lat laasgenoemde nie meer geld bet nie, sal die Landbank horn te hulp kom, maar die hoop word gekoester <lat die maatskappy langsamerhand genoeg kapitaal sal versamel om 'n bank te ontwikkel."

O EFENING 1 31.

,,Aan die jongste verslag van die Uniali.,..Handelskom­missaris in die Verenigde State van Amerika word die volgende opmerkings ont!een aangaande die handel aldaar in Suidafrikaanse onedele metale en minerale. Hy se in die

82

loop van sy verslag~ ,,Ek bet beyind, na n onderhoud met verteenwoordigers van die vooraanstaande kopers en handelaars, dat hut begerig is om voorrade uit die Unie te verkry, en dat bulle in sommige gevalle met Suidafrikaan­se lewe~nsiers gehandel bet, maar telkens boor ek weer klagtes dat hut nie kan vertrou op die uitvoering van be­stellings nie; dat leweransiers en uitvoerders in baie gevalle in gebreke bly om kontrakte na te kom; dat goedere baie keer nie van dieselfde gehalte as die monster is nie, of soos gewaarborg nie; dat aflewerings nie op die ooreengekome datum plaasvind nie, en dat onvoldoende aflewering plaas­vind. Ek wens dit heeltemal duidelik te maak dat ek nie net gerugte of4Werantwoordelike aantygings herbaal nie. Dis nie alleen dat dieselfde klagtes van verskillende kante tot my kom nie, maar in elke geval het hul gekom van goedbekende, agtenswaardige firmas. Bowedien bet ek in sommige gevalle bewysstukke gesien om hierdie aantygings te staaf. In een geval bet 'n Transvaalse leweransier rond­weg beken dat by sy voorraad aan 'n ander koper gelewer bet (nadat by sy transaksie deur middel van 'n kabelgram bevestig had) aangesien hy 'n beter aanbod van elders ge­kry bet. Ondertussen het die koper alreeds 'n kontrak aangegaan om hierdie bestelling aan ' n fabrikant te ver­koop."

0EFENING 13 2.

Die verslag van die Ekonomiese Rykskommissie wat onlangs ondersoek ingestel bet in verband met die bernar­king van vrugte uit die verskillende dele van die Ryk in die Verenigde Koninkryk. bevat 'n belangwekkende be-· skrywing van die huidige bemarkingstelsel van vrugte. In verband met die organisasie van sodanige bemarking wo1d aangetoon dat die Ryksprodusent veral te doen bet met die gevestigde posiesie van die Amerikaanse produsent, want die ekonomiese wet, dat aan die wat het. gegee sal word, is baie magtig. Maar bowedien kry die Ryksprodusent ook nog te doen met die feit dat daar van tyd tot tyd 'n skielike vermeerdering in die uitvoer van vrugte uit die Verenigde

83

State kom as gevolg van oorproduksie en oorvoer van die plaaslike mark. Daarom verklaar die verslag dat organisa­sie en versigtigheid van die kant van die Ryksprodusent gebiedend noodsaaklik is, indien die Ryksprodusent ender die huidige omstandighede sy posiesie wil behou. Die hui­dige bemarkingstelsel word breedvoerig beskryf alvorens ' n konstruktiewe organisasiestelsel. wat in die !ewe behoort ge­roep te word, omlyn word. Onder normale omstandighede word die vrugte deur die produsent afsonderlik of gesa­mentlik met ander produsente na ' n makelaar, agent of kommissiekoopman in een van die vernaamste stede aan die kus gestuur. Die produsent kies of hy sy produkte na Londen, Southampton, Manchester, Liverpool, Glasgow of Hull wil stuur. Die eerste verkopings vind gewoonlik plaas aan die hawes waar die makelaars, e.a. hul hoof­kantore het, en waar hul die vrugte in ontvangs neem so­dra dit op die kaai uit die skeepsruimte ontskeep word.

0 EFENING 133.

Dis gebruiklik om aan die einde van hierdie jaarlikse oorsig enkele algemene beskouings te wy aan ons algemene vooruitsigte; en hierdie jaar wou ek slegs se dat, met die oog op die groot natuurlike rykdom van Suid-Afrika, en wanneer die voorneme aanwesig is by sy bewoners om dit te ontwikkel langs gesonde lyne, behoort vir die toekoms niks te vrese te wees nie. Voorspoed- daarvan hou ek my oortuig-le op die weg van die land as ons slegs sodanig kan organiseer om dit te verdien; en daar bestaan geen rede om daaraan te twyfel, dat die Bank aan daardie voorspoed sy aandeel sal he nie. Op die oomblik is dit miskien 'n bietjie moeilik om ons onmiddellike handelsvooruitsigte te voorsien, en wel tengevolge van die algemene dislokasie wat deur die wereldworsteling teweeggebring word. Die toestande is oorsaak gewees sedert enige tyd van die voor­spoed van ons handelaars ; maar ek <link die meeste vari hulle het ingesien dat die tye buitengewoon is, en is voor­bereid op 'n reaksie waarV'an die gevolge ongetwyfeld rede­likerwys reeds verdiskonteer word. Dit was nie my voor-

84

neme om in die bestek van hierdie opmerkings melding te maak van die belasting nie, waarvan die las groter is as tevore in die land gevoel word. En wanneer ek dit dan doen, dan is dit nie om daaroor te kla nie, maar 'n be­skouing van die oorlogs-belasting uit ekonomiese stand­punt is bier miskien nie misplaas nie. As oorlogs-maatreet is die belasting ongetwyfeld redelik genoeg, maar ek hoop dat dit nie !anger sal volgehou word nie as wat die behoefte, wat daarvan die oorsaak was, dnur. In gewone tye sou dit 'n heeltemal ongesonde maatreel wees. Dit ontmoedig nl. belegging van die vrugte van ondernemingsgees in nuwe ondernemings, en het die neiging om oortollige wins in kanale in te lei wat nie meewerk tot 'n herskepping van die rykdom nie ..

Soos u uit die persverslae gesien sat he. word hierdie feite erken deur die Rykskanselier te Westminster, wat by ' n erkenning van sy afkerigheid van die belasting beloof het om dit in te trek op die vroegs moontlike oomblik. Ek twyfel daar nie aan nie of ons Regering is eweeens heeltemal bewus van die nadele, en is voornemens om dit te herroep sodra omstandighede dit toelaat.

0EFENTNG 134.

In verband met kapitaal en arbeid moet ons wo?er daarop wys hoe kapitaal en arbeid onderling afhanklik is -hoe 'n korrelasie daar tussen hulle bestaan, want ook bier is dit nodig dat die boer om nie skade te ly nie en om die beste voordeel uit sy hoog-ontwikkelde dier (en plant) te behaal, dit nie alleen 'n .,opregte" behandeling sal gee nie, maar dit sal tocvertrou aan die sorg van die beste arbeid verkrybaar. Hierdie hoog-ontwikkelde vorms van kapitaal is besonder vatbaar vir deteriorasie of agteruitgang. Elke boer weet dat die waarde van kosbare diere deur slegte be­handeling gou benadeel kan word en dat masjienerie deur agtelosigheid gou verwaarloos en verniel.

In konklusie dus, leer hierdie bespreking ons <lat die hoer nie te versigtig kan wees in die keuse van die beson­dere vorms van kapitaal wat hy wil aanskaf nie. Nie alleen

85

moet hy 'n noukeurige studie maak van die besonder om­standighede waaronder hy woon en werk, opdat hy instaat sal wees die regte vorms uit te kies nie en die juiste verhou­ding ( dus die hoeveelheid van elk) waarin hy hulle moet verbind nie, by moet ook veral sorg dra dat by hulle kwaliteit noukeurig ondersoek alvorens tot aankoop te besluit.

0EFENING 13 5.

In die eerste plek bet die Minister enige wysiginge in die inkomstebelasting aangekondig. In die geval van maat­skappye vir die ontginning van diamant- en goud-myne word dit nou voorgesteJ om die bestaande belasting van 3s. in die £ te konsolideer. Lewensversekerings-maatskappye sal 'n normale be lasting van 1 s. 6d. in die £ betaal en die normale belasting vir alle ander

maatskapye sal wees 2s. 6d. in die £. Onder alle ander maatskappye word ook ingesluit privaat maatskap­pye. Daar bet nooit enige grondige redes bestaan waarom daar 'n verskil gemaak word tussen groot en klein maat­skappye nie. Indien die bedoeling was om die las ligter te maak vir klein maatskappye, dan is daar nooit mee reke­ning gebou nie dat 'n ryk man 'n aandeelbouer kan wees in 'n maatskappy met 'n klein kapitaal. Die enigste manicr om met maatskappye te bandel is om elkeen as 'n selfstan­dige eenbeid te beskou. Enige poging om te wil onderskei of aandeelhouers ryk mense of andersins is, sou lei tot teenstrydighede. Oat daar 'n onderskeid gemaak is in die belastingdruk, wat deur groot en klein maatskappye moes gedra word, bet aanleiding daartoe gegee dat baie maat­skappe in die lewe geroep is op 'n manier wat die ontdui­king van belasting beoog bet. Die invoering van 'n gekon­solideerde belasting word bedoel om elke maatskappy sy regmatige aandeel in die belasting te laat dra.

In die geval van lewensversekerings-maatskappye word daar veral sorg voor gedra om geen swaarder belas­ting op bulle te le nie, maar onder die nuwe voorstelle sal hulle ongeveer net soveel betaal as voorheen.

86

0EFENING 13 6.

Op die meeste v;in ons dorpe is dit soveel as wat die bestuur van die landbougenootskap kan doen om een wel­geslaagde algemene tentoonstelling te hou. Dit word on­moontlik bevind om gedurende dieself de jaar ' n spesiale tentoonstelling ook nog met enige mate van sukses te hou. Dat dit te veel is vir die gewone dorp se landbougenoot­skap om ' n algemene sowel as ' n spesiale tentoonstelling gedurende die loop van een jaar te hou, blyk veral in hier­die tyd. Oor die he le land beers daar 'n drukkende droogte en nou kom die moeilikhede, wat aan die hou van twee tentoonstellings gedurende die jaar verbonde is, mooi op die voorgrond.

Dit word ook bevind dat dit beter sal wees vir twee of meer naburige dorpe om saam te span en een welge­slaagde tentoonstelling te hou in die plek van twee afson­derlike, kleiner en minder.waardige tentoonstellings. Hier­die plan kan· beter uitgevoer word in die Westelike Pro­vinsie, waar die afstande tussen die dorpe nie so groot is nie en waar die paaie soveel mooier is.

Dit blyk egter dat daar 'n sterk neiging bestaan om op die heel klein dorpies in die noordelike dele van die U nie ook selfstandige tentoonstellings te hou. Hierdie ondernemings is in die verlede nog altyd tot mislukking gedoem gewees. Op baie plekke is daar 'n eerste tentoon­stelling gehou, maar daar is selde of ooit nog 'n poging aangewend om ' n twede te hou. Dit is dus duidelik dat dit die voordeligste sal wees vir boere in aangrensende distrikte om saam te werk en alle kragte in te span om een gesament­like en welgeslaagde tentoonstelling te hou, dan om 'n hele boel teleurstellende en afsonderlike tentoonstellings te wil organiseer.

0 EFENING 13 7.

Die belangrikste is natuurlik die Landbou-krediet­Wet. Dit is iets wat reeds lank agterstallig is in die eko­nomiese bou van ons land en een wat ander lande, wat vir dieselfde probleem staan, lankal op hulle wetboeke

87

het. Dit word algemeen erken <lat daar 'n dringende be­hoefte bestaan aan 'n kredietstelsel om voorsiening te maak vir lenings op kort termyn wat die hoer in die geleentheid stel om te saai. te oes, en sy produkte op die mees voor­delige manier op die mark te bring. Die hele doel van hierdie nuwe wet is om 'n stelsel te ontwikkel om daardie spesiale soort krediet aan boere te verskaf. Aangesien die voorspoed van die hoer 'n noodsaaklike faktor is vir die voorspoed van die hele maatskappy. gaan die voordele van hierdie saak baie verder as net enkel 'n hul p vir die hoer.

In die behoeftes van ons boere vir krediet op lang termyn word voorsien deur die bestaande Landbank, wat lenings op baie redelike terme verskaf. Maar die soort van lenings is egter uitsluitlik beskikbaar vir boere wat goeie sekuriteit in die vorm van eerste verbande op vaste eien­dom kan gee. Weens gebrek aan geriewe vir krediet op kort termyn sonder die passeer van verbande, ens., moes boere hulle in die verlede bedien van die geriewe wat gegee is deur winkeliers en deur die gewone handelsbanke, maar <lit was gewoonlik onbevredigend en dikwels nadelig vir die hoer. Hierdie soort krediet-verlening skiet naamlik hierin kort <lat die boere dikwels hulle verpligtings moet nakom op 'n baie ongelee tyd; miskien het die skuld verval net voordat 'n hoer sy oeste ingesamel of sy wol geskeer het.

Waar hierdie wet ook voorsiening maak vir die koop­geldigheid van pakhuis- en graansuierkwitansies, gaan dit van baie hulp en nut wees. 'n Groot waarde van die wet le nog hierin dat <lit boere aanmoedig om te koopereer en hulle so self te help, en ook hierin <lat boere beter in staat sal wees om hulle produkte op die beste tyd te verkoop en nie somar uit nood enige prys hoef aan te neem nie.

OE FEN ING 13 8.

In normale tye kon hulle veilig en me~ wins laasge­noemde gedragslyn gevolg het, maar onder bestaande om­standighede bet hulle dit in die belang van die aandeel­houers en van kliente van die maatskappy beskou om nie

88

daardie geld te bele nie, maar inteendeel om die lopende skuld te verminder en dus die posiesie van die maatskappy te versterk. Dit had tot onvermydelike gevolg die bespre­king en verdienste van die maatskappy.

Soos die tye nou is, is daar 'n groat aanvraag by die publiek vir geldelike ondersteuning, en as 'n maatskappy nie in staat is om die ondersteuning te gee nie, kan <lit min algemene agentskap~ besigheid, wat 'n groat dee! van ons maatskappy uitmaak, verrig.

In die wins- en verliesrekening sal u bemerk, dat die uitgawes ten opsigte van eise deur die maatskappy uitbetaal gestyg bet ho die van verlede jaar, en dat die herverseke­rings en kommissie ook aansienlik vermeerder bet. In ver­band daarmee moet <lit onthou word dat die assuransie­besigheid van enige gesonde maatskappy altyd vermeerder, en gevolglik sal die koste waarna ek refereer jaarliks ver­meerder. Ek kan met genoee meld dat die assuransieaf­deling van u maatskappy 'n netto vermeerdering van 50 persent aantoon op die syfers van laaste jaar, wat ek van die uiterste belang beskou, wanneer ons in ag neem die sterke konkurensie van ou bestaande en ryk buitelandse maatskappye, waarmee u jong maatskappy te kampe bet.

Om die gesondheid van die besigheid wat 'n assuran­sie-maatskappy verrig, te toets, moet ons die eise teen die maatskappy ingedien vergelyk met die premies gedurende dieselfde tydperk ontvang, en ek is in staat om u te ver­seker dat die persentasie, wat deur u maatskappy ten op­sigte van eise uitbetaal is, ruim binne die persentasie val, wat in verband met gesonde assuransie-besigheid voorge­skryf word. Dit is toe te skrywe in groat mate aan die klas van riesiko wat op die boeke van u maatskappy staan. Daar kom in ons boeke maar min van die gevaar­like klas van besigheid voor, wat gewoonlik in stede ge­vind word, en ons bet ' n groat aandeel van die veilige klas besigheid soos woonhuise, skole en plaasgeboue.

Die ander paste van die uitgawes is ender verskillende hoofde aangegee, soos ons by die laaste jaarvergadering gevra is om te doen. Die uitgawes skyn miskien ' n bietjie

hoog, maar in aanmerking moet geneem word dat dit al die uitgawes op die hoofkantoor insluit met die groot staf, wat nodig is om die brand-, ongevalle- en trustwerk van die maatskappy in die hele Unie te verrig, benewens die plaaslike adviserende raad, bestuurders, lede van die staf en onkoste van die verskillende takke en agentskappe van die maatskappy.

0EFENING 13 9.

Die alleenstaande hoer verkoop in die kleinmaat en verkoop ongegradeerde goed, en kry die laagste prys. Die hoer, daarenteen, wat lid is van die kooperatiewe vereni­ging, verkoop in die grootmaat en, as sake goed gereel is, verkoop ook 'n gegradeerde artiekel en kry vir elke onder­deel van sy produkte die beste prys. Die alleenstaande hoer verkoop al sy goed op efo en dieselfe tyd. Die hoer wat lid is van 'n kooperatiewe vereniging kan sy goed geleidelik op die mark stoot; hy kan opstoor en later voordeel trek van 'n toename in die prys van sy produk; die ander kan nie !

Maar die fout wat deur kooperatiewe entoesiaste te veel gemaak word is dat hulle net van die winste van die middelman praat en die hoere wat hulle toespreek net op die diwidente wys-of in elk geval hulle die indruk van diwidente gee. En die gevolg? Die hoer vra somar binne die eerste jaar sy diwident! Hy word somar warm en wil weet wat dan nou van daardie groot winste van die mid­delman geword het. Wat ons die hoer op moet wys is dat kooperasie se winste meer indirek as direk is ; dat dit die produseer van 'n beter produk in die hand werk, dat dit help om 'n heter mark te verkry, ens.

Maar ons moet ook op hierdie feit wys, dat die in­diwiduele middelman al die riesiko gedra bet en gevolglik as daar winste was, al die winste ge-in bet, maar as daar verliese was, al die verliese gely het. Ons moet nie net wys op die suksesvolle en ryk middelmanne nie, ons moet ook wys op die wat bankrot speel, lioewel die eerste die laaste stellig sal oortref.

go

En dan, as die hoer dit goed verstaan, dan moet ons horn daarop wys dat ' n nuwe besigheid eers ' n jaar nodig het om op been te kom om winste te lewer, dat ons nou die riesiko oor baie indiwidu' s gaan verdeel. en gevolglik ook die winste, as daar winste is, en die verliese, as daar verliese is. En dan uiteindelik kan ons horn op hierdie groot voordeel wys-in die geval van 'n baie groot verlies gaan die indiwiduele middelman ten onder, terwyl die lede van 'n kooperatiewe vereniging deur die gesamentlike mag wat hulle uitoefen nie alleen die middelman, wat in bulle <liens is van ondergang kan red nie, maar ook bulle vereniging en hulself.

0EFENING 140.

Vol gens ons opvatting is 'n regverdige belasting 'n sodanige wat op elke burger druk al na sy vermoe om' te, kan betaal; die manier waarop die be lasting moet gehef word, moet vas omskrewe wees en <lit moet nie wille­keurig kan verander word nie, en wat nog meer tel, elke burger moet in werklikheid sy regmatige aandeel in die belastings betaal en die een moet nie sy aandeel in die belasting kan verskuif op die skouers van 'n ander nie.

Deur die ontwikkeling van ons beskawing het ons nou al so ver gevorder dat ons insien <lat sekere dienste instand moet gehou word, maar ans het nog nie so ver gevorder dat ons vrywillig tot die instandhouding wil hy­dra nie, en daarom moet ons deur die owerheid gedwing word om ons bydraes te maak en <lit wel namate ons kan betaal. Dit bet ans naderhand gebring op die idee van die inkomstebelasting wat berus op die progressiewe me­tode van belastingvasstelling. Dit wil net se dat ons nou op die apvatting neergekom het dat elk:e man 'n sekere bedrag nodig bet oi:n horn gedurende die jaar aan die lewe te hou en hierdie bedrag sal nie betas word nie. Alles bokant hierdie bedrag is belasbaar en hoe hoer ' n persoon se inkomste bokant hierdie vrygestelde bedrag te staan kom, hoe hoer word die persentasie van belasting wat daar­op betaalbaar is. Hierdie beginsel berus op die teorie dat

91

hoe meer 'n mens van 'n seker ding het, hoe geringer word die waarde daarvan vir die eienaar.

Die inkomstebelasting is die regverdigste direkte be­lasting wat nog ooit in werking gestel is. Daardeur word aan elke man 'n bedrag van belasting vrygestel waarop hy fatsoenlik kan leef ; daar word 'n toelating vir sy kin­ders gemaak; daar word voorsiening gemaak dat alle nood­wendige uitgawes, wat verbonde is aan die uitoefening van 'n bedryf, vrygestel sal word ; en meer clan all es, daar word gesorg dat die ryk man prosentueel meer belasting sal betaal dan sy medeburger wat minder ryklik met aardse besittinge bedeel is.

0EFENING 141 .

Ten eerste sal vee alleen ingevoer word indien vol­doen word aan die veeartsenykundige regulasies in werking in die Unie. Ten twede sal geen vleis, buiten beesvleis, in die U nie ingevoer word tensy dit vergesel word van ' n sertifikaat uitgereik deur 'n staatsamptenaar dat die vleis kom van gesonde vee. In die derde plek moet alle ve<.> , onmiddellik voor hulle die Unie inkom, ondersoek word deur amptenare van die land vanwaar die vee kom. Dan moet alle ingevoerde diere in goeie kondiesie wees en moet lewendig nie minder as 800 pond weeg nie, en volgens skatting moet hulle nie minder as 400 pond vleis gee nadat hulle geslag en bewerk is nie. Ten vyfde is dit verbode om hulle vir slagdoeleindes in te voer. Ten laaste kan vee, nieteenstaande die voorgaande regulasies, tog na erkende plekke in die Unie gestuur word onder voorwaarde <lat die vee, of die vleis van die vee, bedoel is vir uitvoer, en dat waarborg gegee word <lat vleis van die ingevoerde diere nie bestem is vir verbruik in die Unie nie.

Hierdie regulasies bet ten doel om te verseker dat alleen gesonde vee in ons land sal binnekom, en die gevaar dat besmetlike veesiektes van buite sal ingevoer word, word dus aansienlik verminder. Buitendien word die invoer van vee so bemoeilik, dat groot aantalle slagvee nie maklik ons land kan instroom nie. Dus bet ons eie beesboere ' n groot

92

voorkeur. Dit geld alleen vir vee wat slegs oor die Unie se grondgebied kom om 'n behoorlike uitvoerhawe te bereik, of om plekke te bereik waar vleisfabrieke gevestig is. Die veemark vir ons eie gebruik word aan ons eie beesboere gewaarborg, want geen slagvee word in die U nie toegelaat nie om geslag te word vir gebruik in ons land. Ons bees­boere sal dus nie meer te kampe he met konkurensie van buite ons landpale nie.

Buitendien bestaan daar 'n plan om 'n vleisfabriek in Messina op te rig. In verband hiermee word beweer dat dit nou vrywel seker is dat daar binnekort ' n begin sal · gemaak word met die bou van die fabriek. Die reelings aangaande die invoer van vee sal die besigheid nie baie hinder nie omdat daar waarskynlik genoeg slagvee in die Unie gekry kan word om in die behoefte van die fabriek te voorsien. lngeval die Unie nie genoeg vee kan lewer nie, is die regulasies nie so erg dat alle vee daardeur uit­gehou word nie. lndien vee nodig is om vir uitvoer bewerk te word, kan dit nog gemaklik die fand inkom.

0 EFENING 14 2.

Mnr. Blackwell vra die Minister van Justiesie : (a) Of by reg gerapporteer is dat by op Maitland

gese bet dat die groot bank-besighede in Suid­Afrika die jeug van die land as te onverantwoor­delik beskou om die werk van hulle vereis te doen, en hulle amptenare van oorsee invoer, 'n eerbare uitsondering synde die Nederlandse Bank;

(b ) op watter gesag die verklaring gedoen is ; ( c) of by intussen uitgevind bet dat gedurende die

afgelope vyf jaar die Standaard Bank slegs 18 manne van oorsee ingevoer bet, terwyl by 1. 145 Suid-Afrikaners in <liens geneem bet ;

(d) of by voor of sedert sy toespraak uitgevind bet watter gedeelte van die amptenare van die Ne­derlandse Bank Suid-Afrikaners van geboorte is; en

93

(e) of indien by nie bereid is om sy verklaring te staaf nie, by dit sal terugtrek.

Die Minister van J ustiesie antwoord: (a) Ek bet in Maitland gese <lat die verklaring ge­

maak was namens die banke dat bulle genood­saak was om klerke in te voer omrede dat die Suid-Afrikaanse jeug onverantwoordelik is, en dat die Nederlandse Bank verklaar bet dat by daardie bewering nie ondersteun nie.

Met betrekking tot hierdie punt bet ek ver­klaar dat oordelende na my ondervinding daar niks besonder moeiliks in die werk, wat deu.r die banke gedoen word, is nie, en dat dit belaglik is om te se dat Suid-Afrikaanse jong manne on­geskik is om bankklerke te wees.

( b) Persberigte. (c) Ja. Ook persberigte. Ek kan toevoeg dat 'n

gelykluidende verklaring nog nie gedoen is deur Barclays Bank nie, en dat dit ook nou nie gese word wat die toekomstige gedragslyn van hier­die bank sal wees nie.

(d) Nee. (e) Nee.

94

HOOFSTUK IX.

0EFENING 14 3.

Gebruik die volgende in sinne:-1. Dokumente teen betaling. 2. 'n Groot afsetgebied. 3. Wedersydse ooreenkoms. 4. Eksemplaar. 5. Herlewing. 6. Aanwysings. 7. Distribueerder. 8. Grondstowwe. 9. Verslapping.

l 0. Dokumente teen akseptasie.

0EFENING 144.

Gee sinonieme:-1. Konkurensie. 2. Afsetgebied. 3. Prysopgawe. 4. Doeltreffende dienste. 5. Bestelling. 6. Betrekkings. 7. Uitbreiding. 8. Mislukking. 9. Adviseer.

10. Getjarterde.

0EFENING 14 5.

Gee die teenoorgestelde van die kursiefgedrukte: --1. 'n Nadelige invloed. 2. 'n Vertraagde inskeping. 3. Buitelands. · 4. Van krag bly. 5. Sake bevorder.

It.. (

95

Vaste goedere. 6. 7. 8. 9.

lets uit die hand verkoop. T akkantoor. Binnekort.

10. Slapte.

0 EFENING 146.

Verklaar die volgende:-1. Kontramonster. 2. Die mark ondersoek. 3. Kommissie. 4. Opsie. 5. 'n Slapte beers op die geldmark. 6. Lewende hawe. 7. Hoofkenmerk. 8. v .o.s. 9. K.0.A.

10. K.M.B.

0 EFENING 14 7.

Adverteer-"Suidafrikaanse Lemoene" m die vorm van 'n aanplakbiljet.

0 EFENING 148.

Verklaar die volgende en gebruik in sinne:-1. Limiet. 2. Vertraagde aflewering. 3. Maandelikse partye. 4. Op toekomstige aflewering. 5. Akseptasie af te wag. 6. Afleweringskondiesies. 7. Lopende pryse. 8. Besending in Maart. 9. Monsterbale.

I 0. Staking.

g6

0EFENING 149.

Gee die teenoorgestelde van die kursief gedrukte woorde:-

1. Sluitingspryse. 2. Verder dating. 3. Skerp mededinging. 4. Pryse bly Ferm. 5. Pryse styg. 6. Nominale waarde. 7. Mark is st'il. 8. Minderwaardig. 9. Aflewering.

10. V aste offerte.

0EFENING 150.

Verklaar die volgende:-1. Bedryfskoste. 2. Bedryfskapitaal. 3. Klandiesie opbou. 4. Klandiesie aanwerf. 5. 'n Mooi patroon. 6. 'n Mooi ontwerp. 7. Relasies aanknoop. 8. 'n Rekening aansuiwer. 9. Klandiesiewaarde.

10. Ontginningskoste.

0EFENING 151.

Voltooi die volgende met teenoorgesteldes:-1. T eoretiese kennis is die teenoorgestelde van prak­

tiese ervaring. 2. ' n Grondige opleiding is die teenoorgestelde van

3. 'n Aangesuiwerde rekening is die teenoorgestelde van .............. .

4. Vaste klandiesie is die teenoorgestelde van ........ . 5. Kontante betalings is die teenoorgestelde van .... . .

97

6. Aantreklike uitstalling van die nuutste modes is die teenoorgestelde van .............. .

7. Wisselvallige besigbeid is die teenoorgestelde van

8. Degelike sakekennis is die teenoorgestelde van

0EFENING 152.

V erklaar die volgende en gebruik in flinke sinne :-

1. Om voorwaardes te wysig. 2. Garansie. 3. Alleen-verteenwoordiger. 4. 'n Onderbandeling afbreek. 5. 'n Kontrak verleng. 6. ' n Kontrakbreuk. 7. ' n Strafklousule. 8. Onderbandelaars. 9. Arbitrasie.

10. Rabat.

0EFENIN G 15 3.

Vul aan:-

1. Die onderbandelings loop op niks uit nie, omdat

2. Hulle sal die voorwaardes van die kontrak naleef, ofskoon ........... . . . .

3. Deur 'n verkeerde uitleg daaraan te gee is die ge-volg, dat .............. .

4. Die kontrakterende partye bet die kontrak ver-leng, daar .............. .

5. Hulle bet die onderbandelings afgebreek, nieteen-staande .. . ........... .

6. Die Heer S. is bereid om die alleen-verteenwoor-diger van die firma K. te wees, mits ... .. . ..... . ._ : .

g8

HOOFSTUK X.

V ANDIESIES.

Woordelys :­

To sell privately

the sale will not take place the goods were withdrawn inspection order

to come under the hammer auction-room an upset price to pay a deposit to be forfeited

Uit die hand verkoop; onder-bands verkoop.

die koop gaan nie deur nie. die goedere is ingebou. permissiekaart - permissie-

biljet (om ' n huis te be­sigtig) .

ender die hamer kom. verkoopsaal (vandiesiesaal). 'n insetprys (die eerste bod) . 'n deposito stort. verbeurd verklaar.

MONSTERS.

Woorde!ys:­

Purchase samples a standard sample

a fair sample

a picked sample a full range of samples is

on view to send a duplicate sample

to inspect samples to test samples to retain a sample for

reference a sample copy samples free (of charge)

Koopmonsters. 'n standaardmonster; model­

monster. 'n eerlike (behoorlike) mon­

ster. 'n uitgesoekte monster. ' n volledige stel monsters le

ter besigtiging. om 'n dubbele monster te

stuur: om 'n monster in duple te stuur.

monsters besigtig. monsters ondersoek. 'n monster ter verwysing be­

waar. 'n proefnommer. monsters gratis.

99

samples will be charged for monsters sal bereken word at cost price teen inkoopprys (koop­

prys). to be equal to sample } to conform to sample : to be inferior to sample

volgens die monster wees.

slegter as die monster wees.

0EFENING l 53a. Beskryf die voor- en nadele van ' n vandiesie. Watter rol speel monsters in die handel? Woordelys:-

Customs of trade port of sail

shipping agent forwarding agent a shipment date of arrival preliminary arrangements. administration tonnag~

responsible offered announce shipping news f.o.b. to ship

custom duties insurance of goods a warehouse warrant is

transterable endorsement

Handelsgebruike. hawe van verskeping (hawe

van vertrek) . skeepsagenr. ekspediteur. 'n verskeping ; 'n besending. datum van aankoms. voorlopige reelings. administrasie. laairuimte ; tonnemaat. verantwoordelik. aangebied. aankondig. skeepsberigte; skeepsnuus. v.a.b. inskeep, verskeep. laai ; aan

boord neem. doeaneregte. versekering van goedere. 'n pakhuislasbrief is oor-

draagbaar. onderskrywing of endosse-

menr. favourable rates of transport gunstige vervoer (of trans­

port) tar1ewe. documents made up by for- bewysstukke of dokumente

warding agent deur die ekspediteu~ opge­stel.

consignment notes bills of lading customs declarations insurance policies

quay charges loading charges, special rate gross weight nett weight pro forma invoice warehouse experience of transport tariffs account current

to deliver goods against payment

possibility preference sufficient cargo to take place function inland consignor

100

vragbriewe. ladingsbriewe. doeaneverklarings. assuransie of versekerings-

polisse. kaaigelde. laaigelde-spesiale tarief. brutogewig. nettogewig. pro forma faktuur. pakhuis ; entrepot; magasyn. ondervinding van vervoer. skeepstariewe. rekening-koerant; lopende

rekening. goedere aflewer teen betaling.

moontlikheid, kans. voorkeur. voldoende lading. plaasvind. funksie. binnelandse versender.

IO I

0EFENING 154.

DIE EKSPEDITEUR.

Ekspediteur reelings gelaai voorkeur vervoer vertrek dra by aankoms moontlikheid verantwoordelik

vasgestelde laairuimte funksie binnelandse plaasvind voldoende verng besorg firm a kommissie

Vul die bostaande woorde in :-

Na die goedere per spoor . . . . . . . . . . . . is na die hawe van verskeping, word hulle . . . . . . . . . . . . aan die ........... . of die skeepsagent, wat belas is met die inskeping daarvan. Daar hy vooraf in kennis gestel word van die datum van . . . . . . . . . . . . . . . bet hy dus geleentheid om alle voorlopige ............... te tref. Daar bestaan altyd die .............. . dat die besending deur die spoorwegadministrasie eers af-gelewer word na die skip byna klaar ............ is.

. . . . . . . . . . . . word altyd gegee aan die besendings wat vroeg aankom of waarvoor die nodige ............ bespreek is. Die ekspediteur of die skeepsagent sal dan altyd om hierdie rede sorg .. . ...... dat die insK.epings, waarvoor hy . . . . . . . . . . . . is, sonder feil ........... .

As 'n ............ lading aangebied word, vertrek die skip gewoonlik voor die . . . . . . . . . . . . datum.

Die . ... ...... .. van die ekspediteur is uitsluitend be-paal tot die vervoer van goedere wat deur 'n ........... . versender na 'n . . . . . . . . . . . . in die buiteland gestuur word. Aan die anderkant weer staan die skeepsagent, wat nie

102

alleen die werk van 'n ekspediteur . . . . . . . . . . . . nie, maar wat ook 'n . . . . . . . . . . . . trek deur as agent op te tree vari verskeie stoomvaartlyne en ladings vir hulle ........... .

0EFENING 15 5.

Verklaar die volgende uitdrukkings en toon die ge-bruik aan in sinne:-

l. Na aanleiding van. 2. by voorbaat. 3. op staande voet. 4. industriele ontwikkeling. 5. haweloos. 6. brandpunt van nywerheid. 7. 'n paniek op die geldmark. 8. 'n lopende rekening. 9. 'n handelsherlewing.

10. 'n sorgvuldige uiteensetting. 11. verkoopsorganisasie. 12. uitdrukkingsvermoe. 13. vervaardigingswerk. 14. kaaigelde.

0EFENING 156.

Vul een van die volgende w.w. m:-

Gekrediteer gesluit pols gebruik geendosseer waargeneem

gebring bereken ingevul uitgemaak werf.

1. Skommelings op die geldmark word ......... . . . 2. 'n Agent van 'n nu we artiekel ......... altyd eers

die vraag. 3. Advertensiemiddels word . . . . . . . . . . . . om nu we

klandiesie te ........... . 4. Na 'n lang briefwisseling is die koop ......... .. .

103

5. Nadat die skuldenaar sy rekening vereffen het, is hy met die bedrag .... . .. .... .

6. 'n Faktuur word ..... ...... . 7.

lansstaat Teen die end van die finansiele jaar word 'n ba-

8. Lasbriewe wat oordraagbaar is moet eers ... . .... . word voordat hulle geldig is.

9. Die skeepsvrag word . . . . . . . . . . . op die kubieke inhoud van die goedere.

10. Die lading is sonder moeite aan boord . ....... .

0EFENING 15 7.

Gebruik die volgende in flinke sinne:-

1. brutogewig. 6. skommelings. 2. in transito. 7. 'n gespesifiseerde rekening. 3. poste. 8. afSetgebied. 4. debietnota. 9. grootboek. 5. kredietnota. 10. kasboek.

0EFENING 158.

Skryf 'n opstel van ongeveer 3 5 reels oor:

"Die bemarking van vrugte."

0EFENING 15 9.

Vorm byvoeglike naamwoorde van die onderstaande selfstandige naamwoorde . en gebruik in kort sinne, b.v. telegraaf--ons het ' n telegrafiese berig ontvang.

industrie. rede, maand, Italie, wet, tyd, materiaal. maatskappy, simbool. horison, skrif. proporsie. sisteem. drama. energie.

104

0EFENING 160.

Gebruik die volgende woorde in sinne sodat die be­tekenis duidelik uitkom:

roJeer akseptasie betalingsbalans deskundige handelsbalans slytasie lyfrente

kultuurgewas 'n inskrywingsbiljet wissel personeel verdiskonteer obligasie arbitrasie

0EFENING 161 .

Vorm byvoeglike naamwoorde van onderstaande selfstandige naamwoorde, en gebruik in kort sinne:

b. v. adel, edelmoedig-' n edelmoedige houding. 1. Aktuaris. 6. konstitusie. 2. spekulasie. 7. dokument. 3. reg. 8. joernaal. 4. handel. 9. Keule. 5. konsul. 10. kondiesie.

0EFENING 162.

V orm persoons- en saakname van die onderstaande werkwoorde:

b.v. adverteer -adverteerder-advertensie.

verdeel onderskryf waardeer aksepteer brandstig aanneem diskonteer kompeteer ruil de bi teer ontvang krediteer endosseer beredder.

105

0EFENING 163.

Gebruik in kort sinne gepaste selfstandige naam-woorde met onderstaande werkwoorde:

b.v. Ons het die brief bevestig. aankoop pols diskonteer kwiteer sluit neem aansu1wer misluk !ewer beraatn voorskiet verklaar temper

instel ontdek no teer

0EFENING 164.

Gebruik die volgende uitdrukkings in flinke sinne: ter selfder ure ten spyte ten behoewe ter insage ten slotte ter hand ten einde

0EFENING 16 5.

Gee die teenoorgestelde van die volgende kursief-gedrukte woorde:

1. Passiewe skulde. 2. Krediet verleen. 3. Noukeurige inligtings. 4. V rywillige skadevergoeding. 5. 'n Rentelose voorskot. 6. Oorspronklike beraming. 7. ' n Konsessie verleen. 8. 'n Bron van inkomste. 9. Kragtig aangepak.

10. 'n Winsgewende belegging.

1o6

0EFENING 166.

V ul een van die volgende woorde in:-Geheime ervare inwentarisasie buitelandse plaaslike finale begroting onsu1were groter geriefliker slegte

b.v. Die vrou bet 'n vyandige houding aangeneem. 1. . .. ... ... . . . konkurensie is te sterk vir .... .. . .. .. .

ondernemings. 2. Die .. . . . .... beslissing le by die Raad van Koop-

handel. 3. Die Staat stel gewoonlik jaarliks 'n ......... . . .

op. 4 . Die tarief vir . . . . . . . . . telegramme is hoer as vir

gewone. 5. Die ykeafdeling moet sorg dra dat . , ......... .

skale nie gebruik word nie. 6. Die firma K. hou hulle ............ opruimiog in

Desember. 7. Die firma het na 'n . .. .. ... . en ...... . .. gebou

verhuis. 8. 'n ... .. . . . . koopman maak voorsiening vir

skulde.

0EFENING 16 7.

Skryf ' n opstel van ongeveer 35 reels oor: .. Die voordele van Moderne Vervoermiddels."

.. .... « . ._ .. . • ..

108

HOOFSTUK XI.

BET ALING VAN REKENINGS.

(i) Die betaling van verskuldigde bedrae kan geskied deur middel van muntstukke, poswissels en posorders (pos­bewyse) wat per geregistreerde brief gestuur word.

(ii) Die vereffening van rekenings geskied gewoonlik deur middel van tjeks. 'n Bankier is volgens wet verplig om die tjek van 'n trekker tot die volle balans van sy reke­ning uit te betaal mits daar voldoende fondse is. 'n T jek is net soos 'n banknoot: 'n order op die bankier om die be­paalde som uit te betaal. As die bedrag wat tot die krediet (op naam) van die trekker staan minder is as die bedrag wat op die tjek voorkom, clan word uitbetaling deur die Bank geweier. Die tjek word aan die ontvanger terugge­stuur met 'n opmerking: "Onvoldoende Fondse" of "Ver­wys na Trekker (R/ D : refer to drawer.")

Tjeks word gewoonlik as volg geklassifiseer: 1. Tjeks aan draer.

11. T jeks op order. ut. Gekruiste tjeks.

n Gekruiste tjek moet deur ' n bankrekening gaan. 'n Gekruiste tjek mag 'n onverhandelbare kredietinstument wees as die woorde "nie verhandelbaar nie" daarop ge­skrywe word. In al die ander gevalle is tjeks verhandel­baar.

(iii) As aan 'n handelaar byvoorbeeld krediet verleen is, clan kan by sy skuld vereffen deur ' n bewys te onder­teken wat deur die verkoper opgestel is. Die opstel daar­van is onderhewig aan seker wetlike voorskrifte OlJl ver­handelbaar te wees. Die vernaamste bepalings word hier­onder uiteengesit :

i. Dit moet in skriftelike vorm wees, daar 'n mondelinge ooreenkoms nie verhandelbaar is nie.

109

11. Dit moet behoorlik onderteken wees. Die handteke­ning of enige ander teken, wat vir die handtekening diens doen, beantwoord aan alle vereistes.

111. Dit moet in verhandelbare vorm wees. d.i. <lit moet betaalbaar gemaak word op order of aan draer.

iv. Dit moet alleen in geld betaalbaar wees. Die rede hiervoor is dat die bedrae seker en bepaald is.

v. Dit moet betaalbaar wees aan ' n genoemde persoon. vi. Dit moet op ' n bepaalde moment betaalbaar wees.

Bewyse word verdeel in Buitelandse en Binnelandse Wissels. Buitelandse wissels word gekenmerk deur die feit, <lat sowel die trekker as die akseptant in verskillende lande woon, terwyl Binnelandse wissels opgetrek en geaksepteer word deur persone, wat in dieselfde land woonagtig is.

0EFENING 168.

Vul die volgende woorde in die onderstaande sinne op hulle regte plek in:

nominale; reparas1e; informasie-buro ; teenstrydig;

soliditeit; begroting; aantreklike; kredietvereniging ; herwissel.

1. V ryhandel en Proteksie beoog . . . . . . . . . . . . resultate. 11. Die ............ wat aan die skip gedoen is. word ge-

dek deur 'n versekeringspolis. ui. 'n ............ is 'n instelling, wat gepaard met koope-

rasie, 'n vereiste faktor is in aie ontwikkeling van landbounywerhede.

iv. As ' r.. nuwe koper 'n bestelling plaas by ' n handels­huis, lewer hy gewoonlik volaoende bewyse van sy

v. Die ... .. ....... kapitaal van die ysterfabriek deur die Staat op K ............ opgerig bestaan uit 3 Yz miljoen £ 1 aandele.

v1. 'n ............ verskaf teen betaling van 'n fooi inlig-tings, wat die finansiele toestand van 'n waarskynlike

110

koper aan die belanghebbende persoon konfidensieel bekend maak.

vu. Die Minister van Finansies trek elke jaar 'n ........ . op wat in die Volksraad bespreek word.

viii. Die akseptant verklaar dat by nie die wissel op die vervaldag kan honoreer nie, daarom versoek by om 'n .... ........ te aksepteer.

1x. Iemand wat horn daarop toele om maatskappye op te rig en aandele te verkoop dra gewoonlik sorg dat alle bate op ' n . . . . . . . . . . . . wyse voorgestel word.

0EFENING 169.

KOETERW AALS-NIE AFRIKAANS NIE.

HOE DIE BOER AFGESKEEP WORD.

'n Brief van 'n firma in aan 'n Losbergse Boer.

Skryf die vol gen de oor in goeie Afrikaans : ,,Met belang merk ons van ons Agent Mnr . .. .. .... .

dat u besig is met skeer, en met geen twyfel wens u om u skeersel te stuur aan een vertrouende en deeglik Makelaar, in order om beste pryse te kry.

Met opregtheid vertrou ons dat wanneer u klaar is met skeer sal u ons firma in konsiderasie neem, en sou u ons in agting nee verseker ons u dat geen poging sal gespaar word om te probeer om elke breuk van markwaarde te kry.

Ons mag meld dat ons handel met grote getalle wol van die V ry Staat, en is altyd in een posisie om bevredige pryse te kry.

Met geen twyfel sal u bly wees om te boor dat eerste klas pryse word gekry vir alle wol, en ons was kortliks gelukkig om beste gevolge te kry vir ons klante. Ons oor­deel van privaat berig gekry van oorsee <lat daar geen waarskynlikheid is van een vervalsing wat sal plaats ·vind in ons mark.

111

Ons vertrou dat u ons in konsiderasie sal neem om u wol skeersel aan ons te stuur, en dat ons van u sal boor in die naatse toekomst.

Altyd met plesier bier tot u diens."

0EFENING 170.

Gebruik die volgende woorde in sinne sodat die be-tekenis duidelik uitkom :

1. vereffen 2. goue 3. vergulde 4. skuldbrief 5. bate

6. 7. 8. 9.

10.

roJeer soliditeit saldo dryfveer nywerheid.

0EFENING 171.

Gee sinonieme vir die volgende woorde: -

ondersoeker handelseffekte klousule posseel ongelowigheid funksie inkorporasie seisoen inkoopprys staathuishoudkunde hoofburo transito handelsooreenkoms stabiliteit nywerheid mededinging.

0EFENING 172.

Vul die regte werkwoord in:-1. 'n Lening word gesluit. 2. ' n lnwentaris word .. ............ . 3. 'n Statuut word .............. . 4. Geld word ............. .. 5. Stemme word .. .... . ...... .. 6. 'n Voorwaarde word .............. . 7. ' n Korting word ............. .. 8. 'n Protes word . .. ..... ... . . . . 9. n Vonnis word ... . . .... .. .. ..

10. Smokkelgoed word .. ....... .... ..

112

HOOFSTUK XII.

A WERY.

Awery: .. As daar skade aan 'n skip of 'n lading kom tussen die begin en die end van die seereis; of as dit ver­pligtend is om buitengewone onkoste te maak in verband met die skip of lading."

Daar bestaan twee soorte awery: awerygros en een­voudige, gewone of partikulere awery. Awerygros dek nie alleen die skip nie maar ook die vragpryse en die lading, terwyl besondere awery alleen betrekking bet op die lading afsonderlik.

Die berekening en verdeling van awerygros vind al­leen plaas wanneer die seereis geeindig is. Op versoek van die kaptein word deskundiges aangestel deur die verseke­raars om 'n noukeurige ondersoek in te stel. ' n Rapport word clan deur hulle opgestel om aan te dui hoe groot die gelede skade is en wat die heersende markpryse van die handelsware is. Op daardie deel van die lading wat aan bederf onderhewig is word die verminderingswaarde op 'n persentbasis bereken.

0EFENING 173.

Verklaar die volgende en gebruik in sinne :-

1. deskundige ondersoek. 2. eksploitasiekoste. 3. A.l. 4. besondere awery. 5. deteriorasie. 6. kredietvereniging. 7. opgeloopte rente. 8. sirkulasiebank. 9. handelsmonopolie.

10. handelspremies.

113

DIE UITVOERHANDEL.

Dit is noodsaaklik om 'n helder opvatting van die teg­niese operasies te he, wat ' n rol speel in die uitvoer van grondstowwe en gefabriseerde artiekels na die buiteland, en om 'n goeie begrip te he van die funksionele werking van die volgende faktore :-

i. Die skeepsagent; die ekspediteur u. Ladingsbriewe

111. V ragpryse iv. Doeanevoorskrifte v. Assuransie ( versekering) van besendings.

i . Die ekspediteur. 11. Ladingsbriewe.

So gou as die goedere gelaai is trek die verskeper 'n stel ladingsbriewe op; een of meer vir die ontvanger, dit hang van die omstandighede af, en 'n paar ander waarvan efo aan die kaptein van die skip oorgehandig word. Die versender bereken vooraf gewoonlik die vragkoste wat be­taalbaar is; die berekenings word dan nagegaan. Daarna word die ladingsbriewe geteken en aan die kaptein toebe­trou, wat daarvoor ' n kwitansie uitreik. Een van hulle word deur horn bewaar vir referensie, een word aan die skeepsagent aan die ha we van aankoms gestuur, terwyl .die oorspronklike aan die ontvanger van die lading gepos word. Dit moet sander versuim plaasvind, want as die skip aankom voor die dokumente, dan word daar ekstra onkoste veroorsaak in die vorm van opslagkoste (berg­loon) ens. want 'n lading word alleenlik afgelewer op ver­toon van die vereiste afladingsbrief.

As daar enige aanmerkings is, wat nadruk le op slegte verpakking van welke aard oak, dan word so' n lading met die naam ,,Vuil" bestempel, anders word dit as ,,Skoon" beskou.

Deur-ladingsbriewe doen diens vir die vervoer deur een of twee skepe in agtereenvolging, nieteenstaande die

114

feit dat die skepe aan verskillende maatskappye behoort. Die verantwoordelikheid van die maatskappy wat deel­neem aan die vervoer is natuurlik beperk tot sy eie skip. Stoomvaartmaatskappye vervoer ook koopware teen beta­ling van deurvrag as die ware bestem is vir 'n hawe of ' n binnelandse stad wat nie in sy roete le nie. Die kaptein verrig dan die <liens van ' n ekspediteur, d.i. sulke deur­vragsgoedere word na hulle bestemming verskeep of aan­gestuur deur horn.

11i. V rag pryse:

Die vragspryse word bereken volgens die brutogewig of volgens die kubieke inhoud van die goedere, watter een die grootste mag wees. Die brutogewig word bepaal as die ingenome of die gelewerde gewig.

Die vrag op 'n lading kan 6f vooruitbetaalbaar wees of kan deur die ontvangers gelos word teen betaling van die vervoerkoste. Die skeepsmakelaar handig dan 'n fiat van aflewering oor aan die ontvanger of plaas ' n see!, wat tossing aandui, op die vragbrief.

V rag is betaalbaar op alle bedorwe goedere, maar nie op ' n vermeerdering van omvang of gewig, wat veroor­saak is deur die opsuig van water, nie.

Baie handelsroetes is vandag in die hande van kom­binasies, wat alle dreigende konkurensie die kop inslaan, deur middel van die stelsel .. uitgestelde korting." Die verskepers van goedere word 'n korting toegelaat op alle goedere deur hulle verskeep, gedurende die loop van die jaar. en verder. mo2t hulle hulle onderwerp aan 'n oor­eenkoms om nie van ander . stoomvaartlyne gebruik te maak nie.

iv. Doeanevoorskrifte:

Die doeanevoorskrifte wat betrekking bet op die uitvoerhandel is in die reel eenvoudig. daar belasting nie op hulle gehef word nie. In sommige lande betaal die regering 'n premie aan uitvoerders van sekere ware, om

hulle in staat te stel, om goedkoper te kan verkoop as buitelandse konkurente op hulle eie mark. v. Versekering van Besendings:

Gedurende die verskeping van goedere word hulle voorlopig verseker deur die verantwoordelike persoon. Hy is nou gedek vir die versekerde bedrag tydens die opstel van die Polis. Dit is min of meer 'n vaste reel dat verskepers tien persent van die waarde wat op die pro­forma faktuur verskyn, byvoeg. Hulle dek dus nie alleen die kosprys van die goedere nie maar ook alle koste, wat in verband staan met die uitvoer, in geval van skipbreuk of brand.

0EFENING 1 7 4.

Beskryf volledig die tegniese beskouing van die uitvoerhandel, sonder om die voorafgaande woord vu woord oor te skrywe.

0EFENING 175.

Verklaar die volgende terme: doeanevoorskrifte deurladingsbriewe gefabriseerde artiekels koopvaardy funksionele werking skeepsmakelaar 'n kwitansie uitreik handelsroetes addisionele koste uitgestelde korting pakhuisgelde pro-forma faktuur.

Gee die 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10.

0EFENING 176. teenoorgestelde van:­blanko endossement in ontvangs neem vorms in blanko agtereenvolgende noodweer 'n treffende· geval hy skiet te kort in sy werk 'n grondige sakekennis gespanne verhoudings oorlogvoerende state.

116

0EFENING 177.

V orm persoons- en saakname van die onderstaande naamwoorde:

Voorbeeld: korrespondeer-korrespondent-korres­pondensie.

deponeer delegeer kwiteer kwoteer skei

diskonteer ruil koopereer bandel produseer

DIE INVOERHANDEL.

0EFENING 178.

Vul die volgende woorde m:-

kenmerk onmisbaar kwarantyn invarende ontvangs ooreenstem gefabriseerde agent doeaneklerk vrybandel druk outoriteite verklaring eienaar blootgestel vertrek beskerming staat instelling grondstowwe

beffing Ieplek agent verplig invoerreg~e uitgespeel aankoms werklike bestemming tydverlies industriee moeilikbede verlof toegelaat regulasies doeane beam pte kaai oorhandig dokument bebandel

117

'n Skip, wat van 'n besmetlike hawe ......... bet, of wat pes aan boord bet, word in die bawe van ....... . . onder . . . . . . . . . . . . geplaas. Dog as dit nie die geval is nie clan word 'n gesondbeidspas aan die skip ........... .

' n Skip word gestuur aan die ......... . ..... van die eienaar of buurder, wat voor aankoms van die skip alle reelings getref het met die . .. ... ~ . . . . . . . . met betrekking tot 'n . . . . . . .. . . . . Dit gebeur dikwels dat ... .. ....... ont-staan oor leplekke aan die .. . .. . as die hawe baie ...... is.

Na die skip by sy . . . . . . . . . . . . aangekom het gaan die kaptein, vergesel van die klerk van die ....... ... ...... , na die doeanekantoor om daar 'n algemene . . .. .. , ..... af te le en ook om die koste (fooie) te betaal wat soms op . . . . . . . . . . . . . . . skepe gebef word. Daarna word ......... . verleen om met die aflaai (tossing) te begin.

Die invoerder is .......... .. om 'n behoorlike ..... . . . . vergesel van die nodige doeaneverklarings, wat op 'n voorgeskrewe vorm ingevul moet word, aan die ........... . te oorhandig. Na die oorhandiging van die .... ..... .. . en die betaling van die vereiste koste neem die ........... . of sy verteenwoordiger die besending in . . . . . . . . . . . . Om skadelike . . . . . . . . . . . . . . . te vermy moet die verklarings ............ met die . .......... ., wat van krag is in die bawe van aankoms. As die . . . . . . . . . . . . . . . reken dat die aangegewe waarde van die besending onder die . . ... . . . . . . . staan clan is so ' n besending . . . . . . . . . . . . . . . . . . aan opont­houd waarvoor ekstra moet betaal word, of aan verbeurd­verklaring.

Die ......... , wat vandag betaalbaar is in Suid-Afrika op alle bandelsware, word in verskillende klasse verdeel. . ........... , wat ' n kenmerk is van die Engelse handels-politiek, bet sy rol in Suid-Afrika ............... teen die begin van hierdie eeu. Proteksie of . . . . . . . . . . . . is vandag die grondslag vir die . . . . . . . . . . . . . . . van invoerregte. Ekonome beweer dat nuwe lande afhanklik is van beskermende invoerregte om hulle ............ op 'n gesonde basis te plaas.

118

Die beginsel van 'n wederkerigheidstelsel en die .................. van die rabatstelsel bet as gevolg dat ons vreernde lande op dieself de voet . . . . . . . . . . . . as hulle ons.

Die vernaarnste ...... . ... ..... van die Suidafrikaanse doeanestelsel is dat op alle . . . . . . . . . . . . . . . en halfgefabri-seerde handelsware 'n hoe belasting gehef word ......... . . . en selfs gefabriseerde handelsware wat ............... is vir die opbou van 'n lndustriele Suid-Afrika word vry ........ .

0EFENING 1 79.

Gebruik die volgende woorde in smne sodat die betekenis duidelik uitkorn :-

gesondheidspas ra ha tstelsel skeepsrnakelaar wederkerigheidstelsel aangifte rnarkwaarde proteksie basis beskerrning doeaneverklarings

0EFENING 180

Gebruik gepaste selfstandige naarnwoorde met onder­staande werkwoorde in kort sinne :-

Byvoorbeeld: 'n Belasting word gehef. vermy vel verskil veroorsaak beta al no teer uitreik bespoedig gel ewer hersien uiteensit uitvaardig

0EFENING 1 81 .

Verklaar die vol gen de: l . geldkriesis 2. kapitaal 3. kapitaalrekening 4. pryshoudend 5. ongeplaaste aandele

119

6. Leenaandeel 7. transitohandel 8. effektehandel 9. entrepot

10. munt-pari

0EFENING 182.

Gee die teenoorgestelde van die kursiefgedrukte woorde of uitdrukkings:-

1. 'n Aangifte 2. ' n Oponthoud 3. Invoerregte 4. 'n Rabatstelsel 5. 'n Verklaring 6. 'n Belasting 7. n U itgestrekte briefwisseling. 8. Lokale belange. 9. Blanko

10. Bona Fide.

0EFENING 18 3.

Vul gepaste byvoeglike naamwoorde m:-. . . . . . . . . . . . informasie. . . . . . . . . . . . . hooding. . . . . . . . . . . . . omgang. . . . . . . . . . . . . spekulasies. . . . . . . . . . . . . begrip. . . . . . . . . . . . . gemoedskwelling. . . . . . . . . . . . . verhaal. . . . . . . . . . . . . besproeiing. . . . . . . . . . . . . regenngsvorm. . . . . . . . . . . . . voorstellings. . . . . . . . . . . . . redaksie. . . . . . . . . . . . . eienskappe. . . . . . . . . . . . . verrassing. . . . . . . . . . . . . likwidasie:

0EFENING 184.

Skryf ' n opstel oor ,,Proteksie of Vryhandel vu 'n jong land.

OEFENING 185.

Skryf 'n opstel oor ,.Die Wolindustrie."

120

HOOFSTUK XIII.

0EFENING 186.

Gebruik gepaste selfstandige naamwoorde met die onderstaande werkwoorde in goeie sinne sodat die bete-kenis van die woorde duidelik uitkom: ·

bele diskonteer JN ~ , I • aankoop ins tel I .. tjarter bonoreer verle verklaar tref beraam

·-0EFENING. 18 7.

Vul die regte vorm van die werkwoord in:

V oorbeeld :- 'n Be lasting word gehef.

' n Skip . . . . . . . . . · n kontrak word ..... . .. . 'n faktuur . . . .. . . . . uitstaande skulde ........ . 'n prys . . . . . . . . . goedere word in 'n entrepot 'n beroep . . . . . . . . . . .. ....... . . 'n tjek . . . . . . . . . ' n volmag ........ .

die brief . . ...... .

0EFENING 188.

V orm byvoeglike naamwoorde van o.s. selfstandige naamwoorde en gebruik in sinne:-

V oorbeeld : produk, produktiewe. ' n Produktiewe industrie regverdig sy bestaan.

voorraad praktyk krag spekulasie kooperasie ta al industrie ywer tiepe Noorwee teorie Spanje

121

0EFENING 189.

Vul die volgende woorde in:-• I

Mandaat muntpari notaris orienteer parafeer radeei seewaardigheid trakt~tnent uitstalling verbatim

1. Die soldaat bet vanmore sy . . . . . . . . . . . ontvang. 2. Die .. .. ... . ...... . tussen Engeland en V.S.A. is

$4.866 op £ 1. 3. Dis net nodig om daardie memorandum te ..... ... . 4. Die ............ op Wembley was baie aantreklik. 5. Die rapporteur moes 'n . ... ..... rapport uitbring. 6. Die Unie van Suid-Afrika het die . ........... oor

Suid-Wes-Afrika. 7. Die ............ van daardie skip is ·nog goed. 8. Die ....... .. bet die dokument gister al klaargehad. 9. Dis goed om sig ook in die besigheid, so ·af en

toe te .... ... . . 10. Jy mag niks in 'n koopman se boeke .. . . ........ nie.

0EFENING 190. Maak flinke srnne met die volgende:­l . Aksyns. 2. beredderaar. 3. bona fide. 4. delkredere. 5. emballasie. 6. endossant. 7. force majeure. 8. insolvent. 9. kompromis.

I 0. klandiesiewaarde.

0EFENING 191 . Maak sinne met:­l. koopakte. 2. kwiteer. 3. likwidasie. 4. mandataris.

122

5. monopolie. 6. omset. 7. prem1e. 8. pasmunt. 9. pryshoudend.

10. rabat.

0EFENING 192.

V ul die regte werkwoorde in:-

1. 'n Poging word . ...... . .. . . 2. · n Moord word . ........ . . . 3. Oorlog word .......... .. 4. Vrede word ... . . . ..... . 5. 'n Plan word ......... .. 6. 'n Bevel word ... ...... .. . 7. ' n Bestelling word ... . . . . .... . 8. 'n Polis word .... ...... .. 9. ' n Wissel word .. .. .. ... ..

10. 'n Lys word ........ . . . .

0EFENING 19 3.

Vul die volgende woorde in :-

aanteken,2 bankbiljet,J data, tleffekte, ~-faljiet, (, geroeti-neerdJ honorarium,'bin wentaris, konsessionaris;'Ieweransier.

1. Die direkteur bet 'n .. · T·· .. van £ 50 ontvang. 2. Ek wil al die .. 3. ... he voor ek · n oordeel kan vel. 3. Die beer A. is die . .. 1.Q ... van eersteklas ware. 4. Jy moet seker die brief laat . .I. . .... . 5. Daardie klerk is heeltemal . ~ ... .. in sy werk. 6. Die makelaar bet die .. Li .... .. verkoop. 7. Ek bet horn ' n ... ~ . ... van £ 5 gegee. 8. Stel ' n .... ~ ....... op van al jou bate en taste. 9. Die man het verlede jaar al .. -~~- . . . geraak.

10. Die . . .. ~ .... is baie in sy skik met die vergunning wat hy ontv!l'ng bet,

l.2J

0EFENING 194.

Gebruik die volqende woorde in sinne om die verskil in betekenis aan te dui :-

verdraagbaar hoogte openlik duisternis deurskynend byvoegsel heiligheid twyfelagtig

alliterasie:

dou voor dag. kant en klaar. bont en blou. dubbel en dwars. blik of bloos. dik en dun. kind nog kraai. man en muis. skade en skande.

verdraagsaam. hoogheid openbaar. duisterheid. deursigtig. bylae. heiligdom. twyfelmoedig.

taal nog tyding. wind en weer. top tot toon. buie of breek. vergewe en vergeet. wik en weeg. vuur en vlam. min of meer. rep en roer.

0EFENING 196.

Vul die regte Selfstandige Naamwoorde in:-

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10.

'n .......... .. 'n .......... ..

'n .......... ..

. n .. : .........

word ingestel. word opgerig. word verklaar. word gesluit. word gewaag. word behartig. word gehandhaaf. word op die been gebring. word gestil. word geles.

124

OE FEN ING 197. 1. , !l ....... ... .. word ontmasker. 2.

, n word ge brandmer k. ........... .

3. , n ...... ...... word gebaan.

4. . n . ......... .. word gebou. 5. . n . . ....... word aangele. 6. . n .. ... ...... . word onthul. 7.

, n word geaksepteer. . . . .... . ...

8. . n . ...... ..... word gehonoreer. 9. 'n . ... ' .... ... word geparafeer.

10. 'n word getref.

0EFENING 198. Verklaar

(i) wisselpersoneel. (ii) assuradeur.

(iii) transito-handel. (iv) ' n gespesifiseerde rekening. ( v) regsgeldig.

(vi) paraaf. (vii) begiftigingspolis.

(viii) afkoopwaarde. (ix) wisselkoers. (x) funksionaris.

0EFENING 199.

Gebruik die volgende in sinne sodat die betekenis uitkom.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10. 11.

' n su bstansiele vermeerdering. 'n eenparige rapport. internasionale sfeer. deeglike fasiliteite. bekoorlike ontwerp. snelheid van verandering tn personeel. betroubare skatting. 'n redelike geleentheid. huidige skikking. wesentlike verrigtings. 'n gesonde gedragslyn.

~ . . .. _

' ' t

... . -'

125

12. standaard van doeltreffendheid. 13. kombinasie van omstandighede. 14. essensiele faktore. 15. versamelde inligtings. 16. bevredigende toestand. 17. gevergde fooie. 18. die bloeitydperk. 19. normale vereistes. 20. die kardinale punt . 21. 'n tasbare bewys . 22. ' n onderlinge begeerte. 23. ekonomiese rekonstruksie. 24. 'n staathuishoudkundige yraagstuk. 25. spesifieke eise. 26. 'n waardevolle uittreksel. 2 7. beskikbare informasie. 28. ' n openbare liggaam. 29. ' n beginsel neerle. 30. doeltreffendheid te bevorder. 3 1. ingevoer vir fabrikaat doeleindes. 32. die daling was toe te skrywe aan. 3 3. open bare mening. 34 . in regstreekse voeling met. 35 . kapitale fondse. 36. onmiskenbare tekens van verbetering. 3 7. namate die kopings gevorder bet. 38. in simpatie met die buitelandse marke. 3 9. teen baie ferm pryse. 40. 'n baie bevredigeride· uitbreiding. 41 . hangende rustiger toestande. 42. teenswoordige stelsel. 4 3. vooruitsigte word beinvloed. 44. bokant die raming. 45. gebunkerde steenkole. 46. prysnoterings is nominaal. 47. amptelik beraam. 48. berigte van uitstekende ontwikkeling . 49. resente swaar inkopings van goedere. 50. die handel toon tekens van· herstel.

126

51. dreigende aspek. 5 2. die bemarking is in aanvang. 5 3. vraag is rekbaar. 54. pryse word goed iebandhaaf. 55 . om inkomste en uitgawe te laat klop. 56. skynbare vermindering. 5 7. ender die peil van verlede jaar. 58. handelsbalans. 59 . resente prysnoterings. 60. ooreenstemmende tydperk. 61. na 'n tydelike swakheid. 62. bestendige vordering. 63. die toon van die geldmark bly ferm. 64. lae peil van geldkoerse. 65. terme van aanbod. 68. besigheid bly stil. 69. maandelikse oorsig. 70. handel is sleg. 71. gehalte staan hoog. 73 . na die buiteland uitgevoer. 72. gemiddelde daelikse opbrings. 7 4. goedkoper geld. 75. bepaald minder bedrywigheid. 7 6. ' n tekort aan tonnemaat. 7 7. ' n geregistreerde handelsmerk. 78. benaderde waarde. 79. vooruitsigte word be1nvloed. 80. stille toestande. 81. verkopings vind plaas. 82. uitvoerhandel is goed gehandhaaf.

0 EFENING 201.

Skryf 'n kort paragraaf waarin die volgende woorde gebruik word:-

1. V raagstukke, onderwerp, bespreking, konferensie, gevra, aanname, aanbevelings, onderwerpe, oorweeg.

2. ontwikkeling, rnotervak, Suid-Afrika, jare, getoon, feit, registrasie, gestyg, belangrikheid, gebied, indiens­neming, arbeid, vermeerder.

. 3. verbetering. besigheid, sentra, algemene gevoel.

gemerk, loop, maande.

4. uitvoer, eerste helfte, jaar, hoogste, boek, sedert, vet, oorlog, pryse, sukkel. peil.

5. stilte, naturellehandel. voort, grotendeels. wyte, vroee, hutbelastings, rnoontlik, gevolg, verbetering, handel, 3aar.

6. pryse, simpatie, marke, Europa, insameling, oes, boere, afhanklik, voedingsmiddele, ingevoerde rnielies.

7. namate, verkopings, gehaltes wol. mark, konkurensie, sterker, verkopings, toon, ge.sluit .

. 8 . . opg.eruimdheid, maand, bespeur, verwydering, vrees, . belasting, verwesenliking, hoop, goedkoper, .geld, neiging, . afwagtende, neem.

· 9. voorrade, · klein, plaaslike. pry·se; ferrn, peil, waar­skynlik, ietsie, as, buiteland.

10. handelaars, te groot, voorrade, goedere, naturelle, resente, inkopings, goedere, vertraag.

11. nadering, vakansiedae, finansiele, afgeneern, veral, uitgiftes, sekuriteite, rnaar, gunstige reagering, marke, maand, tekene, druk, aanbiedings, getoon bet.

12. verblydend, bemoedigend, sien, lewe, vertoon, ekono­miese, gebied, lewendige, belangstelling. vraagstukke, openbaar, vergaderinge, konferensies, nuttig, gedagte­wisseling, uitwerking.

HOOFSTUK XIV.

OPS TELLE.

Om 'n eersteklas opstel te skrywe 1s n kuns, wat net die gebore kunstenaar tot ' n volslae sukses kan bring. Deur oefening kan elke ontwikkelde persoon egter baie verbetering in sy taal en styl teweegbring.

'.!!.. Opstel word gewo.£_~1ik _ be~rdeel na sy (i) lnhoud.

(ii) Bou en samestelling. (iii) Taal, styl en spelling. (i) Die inhoud is die vernaamste en daarom moet

die skrywer die onderwerp goed verstaan; wat hy neer­skrywe moet die moei~~rd ~ees. fu moet sy- gedagte analiseer en wat bymekaar hoort moet bymekaar kom. Hy moet ook die onderwerp met ander vergelyk en so tot sy eie gevolgtrekkings geraak.

(ii) Behalwe die nodige kennis van die onderwerp is dit nodig om dit i die ve eiste v.orm.. n~er te skrywe. Elke opstel moet 'n !nleiding he en behoorlik in para­grawe verdeel WO_!'d. Elke paragraaf 1..\noet bestaan uit gedagtes oor 'n bepaalde asoek van die onderwerp er/Jn logiese volgorde moet gehartdhaaf word, sodat die opstel 'n afgeronde geheel v:orm. ,)! Verder moet 'n mens sorg dat die een para~~gie_s uit die voorafgaande volg en 'n aankno 1n_g~ul}_t _:rir die volgende bet. Net soos elke goeie opstel 'n inleiding moet he, so moet daar ook 'n ~slot wees met dkggvolgtrekking van die skrywer.

(iii) Ten slotte moet die gedagtes in g_oeie taal uit­gedruk WQrd. Die skrywer moet sorg vir 'n juiste woord­keus en daar moet 'lfwisseling wees in die )engte van die sinne. Kort, betekenisvolle sinne is beter as 'n ingewik­kelde sinsbou. Alle herhalings moet vermy word sowel as oortolli e oo drawende woorde en afgesaagde uitdrukkings. Korrekte spelling en punktuasie vereis ook die nodige aandag. --

129

Hier volg nou 'n paar wenke, wat die student sal help om ' n goeie opstel te .skrywe:-

I. Dink eers goed na oor die onderwerp om stof genoeg te kry.

II. Stel dan ' n skema van die hoofpunte op en sorg dat die stof volgens die orde van belangrikheid gerangskik word.

III. Sorg. dat daar 'n behoorlike inleiding vir die opstel is en 'n gepaste (doeltreffende) slot.

Met ander woorde rangskik die feite in hulle natuur­like volgorde as volg:-

1. ' n Inleiding oor die onderwerp in die algemeen.

2. Die bespreking en verklaring van die onder­werp onder verskillende hoofpunte.

3. Die gevolgtrekkings van die skrywer.

IV. Neem die taal en styl terdee in ag. Probeer om elke gedagte in goeie taal uit te druk.

Gebruik elke woord op sy regte plek. Moenie omslagtig en dubbelsinnig wees nie. Vermy oortolligheid, hoog­drawendheid en herhaling.

V. Sorg dat die leestekens alma! op hulle regte plek staan.

VI. Lees die opstel weer oor en bring die nodige verbeterings aan voor die opstel oorgeskrywe word vir inhandiging.

0EFENING 202.

Brei die volgende gedagtes uit in die vorm van ' n opstel:-

.. Van tyd tot tyd verskyn daar in koerante en tyd­skrifte artiekels oor die misbruik van die kredietstelsel in Suid-Afrika. Daar word te veel en te maklik krediet verleen, se een. Die ander se. dat daar baie mense is wat op krediet koop sonder enige voornemens om te betaal. Handelaars kla en se, dat hulle verplig is om krediet toe te staan anders verloor hulle die besigheid." .

130

0EFENING 2 0 3. Skryf die volgende oor in eenvoudiger taal:-

1. Dit was nie voor die industriele ommekeer in Groot Brittanje nie dat meganisasie van nywerhede gelei het tot 'n aanmerklike ontwikkeling van minerale ryk­domme.

11. Die aanwas van die industriele ommekeer gaan hand aan hand saam met die aanwending van geskikte minerale.

111. Suid-Afrika se kosbaarste versameling van amptelike stukke uit die sewentiende eeu is op die nerf na ver­nietig as gevolg van die skandalige behuising van ons argief in die kelders van die Parlementsgebou.

iv. Inderdaad is dit moeilik om te besef waarom Suid­Afrika die kosbaarste van al sy geskiedkundige gege­wens op die. onwaardigste van alle maniere moet huisves.

0EFENING 204. Skryf 'n opstel van nie minder as 30 reels me oor

elkeen van die volgende onderwerpe :-1. Handelsopleiding:

a. Nuwe wending. b. Spesifieke kennis. c. Bekwaamheid. d. Korlkurensie. e. Gesonde besigheid.

2. Suidafrikaanse W olindustrie: a. 'n Uitgebreide skaapwereld. b. Merienoskaap. c. Vermeerderde wolproduksie. d. Grootafsetgebied. e. Wol vs. katoen.

3. Moderne Vervoermiddels : a. 'n Vergelyking. b. Meganiese verbetering. c. Lugskepe en motervervoer. d. Besparing. e. Moontlike aanpassmg. f. Invloed.

131

4. ' n Kriesis: a. Ekonomiese toestande. b. Verslapping. c. Kriesis. d. Herlewing. e. Normale toestand.

Hier volg 'n lys van handels- , literere en algemene onderwerpe vir opstelle :-

x l. Ons wolnywerheid. 2. Ons suikernywerheid. 3. Ons katoennywerheid. 4. Ons mynindustrie. 5. 'n Skoenfabriek. 6. Ons Yster- en Staalindustrie. 7. Opkoms van die fabriekswese in Suid-Afrika. 8. Ons in- (of uit- ) voerhandel. 9. Ons lndustriee.

10. Handel. 11. Die Drankhandel. 12. Die Moterindustrie. 13. Moderne vervoermiddels. 14. Ons vrugtebandel. 15. Spaarsaamheid. 16. Die telefoon. 1 7. Die telegraaf. 18. Die waarde van draadlose telefonie m die

handel. 19. Marke en hul organisasie. 20. Die funksies van die kleinhandelaar. 21. Kooperasie. 22. Handelsbanke. 23. Vry biblioteke. 24. 'n Besoek aan 'n fabriek. 25. Ideale. 26. Die keuse van 'n beroep. 27. Tentoonstellings. 28. Vryhandel of Proteksie. 29. Die waarde van advertensies.

132

30. Die betekenis van die groothandelaar. 3 J. Droogte en sprinkane. 32. Die winkelier in ons samelewing. 3 3. Die waarde van ' n handelsopleiding. 34. Banke. 35. 'n Staking. 36. Mededinging in die handel. 3 7. Die Stasie. 38. Die Poskantoor. 39. Die ekonomiese waarde van 'n vliegdiens. 40. Die lugposdiens. 41. Bioskope. 42. Die smous. 43. Publisiteit. 44. Hospitale. 45 . Kostelose onderwys. 46. ,.Gee ons goeie paaie." 4 7. Voorkeurtariewe. 48. Brue. 49. Spoorwee. 50. Ons hawes. 51. Graansuiers. 52. Openbare Delwerye. 5 3. Die idea le kantoor. 54. Die nut van frntoonstellings. 5 5. • n V akansie op die plaas. 56. Tweetaligheid in Suid-Afrika. 5 7. Spaarbanke. 58. Bespoeiing in Suid-Afrika. 5 9. Uitverkopings. 60. Die armblanke-vraagstuk. 61. Die Naturelle-vraagstuk. 62. Die Indier-vraagstuk. 63 . Die bestryding van droogte in Suid-Afrika. 64. Ons dorp of stad. 65 . Ons Parlement. 66. ,.Geld wat stom is, maak reg wat krom is." 6 7. .. Ondervinding is die beste leermeester."

133

68. .,Die beste stuurlui staan aan wal." 69. Die nut van boeke. 70. Die waarde van reise. 71. Handelseksamens. 72. Tyd is geld. 73 . Die moeilikhede van die hoer. 74. Die bywoner. 75 . My toekomstige loopbaan. 76. Organisasie. 77. Versekering. 78. Kooperatiewe Verenigings. 79. Arbitrasie. 80. Die mag van die Pers. 81. Trusts. 82. Die invloed van ons daeiikse omgewing. 83. Karakter. 84. Vandiesies. 85. Die neiging tot spesialisasie in die ekonomiese

stelsel. 86. Ondernemingsgees. 87. Vakunies. 88. Die armoede-vraagstuk. 89. Metode. 90. ' n Behuisingskema. 91 . Die politieke en sosiale aspekte van die l 9de

eeu. 92. Diens. 93. Die Industri~le Rewolusie en sy gevolge. 94. Op die Beurs. 95. Die skep van 'n mark. 96. Die vernaamste faktore van die moderne

beskawing. 9 7. Krediet. 98. Sosialisme. 99. Handelskonferensies.

100. Verkoopsorganisasie. 101. Ons Landbounywerheid. 102. Taalstudie.

134

103. Die Koninklike Munt. 104. Die organisasie van 'n kantoor. 105. Die middelman. 106. Die indiensneming van vroue. 10 7. Die waarde van 'n Kamer van Koophandel. 108. Vergelykende eksamens as 'n toets van doel­

treffendheid. 109. Die vooruitsigte van 'n diamantslypery in

Suid-Afrika. 110. Die waarde van Handelskommissarisse vir

Suid-Afrika. 111 . Arbeidsprobleme. 112. Die funksies van geld. 113. Boumaatskappye. 114. Vraag en aanbod. 115. Die verdeling van arbeid. 116. Internasionale Handel. 1 1 7. Monopolie. 118. Die beginsels van 'n gesonde belastingstelsel. 119. Motertransport versus T rein vervoer. 120. Staatsloterye.

t35

HOOFSTUK XV.

0EFENING 205.

Spelling:­

getjarter par lemen tere s1enswyse ar beidsdepartemen t beroepseksamen beroepsopleiding indiwiduele verantwoordelikheid staatsinrigtings besigheidsinisiatief nywerheidsielkunde vakleerlingskapkontrak ontwikkeling · vrystellingsertifikaat staatsarbeidsburo' s · klassifikasie spesifikasie professionele stoomvaartlyne perseel sentralisasie werkloosheid onvoorwaardelike respektieflik standaardisering landboubedryf statistieke essensieel konsiliasie gesaghebbende essensiele rangskikking

vervaardigingswerk onreelmatige arbeidskonferensie bedrywighede gesubsidieerde uniale afskaffing handelsvoorvalle prowinsiale verskeidenheid repatriasie seevragbrief endossement uitdrukkingsvermoe grondbesproeiing gebruiksaanwysing vervoertoelae handelsbelangrikheid leningsverenigings bedryfsorganisasie ontginningskoste reinigin~smiddel aantyging direkteure kooperatiewe handelskommissaris wolafskeidingsproses rehabiliteer leweransier argumen tshal we vroegsmoontlike landboukrediet

n ywerheidswetgewing bed ry f sorga n isasie maatskappy ooreenstemming handelskriesis ondernemingsgees n ywerheidstoesta n de navorsingswerk ekonomie sosialistiese omwentelinge internasionale handelsvoorvalle nywerheidsondernemings vredestoestande wederkerigheidstelsel bevoordeling analogie werktuigkundige ekspediesie kolossale enorme kommersiele oorgangsperiode oudheidkunde staathuishoudkunde handelsreisigers onontbeerlik geskiedkundige natuurverskynsel selfbeskikkingsreg valorisasie pasjent handelsaardrykskunde lewensversekeringsmaat-

skappy

reaksie amortisasierekening opleidingsinrigting funksionaris galwaniseer diverse hipoteties katalogiseer sentraliseer uniwerseel fakulteit abnormaliteit wyn vervalsing diskontofasiliteite faksimile woordherhaling terminasie aanvullingseksamen U nie-Departement uitoorle wisselvalligheid depresiasie selfverloening vandiesie fabrikasie varieteit slotkoers rubriek Skandinawies wedervergelding rooskleurig geouditeerde senuaandoening validiteit staatsomwenteling

137

AFKORTINGS EN TEKENS BY DIE GEBRUIK

VAN DR UKPROEWE.

~ = hooflette~s . .JfA. ~ =- klein hoofletters.

o. 4l = onderste kas. Onder die ou stelsel het hulle

of 4'd

dd

-=

~

/-/

!/ 9 #

..

altyd die kleinletters in die onderste kas gehou;

dus beteken dit kleinletter.

= laat onveranderd bly.

= wat stippeltjies onder bet moet onveranderd bly

al is dit deurgehaal.

= beteken druk die letter (s) dik en swart·.

= transponeer : ruil om.

= Romeinse letters d. w .s. gewone letters.

= kursief d. w .s. skuinsgedrukte letters.

= N .P. (nu we paragraaf) .

= woorde onderstreep kursief te druk.

= woorde met twee lyne onderstreep in klein hoof.

letters te druk.

= woorde met drie lyne onderstreep in hoofletters.

te druk.

= set in smoutletter (display type) .

= transponeer (ruil om).

= voeg 'n koppelteken in.

-= voeg uitroepteken in.

= draai om.

= voeg ' n spasic in.

""" '-' = druk aanmek.ur.

--{ = skuif links.

1-- = skuif regs.

T = skuif op.

J_ = skuif ondertoe.

(.) = voeg hakies tn (pare ntese) .

J( = slegte lood.

? = vraag.

c---.,:) = lees aan : d .w .s. moen1e nuwe paragraaf begin

me.

JJ = laat weg : haal uit. 'ff' 01. = haal u it en· sl uit aan. ~

1 = voeg afkappingsteken 1n.

A = caret -teken : voeg hier in woord . letter of ceken

soos in kanclyn aangegee.

= egalige spasie.

= maak reels vertikaal d . w.s. reg ondermekaar.

= maak reels horisontaal d . w .s. reguit.

Q = voeg punt tn.

<D = voeg dubbclpunc 1n .

. ,/ :;::: voeg n komma in.

f = voeg n komma-punt 1n.

~ = onderste aanhalingstekens.

~ = boonste a.rnhahngstekens.

139

KORREKSIE VAN DRUKPROEWE.

LOOPBANE VIR JONGMENSE vet n Gids v1r die ambagte en profess1~ . ~ ~

NJdruk sJI gele word op .¢aJrdie sy van -ill. "1"0ni.-. die ~ wat betrckking ~op die voort· V1

~- setting van onderwys met die d¢el om by o/ # <lie jeug 'van di1and die bes~fs-waarde- ~ '/ ring in te boesell\b r/Jat die afsluiling van o ~. ~/ die gercelde skoal~ nie beskou moet 1J worJrd as die onderwyseindplal n1e, ma~r ~/ dat sukses alleen behaa~word deur voortset" I-/ \ ting van en volharding in onderwys en 0 studie,({9nderwyl dit besef word dat eko- [ /'P 9/ nomieseJ dn.1~ tclkens Jn / jeugdige ver- ~ Jj &. plig om~ander soort werk so vroei 9 X moontlik te so~k. het,(ondervindil'"lg gelecr die/

' dat seuns en meisies baiemaal verlok \~ V1 #- dcur wer+at aantreklike· lone aanbfed. i/, "1t maar v/.n vooruitsigte voorhou nie,4 pleks ,7

van die soort werk. wat kleiner onmiddel- ::: o/ like geidelike vo/rdele aanbied. ma'°;r waar <laar genoeg kanse is · vir ' n jongmens met

·1cc4aq a1 s;m1ns wo ·~om1at.s~u!11asmap -9 Die vraag na inligting oie oor angedui- tr:

de sake is so dringend. dat ~L . besluit ge-~/ neem is om van tyd tot tyd in die ~Maat- ~ skaplikc en Nywerheidsbla~ sodra hulle '-'Y beskikbaar gestel word. besonderhede te

~#- publisecr 1 betreffcnde y elke tak van beroep wat behandel kan word.-, c;:::-;:)

<:;Sodra die hele ondersoekingsgebied om-vac is. sal die beroi?pe toepaslik gegroepeer

(/l word. (#7 :ls · n brosJurC" uitgegee/ word. dj

V erklaring van korreksies op bis. 13 9.

Reel. 1. Druk vet.

2. Druk hele reel in klein hoofletters.

3. Verander hoofletter in klein letter.

4. Druk ,,saak" in romeinse letters en ruil die ,,t" en ,.e" om.

5. Druk ,.onderwys" kursief en verander ,.e" in ,.o".

6. Gee ' n spasie tussen ,, die" en ,. land" en druk ,. besefs­waardering'' aanmekaar.

7. Set komma in na ,,boesem" en verander hoofletter D in ' n klein letter.

8. Druk ,.lewe" i.p.v. leee.

9. Haal een ,,o" uit.

10. Set ,,kan" tussen woorde .. behaal" en ,. word" en voeg koppelteken in na ,, voorset."

11. Geen foute.

12. Set 'n punt na ,,studie" en begin 'n nuwe paragraaf met ,,Onderwyl."

13. Haal 2 en : uit en voeg afkappingsteken in voor ,.n."

14. Ruil woorde ,,of" en .,ander" om en draai die ,,g" om.

15. Verander die slegte letter ,,e" en vul .,die" in.

16. Ruil die ,. r" en ,,o" om.

17. Set ' n spasie tussen .. werk" en .. wat" en verander ,.e" in ,.i".

18. Vul ' n afkappingsteken in tussen ,.g" en ,.n" en set ' n komma na ,.nie."

19. Haal spas1e tussen aanmekaar.

,, ,,on

20. Verander ,,e" in ,,o".

21. Geen foute.

22. Draai die hele reel om.

en ,,middel" - uit en druk

24. Laat die deurgehaalde letter onveranderd bly.

25. Vul onderste aanhalingstekens in.

26. Vul boonste aanhalingstekens in.

27. Geen foute.

28. Spasieer beter.

29 en 30. Moenie nuwe paragraaf begin nie maar lees aan.

31 . Geen foute.

32. Ruil ,,n" en ,,e" om en laat laaste ,,e" in ,,uitgegee" weg.

KORREKSIE VAN DRUKPROEWE.

LOOPBANE VIR JONCMENSE.

'N Grns VIR DIE AMBAGTE EN PROFESSIES.

Nadruk sal gele word op daardie sy van die saak wat betrekking het op die voort­setting van onderwys met die doel om by die jeug van die land die besefswaarde­ring in te boesem, dat die afsluiting van die gereelde skoollewe nie beskou moet word as die onderwyseindpaal nie, maar dat sukses alleen kan behaal word deur voortsetting van en volharding in onder­wys en studie.

Onderwyl dit besef word dat ekonomie­se druk telkens 'n jeugdige verplig om een of ander soort werk so vroeg moontlik te soek, bet die ondervinding geleer, dat seuns en meisies baiemaal verlok word deur werk wat aantreklike lone aanbied, maar g' n vooruitsigte voorhou nie, pleks van die soort werk, wat kleiner onmiddellike gel­delike voordele aanbied, maar waar daar genoeg kanse is vir 'n jongmens met deur­settingsvermoe, om sukses te behaal.

Die vraag na inligting oor die aangedui­de sake is so dringend, dat die besluit ge­neem is om van tyd tot tyd in die ,,Maat­skaplike en Nywerheidsblad," sodra hulle beskikbaar gestel word, besonderhede te publiseer, betreffende elke tak van beroep wat behandel kan word. Sodra die hele on­dersoekingsgebied omvat is, sal die beroepe toepaslik gegroepeer word, en as 'n brosjure uitgegee word.

PROEF-KORREKSIES.

0EFENING 1.

Solank daarnie te Veel papierg eld in omloop kom nie, the die geb ruik van hierdie soort ruilmiCidel geen nadele nie, wat ook nie tegelyk kleef aan ander Sort geld nie. Mar de groott gavaar is dat die hoeVeelhe it so rnak­lik kan vermierder wort bo die behoeftes van die maat­skappij . Soas al reeds aangetoon is, doet seld ver 'n maatskappy 'n deker werd. As daar an ' n taak meer aarbijders werk als nodig is, kry elkeem minder loon ; en as dieselde werk door te veel geld gedoet word, es el ke st uk minder werd.

0EFENING 2 .

Terwijl bier oro milies geprat word moet ook verwys wrod na dei fasiliteite, wat duer dei Graansuiers teens­worodig vir osn mieleiboere aangebeit word. Dis in blang van eleke mileiboer om hiemrtrent volte besonderhede van sy naste stasiemeester te verkry, veral rnoet gelet wrod op dei fasiliteite, wat aangebiet word om milies van stasies, waar nie graansuiers is nie, te sutur na graansuierstaseis. die traief vir die vorcoer van sodaanige mieliies, wat bedoel is om eers gestoor te word en later uitgevoeer te wrod, is van dei aard dat dtt beore, wta van graansuierstasies ver­wyderd is, feitelik dieselfde voordeele verskaf asof hulle by 'n graansiuerstasie was.

0EFENING 3.

Dti si onodig om nou nog verder nadruk te le op die goiee hoedanighede van so 'n boerevereenigipg, een van dei grotste moeilikhede in ons ladn si die swak metoode van bemarkking wat ons bet. Indien die boere goed geor­ganiseer is, kan dar meer gedoen word om die regte ver­paking vri ons produkte te kry en dti is jeis eits wat op die buitellandse marke baie tense osn produkte tel Dan sal mens nie aleen teen fouttiewe verpakking wrek nie, mar ok teen onzrlike verpakking.

144

0EFENING 4 .

Die vooreitsigte vir die mielioes is nie bemoedigend in baje distrike nie, mar die mooi Reens in maart en die afwesigheit van vroe rijp bet die posisie baje virbeter, met die gevolg dat 'n betere oes sal behaal word as wat voor­been verwag was. sprinkbane bet weer bullie verskijning gemaka in sommiege van die noordweslikke distrike van die Kaapprovinsie, die weslikke distrike van die V rystaat en Transvaal. en ook te Fort Rixon in Suid-Rbodesie. As die inavl nie gekere word nie sa sal baje skaade verrig word aan die koornlande, veral in die V rystaat.

0EFENING 5.

In bieride gevalle bring osn tog wel gled in dei Stats­kaas, mar ons betal aleen wanneer ons gebruik amk van die dienste en ons betaal dna ook tot dei maate wta osn van die deinste gebruik gemak het. As ons liwers mte osn eje motor wil rei clan met dei tryn, of as ons liwers ons brief an ' n vriend wil toevertrou om an on sekere add res afgeegee te wrod clan om dti duer die pso et stur, clan beof ons kisn an dei regeering te betal nie. In birdie gevale beta! ons aleen vri deinste wta ons gebruik en warvor ons gewilig is om te betal.

..

·n '1990

147

HOOFSTUK I.

HANDELSBRIEWE.

Handelsbriewe:

(i) Dien nie alleen om eenvoudige mededelings oor eenvoudige transaksies te maak nie, maar

(ii) kan nuwe transaksies voorberei en afsluit, en

(iii) kan nuwe relasies tot stand bring, nuwe marke vind, goedere verkoop, vorderinge in.

Die waarde van handelsbriewe is te bespeur in die enorme besigheid wat deur posbestellings-firmas gedoen word.

VORM EN RANGSKIKKING VAN 'N HANDELSBRIEF.

Net soos alles, wat uit 'n besigheid gestuur word, ~ moet ook die uiterlike vorm en rangskikking van 'n brief op die ontvanger ' n aangename indruk maak. q tJ...(

Papier en ink moet van goeie kwaliteit wees, en die handskrif keurig en netjies. As 'n skryfmasjien gebruik word, moet die tikskrif ook noukeurig uitgevoer word.

· Skryfpapier:

Gewoonlik word 'n fyn wit kwarto-~ier gebruik, r..j~ waarop die ink nie vloei nie. Vir kart mededelings word die helfte van kwarto-papier gebruik, met die opskrif ,,Memorandum," w at daarop gedruk is; en daar word ruimtes oopgelaat vir die datum, naam en adres van die geadresseerde. Die naam en adres va·n die skrywers of Qie firma is ook op die J?apier $edruk.

148

Hierdie notas is gewoonlik nie so belangrik dat hulle onderteken moet word nie, hoewel hulle soms geparafeer word.

Vir buitelandse korrespondensie word gewoonlik 'n stewiger soort papier gebruik.

Dit is gebruiklik om aan die linkerkant van die papier 'n ruimte van omtrent ' n duim oop te laat en net op een kant van die papier te skryf.

Ontwerp van ' n hoof vir briefpapier:

Dis baie belangrik dat die drukwerk in ooreenstem­ming ~et die papier moet wees, sowel as met enige afbeel­ding, wat daarop kom. Gewoonlik staan die naam van die firma bo-aan, die soort besigheid, die pos-, telegrafiese en telefoniese adres en die kode, wat hulle gebruik. As daar te veel drukwerk aan die hoof van die papier is, lyk dit oorlaai en lelik. Soms word daar nog bo in die regterhoek gedruk ,, Geliewe in enige verdere korrespon­densie die volgende nommer aan te haal: b.v. No. 986 of

P. of E.G. / J.M."

164 76.

Die P . toon aan dat ' n afskrif van die brief onder die letter P. in die korrespondensie-register voorkom op bladsy 164. Die E.G. is die voorletters van die skrywer van die brief en J.M. die van die tikster, terwyl die inhoud van die brief op bladsy 76 van die brieweboek gekopieer ts.

Vorm van Rangskikking:

Duidelikheid is ' n vername vereiste van 'n handels­brief en derhalwe behoort so ' n brief as volg ingedeel te word :-

149

1. Adres van die skrywer of sy firma en datum. Voorbeelde:-1. (i)

(ii)

(iii)

(iv)

Markstraat 86, Pretoria.

26 April 1930. Posbus 874,

Johannesbur_g. 23 Mei 1930.

Mimosalaan, Heidelberg.

18 Junie 1930. Rissikweg,

Kroonstad. 30 Julie 1930.

2. Naam en adres van die geadresseerde:­Voorbeelde:-

(i) Aan 'n persoon:-Die Heer H. du Plessis,

Kerkstraat 86, Bloemfontein. of

Mnr. (Mev., Mej. ) R . van Wyk, Buffelshoek,

Pieters burg. (ii) Aan 'n firma:-

Die Here (Mnre.) Viljoen ~ Kie., (Ko.,) Langstraat 19 6,

Durban. of

Gebrs. Coetzee, Bpk., Kortstraat 3 2,

Johannesburg. of

Die Dames Roux ~ Wiese, Modemaaksters,

Pretoriusstraat 240, Pietermaritzburg.

150

(iii) Aan 'n Bestuurder van 'n Besigheid:­Die Bestuurder,

Brown 8 Kie., Vosstraat 45,

Johannesburg. (iv) Aan 'n Vennootskap:-

Die Bestuurder, Ons Eerste Volksbank,

Pretoriusstraat, Pretoria.

(v) Aan 'n openbare Liggaam of Vereniging:­( a) Die Sekretaris,

Oudtshoornse Afdelingsraad, Oudtshoorn.'

(b) Die Sekretaris, Departement van Landbou,

Uniegebou, Pretoria.

( c) Die Sekretaris, Saamwerk-Unie,

Potchefstroom. (vi) Aan die Departement van Spoorwee en

Hawes:-(a) Die Algemene Bestuurder,

Departement van Spoorwee en Hawes, ·

Johannesburg. (b ) Die S tasiemeester,

S.A.S. 8 H ., Pary,..s.

(vii) Aan die Depart'ement van Pos- en Telegraaf­wese:-

(a) Die Posmeester-Generaal, Departement van Pos- en Tele­

graafwese, Pretoria.

(b ) Die Posmeester, Standerton.

151

(viii) Aan 'n inrigting vir hoer onderwys:­Die Registrateur,

Pretoriase Tegniese Kollege, Kerkstraat,

Pretoria. Die Registrateur,

U niwersiteit, Pretoria.

(ix) Aan inrigtings vir laer en middelbaar onder­wys:-

Die Hoof, (Prinsipaal) , Afrikaans Medium Hoerskool,

Pretoria.

3. Die aanhef. Die volgende is die-gebr:niklikste:­(a) Waa;de Heer of Waarde Here. (b) · Meneer of Menere.· · · (c) Geagte Mevrou of Mejuffrou. (d) Geagte Dames. (e) Weled. Heer.

Die manier van aanspraak hang af van die verhou­ding tussen die skrywer en die ontvanger van 'h brief.

Sorg dat daar altyd ' n komma onmiddellik na die afhef staan.

Gewoonlik staan daar, net na die aanhef, 'n reel, wat die inhoud van die brief in kort weergee.

B.v. Meneer,

i.s. Bestelling No. 39.

4. Die inhoud self:-Dit bestaan gewoonlik uit drie dele :-

(i) In die eerste deel kom d' anvang en die briefwisselmg egin gewoonlik as v_olg:-

{

die eer { om u te berig dat ... . . . (a) Ons het d' .. om u mee te deel dat .. .

ie genoee om u kennis te gee dat .. .

(b) Die doel

I j.2

van ons skrywe is van hierdie reels 1s

om u in kennis te stel dat ..... . om u te laat weet dat ....... . om u te berig (of mee te

deel) dat ..... . om u te verwit-tig dat ... .. . . . .

( c) H' b ( bet ans die eer } om u te ver-ier Y l neem ek die vryheid soek ......... . . .

( d) Ons versoek u . .. ....... . . . . ... .

(e) Ons dank u vir u geeerde brief van .. . ....... . .

(f) Ons bet u skrywe van ...... ontvang en

(g) Ons wens biermee die ontvangs van u brief van . . . . . . . . . . . . . . . te erken.

Onder verwysing na ' n onderhoud, ens:-

; (i ) Met verwysing na die onderhoud, wat ans met die Heer K., u handelsreisiger, die ..... . . ..... gehad bet, veroorloof ans ons om . . . . . . . . . . ...... .

(b) Op versoek van die Heer J. het ons die genoee om u te berig <lat . ....... : . ....... .

(c) Met betrekking tot ons telefoongesprek van gister, neem ek die vryheid om ................. .

Onder verwysing na 'n brief:-

(a) (b) (c) (d) (e) (f) (g)

Onder bevestiging van Met verwysing na Met referte tot Ons verwys u na Ons bevestig Ons beroep ons op Na aanleiding van

ons van

brief (skrywe)

153

Antwoord op 'n brief en berig van ontvangs:-

(a)

In antwoord op U brief Ons is in besit van . . . . . . . . . . . . . . . van ..... . . . . Ons bet nou net . . . . . . . . . ontvang U geeerde Ons ha as ons om op .". . . . . . . . . . . te brief van .. .

antwoord. U geagte Ons wens die ontvangs van skrywe van

....... . .... te erken

(b) Ooreenkomstig die instruksies, vervat in u brief van .. . ..... . ... ... .. .

(c) Dit spyt ons om u te berig dat ........... . (d) Tot ons spyt bet ons verneem dat ..... . ... . . .

In offisiele korrespondensie :-(a) Dis my opgedra u te berig dat (b) In antwoord op u brief (skrywe, minute,

memo.) van ..... . ...... . .. , is my opgedra u te verwittig dat ........ . .. .

(c) My is opgedra (gelas) u in kennis te stel dat ............ .. .

(ii) In die twede deel word die informasie, ens .. meegedeel en dit vorm eintlik die liggaam van die brief en is trouens ook die vernaamste deel daarvan. Die ver­skillende onderwerpe onder bebandeling moet volgens bulle belangrikbeid gerangskik word en elke nuwe onder­werp beboort met 'n nu we paragraaf te begin.

( iii) Die derde deel bestaan gewoonlik uit uitdruk­kings soos die volgende:-

(a) In afwagting van 'n spoedige (gunstige) antwoord,

(b) Hopende om per kerende pos (onverwyld) u antwoord te ontvang,

(c) Vertrouende (Hopende spoedig met u geeerde begunstig te word,

Verwagtende) om ~ (bestelling~)

(d) Altyd tot wederdiens bereid.

154

5. Slot:-

(i) Bly ons. Die uwe,

(ii) Teken ons, D ie uwe,

(iii) Hoogagtend die uwe. (iv) U dienswillige,

( v) Dienswillig die uwe, (vi) Die uwe,

(vii) Amptelike slot:

(a) · U dienswiUige dienaar. (handtekening) .

Sekretarls Van L3ndbou. . .. (b) Bk het die eer my .ie. noeiri. Weled. Heer.

U -dienswi1lige "diena·at. · (handtekening) ·.

Vir Sekretaris van Justiesie. (c) Met die meeste hoogagting,

U dw. dnr., (handtekening) .

Sekretaris van Verdediging. Die slot van 'n brief moet altyd in ooreenstemming

met die aanhef wees.

6. Handtekening:-

(i) Van 'n handelaar: J. R. de Wet.

(ii) Van 'n vennootskap : De Villiers, Coetzee 8 Kie.

(iii) As ' n persoon volmag gekry het om vir 'n firm a te teken:

per pro (p.p.) Steyn 8 Kie, G. H. Rood.

(iv) As 'n persoon nie prokurasie ontvang het nie:­per (of pro) (of p .) Steyn 8 Kie.,

G. H. Rood ... _

155

(v) Publieke Amptenaar:-Die Oudtshoornse Afdelingsraad,

J . K. van Rooyen. Sekretaris.

of J . G. Groenewald. p. Direkteur van Onderwys.

7. As daar enige bylae ingesluit word, moet dit ver­meld word in die linkerhoek onderaan, b.v. 2 Bylae of 1 Bylaag.

8. Naskrifte moet sever as moontlik vermy word in handelskorrespondensie.

Adres op die koevert (omslag) :-Dit moet dieselfde wees as die naam en adres van

die geadresseerde in die brief.

Voorbeeld van ' n Handelsbrief:­

Ontwerp van ' n hoof. Adres en datum.

Naam en adres van Geadresseerde.

Aanhef, (i) Inleidende paragraaf

(ii) Liggaam van brief ............ .. .................. .

(iii) Slotparagraaf

(iv) Slot ... . . . ..... . ..... . ... . . . . . . . .... .

Handtekening ... . . . ...... . .... . Bylae.

OEFENINGE.

1. Skryf kort aantekeninge oor :-

(a) Die keuse van briefpapier en die ontwerp van 'n hoof.

(b) V erwysingsnommers op briewe.

2. Wat is 'n ,,Memorandum" en waarvoor word dit gebruik?

3. Adresseer ' n brief aan die volgende :­

(a) ' n Handelaar.

(b) 'n Firma. (c) ' n Naamlose Vennootskap.

( d) 'n S tasiemeester.

( e) 'n Posmeester. (f) 'n Prokureur.

(g) 'n Predikant.

(b) 'n Sendeling.

(i) Die Bestuurder van 'n bank.

(j ) Die Sekretaris van 'n openbare liggaam.

(k ) Die Editeur van 'n koerant.

(I) Die Redakteur van ' n maandblad. (m) 'n Getroude dame; en 'n ongetroude dame.

4 . Hoe teken ' n persoon wat volmag van sy firma ontvang bet? En as by nie volmag bet nie? Hoe teken ' n publieke amptenaar?

157

HOOFSTUK II.

Kenmerke van 'n goeie styl:

Daar is veral vier eienskappe wat 'n goeie handelstyl kenmerk n.l. duidelikheid, gepastheid, bondigheid en beleef dheid.

Duidelikheid:

Een van die vernaamste funksies van handelskorres­pondensie is om besigheidsbetrekkings op so · n manier in stand te hou, dat daar nie later enige verskil van opienie of ander dispute kan ontstaan nie. Die taal en uitdruk­kings. wat gebesig word, moet derhal~e van so ' n aard wees dat die ontvanger van die brief nie aan die betekenis van die inhoud kan twyfel nie. Alle dubbelsinnige woorde moet vermy word. Die skrywer moet sy gedagtes in een­voudige en verstaanbare woorde uitdruk, in soverre by nie gebruik maak van idiomatiese algemeen erkende han­delsterminologie nie.

Gepastheid: ' n Brief moet aan sy doel beantwoord.

Hiervoor is nodig 'n grondige kennis van die Afri­kaanse Caal sowel as 'n helder begrip van die onderwerp oncier bespreking. Niemand kan 'n goeie handelsbrief opstel nie, tensy by op die hoogte is van die besonder feite en die fynste kenmerke van die handelsonderneming, waaroor by korrespondeer.

Die korrespondent is dus verplig om die· brief in ' n duidelike, logiese en eenvoudige vorm op te stel. 'n Omhaal van woorde of 'n ingewikkelde sinsbou moet altyd vermy word.

Bondigheid:

Handelskorrespondensie behoort kort, bondig en ter sake te wees; maar aan die anderkant moet die nie kortaf wees me. Oortollige herhalings is nie goeie styl nie.

Beleefdheid:

'n Besigheidsbrief moet ook in beleef de ta al opgestel word, en hiervoor hoef 'n mens nie hoogdrawende woorde te gebruik nie. Die skrywer moet 'n beleef de toon in sy briewe aanslaan en ' n beskaafde styl aankweek as by 'n suksesvolle handelskorrespondent wil word. Dit beteken egter nie slaafse kruipery nie. Die verstandige korres­pondent sal nooit onaangename uitdrukkings besig nie; dit is beter om die ,.fout" van die ander party 'n ,.mis­verstand" te noem en, inplaas van iemand van ,.onwaar­heid" te beskuldig, liewer te se dat .. <lit in sommige opsigte nie met die feite ooreenkom nie." Kompetiesie in die handelswereld is vandag baie sterk en onbeleefdheid, hetsy in korrespondensie. hetsy in persoonlike omgang, bet nog nooit 'n handelaar klante besorg of geld in die sak gebring nie. Selfbeheer moet dus beoefen word en die handelaar, of sy klerke, moet liewer klandiesie aanlok deur beleefdheid as die gevaar loop om hulle te verloor deur onbeleefdheid.

Nie alleen moet die styl van die korrespondent op ' n hoe peil staan nie, maar sy. taalgebruik moet ook suiwer. wees. Op spelling en leestekens moet goed gelet word. In verband met spelling in Afrikaans moet die verskillende tekens, b. v. deeltekens, koppeltekens, ens., g~ed inagge­neem word en veral moet gelet word op woorde, wat aanmekaar geskrywe behoort te word. want onder Engelse invloed, is die neiging sterk om woorde apart te skrywe wat een behoort te wees.

Van afkortings in die handelstaal moet spaarsaam gebruik gemaak word; net die gebruiklikste afkortings moet in handelskorrespondensie voorkom. V reemde woorde en uitdrukkings behoort ook tot 'n mienimum beperk te wees.

Tenslotte kan nog vermeld word, dat die groot ver­skil tussen gewone en handelskorrespondensie hierin re. dat die handelsbrief kort en saaklik is en dat die skrywer gebruik maak van seker tegniese en handelsterme en -uitdrukkings.

159

OEFENINGE.

1. Wat is die vernaamste eienskappe van ' n goe1e handelsty 1?

2. Waarom moet handelskorrespondensie kort en bondig wees?

3. Skryf sinne om die gebruik van die volgende leestekens aan te dui: - komma, komma-punt, vraagteken. uitroepingsteken, dubbelpunt.

16o

HOOFSTUK III.

(a) Navrae.

(~) Vrywillige aanbiedings ( offertes).

(c) Afwysing van aanbiedings.

(d) Monsters en prysopgawe (s) .

'n Handelaar is verplig om horn goed op die hoogte te hou van die verandering van pryse van die verskillende soorte ware, wat by in voorraad bet. Hierdie informasie kry by in koerante, markberigte en pryslyste wat aan horn gestuur word. Vrywillige offertes word soms gedoen en handelsreisigers besoek horn met monsters.

Baiekeer vra so 'n handelaar monsters en prysop­gawes van fabrikante, groothandelaars of agentskappe met die doel om handelsartiekels en ander ware op die voor­deligste voorwaardes te kry. Hy vra oak inligting met betrekking tot die kwaliteit, die prys, lewering en voor­waardes van betaling. As ' n handelaar ' n firma om aan­biedings vra, met wie hy nag nie vantevore transaksies gehad bet nie, behoort hy ref erensies te gee; en mee te deel of 'n koop vir kontant of op krediet gesluit sal word. Dis altyd wenslik om 'n monster te stuur of te vra, sodat daar nie misverstand kan kom nie.

Gewoonlik gee die verkoper 'n kwotasie, wat ver­pakking. insluit. As ' n besonder verpakking nodig is, dan moet daar ekstra voor betaal word.

Navrae sluit gewoonlik met die versoek om laagste prysopgawes en 'n mededeling dat ' n bevredigend uitge­voerde proeforder gevolg sal word deur groter bestellin~s. Antwoorde daarop moet so spoedig moontlik volg.

As ' n firma goeie sake wil doen, moet hy elke geleentheid te baat neem om offertes te maak. Die doel is Of om nuwe handelsbetrekkings aan te knoop, Of om reeds aangeknoopte betrel(kings te versterk en uit te brei.

161

Die vernaamste punte in verband met offertes is die volgende:-

(a) Die aard van die goedere moet baie noukeurig omskrywe word, sodat daar nie die minste twyfel met betrekking tot die kwaliteit bestaan of ontstaan nie.

(b) Die eenheid van maat of gewig van die goedere moet aangegee word.

(c) Die soort munt, b.v. £ .s.d., Dollars, Gulden, ens., waarin betaling moet geskied, behoort gemeld te . word. ·

(d) Die voorwaardes van betaling, d.i. vir kontant, op krediet of teen akseptasie moet genoem word.

(e) Die manier en plek van aflewering b.v. ex pakhuis, v.o.s., v.a.b. of franko, ens., word gegee. Verder behoort vermeld te word of die goedere per pos, per goedere-, passasiers- of snel­trein, per stoomboot ens. aangestuur moet word.

(f) Vermelding van die tyd van aflewering is nood­saaklik, want as die goedere nie in voorraad is nie, moet hulle nog gefabriseer word.

(g) Eindelik moet die manier van verpakking en die koste daaraan verbonde, omskrywe word, b. v. gewone verpakking, in kartondose, waterdigte seil, kaste met blik uitgevoer ens.

Soms word 'n uaste offerte gemaak d.w.s. 'n bestel­ling sal aangeneem word teen die gekwoteerde prys en op genoemde voorwaardes, slegs binne ' n bepaalde tydperk. 'n Offerte kan ook ury bly d.w.s. die verkoper waarborg nie die aanname van 'n bestelling teen die gekwoteerde prys sonder verder onderhandeling nie.

162

Hieronder volg nou enige voorbeelde:

Versoek om aanbiedings:

Die Here Jooste ~ Kie. ,

Kerkstraat 28, Durban.

Waarde Here,

Langstraat 340, Pretoria.

15 Aug. 1927.

Daar ons op die punt staan om ons orders vir die aanstaande wiitterseisoen te plaas, versoek ons u om ons, so spoedig moontlik, ' n kolleksie monsters van u nuutste wolstowwe met u laagste prysopgawes te stuur.

Antwoord:

Die Here

U by voorbaat dankende, Bly ons,

Die uwe, Viljoen ~ Coetzee.

Kerkstraat 28, Durban.

18 Aug. 1927.

Viljoen ~ Coetzee, Langstraat 340,

Pretoria.

Waarde Here, In antwoord op u geagte brief van 15 deser stuur ons

u, per pakketpos, 'n kolleksie monsters van ons nuutste wolstowwe.

lngeslote vind u ons laagste prysopgawes. V ertrouende om spoedig met u geeerde order

begunstig te ·word. T eken ons.

U dienswillige, p.p. Jooste ~ Kie.. ~

J . R. Cilliers

Voorbeeld: Adres en Datum.

Naam en Adres van Firma.

Waarde Here, Geliewe ons so spoedig moontlik te laat weet teen

watter prys en op watter voorwaardes van betaling u ons hoeveelhede Hullett No. 1 Wit Suiker kan lewer.

As u prysopga wes en voorwaardes billik is sal ons met genoee 'n proeforder by u plaas.

Antwoord: Waarde Here,

Die uwe, (Naam.)

Ons dank u vir u (geeerde) brief van . . . . . . . . . . . . en in afwagting op groot bestellings neem ons die vryheid om vir Hullet se No. 1 Wit Suiker as volg te-kwoteer: . ........... / - per sak van . . . . . . . . . lbs., met 5 % korting

'° . teen kontant of binne 14 dae na datum van faktuur. Aflewering v.o.s. , Durban, gedurende Junie en Julie.

Vir aflewering gedurende Augustus is die prys ..... . per sak meer.

Hopende dat u in staat sal wees om ons aanbieding aan te neem,

Bly ons, ens.

Vrywillige aanbiedings:

Waarde Heer,

Dit spyt ons dat ons sedert geruime tyd geen orders van u ontvang bet nie ; daarom neem ons die vryheid om u· weer ons dienste aan te hied, ender toesending van ons nuutste pryslys en enige stale (monsters) van ons nuutste systowwe.

Ons wens u aandag te vestig op die patrone 35-39, wat op die oomblik danig in die mode is.

164

Ons vertrou dat die billike pryse wat ons noteer u sal aanspoor om ons opnuut met u geeerde orders te begunstig.

U dienswillige,

(Naam)

Afwysing van Aanbiedings : Waarde Here,

Ons dank u vir u brief van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . met ingeslote (of bevattende) pryslys en enige monsters.

Weens die geringe vraag na daardie patrone, (of daar die systowwe, boewel van goeie kwaliteit, nie geskik is vir ons mark nie), (of daar ons nog ' n groot boeveel­beid van daardie soort stowwe in voorraad bet) , kan ons tot ons spyt nie van u aanbieding (offerte) gebruik maak me.

Met die meeste agting,

(Naam)

Aanbiedings:

Waarde Here,

Ons bet die eer om u met dieselfde pos 'n paar mon­sters van kledingstowwe en ons jongste pryslys te stuur.

Ons beveel die patrone 104 en 15 0 aan; bulle is baie goedkoper as die Amerikaanse fabrikaat en is besonder keurig afgewerk.

Daar ons oor ' n voldoende (ruim) voorraad beskik, is ons in staat om u orders onmiddellik uit te veer, en hied u verder 'n korting van 5 % vir kontant aan.

Dit sal ons baie aangenaam wees om met ' n proef­bestelling vereer te word en ons kan u verseker, <lat ons die grootste sorg aan die uitvoering van u order sat bestee.

U dienswillige,

#

Hieronder votg nog enige uitdrukkings en sinne m verhand met aanhiedings, monsters en prysopgawes. V rywillige aanbiedings:

(i) Tot ons spyt merk ons dat ons, sedert geruime tyd, nie meer hestellings van u ontvang nie en daarom ...

(ii) Daar ons graag hetrekkings wens aan te knoop (sou wit aanknoop) met u geagte firma, veroorloof ons ons om .............. . Oor die Prys:

(i) Die sterk dating in die prys van sy hied u die skoonste geteentheid om u inkope vir die winterseisoen te doen.

(ii) Waarskynlik sal dit nie meer lank duur nie, of die pryse van . . . . . . . . . . . . . . . sal hetangrik styg.

(iii) Alleen om die artiekels gou van die hand te sit bet ons so'n lae prys genoteer en .............. .

(iv) Slegs vir advertensiedoeleindes hied ons u hier­die ware onder die inkoopprys aan.

( v) Ons hied u hierdie party aan teen . . . . .......... . , dus . . . . . . . . . taer as die gewone prys, maar .............. .

(vi) Ons is daar seker (oortuig) van dat geen ander firma teen die deur ons genoteerde pryse heter kwatiteit kan tewer nie. Oor Monsters (e Stale) .

As u dit verkies sat ons u met genoee 'n sortering van ons artiekels stuur, om u in staat te stel om uit te soek wat die heste vir u mark geskik is. Oor die kwaliteit:

(i) Die landhougereedskap, wat in ons fahrieke op . . . . . . . . . . . . . . . . . . vervaardig word, is hestis van die heste kwaliteit en hulle geniet 'n uitstekende reputasie.

(ii) Ons stowwe onderskei hulle nie alleen deur hul hillike (matige, lae) pryse nie, maar ook deur hul patrone, wat haie in die smaak val, sowel as deur keurige afwerking.

(iii) Al die artiekels, in ons katalogus heskrywe, word van die allerheste materiaal en deur die bekwaamste werksmense gefahriseer (vervaardig) .

166

Oor die lewering en voorwaardes van betaling:

(i) Al ons masjienerie word gelewer met 12 maande garansie (waarborg) vir alle gebreke (foute) in die kon­struksie (samestelling)

(ii) Ons is in staat om die grootste bestellings in 'n baie kort tyd uit te voer.

(iii) Die betaling moet geskied teen ' n bankwissel (op sig of op vertoon) of op 3 maande na datum van faktuur.

(iv) Ons voorwaardes van betaling is: drie maande of 3 % korting vir kontant. ' n Paar Slotsinne:

(i) Veroorloof ons om by te voeg dat 'n jarelange ondervinding (ervaring) in die linne-industrie ons in staat stel om alle konkurensie (kompetiesie, wedywer, mededin­ging) die hoof te bied.

(ii) Dit sou ons baie aangenaam wees om met 'n proeforder (proefbestelling) vereer (begunstig) te word.

(iii) Wees daar oortuig van dat ons alle sorg aan die bestelling sal bestee, sowel wat betref die hoedanig­heid van die ware as die stiptheid in die uitvoering.

(iv) Ek sal al my kragte inspan om u absolute vol­doening (satisfaksie) te gee (verseker) (of om aan u wense te voldoen (beantwoord) ) .

OEFENINGE. Stel die volgende korrespondensie in goeie vorm op:

t 1. Jan .Staalman versoek die S.A. Kombersfabriek om monsters en prysopgawes"' Skryf die antwoord.

2. Vorster en Kie. vra Gebrs. Hatherley om hulle ge"illustreerde katalogus van skoene en prysopgawes.

3. J. 8 S. wil binnekort hulle orders plaas vir die aanstaande Kersfeesseisoen en vra daarom P . 8 Seun prys­opgawes vir speelgoed. Hulle is van plan om 'n groot bestelling te plaas as die pryse billik en die kwaliteit goed 1s.

P . 8 Seun antwoord en wys op ' n paar merke wat goed verkoop.

4. R. ~ Kie .. handelaars in systowwe en damessy­kouse, vra monsters en prysopgawes van K. ~ L., groot­handelaars.

5. Die firma M. ~ J. van Johannesburg dryf 'n groat besigheid in stukgoedere, ens. en handel al vir jare met die Natalse Direkte Invoerders, Bpk. van Durban en vra daarom 'n monsterboek en die laagste prysopgawes van verskillende soorte gordyne.

Skryf die antwoord en maak melding van terme van betaling, voorwaardes van aflewering en verpakking.

6. Die beer G. het lank nie orders van L. ~ N. ontvang nie, daarom skryf hy hulle 'n brief en stuur hulle enige monsters van die nuutste ferweel en sersje. Die pryse is baie redelik en hy hoop om spoedig met 'n order begunstig te word. Die betalingsvoorwaardes is soos gewoonlik: 5 % korting teen kontant of 2Yz % teen betaling binne 30 dae na datum van faktuur.

7. Die firma A. ~ D. skryf 'n brief aan Gebrs. J. R. en bedank hulle vir die ontvange monsters en prys­opgawes van toiletbenodighede, maar dit spyt hulle <lat hulle nie van die aanbod gebruik kan maak nie, daar hulle voorraad nog baie groat is.

8. Swarts ~ Kie. het die genoee om, in antwoord op ' n brief van Smit ~ Bosman, ' n versameling monsters koffie, tee en kakao per pakketpos te stuur. Daar is ver­skillende kwaliteite en daar die pryse baie laag bereken is, vertrou hulle om spoedig 'n belangrike order te ontvang .

..

168

HOOFSTUK IV.

BESTE LL ING S:

Wanneer iemand 'n bestelling maak moet alle beson­derhede noukeurig gegee word. wat die volgende beskrywe: SOORT, HOEVEELHEID, KWALITEIT, KLEUR, VERPAKKING,

~ . PRYS, VOORWA_ARDES VAN BETALING, MANIER. VAN TRANSPORT, TYD, WYSE VAN AFLEWERING, ASSURANSIE, PAKHUISKOSTE, ENS.

Orn rnisverstand te voorkom word 'n monster saarn met die bestelling gestuur. In die geval van 'n nabestel­ling is dit voldoende om die nommer van die artiekel te noem.

As die order klein is. word die besonderhede som­mer in die brief omskrywe, dog vir • n groot bestelling word 'n aparte bestelbriefie gebruik. As iets per telegram bestel word, moet die telegram onrniddellik per brief bevestig word, waarin die inhoud van die telegram herhaal word om alle vergissings te voorkom.

Groothandelaars gebruik altyd gedrukte bestelvorms, waarin slegs die besonderhede ingevul moet word.

As die persoon, wat die bestelling maak, 'n seker prys of limiet vasgestel bet, moet die ontvanger nie daar­die beperking oorskry sonder verder magtiging nie.

Willekeurige veranderings in die uitvoering van 'n bestelling hoef nie deur die besteller aangeneem te word me.

Die vernaamste wat in ' n bestelling geplaas moet word, is kortliks die volgende :-

(i) Die hoeveelheid en kwaliteit van die goedere, soort, kleur, patroon, afwerking, ens.

(ii) Die prys van bestelde goedere of die prys wat die koper bereid is om te betaal.

(iii) Die tyd vir aflewering toegestaan, wat afhang van die grootte van die bestelling; ook die

voorwaardes van betaling:· kontant, op krediet, teen remiese, wissel teen akseptasie, ens.

(iv) Manier van transport, b.v. besteller (draer), spoor, moter of boot.

(v) Verder aanwysings oor verpakking, assuransie, betaling van doeanercgte, ens.

VOORBEELDE:

Ad res, Datum,

Naam en adres van firma.

Waarde Heer,

Ons dank u vir u brief van . . . . . . . . . . . . . . . met inge­slote pryskoerant en monsters, en in antwoord daarop bet ons die genoee om die volgende bestelling by u te plaas:-

20 jrt. Sis No. 894 36 jrt. Japanese Sy No. 236 ...

2 dosyn Rolle Lint No. 194 24 jrt. lerse Linne No. 86

@ 2/ 3 per jrt. @ 3/ - per jrt. @ 4/ 6 per rol. @ 1 Od. per jrt.

Ons voeg hierby die monsters, waarop ons keuse geval bet en vertrou dat die besending noukeurig daarmee ooreen sal stem, wat betref kleur en kwaliteit.

Sorg asseblief dat die goedere goed verpak word en ons hoop dat die aflewering binne 14 dae sal geskied.

Op ontvangs van die besending sal ons u 'n tjek vir die bedrag van die faktuur stuur ..

As hierdie proefbestelling aan ons verwagting beant­woord sal ons u belangriker orders stuur.

Met agting,

Naam en adres van firma. Waarde Here,

Ons het u geagte skrywe van . . . . . . . . . . . . ontvang, asook die stale, waarvoor ons u dank.

Ons sluit hierby in · n bestelling per Bestelbriefie No. 39, inhoudende besonderhede aangaande terme, verpak­king, aflewering, ens.

Veroorloof ons om u daaraan te herinner dat die goedere van eersteklas kwaliteit moet wees ; en ons beveel die uitvoering van hierdie order in u besondere sorg aan.

1 Bylaag.

Hoogagtend,

Bestelbriefie: 0000000000

0 0

Die S. A. Direkte lnvoerders, Beperk, o No. 39. o Markstraat 93, o o

Port Elizabeth. o o o o o o o o o o Van: Kruger & Steyn,

No.

893 604 356 272

Vosstraat 640, Johannesburg.

Stuur ons asb. die onderstaande goedere:

I Hoeveel- Beskry-

I Prys Be drag heid wmg

£ 50 paar Iris 8/ 6 21 30 paar Veldblom 12/ 3 18 20 paar Roos 1.5/ 9 15 12 paar Le lie 16/ 6 9

65

Per: Passasierstrein, v.o.s .. Port Elizabeth. Merke : K. & S. J.H.B. V erpakking: Houtkiste. Aflewering : Binne 14 dae na datum. Terme : Bankwissel op 3 maande.

s. 5 7

15 18

5

-d. 0 6 0 0 6

Nog enige sinne in verband met Bestellings:-( 1) Stuur ons ash. so spoedig moontlik die volgende: (2) Geliewe ons langs die kortste en goedkoopste

weg die volgende te stuur :-(3) Geliewe ons per omgaande te meld of u ons

bestelling teen die gemelde pryse kan uitvoer, sodat ............ .... .

( 4 ) Ons stel veral prys op 'n onberispelike uitvoe-ring van ons bestelling . . .............. .

(5) Ons versoek u om die goedere in sterk houtkiste (kartondose) te verpak.

( 6) Ons versoek u om die artiekels binne veertien dae af te lewer.

(7) Geliewe die faktuur in duplo (in triplo) uit te maak .............. .

(8) Ons versoek u om die lading te laat verseker en ter dekking van u onkoste en kommissie, op ons te trek op 8 dae sig.

(9) Daar ons nie die eer bet (die genoee bet) om by u bekend te wees nie, kan ons u verwys na die firma . . . . . . . . . . . . .. . op .............. .

(I 0) Die Here . ........ ..... . is bereid om u inligtings te verskaf aangaande ons soliditeit.

Afwysing of wysiging uan gegewe Bestellings:

As 'n gegewe bestelling van die hand gewys of gewysig aangeneem word, moet die rede aangegee word. As die persoon, wat die order plaas, nie in 'n gunstige finansiele toestand verkeer nie, of as 'n firma nie graag handelsbetrekkings met een of ander persoon wil aan­knoop of voortsit nie, is dit beter om een of ander ekskuus te maak vir die weiering van ' n bestelling.

Vergelyk hierdie sinne, wat volg, in verband met die weiering of wysiging van bestellings.

(i) Ons bet op die oomblik nie ' n goeie sortering handskoene van die verlangde kleure nie, en derhalwe

'- moet ons u, tot ons spyt, berig dat ons u geeerde bestelling nie kan aanneem nie.

172

(ii) Ons dank u vir u brief van . . . . . . . . . . . . . . . Dit spyt ons dat ons u bestelling nie kan uitvoer nie omdat ons bele voorraad (artiekel) uitverkoop is en .... ... .... .

(iii) Dit is onmoontlik om u order teen die bepaalde (gestelde) pryse uit te voer. weens die geringe (klein) boeveelbeid, wat u bestel.

(iv) Dit spyt ons dat ons die goedere nie kan afstuur v66r ons u tjek (remiese) ontvang bet nie.

(v) Wees so goed om ons ' n tjek (poswissel) vir die bedrag van ons faktuur te stuur of ons instruksies te gee om die goedere K.O.A. te lewer.

Aanname en Uitvoering van Beste/lings:

As • n bestelling onmiddellik uitgevoer word is dit nie juis nodig om dit te bevestig nie; maar as die uitvoering nie dadelik kan geskied nie, of as die bestelling per tele­gram gestuur is. dan is dit die gewoonte om <lit te bevestig. As die ontvangs erken word is dit nodig om dank daarvoor uit te spreek en om die vernaamste punte soos kwaliteit, hoeveelheid, soort, prys. ens. te herhaal in die brief om misverstand te voorkom.

Briewe, wat die uitvoering van bestellings en die afsending van goedere berig, bevat gewoonlik die volgende:

1. Verwysing na die ontvangs van bestelling. 2. lnligting met betrekking tot die uitvoering van

bestelling en afsending van goedere. 3. Die faktuur en hoe die vereffening sal plaasvind.

. 4. ' n Slotparagraaf met die versoek om verder met bestellings begunstig te word.

lnleiding:

(i) Ons bet u geeerde brief van . . . . . . . . . . . . met u bestelling van . . . . . . . . . . . . . . . . . . ontvang, waarvoor ons u dank.

(ii) In antwoord op u brief van ............... met bygaande bestelling No. . . . . . . . . . bet ons die genoee om u bierby 'n kopie (afskrif) van die bestelling te stuur.

173

(iii) Ons dank u vir die bestelling wat u aan ons opgedra bet deur tussenkoms van ons handelsreisiger, die Heer . . . . . . . . . . . . . . . . .. waaraan ons al ons aandag sal wy (skenk).

Ingeslote vind u 'n kopie van die bestelling.

Verpakking en Verskeping.

(i) Ons sal bly wees om nader aanwysings (inlig­ting) in verband met die verpakking te ontvang.

(ii) Ons is seker daarvan dat ons die goedere vroeg­tydig kan aanstuur, sodat hulle v66r die vertrek van die boot in Londen aankom.

(iii) Ons sal ons bes doen om daardie patrone te kry, wat ons dan sonder versuim per sneltrein sal aanstuur.

Prys, Kwaliteit en Lewering.

(i) Wees so goed om ons te se, of u daarmee instem (akkoord gaan), dat die goedere in enigsins donkerder kleur uitgevoer (gelewer) word.

(ii) No. 803 is uitverkoop en ons hied u No. 804 aan in die plek daarvan teen dieselfde prys (teen vermin­derde prys; onder die faktuurprys) .

(iii) Die genoteerde prys is wel hoog maar tog nie buitensporig nie en dit spyt ons dat ons nie daarop kan verminder (afslaan) nie.

(iv) Aangesien ons daardie soort gereedskap spesiaal vir u moet vervaardig, is dit onmoontlik om u bestelhng uit te voer v66r die .. .. .. . . . . .. . .. . .. van ................ ..

Referensies:

(i) Voor ons u bestelling uitvoer, versoek ons u om ons 'n paar vertroubare firmas as referensies te noem.

(ii) Aangesien ons nog nie die eer gehad bet om sake met u te doen nie, en u ons dus onbekend is, sal ons bly wees om van u die gebruiklike referensies te ontvang.

• .

. . Traffic I ~Dt

Serial No.

POST OFFICE TELEGRAPHS-POS· TELEGRAAFDIENS. 0org .......

v~.

At Tyil

Class Office ol Origin Code Service Instructions I Wm d s Charge nu. Ka1tfoor "" Oor.,,-"'i. Kcrlt. 1Jien.saunwy1in98. lfoorc!& -TC°'1~- To-

I I By d.,., .. .. P l1ase W11te Distinct:y. Shry/ Du1dmk Assebmj .

~-

FROM G.:>;:: VAN J~JZ.

175

lntrek en Uitvoering van Bestellings:

(i) In u brief van . .. . . .. ..... bet u ons belowe om die goedere, wat ons van u bestel bet, binne twee weke af te !ewer. Daar ons bulle nou nog nie ontvang bet nie, is ons verplig (genoodsaak) om ons order in te trek (te kanseleer) .

(ii) Kanselasie van 'n bestelling per telegram:

Aan . ................ . ................ . Kanseleer bestelling Olyfolie.

Van ........ . ....... ... . . . . ... . ....... .

Brief om bostaande telegram te bevestig:

Ons bet u gister 'n bestelling vir 2 vate Olyfolie, Graad ' D ,' teen £ 3 .15. 0 per sentenaar gegee, vrag betaal, aflewering teen die end van November, maar <lit spyt ons <lat ons u die volgende telegram moes stuur :-

Kanseleer bestelling Olyfolie.

Ons was verplig om <lit te doen daar die prys van olyfolie aansienlik gedaal bet volgens die jongste mark­rapporte.

Om u te vergoed (skadeloos te stel) vir die verlies van bierdie bestelling, sluit ons 'n ander order bierby in op Bestelbriefie No. 12, wat al die besonderbede bevat.

(iii) Dit spyt ons om ons bestelling van ... ... . . . in te trek weens vertraging in die uitvoering daarvan. As die goedere alreeds aangestuur is, sal ons tog nog genood­saak wees om butle tot u beskikking te stel.

( iv) Ons dank u vir u gewaardeerde bestetling van . . . . . . . . . . . . . . . en wens u die afsending daarvan te berig.

Ons bet die genoee om bierby die faktuur in te sluit tot ' n bedrag van £ . . ........ . . , en versoek u om ons asb. daarmee te krediteer.

Ons maak van bierdie geleentbeid gebruik om u te nader met die versoek om ons verder met u geeerde bestetlings te begunstig.

k:.n. ...... t S.11tr...i.

C•urdo Str .. t C•atral.

'PRETORIA. 26 Julie. 19;31>93 _ _

Dt. aan J Dr. 10 • L. VAN SCHAIK, ~~~.

~:i: l:Jl 724. Boekhandelaar1 en Uit1ewen. ~792. l:OUCATIONAL AND Gll!:Nl!RAL BOOKSELLERS AND STATIONERS.

1930 Jul it ..

" .. ..

Mnr. C. J . Coetzer,

KROONSTAD.

o .v.s.

R~k..,tn4c word 1111. .... ,. ve.• cllie "'• •M af4cthoL

AU ourckeca ••de att.r th« 181h ..,.. cha.,.Pcl oa the foUowfn.t -.-th • •.CCNftt.

1 Aan Ooedere Fax. No . 124/5 7 " .. " No. 124/ 49

~2 " .. .. No .136/ 15 tl.3 .. .. .. No . 136/ 30 24 " .. .. No. 145/ 3

.t

MAANOl[LIKSIE VEIU,.FIENING A9S£8Lll:I' MONTHLY Sl:TTLEM£NT PL£A&IE

- le - 7 2 6 - 15 1 7

5 15

6 8 9 5 -4

VOORBEELD VAN FAKTUUR TUSSEN GROOT- EN KLEINHANDELAAR.

T elefoon: 9386. T elegrafiese-adres :­

,,Jagger."

Dt. Die Here J . VAN NIEKERK t1 SEUN, Bloembof.

JAGGER t1 KIE., Grootbandelaars.

Terrne : 60 dae.

G 64 6 dosyn swart sokkies ' ' Roos ' ' @ 12 / -

F 410 1 dosyn werksbroeke " Simson " @ 12/ - per paar

R 132 3 dosyn slippers " Snugglers " @ 5/- per paar

Presidentstraat, Johannesburg.

12April 1930.

2 Yz % korting op 3 0 dae.

£ 3 12 0

3 12 0

4 i O 0

£ 11 14 0

178

VOORBEELD VAN FAKTUUR :

Naam van Piek .......................... . Datum .. ... . .................. .. ... .

Die Heer .......... ........... .. . Adres . . ....... ...... . ....... .

De bet aan: Naam van Firma,

1927

Aug. 30

Tak van besigheid.

1 Kas Modeartiekels volgens Bestelbriefie No. 45.

Min 5 % korting

£ s. d.

15 10 0

15 6

14 14 6

( v) Dit spyt ons baie van die vertraging m die aflewering van die goedere, maar weens die werkstaking was ons me in staat om voor vandag u bestelling uit te voer me.

Slotsinne :

(vi) Ons bet alle sorg aan die uitvoering van hierdie bestelling bestee en vertrou dat u tevrede daarmee · sal wees.

(vii) Ons vertrou dat die goeie kwaliteit en baie lae pryse van ans artiekels niks te wense sal oorlaat nie en dat u ons weer met u orders sal begunstig.

(viii) Hopende dat hierdie klein proeforder tot belangriker sake (transaksies, besigheid) sal lei,

Bly ons, ens. (ix) Ons beveel ons aan vir u verder orders, waar­

aan ons altyd die meeste sorg sal bestee. (x) Ons vlei ons met die hoop dat u heeltemal

tevrede sal wees met ons besending en dat u ons binnekort met nuwe orders sal begunstig.

179

OEFENINGE.

1. S. 8 Kie. bet die monsters en prysopgawes van W. 8 R. ontvang. Hulle bet die genoee om die volgende order te plaas :-

2 Dosyn tafelmesse No. 64 @ 15 / 6 per dos. l Yz ., 86 @ 12/ -1 vurke 116 @ 10/ 6

Yz eetlepels 124 @ 9 / 6 Yz teelepels 126 @ 5 / 6

Hulle beveel die bestelling in W. 8 R. se besonder sorg aan en vertrou dat die kwaliteit volgens monsters sal wees. As hierdie proeforder aan hulle verwagting beant­woord, dan sal hulle spoedig belangriker orders stuur. Aflewering moet onmiddellik geskied. Betaling op ontvangs van faktuur.

2. Op 8 Sept. 19 ... versoek Broekman 8 Kie. die firma Haselman Bpk. om hulle die volgende te stuur:-

30 blikkies sardientjies @ 1 Od. 20 blikkies salm @ 11 d. Hulle word verwys na bulle pryslys. Terme K.O.A. 3. L. 8 K., e nder begeleidendc skrywe stuur 'n

bestelling per Bestelbriefie No. 5, inhoudende besonder­hede en merke aan die firm a Gebrs. Jansen.

4. J. 8 Kie. berig in antwoord op die brief van R. 8 K. dat hulle, tot hul spyt, die ontvange bestelling nie kan aanneem nie. Gee redes op.

5. R. J. 8 Seun bet ' n bestelling van K. 8 P. ontvang rnaar hulle kan die order nie uitvoer voor hulle 'n paar goeie firmas as referensies opgee nie. Hulle wag op 'n antwoord.

6. A. 8 C. bet die order van D. 8 Kie. ontvang, waarvoor hulle dank uitspreek. In antwoord sluit hulle 'n afskrif van bestelling in en gee die versekering dat alle sorg daaraan bestee sal word. Hulle hoop dat die uitvoe­ring daarvan binne 14 dae sal geskied.

18o

7. G. ~ Seun dank M. ~ K. vir hulle order van 600 sigare, wat dadelik uitgevoer word.

Die aflewering sal op die verlangde datum geskied. Hulle sal die faktuur saam met die besending stuur en 'n wissel op 3 maande vir die bedrag op hulle trek volgens ooreenkoms.

8. 0. ~ R. Bpk. bevestig hulle telegram aan Gebrs. H ., luidende:- .. order aangeneem." Hulle kon die bestel­ling byna nie aanneem nie, omdat die gestelde pryse laag en die hoeveelheid klein is, maar hulle sal tevrede wees met 'n baie klein wins omdat hulle graag relasies met Gebrs. H. wil aanknoop. Hulle hoop om spoedig met belangriker orders begunstig te word.

9. G. ~ L. berig J. ~Kie. die afsending van goedere en sluit faktuur in.

10. W. ~ Kie. verwys na hulle vorige skrywe en berig die firma M. Bepk. afsending van goedere. Hulle sluit faktuur en ladingsbrief in en versoek M. Bpk. om hulle met die l edrag te krediteer.

12. Skryf aan 'n firma ' n brief waarin gekla word ./ oor die oponthoud in die uitvoer van ' n seker bestelling by

hulle geplaas. Skryf ook die antwoord.

HOOFSTUK V.

Aankoms van Sendings; goedkeuring; afkeuring.

Klagtes en antwoorde op klagtes; eise.

As die koper 'n besending van die verkoper ontvang erken hy gewoonlik die ontvangs daarvan. Wanneer egter verskillende besendings aan verskillende kopers in dieself de stad afgelewer word, deur tussenkoms van die spoorweg­outoriteite of 'n agent, dan is dit voldoende om net die afleweringsnota te teken.

Tenspyte van ooreenkomste en terme ontstaan daar soms onaangename geskille in besigheidstransaksies.

Gebreke van minder betekenis aan goedere word gewoonlik deur die vingers gesien, maar as die verskil tussen die gelewerde goedere en die bestellings groot is, eis die koper altyd vergoeding, of hy stel die besending tot die beskikking van die verkoper. Klagtes en eise meet onmiddellik na ontvangs van goedere ingedien word. In die tussentyd is die verkoper verantwoordelik vir die goedere, waaroor die geskil ontstaan bet.

Die verkoper sal altyd probeer om horn te beskerm teen skynbaar ongegronde eise, maar as die klagtes gegrond is sal hy alle pogings aanwend om geskille in der minne te skik. Soms egter is die geskille van so ' n aard dat wetlike stappe geneem meet word om bevrediging te verkry.

Voorbeelde: Bergstraat 184,

Johannesburg. 9 Sept. 19 ... ...

Die S.A. Direkte Invoerders, Bpk., Langstraat 96,

Port Elizabeth. Men ere,

Ons wens hiermee die ontvangs van die besending te erken, waarvan u ons in u brief van 6 deser berig bet (adviseer bet) .

Ons is baie ingenome met die uitstekende uitvoering van ons bestelling.

Ter vereffening van u faktuur sluit ons bierby in ons tjek groot £ . . . . . . . . . . . . Geliewe die ontvangs daarvan te erken en ons met die bedrag te krediteer.

Dankend, J. R. de Villiers ~ Kie.

Ander sinsnedes oor ontvangs van goedere en goed­keuring daarvan :-

(i) Ons bet die goedere, wat u ons op . .. .. . ... deser gefaktureer bet, in goeie orde ontvang en ................. .

(ii) Ons wens biermee die ontvangs van u brief van (datum) te erken, asook die (besending) , wat u ons gestuur bet.

(iii) Ons is baie tevrede ( voldaan) met die goeie sortering, wat ons van u ontvang bet en maak u ons kom­pliment oor die uitstekende uitvoering van ons bestelling.

(iv) Ons bet die genoee om u mee te deel <lat die ontvange goedere in alle opsigte aan ons verwagting vol­doen, en om u ons tevredenheid te toon maak ons bierby 'n nabestelling, die stipte uitvoering waarvan ons heeltemal aan u oorlaat.

Afkeuring van en klagtes oor 'n besending:

Naam van Firma:

Menere, Dit spyt ons <lat ons moet kla oor u laaste besending

van ............... deser, wat ons weier om aan te neem, omdat al die stowwe baie beskadig en bevlek is.

Die goedere was ongetwyfeld blootgestel aan slordige behandeling en <lit spyt ons dat ons genoodsaak is om die besending weer tot u beskikking te stel.

Die uwe,

183

(i) 'n Groot deel van die besending vrugte bet al begin sleg word en ons skrywe dit aan slegte verpakking toe. As u dit verlang sal ons die vrugte deur ' n deskun­dige laat ondersoek; (sal ons die skade laat skat ; sal ons 'n deskundige aanstel om 'n rapport oor die lading uit te bring) .

(ii) Die vate olie ( wyn, asyn) bet in 'n beskadigde toestand bier aangekom met die gevolg dat byna die belfte van die inboud uitgelek bet.

( iii) Daar die besending me ooreenkomstig ons bestelling uitgevoer is nie, moet ons, tot ons spyt, weier om dit aan te neem.

(iv) Die kledingstowwe kom gladnie (boegenaamd nie) ooreen met u monsters nie en is bepaald van minder­waardige kwaliteit.

(v) Hoewel ons die stowwe wel sal kan verkoop. staan bulle tog vergelykenderwys ver onder u vorige sen­ding. wat betref kwaliteit.

(vi) Die afwerking van die lakens laat baie te wense oor en bulle is baie sleg geglans.

(vii) Op u faktuur kom 2 stukke van No . ....... . voor. wat ons nie bestel bet nie. Daar die patroon bier nie in die smaak val nie sal bulle onverkoopbaar wees en daarom moet ons bulle tot u beskikking stel.

(viii) Ons verseker u dat ons klagtes volkome gegrond is en laat dit aan u oor om in bierdie saak te doen, wat u wenslik ag.

(ix) Ons kan met die volste reg skadevergoeding eis en verwag dat u ons bierdie verlies sal vergoed.

(x) Ons kan die goedere, om genoemde redes, nie aanneem nie tensy u toestem om ons 'n prysvermindering van . . . . . . . % toe te staan.

(xi) Dit is nou die twedemaal dat ons oor u bedie­ning moet kla en ons sal u verantwoordelik moet hou (stet) vir die gevolge wat daaruit sal voortkom (voortvloei) .

184

(xii) Ek wens hiermee die ontvangs van die party Switserse kaas te erken, maar, dit spyt my dat ek dit weer tot u beskikking moet stel. weens die minderwaardige kwaliteit en slegte kleur daarvan.

Antwoorde op Klagtes:

Menere,

In antwoord op u klagte van ............ omtrent ons laaste besending, moet ons u berig dat dit ons spyt om te verneem dat die stowwe beskadig en bevlek is.

Dit is seker nie te wyte aan slegte verpakking nie want ons bet die meeste sorg daaraan bestee.

Ons versoek u om die beskadigde stukke aan ons terug te stuur, waarvoor ons ten volle bereid is om u skadeloos te stel.

U dienswillige, (Naam.)

(i) Dit spyt my baie om te verneem uit u skrywe van ........ . dat 'n deel van my besending " Comercio " -sigare u nie bevredig nie.

(ii) Tot ons spyt verneem ons (dit verwonder ons om te boor) dat ........ .... .. .

(iii) Ons bet die systowwe baie sorgvuldig onder­soek v66r die versending en kon nie die minste gebrek ontdek (bespeur) nie, derhalwe . ..... ........ .

(iv) Ons kan nie nalaat om ons verbasing oor u klagte te uit nie, omdat ons oortuig is dat daardie stowwe wel die berekende pryse werd is.

( v) As skadevergoeding is ons be re id om u 'n korting van .. . ... % toe te staan op die bedrag van die faktuur en ons hoop dat dit u ruimskoots sal skadeloos stel.

(vi) Ons kan u onmoont!ik so 'n willekeurige prys­vermindering toestaan en tensy u afsien van u eise (klagte intrek), sal ons verplig (genoodsaak) wees om ons betrek­kings. ~.et u af te breek (u rekening te sluit).

185

(vii) Dit is volstrek onmoontlik om u ' n korting van 25 % toe te staan, daar die bedoelde artiekels skaars 10 % wins lewer. Ons versoek u dus om die artiekels in 'n entrepot tot nader order op te slaan.

OEFENINGE.

1. L. J . bet die goedere ontvang, wat die Here Gebrs. K. hulle op die l 2e gestuur bet. Hulle druk hulle goedkeuring uit. Hulle hoop om binnekort 'n nuwe order te plaas. Hulle bet Gebrs. K. met die bedrag van die faktuur gekrediteer en stuur binnekort bulle tjek.

2. P . ~ Kie. berig ontvangs van goedere, wat die Here J. ~ Kie. gestuur bet. Hulle is ontevrede met ' n deel van die besending, wat hulle tot die beskikking van J. ~ Kie. stel.

3. Die Heer R. berig ontvangs van besending skoene en bemde. Ses paar skoene is van minderwaardige kwa­liteit, terwyl nege bemde taamlik bevlek is. Hulle is verplig om daardie artiekels tot die beskikking van M. ~ G. te stel tensy M . ~ G. bereid is om hulle ' n korting van 1 0 % toe te staan.

4. Skryf 'n antwoord op 2 en 3.

5. 'n Klant kla oor die goedere wat by ontvang bet van 'n firma. Skryf die antwoord.

186

1840 26 KERKST., SENTRAAL, CHURCH ST., CENTR4L,

,. ... ,,u. 724 792. /'.O. ... •

PRETORIA, .. 4.~t._J\t..U.~ ...... J.~.;?.9 • ...... ··- 192

~-UI' ........ J.., .. 0. .. , ..... dU. ... P..l~.S.~.1.s. .•..... .... .. ··········-······························

................ E§.~L~.l~m~ .. t.rn.~.t ... ~§.9 ... .......................................................... .

PRETORIA . .................................... ············-·································-

OR.~~ J. L .. _VAN SCHAIK ~~6: A'6emene en Slroolboekhanclel.

Educational and General Boolrsellera and Statior.era. 1hlloche' LI<!.. MO~

I

1 Kr i tz inger-Steyn: Afr.-Eng; I Eng. -Afr . Woordeboek . - 15 -

1 W1t Takbokkie - - 10 1 Troue Hond - - 10 1 Visser - Purper Iris - 5 -1 Vulpen 1 1 6 1 Bot te l Vulpen ink - 1 6

I

.t2 ' 4 8

'

1 I

HOOFSTUK VI.

Geldsendings, Betalings en Maanbriewe:

V ereffening geskied onmiddellik na die ontvangs van die goedere, tensy hulle op krediet bestel is. Die betaling hang af van die ooreenkoms tussen koper en verkoper en die terme kan wees:-

1. Kontant met bestelling (K.M.B. ) of, 2. Kontant op aflewering (K.O.A.) of, 3. Op krediet vir 'n seker termyn, of, 4. Teen akseptasie van ' n wissel, of, 5. Dokumente teen betaling of teen akseptasie. In die groothandel word 'n faktuur baie selde ver­

effen deur kontant geld (harde geld) te stuur, omdat die onkoste groot sou wees; en buitendien is dit nie raadsaam om baie geld of banknote deur die pos te stuur nie. Betalings geskied dan ook meestal deur middel van tjeks of wisselbriewe, wat 'n endossement nodig bet voor hulle betaalbaar is. Alie briewe, wat banknote, tjeks of wissel­briewe bevat, behoort aangeteken te word, dog die registrasiekwitansie moet nie beskou word as 'n bewys van ontvangs deur die geadresseerde nie.

As 'n handelaar die voorwaarde stel dat alle rekenings deur middel van wisselbriewe betaal moet word, sal by die koper van sy wissel in kennis stel (adviseer) wanneer by sy faktuur stuur; hy sal <lit egter nie ter akseptasie aanbied voor 'n redelike tyd verloop bet nie, sodat die koper eers die ontvange goedere kan ondersoek en goedkeur.

Sulke adviesbriewe moet duidelik vermeld wat die volle bedrag van die wissel is, wanneer dit verval en aan wie en waar dit betaalbaar is.

Aangesien daar nogal baie debiteurs is wat nie sodanig stip is in die betaling van hulle rekenings nie, is die kredi­teur verplig om maanbriewe aan hulle te stuur en die doel is natuurlik om hulle tot vereffening aan te maan.

188

Die maniere om debiteurs aan te maan verskil na gelang van omstandighede. Nie alleen die persoonlikheid van die skuldenaar nie, maar ook die ornstandighede van elke b"esonder geval. moet in aanmerking geneem word. (Die kleinhandelaar byvoorbeeld, wie se klandiesie ge­woonlik driemaandeliks of halfjaarliks en selfs jaarliks betaal, kry uitstel op lang termyn) .

Die suksesvolste resultate word verkry deur beleefd­heid. Streng optrede kan alleen geregverdig word in die geval van onwillige betalers.

Die vriendelikste aanmaning is om die skuldenaar 'n twede rekening te stuur. As <lit skyn dat daar geen notiesie van die maandelikse rekenings geneem word nie dan stuur die firma maanbriewe uit.

Die eerste maanbrief behoort heel beleefd te wees en word gewoonlik vergesel van 'n rekening teen die end van die maand.

In die tw1:de maanbrief is die toon ' n bietjie skerper veral as die skuldenaar geen ag op die eerste geslaan of as hy nie sy beloftes nagekom bet nie.

Die laaste redmiddel is om geregtelike stappe teen 'n skuldenaar te neem.

Die akseptasie van ' n wisselbrief is een van die beste maniere om prompte betaling te verseker. As die koper dan 'n maanbrief kry kan by slegs antwoord deur 6f te betaal 6f }anger uitstel te vra.

Voorbeelde: (i) Ter vereffening van u faktuur van ............ .. .

11. stuur ons u ' n tjek groot £ ............ op Londen met die versoek om die ontvangs daarvan te erken (om ons die ontvangs per kerende (per omgaande) te berig).

(ii) Ons bet die genoee om bierby ons tjek groot £ ...... ... ... in te sluit ter vereffening (voldoening) van

u faktuur. (iii) Ter vereffening van u faktuur groot .... ..... .. .

sluit ons hierby 'n wisselbrief op Marseilles in. Geliewe dit teen die voordeligste koers te verdiskonteer en ons met die bedrag te krediteer.

.. .,

18g

(iv) Ingeslote vind u ons tjek groot £ ......... ter vereffening van u rekening. Geliewe ontvangs daarvan te erken.

(v) Ons bet die genoee om hierby remiese van £ . . . . . . . . . . . . in te sluit, ens.

(vi) Ons dank u vir u brief van ............... , met tjek groot £ . . . . . . . . . . . . ter vereffening van ons faktuur, waarmee ons u onder danksegging ( dankbetµiging)

' gekrediteer bet. Kwitansie hierby (ingeslote).

V ertrouende om verder met u geeerde orders begunstig te word.

Bly ons, ens.

1 Bylaag.

(vii) Kwitansie. Met dank ontvang van die Heer .... . ....... .... .. . .

die som van . . . . . . . . . . . . . . . pond . . . . . . . . . . . . . . . sjielings . . . . . . . . . . . . . . . pennies, synde . ... .. ........ .......... ....... .

£ ... ..... ..... . . Handtekening.

posseel. Kanseleer met datum en voorletters.

Versoek om Dekking en Maanbriewe :

(i) Dit spyt ons dat ons nog geen antwoord op ons brief van ... ... . . ... . ...... .. . . . .. met ingeslote faktuur van £ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . gehad het nie.

Ons sal bly wees om u tjek so spoedig moontlik te ontvang.

Ons sluit hierby in ons nuutste pryslys en hou ons vir u verder bestellings aanbeveel.

(ii) Daar ons oor ' n paar dae aansienlike bedrae moet uitbetaal sal ons bly wees om u tjek vir die saldo van ons rekening. groot £ . ... .. .... ..... per kerende te ontvang.

(iii) Tot ons spyt moet ons u nog 'n keer her­inner om u rekening. groot £ . . . . . . . . . . . . . . . te vereffen en vertrou om onverwyld betaling te ontvang.

•

190

(iv) In u laaste brief van .. ...... . ... bet u belowe om in die loop van die maand ............... u agterstallige s~ulde te betaal. maar totnogtoe bet ons niks van u gehoor me.

Tensy ons die verskuldigde bedrag binne ......... .. . dae ontvang, sal ons genoodsaak wees om geregtelike stappe teen u te neem.

Versoek om uitstel: V ersoek toestaan of w eier.

(i) Die volslae stilstand in die besigheid bet ons werklik in 'n groot verleentheid gebring en ons kan slegs met die grootste moeite geld inkry.

Ons versoek u dus vriendelik om ons nog 'n maand of twee langer uitstel te gee.

(ii) Weens die buitengewone geldskaarste is dit onmoontlik vir ons om u binne ...... dae so ' n groat som geld te betaal.

Ons verseker u dat dit nie ons bedoeling is om ons verpligtings (of om ons verbintenisse) te ontduik nie en ons versoek u derhalwe om nog ' n bietjie geduld uit te oefen.

(iii) Onder die omstandighede spyt dit ons baie dat ons slegs 'n gedeelte van ons skuld kan afbetaal. maar ons hoop om u binne ... ...... maande die balans (saldo) te stuur.

(iv) In antwoord op u brief van ..... . ...... is ons bereid om u die gevraagde uitstel te verleen, maar op die uitdruklike voorwaarde dat u ons wissel aksepteer en op die vervaldag honoreer.

( v) Ons is genee om u tot . . . . . . . . . . . . uitstel te gee in die veronderstelling dat u ons die gebruiklike rente (interes) van 10 % per jaar sat betaal.

(vi) Hoe graag ons ook ons handelsvriende alle moontlike fasiliteite wit toestaan ( verskaf) is ons verplig om u versoek vir langer uitstel te weier.

Ons vertrou dus dat u ons per omgaande u tjek sal stuur teneinde verdere onaangenaamhede te voorkom.

..

OEFENINGE.

1. H . ~ Kie. het die genoee om, in antwoord op die brief van J. R. ~ Kie., 'n tjek van £ 60 te stuur ter veref­fening van hulle rekening.

2. Skryf die antwoord op 1. 3. K. ~ C. stuur A. ~ Kie. 'n wissel vir £ 150 ter

vereffening van hulle faktuur en versoek A. ~ Kie. om hulle met die bedrag te krediteer en die ontvangs te erken.

4. Skryf die antwoord op 3. 5. D. ~ Kie. met verwysing na hulle vorige brief,

versoek W. ~ K. om hulle agterstallige rekening van £ 20 te vereff en.

6. W . ~ K. erken ontvangs van die brief van D. ~ Kie. en druk hulle spyt uit dat hulle nie in staat is om hulle rekening ten volle te vereffen nie. Noem die redes op. Hulle stuur ' n poswissel van £ 8 en versoek D. ~ Kie. om langer uitstel.

7. Die firma S.A.D. skrywe ' n eerste maanbrief aan J.K., wat hulle nie graag as klant wil verloor nie.

8. Skryf ' n twede maanbrief en weier versoek om langer uitstel.

WISSELBRIEF.

Gewone Vorrn.

Nr. 26. Verval ........ .. .. 19 ..... . . Seel.

Bloemfontein,

£ . ..... . .... . .. . ... . .............. 19 ...... .0

. .... . ...... DAE NA DATUM BETAAL AAN DIE

(Naam van Bank) . ......... . . . ..... . ................. .. .... .. . ................ . ...... .... OF ORDER DIE SOM VAN

. .... .. .............. . ....... . .... .. . . . ........ ...... . .... . ....... . . : .. . , VIR W AARDE ONTV ANG.

AAN: (handtekening)

~

'n Ander V orm.

Nr. 640.

I

L:J £ ........ . ........ . Verval . ... .. . . . . . . . . . .... .. 19 ... .. .

Johannesburg,

. ..... . . ....... ... . .. 19.

BETAAL ....... . ... . . .......... ..... .. . ... .. .. MAANDE NA DATUM AAN ONS ORDER. ~

VIR W AARDE ONTV ANG.

AAN:

(handtekening) .

194

HOOFSTUK VII.

Wissels en Rekenings-Koerant.

Daar bestaan in die besigheidswereld twee soorte betaalmiddels, nl. wettige en nie-wettige betaalmiddels. Die wettige betaalmiddels bier by ons kan ons verder onderverdeel in onbeperk en beperk.

Goud en ons Reserwebank-note is onbeperkte wet­tige betaalmiddels, <lit wit se, enige verskuldigde bedrag mag betaal word deur middel van goud of note van ons Reserwebank. Silwer- en kopergeld is ook wettige betaal­middels maar beperk, <lit wil se, 'n skuldeiser is wettelik verplig om silwergeld in betaling aan te neem slegs tot ' n bedrag van veertig sjielings ( 40 / -) en kopergeld tot 'n bedrag van twaalf (12) pennies.

Nie-wettige betaalmiddels word weer onderverdeel in verhandelbare en nie-verhandelbare stukke. Onder ver­handelbare stukke val 'n tjek, ' n promesse (bewys; skuld­bekentenis) en ' n wisselbrief, terwyl posorders, poswissels en posseels nie-verhandelbare stukke is.

In hierdie hoofstuk word een en ander in verband met wisselbriewe behandel.

Briewe, in verband met hierdie transaksies, handel oor die inkassering van wisselbriewe, verdiskontering, koop en verkoop van vreemde wissels, adviesbriewe, aan bieding van wissels ter akseptasie, protes van non-akseptasie of non-betaling, regres, ens.

Die doel is nie om bier 'n uitgebreide verhandeling oor wisselbriewe te gee nie, maar alleen die gewone han­delskorrespondensie in verband daarmee.

Briewe, waarin wissels ter betaling ingesluit word, bevat gewoonlik die volgende:-

(a) Kennisgewing van remiese. (b) Die bedrag en vervaldag van die wissel; die

naam van die betrokkene en die plek, wa~r die wissel betaalbaar is.

----... "--- ----- ..-..------ ~-------

VOR:-< No. ;o!.>. l fi )

•

1g6

(c) ' n Verklaring, waarom die wissel gestuur word, b.v. vereffening van faktuur, ens.

(d) 'n Versoek om ontvangs te erken. (Die persoon, wat die wissel onderteken of las gee

aan iemand om 'n seker som geld aan ' n aangewese per­soon te betaal, is die trekker.

Die persoon of instelling, wat die las ontvang om die geld te betaal, is die betrokkene.

Die persoon, aan wie die bedrag moet betaal word, is die houer of nemer) .

Voorbeeld van 'n Wissel:

Durban, ......... .. .. . ....... 192 .. . £600 .

.. . .. . . . . . . . .. .. .. .. . dae na datum van hierdie Wissel­brief, beta al aan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . of Order die som van seshonderd pond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sjielings . . . . . . . . . . . . . . . . pennies vir waarde genote.

Aan : Mnr. G. P . Jooste, Pretoria.

Praktiese V oorbeeld:

Cilliers ~ Kie.

G. P. Jooste van Pretoria het goedere van die firma Cilliers ~ Kie., van Durban bestel ter waarde van £ 600. Cilliers ~ Kie. stuur Jooste 'n wissel op 3 maande ter akseptasie (kan ook wees op sig, op vertoon of enige ooreengekome termyn). Jooste aksepteer en teken dus die wissel. Op die vervaldag moet Jooste sorg dat die geld beskikbaar is, dit wil se, hy honoreer die wissel. In die praktyk sal Cilliers ~ Kie. die wissel aan ' n Bank in Pretoria stuur om dit aan Jooste aan te hied ter akseptasie.

Vir die werk eis die Bank 'n kommissie. As Jooste weier om die wissel te aksepteer moet die

Bank (in hierdie geval) 'n prates van non-akseptasie (of non-betaling, soos die geval mag wees) deur ' n notaris laat indien binne 'n deur die wet bepaalde tydperk.

'N GEAKSEPTEERDE W lSSELBRIEF.

Nr. 589 ..

i... 200.

Sestig dae na

AAN: Mnr. G. Jansen,

Pleinstraat 145.

Vereeniging.

Verval 3 1 Julie 1930. Seel.

Krugersdorp.

l Junie 1930~

a. Bepk .. die som

J. du Plooy.

IO '-I

1g8

'n Geprotesteerde wisselbrief kan deur 'n ander betaal word ,, ter ere" van die trekker of van een van die endossante. In so ' n geval word die derde party vooraf gevra om tussenbeide te kom in geval van non-akseptasie of non-betaling deur die akseptant. Op die wisselbrief word die adres van die firma geskrywe, wat bereid is om in geval van nood op te tree en <lit word 'n ,,noodadres" genoem.

V oorbeelde:

Naam en adres van firma. Men ere,

Adres en datum.

Ons neem die vryheid om u in kennis te stel dat ons op u getrek het vir (tot die bedrag van) £ 600 aan ons eie order op 30 dae sig, ter vereffening van ons faktuur van ................. .

Ons versoek u om die wissel op die vervaldag te honoreer (te betaal).

Hoogagtend,

(i)

Menere, Met verwysing na ons brief van .. . .... .. ...... , wens

ons u hiermee in kennis te stel dat ons op u getrek het vir £ 80 aan ons eie order, 60 dae na datum, ter vereffe­ning van ons faktuur (rekening).

Ons sluit die wissel hierby in en versoek u om <lit te aksepteer en so spoedig moontlik aan ans terug te stuur.

1 Bylaag.

Met die meeste agting, (Handtekening.)

(ii) Op las en vir rekening van die Heer . ........ .. . .. . veroorloof ons ans om op u te trek tot die bedrag van £ ............ aan ons eie order, op 60 dae sig.

l

l I

~

199

(iii) Ons versoek u om die wissel op vertoon ten bate van ons rekening te betaal.

(iv) Ons bet u brief van 8 Mei ontvang, met die wissel groot £ . .............. aan u order, per 16e Junie, wat ons geaksepteer bet en hierby insluit.

Op die vervaldag sal u wissel gehonoreer word. ( v) Daar ons teen die end van Junie groot somme

moet uitbetaal sal ons baie bly wees as u die vervaldag ' n maand of twee later wil stel. Wissel hierby terug.

Rekening-Koerant.

'n Rekening is 'n opgawe van gelewerde goedere of van verrigte werksaamhede en van die bedrag, wat daar­voor betaal moet word.

' n Rekening-koerant is 'n lopende rekening aan­tonende die finansiele verhouding tussen twee persone of firmas oor 'n bepaalde tydperk.

Eenvoudige U ittreksel (sander renteberekening)

Johannesburg. 1 Jan. 19 .. ....

Die firma ............... ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19 ... De bet. Krediet. £ s. d. £ s. d.

18 Jan. j aan goedere 60 10 ~ ! 6 Maart dieto 180 15 24 Junie l dieto 90 0 0 10 Julie aan kontant 200 0 0 20 Sept. , goedere (koffie) 40 18 6 10 Des. aan kontant 150 0 0 31 Des. I saldo 22 4 0

I £372 4 0 372 4 0

19 ... 1. Jan. saldo 22 4 0

S.E. ~ 0. (Handtekening)

200

Korrespondensie in verband met ' n rekening-koerant bevat o.a. die volgende :-

1. Verwysing na ingeslote opgawe. 2. Datum van afsluiting. 3. V ermelding van balans. 4. Versoek om rekening-koerant na te sien. 5. Komplementere slot.

Voorbeelde :

Opening van 'n Rekening-koerant:­

Rivierstraat 15, Bloemfontein.

Die Here Gebrs. du Toit, Presidentstraat 340,

Port Elizabeth.

Men ere,

10 Nov. 1927.

Ons bet al meermale handelsrelasies met u gehad en ons neem die vryheid om u te vra of u genee is om vir ons ' n Rekening-Koerant te open en ons 'n blanko-krediet van £ 200 toe te staan.

Ons is bereid om verder besigheid met u te drywe en sal bly wees om te weet wat u terme is, na u ondersoek ingestel bet aangaande ons stabiliteit (soltditeit) .

Ons sluit hierby die name van 'n paar firmas vir referensie in.

In afwagting op ' n spoedige antwoord. Teken ons,

VILJOEN 8 BOTHA.

Ref erensies:

J . du Plooy 8 Seun, Bloemfontein. Staal 8 Kie., Johannesburg. Gebrs. de Bruyn, Johannesburg.

~01

Antwoord:-Adres en datum.

Naam en adres van firma.

Menere, i.s. Opening van Rekening-koerant.

Ons wens die ontvangs van u geagte skrywe van . . . . . . . . . . . . . . . . . . te erken en u mee te deel <lat ons graag verder relasies met u firma wil aanknoop deur die opening van 'n Rekening-Koerant en die gevraagde blanko-krediet van £ . . . . . . . . . . . . . . . toe te staan.

Ons terme is as volg:-

5 % rente op ons voorskotte; en 4 % rente op u rekening; 1 / 3 % kommissie; 1 % koertasie. Saldo betaalbaar per wissel 30 dae sig.

As u met hierdie terme akkoord gaan sien ans met belangstelling u orders tegemoet.

Hoogagtend, (Handtekening) .

(i) Ons bet die eer om u hierby ons rekening-koerant te stuur, afgesluit op .. . ....... . . met ' n saldo van £ ............ in ons krediet (voordeel) (of nadeel).

Ons maak van hierdie geleentheid gebruik om u te dank vir die welwillendheid (of vir die vertroue) wat u ons in die afgelope jaar betoon bet.

Met ons beste wense vir die nuwe jaar, Teken ons,

Hoogagtend, (Handtekening) .

1 Bylaag.

202

(ii) Ons wens die ontvangs van u brief van ....... . te erken, asook die uittreksel van ons rekening-koerant, afgesluit op . . . . . . . . . . . . en aantonende 'n nadelige saldo vir ons van £ .............. .

Ons bet dit nagesien en u met die bedrag gekrediteer. Ons dank u vir u goeie (vriendelike) wense vir die

nuwe jaar en hied u wederkerig ons beste wense aan. Hoogagtend,

(Handtekening) .

(iii) By die nasien van die rekening-koerant bet ons 'n vergissing ontdek. Op die ...... .. . bet ons u £ ... ..... . gestuur, waarvoor u versuim bet om ons te krediteer.

Beboudens bierdie weglating stem ons ooreen (gaan ons akkoord) met u uittreksel en ons versoek u om op ons op sig te trek tot die bedrag van £ .............. .

OEFENINGE.

1. J . C. gee L. ~ Kie. kennis dat by die vrybeid geneem bet om op bu Ile te trek 3 0 dae sig, ter vereffening van sy faktuur.

2. Skryf die antwoord op 1 en se <lat bulle nota geneem bet van die adviesbrief en <lat bulle die wissel sal bonoreer op die vervaldag.

3. Skryf die antwoord op I en versoek J. C. om die vervaldag 'n maand later te stel en gee rede op. Stuur die wissel, wat ingesluit is vir akseptasie, terug.

4. R. ~ Kie. stuur Gebrs. H. bul rekening-koerant afgesluit op 30 Junie met 'n nadelige saldo van £ 34. Hulle versoek Gebrs. H. om <lit na te sien. Hulle adviseer Gebrs. H. <lat bu Ile 'n sigwissel op bulle sal trek vir die bedrag van die saldo.

5. Skryf die antwoord op 4 . Die rekening-koerant is in orde en stuur R . ~Kie. 'n sigwissel vir £ 34.

6. Skryf die antwoord op 4. Hulle bet die reke ­ning-koerant nagesien maar daar kom 'n paar vergissings voor.

203

HOOFSTUK VIII.

lnformasie oor die stabiliteit en reputasie van firmas. Aanbevelings- en Kredietbriewe:

As gevolg van die enorme produksie van handelsware en die skerp konkurensie moet fabrikante en handelaars allerhande pogings aanwend om hulle ware van die hand te sit. Die hoeveelheid beskikbare kontantgeld is nie vol­doende om die gefabriseerde artiekels in te koop nie, derhalwe bet dit noodsaaklik geword om 'n kunsmatige koopkrag in die lewe te roep. Die gevolg biervan is die kredietstelsel of betaling in die toekoms. Dit is 'n gesonde besigheidsbeginsel, maar dit word alte veel blootgestel aan onverskillige toepassing.

Aangesien dit vandag feitlik 'n noodwendige vereiste is om krediet te verleen in die meeste besigheidsonder­nemings, is dit oak absoluut · noodsaaklik om navraag te doen betreffende die status, reputasie en finansiele sotiditeit van firmas, wat krediet verlang.

Dit is soms baie moeilik om betroubare informasie te kry, want elke handelaar hou sy finansiele posiesie 'n gebeim. Baie mense bet oak nie lus om inligtings aan­gaande 'n derde party te verskaf nie of baiemaal is hulle nie in staat om dit te doen nie. Om hierdie rede is daar langsamerhand sogenaamde Informasieburo's in die lewe geroep, wat professioneel informasie verskaf of firmas periodiek van rapporte voorsien teen 'n vasgestelde fooi.

'n Persoon, wat inligtings verskaf, moet oar feite rapporteer wat onder sy persoonlike aandag gekom bet en nie wat by gehoor bet nie. As iemand opsetlik mislei­dende informasie verskaf kan by verantwoordelik gebou word vir enige nadelige gevolge daarvan.

Inligtings word gewoonlik konfidensieel gegee en versigtigheid is ook bier ,, de moeder der wysheid."

204

Voorbeelde:

(i) Ons bet 'n taamlik belangrike bestelling ontvang van die firma .................. op .................. wat ons u naam as referensie opgegee bet.

Ons versoek u dus beleefd om ons enige inligtings te verskaf omtrent die reputasie en kredietwaardigbeid van genoemde firma.

Ons sat 'n beskeie gebruik maak van enige informasie wat u ons verstrek.

Ons dank u by voorbaat en verklaar ons tot weder­diens bereid.

Hoogagtend, ens.

(ii) Daar die firma ons beeltemal onbekend is, sal ons bly wees as u ons enige inligtings kan gee omtrent die karakter en soliditeit van die vennote, ens.

(iii) Ons verseker u dat u kan reken op ons stipte gebeirnbouding aangaande die inligtings, wat u ons sat meed eel.

Gunstige antwoorde:

(i) In antwoord op u brief van ............ baas ons ons om u te berig dat genoernde firma algemene vertroue en agting geniet ( onbegrensde krediet geniet; een van die rykste bier by ons is; ' n baie goeie naam bet; ens.)

Dit spreek vanself dat ons u hierdie inligting ver­troulik gee (of buite ons verantwoordelikbeid gee; of ons versoek u om hierdie mededeling as vertroulik te beskou).

(ii) Die Heer . . .. ...... het deur eie ondernemings-gees die besitter geword van 'n groot besigheid. Hy is 'n man van ondervinding en beproefde eerlikbeid en daarom kan ons sy versoek om krediet met alle vrymoe­digheid steun.

(iii) Gedurende al die tyd, wat ons met genoemde firma in verbinding staan, bet ons nooit enige aanleiding tot klagtes gehad nie (of onderhou ons aangename en voordelige betrekkings (relasies)).

Ongunstige antwoord :-(i) Die inligtings, wat ons bet omtrent bedoelde

firma, is taamlik ongunstig en dit sou nie raadsaam wees om krediet toe te staan nie.

(ii) Ons wens u vertroulik mee te deel dat bier ver­ontrustende gerugte aangaande genoemde firma versprei word.

'I' (iii) Die firma is sy goeie naam vir ' n groot deel

-...

kwyt. Dit word gese dat hulle vir 'n geruime tyd al teen 'n aansienlike verlies werk.

Ontwykende Antwoord: (i) Dit spyt ons dat ons geen bepaalde informasie

orntrent genoernde firrna kan verskaf nie. Dit word gese dat die geldelike toestand van die huis

goed is, maar hulle is baie traag om hulle verbintenisse na te korn.

(ii) In antwoord op u brief van ......... . . spyt dit ons om te verklaar dat ans relasies met genoemde firma van so' n aard is dat ons u geen informasie kan verskaf nie.

Aanbevelings- en Kredietbriewe:-

Aanbevelingsbriewe word gewoonlik oop aan· die aanbevole persoon oorhandig vir persoonlike aanbieding. Dit moet bevat:-

1. Volle naam en adres. 2 . lnformasie aangaande die voornemens van die

persoon. 3. 'n Versoek aan geadresseerde om horn met ad vies

te dien. 4. Dit sluit met dank en verklaar om tot wederdiens

bereid te wees. Enige informasie aangaande die aanbevole persoon se

besigheid. finansiele status en karakter moet strik volgens waarheid wees.

As die brief 'n ander persoon, firma of bank versoek om 'n seker som geld tot beskikking van die draer te stel, dan word dit 'n kredietbrief genoem.

206

Daar is twee soorte :-1. Gewone kredietbriewe, wat slegs aan een persoon

of firma geadresseer word, en 2. Sirkulere- (Omsend-) Kredietbriewe, wat aan

twee of meer firmas geadresseer word, sodat die draer geld op verskillende plekke kan trek.

Die geadresseerdes word gewoonlik vooruit kennis gegee van kredietbriewe om hulle voor te berei vir uitbe­taling. Die ontvanger van die kredietbrief moet sy naam op hierdie adviesbriewe teken om misbruik te voorkom. Elke geadresseerde teken aan op die agterkant van die kredietbrief die bedrag uitbetaal en die datum.

Reisigers word gewoonlik deur hulle Bankiers van kredietbriewe voorsien.

'n Kredietbrief moet bevat:-1. Adres van skrywer en datum asook die adres van

die firma aan wie die brief aangebied sal word. 2. Naam, beroep en adres van persoon aan wie die

brief oorhandig word, met sy handtekening. 3. Docl van sy re is of onderneming. 4. Totale bedrag wat uitbetaal moet word. 5. Hoe terugbetaling met onkoste sal geskied.

Voorbeelde:

(i) Aanbevelingsbrief: Veroorloof ons om (Ons het die eer om) die Heer

, b . h 'd . t d ............ van ...... .... .. , wat op n es1g e1 sre1s u s a besoek, aan u voor te stel en horn in u vriendelike sorg aan te beveel.

Die doel van sy reis is om persoonlik kennis te maak met ons ou handelsvriende en ook om nuwe betrekkings daaraan teknoop.

Ons versoek u beleefd om horn alle moontlike bystand te verleen en met u goeie raad te dien.

Ons dank u by voorbaat vir alles, wat u vir die Heer . . . . . . . . . . . . sal doen en ons is altyd tot wederdiens bereid.

U diensw. dienaar,

(ii) Sirkulere-Kredietbrief.

Sirkulere-Kredietbrief No. 894. Menere,

Foxstraat 154, Johannesburg.

10 Okt. 19 .... . .

Ons neem die vryheid om die draer van hierdie brief, Mnr. J . P . le Roux, ons handelsreisiger, aan u voor te stel. Hy vertrek vandag op 'n handelsreis na Engeland en Frankryk en ons versoek u welwillende steun in alle gevalle waar by van u aanbeveling mag gebruik maak.

As by enige kontant nodig kry, open ons vir horn 'n krediet by enigeen van die ondergenoemde firmas tot ' n totale bedrag van £ 600 (seshonderd pond sterling)­teen kwitansie in duple (teen dubbele kwitansie). Ons laat dit aan u oor om die uitbetaalde bedrag, met inbegrip van u onkoste, op ons te verhaal deur ' n sigwissel op ons te trek of andersins.

Wees so goed om op die agterkant van hierdie brief elke uitbetaalde som te noteer.

Hierdie brief bly van krag tot 30 April 19 . . ... . Neem asseblief kennis van die handtekening van die

beer le Roux. Dankend,

U dienswillige, Steyn ~ du Toit.

Aan die H.H. Gebrs. Oxdale, Londen. Johnston ~ Kie., Liverpool. Coullard ~ Kie. , Parys.

(Handtekening) J. P. le Roux. (faksimile) .

Agterkant van die Kredietbrief.

Datum van I Deur Wie. St ad. l Bedrag in I Bedrag in Betaling. \ Woorde. Syfers.

19 ........................ 10 Nov. Gebrs. Oxdale Londen. Eenhonderd £100

pond sterling 29 Des. Johnston & Liverpool. Driehonderd £300

Kie. pond sterling.

.:wB

(iii) Kennisgewing van ontvangs van adviesbrief.

Ons bet u geeerde skrywe van ............... ontvang, waarby u ons u kredietbrief ten behoewe van die beer . . . . . . . . . . . . . . . adviseer en waarvan ons nota geneem bet.

Ons sal ons bes doen om horn van diens te wees. Tot dekking van ons voorskotte sal ons op sig op u

trek en die kwitansie van die beer ............ aan u stuur.

Hoogagtend,

Die uwe,

OEFENINGE.

1. Die S.A.T. Kie. het 'n groot bestelling van L. G. ~ Kie. ontvang, wat die firma H . ~ C. as referensie opgegce bet. Die S.A.T. Kie. versoek H. ~ C. om inlig­tings omtrent bedoclde firma.

2. Skryf ' n gunstige antwoord op 1. 3. Skryf 'n ongunstige antwoord op 1. 4. Skryf 'n ontwykeride antwoord op 1.

5. J . ~ M. neem die vryheid om die Heer P. by die Here R. ~ Kie. voor te stel en aan te beveel.

P. is reisiger van C.N. ~ Seuns en gaan Kaapstad besoek met die doel om besigheid te doen en nuwe betrek­kings aan te knoop.

6. Die firma S.A.S.F. rig 'n omsend-kredietbrief aan die firmas A. van Hamburg, B. van Brussel en C. van Parys, en open 'n krediet van £ 1000 vir hulle handels­reisiger, die beer P. v. M.

7. G. ~ K. wil 'n tak van hulle besigheid in 'n ander stad stig. Skryf ' n brief aan 'n korrespondent daar, met die v~rsoek om noukeurige inligting omtrent die saak te verskaf. Skryf ' n gepaste antwoord.

HOOFSTUK IX.

Besonder en Algemene Diensaanbiedings: Omsendbriewe (Sirkuleres).

Wanneer 'n firma 'n klerk of winkelbediende wil he word daar in die reel ' n advertensie in een of ander koerant geplaas. So' n advertensie moet kort maar duidelik wees.

Hier volg 'n paar voorbeelde. (i) ,,Die Volkstem"-Pretoria-6 Julie 19 ... ..

Gevra (Benodig). Vanaf 1 September, 'n Boekhouer. Salaris £ . . . . . . . . . . . . per jaar. Doen aansoek, met opgawe van ouderdom,

bevoegdheid en ondervinding, tesame met minstens twee gewaarmerkte getuigskrifte, nie later as 15 Augustus nie, by

Die Sekretaris, Boere-Saam werkunie,

Kroonstad.

(ii) ,,Die Burger," Kaapstad, 18 Maart 19 ... .. Klerk gevra.

Benodig vanaf ........ . ' n klerk met deeglike (gron-dige) kennis van Duits of Frans vir korrespopdensie­departement (afdeling). Salaris £ . .... .. . .... per jaar. Kantoorondervinding is 'n vereiste. Doen aansoek, met opgawe van ouderdom, kwalifikasies en ondervinding, by

Jones ~ Roberts, Ekspediteurs,

Posbus 194 Kaapstad.

(iii) Te Koop. Opregte Wit Leghorn-hoenders van beroemde

Porrittstam, 6 maande oud. Skryf aan J . C. du Preez,

Kalkhoek, Potchefstroom.

210

(iv) Te Huur. Gerieflike woonhuis, 4 kamers, k.s. b. Elektries

verlig. Mooiste deel van die stad. Aansoek by Adenryk ~ Fouche,

Karostraat 240, Pretoria.

Aansoek vir ' n betrekking:

'n Applikasie vir 'n betrekking bevat 'n inleidende paragraaf, wat verwys na die advertensie wat verskyn het en 'n aanbieding van dienste.

In die volgende paragraaf word alle besonderhede uiteengesit wat gevra word soos ouderdom, kwalifikasies en ondervinding.

Dan word melding gemaak van enige afskrifte van sertifikate of getuigskrifte, wat ingesluit word en/ of die geadresseerde word verwys na een of ander persoon vir verdere inligtings omtrent die sollisitant se karakter.

Die slotparagraaf bevat soms 'n versoek om nader besonderhede of om 'n persoonlike onderhoud.

Hier volg 'n voorbeeld :-

Die Here,

Menere,

Pretoriusstraat 7 5 6, Johannesburg .

. . . Sept. 19 ...

In antwoord op u advertensie in die .. ......... . ..... " van .................. vir 'n . ................. (Juniorklerk; Boekhouer, ens.) wens ek hiermee aansoek te doen vir die betrekking.

Ek is . . . . . . . . . . . . jaar oud en in diens van die firma . . ............. op ............... as .............. .

Nadat ek die Junior Handelsertifikaat-Eksamen met goeie gevolg afgele bet in 19 .. . bet ek as klerk in diens van bogenoemde firma getree. Ten einde my handels-

211

kennis uit te brei bet ek gedurende die laaste drie jaar die voortsettingsklasse van die Tegniese Kollege alhier bygewoon en bet my veral op boekhou en op handels­korrespondensie in Duits en Frans toegele. Ek is nou vyf jaar werksaam by die firma . . . . . . . . . . . . . . . . . . en bet sedert die begiri van hierdie jaar as boekhouer en buitelandse handelskorresponden t opgetree.

Die rede waarom ek hierdie applikasie maak is om meer kennis en ervaring by 'n groter firma op te doen.

Dit is my baie aangenaam om u na my teenswoordige patrone te verwys, wat bereid sal wees om u enige infor­masie aangaande my werk en gedrag te verskaf.

Ingeslote vind u afskrifte van my sertifikate en getuigskrifte.

Vertrouende dat u my applikasie in gunstige oorweging sal neem,

Noem ek my, Menere, U dienswillige,

C. R. Grove.

4 Bylaes. GETUIGSKRIF.

H.d.L.

Ons wens hiermee te sertifiseer dat die Heer

van (adres .............. .... . .... ... . ) by ons in diens was as ........................ sedert ......... . ................ .

Gedurende al die tyd was sy gedrag uitstekend en die werk aan horn toevertrou bet hy altyd met die meeste nougesetheid en ywer verrig.

Dit spyt ons om sy dienste te verloor en ons wens horn alle sukses op sy verdere loopbaan toe.

Adres en Datum.

p .p. Gebrs .......................... . C.H. de Wet,

Algemene Bestuurder.

212

Gunstige Antwoord:

Adres en datum. Die Heer,

C. R. Grove, (Adres).

Meneer,

In antwoord op u applikasie van .......... .. ... is dit ons aangenaam om u mee te deel dat ons keuse op u geval bet.

Ons sal bl y wees as u ons 'n besoek bring op ........ . ten einde alle besonderhede met betrekking tot u benoe­ming te bespreek.

Intussen teken ·ons, Die uwe,

(Naam).

(iii) Ongunstige Antwoord:

In antwoord op u applikasie vir die vakante betrek­king by ons, spyt dit ons om u mee te deel dat u aansoek nie suksesvol was nie (van die hand gewys is) .

Die uwe,

Hier volg nog 'n paar sinsnedes.

(iv) 'n Langdurige ervaring op die kantoor van die here . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . alhier het my 'n uitgebreide (grondige) kennis van daardie soort werk besorg.

(v) Ek bet Engelse, Franse en Duitse handelskorres­pondensie grondig bestudeer, soos blyk uit ingeslote afskrifte van sertifikate. Ek is daar seker van dat u my heeltemal (volkome) bekwaam sat vind om u buitelandse korrespondensie tot u volle tevredenheid te voer.

(vi) Vir enige verder inligtings omtrent my persoon verwys ek u na (beroep ek my op) die beer . .... . . . ...... . van .. . . .... . ........ .

(vii) Ek sal al my kragte inspan om my werksaam­hede met die grootste sorg en noukeurigheid te verrig.

213

(viii) Ek kan u verseker dat ek alles in my vermoe sal doen om u vertroue te win (om u in alle opsigte tevredenheid te waarborg).

Dit gebeur soms dat _iemand in die buiteland sy dienste as agent aan een of meer firmas vrywillig aanbied. Hier volg 'n voorbeeld.

(i) Onder aanbeveling van die here . ..... .. .... van . . . . . . . . . . . . . . . neem ek die vryheid om u my dienste aan te hied as verteenwoordiger (agent) van u geagte firma in (Frankryk) .

Uitgebreide relasies (betrekkings) met die vernaamste sentra stel my in staat om vir u artiekels 'n goeie mark te kry (of die kennis en ervaring van my handelsreisiger, die beer ......... ... .. .... sal my in staat stel om u orders baie voordelig uit te voer).

Ek vlei my dat my dienste nie sender voordeel vir u sal wees nie.

Hopende om spoedig 'n gunstige antwoord te ontvang,

Bly ek, ens.

OMSENDBRIEWE (Sirkuleres) :

In die handelswereld is die baiekeer nodig om omsendbriewe uit te stuur om een en ander aan die publiek bekend te stel-byvoorbeeld die oprigting. oordrag, ont­binding van 'n besigheid, adresverandering, toekenning van volmag of die intrekking daarvan, toelating van 'n vennoot, of enigiets anders wat ' n mens onder die aandag van die publiek wil bring.

Die hoofdoel van 'n besigheidsirkulere is om klan­diesie te trek en vertroue in te boesem en derhalwe moet so 'n omsendbrief baie noukeurig opgestel word. Die inhoud moet ' n aangename indruk maak. Wat iemand van homself daarin se moet baie beskeie wees. Die hand­tekening onderaan moet 6f in skrif 6f in faksimile wees.

Die inhoud van 'n sirkulere hang af van die infor­masie wat meegedeel moet word.

214

Die inteidende paragraaf begin gewoontik as votg:­(i) Ons (ek) neem die vryheid om u in kennis te

stet dat ............ .. .. . . (ii) Ons bet die eer om u mee te deet dat ........ . Die besonder tak van besigheid, waaraan die firma

hut gaan wy, word soms breedvoerig beskrywe, byvoor­beetd :-

(a) Ekspediteursbesigheid: Ons wy spesiate aandag aan die versending van goedere na Europa en Amerika.

(b) Kruideniersbesigheid: Behatwe die gewone artie­kets le ons ons spesiaal toe op die verkoop van allerhande soorte gedroogde en ingetegde vrugte.

Die twede paragraaf van 'n omsendbrief is die ver­naamste, want hierin word eintlik die gewenste informasie gegee. Die inhoud is baie verskillend na gelang van die soort besigheid. Hierin word ook melding gemaak van kapitaal, kennis en ervaring in die tak van besigheid.

Die laaste paragraaf verwys gewoonlik na die hand­tekening en sluit met een of ander versoek. Voorbeeld :

(i) Oprigting van 'n Besigheid.

JAN G. PIENAAR, Handelaar in Kruideniersware.

Tetegramme: Pienaar, Bethlehem. Telefoon: No. 64.

Meneer/ Mevrou,

Breestraat 9 6, Bethlehem.

4 Mei 19 ......

Ek neem die vryheid om u hiermee in kennis te stel dat ek vandag 'n Kruideniersbesigheid in hierdie dorp opgerig bet onder die firmanaam van

JAN G. PIENAAR. Behalwe die gewone kruideniersware te ek my spesiaal

toe op die verkoop van allerhande soorte ingelegde eetware. 'n Grondige kennis en handelservaring, wat ek in

hierdie tak van besigheid opgedoen bet gedurende 'n vyf-

215

tien-jarige bestuurderskap van verskeie bekende firmas in Suid-Afrika, en die nodige kapitaal stel my in staat om in al u behoeftes te voorsien.

My hoofdoel is om u vertroue te win deur my per­soonlike aandag te gee aan die stipte uitvoering van u orders en deur u goeie waarde vir u geld te lewer.

(ii)

Vertrouende om spoedig met 'n besoek vereer te word, Teken ek,

Dienswillig die uwe, JAN G. PIENAAR.

V olmag V erleen.

Ons neem die vryheid om u mee te deel dat ons vandag volmag (prokurasie) verleen bet aan

Die beer C. J. du Plessis wat ons getrou gedien bet gedurende 'die laaste agt jaar en ons versoek u om dieself de waarde aan sy bandtekening te beg as aan ons s' n.

Ons wens u aandag te vestig op die handtekening van mnr. du Plessis en ons maak van bierdie geleentheid gebruik om u verdere klandiesie te sollisiteer ( te versoek).

Hoogagtend, Kotze en Hermans.

Mnr. du Plessis sal teken: p. p. Kotze en Hermans.

C. J . DU PLESSIS.

OEFENINGE.

Stel die volgende advertensies op:-1. Die firma J. van Zyl t1 Kie. van Kerkstraat,

Johannesburg, vra applikasies vir die betrekking van 'n Juniorklerk.

2. Die firma Coetzer t1 Strydom, wat 'n groot uit­voer besigheid met Nu-York doen, vra ' n klerk as buitelandse korrespondent.

3. Benodig: 'n Boekhouer vir 'n Groothandelaar. 4. ' n Fabrikant van Ysterware vra 'n agent in

Suid-Afrika.

216

5. 'n Moterfabrikant vra 'n agent vir Rhodesie. 6. 'n Skoenfabriek in die Kaapkolonie vra 'n

handelsreisiger vir Noordelike Transvaal. 7. 'n Afrikaanse dagblad adverteer vir 'n rapporteur.

Omskryf die eise en kwalifikasies van die pos, salaris, datum van in diens tree, ens. Skryf die applikasie.

8. Skryf 'n applikasie vir die betrekking in vraag 1 en 2.

9. Skryf ' n advertensie waarin een of ander artiekel te koop aangebied word teen 'n verminderde prys.

10. Die beer G. M. bet verneem dat 0. ~ B., Fabri­kante van Landbougereedskap, geen agente in Natal bet nie en hied dus sy dienste as agent daar aan.

11. N. v. R., wat 8 jaar by K. ~ W. as klerk in diens was, bet applikasie aan 'n ander firma gemaak. K. ~ W. gee horn op versoek 'n getuigskrif.

12. L. v. W . is sowat 5 jaar in <liens van 'n firma. Hy skryf ' n brief aan die bestuurder en vra 'n maand verlof om 'n verafgelee plek te besoek.

13. Skryf 'n omsendbrief, waarin die verhuising van 'n besigheid aan klante bekendgestel word.

14. Skryf ' n omsendbrief aan 'n fir ma se kl ante, berigtende die uitbreiding van die besigheidsopstal en die byvoeging van 'n paar nuwe afdelings.

15. Stel ' n omsendbrief op waarin die oprigting van 'n nu we melkery berig word.

16. Skryf 'n sirkulere waarin 'n uitverkoping bekendgemaak word.

217

HOOFSTUK X.

INDEKSERING VAN KORRESPONDENSIE.

Indeksering is die kuns om die vernaamste punte van 'n handelsbrief in 'n tabelvorm weer te gee.

In groot besighede word die korrespondensie van die dag deur 'n juniorklerk oopgemaak en op die skryftafel van die bestuurder gele, wat dan die briewe lees. Daarna word 'n indeks van die briewe gemaak deur 'n klerk of die bestuurder dikteer self die vernaamste punte van elke brief.

Die vernaamste punte word in 'n sogenaamde .. In­deksboek" geskrywe.

Na die indeksering word die verskillende briewe na die verskillende departemente gebring om uitvoer aan die inhoud te gee.

Die bestuurder van 'n besigheid kan nou in een oog­opslag die korrespondensie nagaan in geval hy een en ander daarvan wil weet.

Die doel van indeksering is:-1. Tydbesparing. 2. Net die essensiele punte word weergegee. 3. Die in de ks vorm 'n logiese geheel in kort en die

leser begryp derhalwe die inhoud net so goed asof by die korrespondensie self lees.

Neem die volgende punte in ag by die opstelling van 'n indeks van korrespondensie:

1. Probeer om 'n begrip van die hele reeks korres­pondensie te kry.

2. Noteer die vernaamste idee van elke brief. 3. Die inhoud van ' n brief word baiemaal gevind

in die inhoudsopskrif of in die inleidende paragraaf van die brief.

4. In korrespondensie moet die offisiele verho.uding tussen die korrespondente inaggeneem word, b.v. 'n

218

Sekretaris of 'n Konsul sal rapporteer, 'n Minister of 'n bestuurder sal beveel, instem, ens.

5. As daar meer as een onderwerp in n brief behandel word, behandel in die indeks die onderwerpe afsonderlik.

6. Wees kort en duidelik.

7. Noem die naam en adres van die korrespondente.

Die volgende woorde word gewoonlik gebruik om die inhoudsopgawe mee te begin.

(a) Vir briewe wat inligting aan gelykes of onder­horiges verskaf :-berig, meld, kondig aan, maak bekend, bevestig, dee/ mee, erken, ontken, vestiq die aandaq op, informeer, noem, noteer, beantwoord, verklaar, ens.

(b) Vir briewe wat inligting aan meerdere verskaf :~ rapporteer, meld, ens.

(c) Vir adviesbriewe:--adviseer, stel voor, beveel aan, qee toe, gee aan die hand, raai aan, veronderstel, ens.

(d) Vir lasbriewe:-beveel, reel, dra op, gelas, ens. (e) Vir navraagbriewe:-vra, versoek, wens, ver­

lang, begeer, ens.

(f) Vir protesbriewe:- kla, opponeer, protesteer, ets, ens

(g) Vir briewe wat ontvangs erken, ens:- erken ontvangs, keur qoed, keur af, bekragtig, noteer, staan toe, bemerk, ens.

Uittreksel uit die indeksboek van die Firrna

No. van I Datum. brief.

16 April 1930.

JOOSTE ~ Kie.

Van

Gebrs. Coetzee,

Heidelberg.

Bylae.

tjek.

Onderwerp.

Stuur tjek vir £10 en versoek spoedige afle­wering van bestell ing No. 20 op 14 deser geplaas.

219

Hier volg 'n reeks briewe, waarvan 'n indeks op die end gemaak word:-

1. Maitlandstraat 86,

Bloemfontein.

Die Here C. R. Marais ~ Kie., Ekspediteurs,

Dokweg 54, PORT ELIZABETH.

Waarde Here,

3 April 1930.

i.s. Party goedere s.s. Springbok.

Wees asseblief so goed om 'n party goedere, aan ons geadresseer, wat k.a.v. op Port Elizabeth ex s.s. Springbok omstreeks 8 deser gelewer moet word, in ontvangs te neem en onmiddellik hierheen af te stuur, want ons bet dit baie nodig.

Ingeslote vind u die nodige dokumente vir lossing van goedere.

U by voorbaat dankende,

3 Bylaes.

Teken ons, Die uwe,

J. S. Pretorius ~ Kie.

2. Telegram: 8 April 1930.

Aan: Pretorius ~ Kie., Maitlandstraat 86,

Bloemfontein.

Springbok arriveer awerygros. Moet £ 10 betaal. Geen skade u lading. Telegrafeer instruksies. Van: Marais ~ Kie.

220

3. Dokweg 54,

Die Here J . S. Pretorius ~ Kie., Algemene Handelaars,

Maitlandstraat 86, Bloemfontein.

Waarde Here,

Port Elizabeth. 8 April 1930.

1.s. Toestand s.s. Springbok by aankoms.

Ons dank u vir u brief van 3 deser, waarin u ons instruksies gee in verband met die ontvangs van 'n besending goedere ex s.s. Springbok.

Die Springbok bet vanmore die hawe binnegekom met awerygros, en die skade, waarvoor u aangeslaan is, bedra £ 10. U besending bet egter geen skade gely nie. Daar hierdie bedrag betaalbaar is voor die goedere aan ons afgelewer kan word, spyt <lit ons <lat ons u vanm6re die volgende telegram moes stuur: -

,,Springbok arriveer awerygros. Moet £ 10 betaal. Geen skade u lading. Telegraaf in­struksies.''

Op ontvangs van u verder bevele sal ons onmiddellik ons aandag daaraan gee.

Hoogagtend, U dienswillige,

C. R. Marais ~ Kie.

4. Telegram: 8 April 1930. ' Aan: Marais 8 Kie ..

Dokweg 54, Port Elizabeth.

Betaal £ 10. Tjek volg.

Van: Pretorius ~ Kie.

-

Die

221

5. Maitlandstraat 86, Bloemfontein.

Here C. R. Marais 8 Kie., Ekspediteurs,

Dokweg 54, Port Elizabeth.

8 April 19.30.

Waarde Here,

i.s. Awerygros s.s. Springbok.

Ons wens biermee ons telegram van vanmiddag te bevestig, luidende:-

,,Betaal £ 10. Tjek volg."

Dit spyt ons om te verneem dat die Springbok met awerygros die hawe binnegekom bet, maar ons is tewens bly dat ons party goedere nie skade gely bet nie.

lngeslote vind u ons tjek groot £ 10 ter vereffening. V ertrouende om spoedig ons besending onbeskadigd

te ontvang, Bly ons,

Dankend die uwe, J. S. Pretorius 8 Kie.

1 Bylaag.

6. Dokweg 54,

De Here J. S. Pretorius 8 Kie., Maitlandstraat 86,

Bloemfontein.

Waarde Here,

Port Elizabth. 10 April 1930.

i.s. Afsending party goedere ex s.s. Springbok.

Ons wens hiermee die afsending van die party goedere ex s.s. Springbok te berig.

lngeslote vind u kwitansie vir die £ 10 asook ons onkostebriefie tot 'n bedrag van £ 3, waarvoor ons u gedebiteer bet.

222

Ons sluit verder in die vragbrief vir 3 kiste handels­ware, gemerk J.S.P . Bftn. , vrag te betaal.

Ons hoop dat u die goedere in goeie orde sal ontvang en vertrou dat u ons verder met u geeerde orders sal begunstig.

Dankend, Dienswillig die uwe,

C. R. Marais ~ Kie. 3 Bylaes.

/ndeks van die voorgaande Korrespondensie:

V oorbeeld: -Indeks van korrespondensie tussen die firmas

J. S. Pretorius ~ Kie., Algemene Handelaars, Bloemfon­tein, en C. R . Marais ~ Kie., Ekspediteurs, Port Elizabeth, i.s. Party goedere ex s.s. Springbok.

No. Datum. I Korrespondente. I J April 1930 J. S. Pretorius &

Kie. aan

C. R. Marais & Kie.

lnhoud.

Versoek party goedere ex s.s. Springbok te ont­vang en onmiddellik af te stuur. Sluit nodige dokumente (3) in .

2 (telegram) 8 April 1930 Marais & Kie. Telegrafeer aankoms Springbok met awery­gros. Moet £10 betaal. Vra inst ruksies.

3

4 (telegram)

5

6

aan Pretorius & Kie.

8 April 1930 Marais & Kie. Bevestig telegram i.s. aan toestand van s.s. Spring-

Pretorius & Kie. hok by aankoms. Party goedere onbeska­dig.

Pretorius & Kie. Beveel £10 te betaal. aan

M arais & Kie.

8 April 1930 Pretorius & Kie. aan

Marais & Kie.

10 April 1930 Marais & Kie. aan

Pretorius & Kie.

Bevestig Telesram en sluit in tjek v1r £ 10.

Berig afsending van goe­<lere ex s.s. Springbok en ;luit in kwitansie vi r £10; onkostebriefie vir £3 en vragbrief.

223

OEFENING.

Stel die korrespondensie op uit hierdie indeks van 'n reeks briewe.

lndeks van korrespondensie tussen die Firma Vos ~ Kie., Handelaars in Landbougereedskap, Kerkstraat 124 Pretoria en die Heer.!. Kruqer, Fabrikant, Seeweg, Durban.

No. _o_a_tu_m_. __ .. 1 Korrespondente. l ____ in_h_o_u_d· __ _

~ Junie 1930

2 6 Junie 1930.

3 10 Jun ie HJJO

4 14 Junie 1930

5 28 Junie 1930

: I

6 6 Julie 1930.

Vos & Kie. aan

Kruger.

Kruger aan

Vos & Kie.

Vos & Kie. aan

Kruger.

Kruger aan

Vos & Kie.

Kruger aan

Vos & Kie.

Kruger aan

Vos & Kie.

OEFENING.

(a) Skryf die volgende briewe:-

Sluit tekeninge van 3 windpompe in, vra kwo­tasie en tyd van aflewe­ring as bestelling geplaas word.

Kwoteer pryse van wind­pompe @ £130, £145, £150 respektiewelik en belowe aflewering teen 1 Julie 1930.

Plaas bestelling vir drie windpompe op voor­waarde van 'n twee jaar waarborg met pompe.

J\ksepteer bestelling vi r 3 windpornpe en vra ver­ontskuldiging vi r die vcrsuim om gebruiklike waa rborg te meld.

13erig afsending van 3 pompe en sluit faktuur vir £425 in.

Adviseer dat hy 'n sig­wissel tot die bedrag van f425 op hulle getrek het ter vereffening van faktuur.

(1) Die Sekretaris van ' n kooperatiewe boerevereni­ging in die Westelike Provinsie skryf aan die sekretaris van 'n dergelike vereniging in Transvaal dat sy vereniging

224

alleenlik uit bona fide boere bestaan ; dat hulle verlang om met die boere van Transvaal saam te werk; dat hulle gereed is om direk hulle benodighede van die Transvaalse boere te bestel ; dat hulle die Transvaalse boere van pro­dukte, in die Westelike Provinsie gekweek, kan voorsien.

(2) Die Sekretaris van die Transvaalse vereniging verwelkom die wenk, maar meen dat 'n vergadering van die bestuur van die twee verenigings in Pretoria behoort bete te word om 'n bepaalde organisasie vir die doel daar te stet.

(3) Die Sekretaris van die Transvaalse vereniging rig ' n brief aan elke lid van sy bestuur om so 'n verga­dering te bete.

( 4) Die self de Sekretaris skry f 'n brief aan die gewone tede van die vereniging waarin die ooreenkoms tussen die twee besture verduidelik word en vra om hulle ondersteuning.

(5) 'n Lid skryf aan die sekretaris van sy vereniging waarin by voorlopig sy volle ondersteuning beloof en vra om meer besonderhede. (b) Skryf ' n indeks van voorgaande korrespondensie.

225

HOOFSTUK XI.

Mark- en ander Rapporte :

Die koerante publiseer daeliks mark- en ander rapporte.

Die Banke gee 'n maandelikse oorsig oor besigheids­toestande en die Afdeling Landbou-Ekonomie en Bemar­king, onder die Landboudepartement van die U nie, publiseer ook 'n maandelikse oorsig oor oeste en marke.

Vir die besigheidsman is hierdie rapporte van baie groot waarde. Die opstel daarvan vereis 'n uitgebreide kennis van plaaslike toestande en van die handel in die algemeen ; hulle vereis ook baie sorg en aandag sowel as 'n gesonde oordeel.

Groothandelaars bet ook die gewoonte om van tyd tot tyd rapporte oor die toestand van markpryse, voor­rade, vraag en aanbod ens. aan hulle klandiesie te stuur.

V erder kan die handelaar enige verlangde informasie van verskillende agente kry as die rapporte nie volledig genoeg is nie.

Handelskommissarisse in groot sentra soos Londen, Nu-York, Rotterdam, ens. vervul 'n baie belangrike funksie met betrekking tot die invoer van Suidafrikaanse ware. Deur hulle berniddeling kan koloniale produkte 'n afsetgebied bemagtig. Die Suidafrikaanse Handelskommis­sarisse publiseer dan ook gereeld rapporte vir algemene bekendmaking.

Markrapporte word in die vorrn van gedrukte sirku­leres versprei en verskaf informasie omtrent die ekonomiese en besigheidstoestande van ' n land.

Die marktoestande word ook be1nvloed deur die politieke toestande van 'n land, b.v. oorlog of vrede, stakings en dergelike opskudqings.

Voorbeelde:

(i) Ons Handelskommissaris m Londen rapporteer op 5 Aug. 1927 as volg:-

Die .,Windsor Castle " bet op 1 Augustus in Southampton aangekom met die volgende hoeveelhede vrugte:-

Lemoene Nartjies Pompelmoese Pynappels

20,597 2,748 1,217 1,939

26,501

Die algemene toestand van die vrugte was goed en slegs ' n paar merke, vernaamlik onder die nawels, het tekens van bederf getoon. 'n Klompie nartjies het sleg geword, terwyl ' n paar merke pynappels byna onver­koopbaar was weens bederf.

Mark en Pryse :

Die verbeterde aanvraag, in my vorige verslag van 29 Julie vermeld, is taamlik goed gehandhaaf en vandag is die mark vaster, maar die pryse is nie juis beter nie.

Die volgende is die gemiddelde pryse op die ver­naamste marke :-

Lemoene: Nawels, tellings van 9 6 14 /-,, ,, 112/ 126 15 /- tot 17 /-

Pitlemoene: Kort tellings van 15 /- tot 16 / -Lang tellings van 1 7 / - tot 18 / -

(ii) Maandelikse oorsig van die Standard-Bank 31 Jan. 1927.

Besigheidstoestande: Na berig word was die handel gedurende die Kers­

feesseisoen oor die algemeen goed en, ofskoon dit natuurlik nou stiller is, word die vooruitsigte as taamlik. bevi:edigend beskou.

I

227

Die boerderyvooruitsigte is taamlik gunstig, dog seker distrikte ly aan gebrek aan reen, en heelwat hang af van die toestande gedurende die volgende paar weke.

Oor die algemeen bly fabrieke bedrywig en die bou­vakke bly baie besig.

(iii) Besigheidstoestande :

Besigheid bet gedurende die maand onmiskenbare tekens van verbetering in Johannesburg en Oos Londen getoon. Die handel is nog stil in Durban, maar daar is vooruitsigte op 'n verbetering wanneer die mielieoes op die mark gebring word. Die handel in Kaapstad en Port Elizabeth ly nog deur die droogte wat daar beers in seker streke.

Die bouvakke bly baie bedrywig en oor die algemeen bly fabrieke druk aan die werk, ofskoon daar uit sommige sentra 'n klein vermindering in die bestellings berig word.

(iv) Besigheidstoestande :

Gedurende die tydperk onder beskouing is die handel taamlik goed gehandhaaf op Johannesburg en Oos Londen, dog was ' n bietjie stiller op Bloemfontein en Durban, dooierig in Kaapstad en baie dooierig op Port Elizabeth. Op die meeste plekke skyn <lit egter tog of die fabrieke oor die algemeen heeltemal besig is terwyl die bouvakke nog baie bedrywig bly.

Die vooruitsigte in die algemeen bet in die laaste tyd verbeter as gevolg van die reens wat oor die grootste gedeelte van die Unie geval bet.

(v) Landbou : Weerstoestande: Gedurende die afgelope maand was

die reenval onreelmatig in sy verspreiding met die gevolg dat, terwyl dit goed gaan in sommige distrikte, die wegbly van die reen in antler distrikte heelwat kommer veroorsaak.

Koring en Mee[ : Van die Vrystaat en Transvaal kom berigte van goeie oeste. In Kaapstad was die onlangse prysnoterings 24s. 3d. tot 24s. 6d. per 200 pond. Die prys van meel in Durban is onveranderd.

J

228

Mielies : Die plaaslike vraag is stiller, en dit word verstaan dat navrae van Australie aansienlik verminder bet. Die algemene toon van die mark is 'n bietjie swakker.

Die vooruitsigte vir die aanstaande oes bly oor die algemeen taamlik gunstig, ofskoon daar in seker distrikte onsekerheid is weens gebrek aan reen.

(vi) Wolmark:

Die volgende kabelberig is van ons Londense kantoor ontvang:- ·

,,Op die eerste reeks van die Londense 192 7 Koloniale Wolvandusies bet die eerste dag se inskrywings uit omtrent 9, 504 bale, insluitende l 09 bale Kaapse Wol, bestaan.

Dit is deur 'n groot aantal kopers bygewoon en die konkurensie was goed; ook die Franse en Belgiese Afdelings was bedrywiger as op die vorige reeks. Superieure Merienowolsoorte was oor die algemeen 5 % hoer en Gemiddelde Soorte was onveranderd. Uitstekende gehaltes Vetterige Kruiswolsoorte was dieselfde tot 5 % duurder ; Middelslag en Growwe Wolsoorte was onveranderd. Feitlik al die Kaapse wol op die mark gebring is ingehou, dog die biedings was goed so hoog soos die van die sluitingspryse op die vorige verkopings."

Prysnoterings is as volg : Vetterige kamwol 18 Yi d. per pond. Sneeuwitwol 27d. tot 3 7d. per pond. Karo's 20Yi d. per pond, ens.

Die voorrade is nou klein op die plaaslike marke en die pryse bly ferm op 'n peil wat waarskynlik 'n ietsie hoer staan as die van die buiteland. lets merkwaardigs was die verbeterde aanvraag vir Sneeuwit Wolsoorte, waarin heelwat besigheid gedoen is, hoofsaaklik op Ameri­kaanse rekening.

-' 229

Hier volg nou enige sinsnedes en uitdrukkings m verband met besigheidstoestande en markrapporte :-

(i) (ii)

(iii)

(iv)

(v) (vi)

(vii) (viii)

(ix) (x) (xi)

(xii) (xiii)

(xiv)

(xv) (xvi)

(xvii)

(xviii) (xix)

(xxii)

(xxiii)

(xxiv)

(xxv)

Die vooruitsigte word bei'nvloed deur .. . . .. . . . Die daling was aanmerklik grater as .. ...... ... . Daar het heelwat verkoping van oesmasjienerie plaasgevind. Die pryse het gestyg (gedaal) (bly onver­anderd). Prysnoterings is nominaal op 1 / - per ........ . Die bedrywigheid duur voort. Die mark is bedrywig; ferm; stil; dooierig. Die opbrings word amptelik beraam op ongeveer . . . . . . . . . karaat, gewaardeer op £ ........ . Die uitvoerhandel word goed gehandhaaf. Die aanvraag bly bevredigend en die pryse ferm. Daar is nou grater voorrade beskikbaar. Die pryse toon 'n fermer neiging. Die konkurensie (kompetiesie ; mededinging) was beperk; swak; sterk. Die vooruitsigte is teleurstellend ; bevredigend; goed. Die toestand van geldskaarste duur voort. Die dating van die bankkoerse wys op verslap­ping van finansiele toestande. Die volgende menings vind uiting in finansiele kringe:-Die vermeerderde opbrings is te danke aan . .... . Die mark is nou weer normaal. Die pryse het ' n bietjie verbeter in simpatie met die styging op die Londense verkopings. Besendings van die nuwe oes skyn oor die algemeen van 'n beter gehalte te wees. Die inskrywings by die opening van die Wol­mark bet uit 'n diverse sortering bestaan. Die nuwe skeersel sal volgende maand op die die mark kom,

230

RAPPORTE VAN BESTUURDERS VAN

T AKBESIGHEDE.

Uit die aard van die saak sal die inhoud van sulke rapporte afwissel en verskil na gelang van die soort besigheid.

Gewoonlik word jaarrapporte oor die werksaamhede van die afgelope jaar van Bestuurders van takbesighede verlang. Sulke rapporte word ter goed- of afkeuring voor die Direksie gele. Die opstelling van sulke rapporte vereis baie sorg en noukeurigheid en hulle bevat gewoonlik die volgende informasie :-

1. Algemeen.

2. Finansiele toestand van die besigheid, met byvoeging van Wins- en Verliesrekening en Balansstaat.

3. Die vooruitsigte met betrekking tot besigheid ens., en die moeilikhede en ander omstandighede, waarmee die besigheid te kampe het.

4 . Oor die personeel - aanstellings, afdankings en enige inligting wat wenslik geag word in verband met die werksaamhede van die staf.

5. Aanbevelings b. v. i.s. uitbreiding, besuiniging, ens., ens.

Oefening.

1. Stel, as bestuurder van ' n boerewinkel op die platteland, ' n jaarrapport op aan u hoofkantoor in Johannesburg.

2. Stel 'n jaarrapport op as Bestuurder oor die werksaamhede van die afgelope jaar van ' n nu we dorpswinkel.

.. r

~31

OEFENINGE.

1. Skryf 'n kort paragraaf oor die besigbeidstoe­stande vandag.

2. Skryf 'n rapport oor 'n besending vrugte, wat in Liverpool aangekom het en daar verkoop is.

3. Skryf ' n kort rapport oor die Londense Wolmark. 4. Skryf ' n kort rapport oor die landboutoestand

vandag. 5. Suiwer die volgende markrapporte van foute:­

( 1) Daar was nie dieself de hoeveelheid besigbeid verrig in die mark vir graan, gelewer op verkoperstasies, gedurende die afgelope week, as die geval was in die laaste gedeelte van Junie, en met die uitsondering van twedes vir dadelike aflewering, was die mark oor die alge­meen aanmerklik swakker. Die pryse wat aangebied word vir aflewering tot Oktober, vir alle grade rnielies was beter as in vergelyking met oorsese pryse. Die rneeste plattelandse handelaars berig dat mielies nie so vry inkorn nie, as verwag word, en <lit tesame met ' n aanmerklike goeie aanvraag, is ongetwyfeld die rede dat die mark so standvastig bl y vir voorrade vir dadelike vervoer, waar­voor 9s. lO Yz d. kon bebaal word vir uitvoer-twedes, en 9s. 6d. vir vierdes en sesdes, vir aflewering tot op die l 4de. Hoewel meeste kopers nie al te verlangend was nie om rneer as 9s. 7 Yz d. te betaal nie vir uitvoer-twedes vir die bele Julie-aflewering, tegelykertyd was mens darem nog in staat om voorrade te verkoop teen 9s'. 9d., maar uitvoer-vierdes en sesdes kon nie verkoop word nie vir dieselfde tyd van aflewering ho 9s. 7 Yz d.

(2) Sedert die uitgawe van ons vorige rapport bet baie min wol hande verwissel. Kopers is sonder bestel­lings en weens beersende kondiesies wil hulle nie graag spekuleer nie. Soos ons verwag bet, bet die vierde series van die Londense veilings geopen met 'n 5 persent daling, maar 'n verdere kabel verseker ons dat kopers reken dis nou die laagste ofskoon daar ' n algemene onbelangrikbeid deur hulle getoon word.

232

Die onsekerbeid van die Franse geld en die finansiele moeilikheid in Duitsland werd op die plaaslike algemene mark geweerkaats en die navraag vir tops en garingwol vir Bradford is nie groot genoeg om hierdie teenstrydige invloede te oorwin.

Om die gevolg van hierdie finansiele moeilikhede te verstaan is dit nodig te onthou die grote kapitaal wat die fabrikant vandag-wanneer groot krediet en uitstaande wissels dinge van die verlede is-nodig bet.

3. Daar was daeliks produkte in hierdie afdeling verkoop en die volgende pryse sal wys wat gedaan was.

Matige insendings was ontvang en pryse bet me verbeter nie in simpatie met vry op spoor pryse.

Die aanvoer van artappels en uie was groot, en meeste van die insendings van minderwaardige kwaliteit, en wat die uitwerking gehad het om pryse op te jaag vir goeie goed.

Daar is 'n meer optimistiese uitslag op die toekoms. Die voorraad wat op bande is, is lig en kopers op die

Vasteland clink blykbaar dat die teenswoordige pryse gehou sal word.

Die versendings pluimvee wat inkom is bevredigend en die aanvraag is ook goed.

4. Daar was belangstellende kopers vir Augustus­twedes en sesdes teen 9s. 6d., moontlik effens meer vir groot voorrade twedes. Vir September-Oktober-aflewe­ring was die waarde van twedes, vierdes en sesdes geskat teen 9s. 6d. Baie gereelde aanvraag bestaan vir wit en geel ondergraadse teen 9s. tot 9d. 1 Yz d. vir die eerste, en 9s. 3d. vir die laaste. Onder plaaslik voorwaardes bet witmielies standvastig gebly met kopers op tot 9s. 9d. vir twedes, 9s. 3d. tot 9s. 4 Yz d. vir derdes. Vierdes was 9s. 3d. tot 9s. 6d. werd, en sesdes teen 9s. 6d. tot 9s. 9d., volgens posiesie van afleweringstasie. Dis verbasend om op te merk hoe standvastig die kafferkoring mark bly, wat beeltemal kan toegeskrywe word aan die feit dat die aanvraag fris was. terwyl die aanbod baie swak is vir bier­die tyd van die jaar. Kopers was bereid om op tot 2s. 9d.

233

te betaal vir rooi-gemengd, of witte, volgens posiesie van die vervoerstasie.

S. Wat die nuwe seisoen betref reken ons dis te vroeg ' n definitiewe verklaring te kan maak maar ons gee u die posiesie soos ons dit voorval. Met algemene handel­drywende kondiesies, is daar geen verdediging vir die hand­hawing van vandag se hoe waardes vir merinos of basterds. Aan die ander kant is daar nie veel verdediging vir enige opmerkende daling ofskoon dit verkiestik sou gewees bet as ons vir nog 'n paar weke kon 'n sterke lewendige mark gehad bet, totdat lopende voorrade van die hand gesit is.

Dis baie aangenaam te rapporteer die grote belang­righeid wat die wol seksie van die S.A. Paviljoen op Wembley ontvang. Hierdie afdeling was bekwamelik vergroot deur die Offisiele Represente-orders van die wol­industrie van Suidafrika en ons voel seker dat groot goed vir die land in die algemeen sal die uitstag hiervan wees.

6. Ons agent het ons vanmore gekabel dat behalwe vir die finansiele noodsaaklikheid is die wolposiesie baie gesond, byvoegende dat op die Australiese veilings pryse egter ender Suidafrika se pryse gekwoteer is. Dit beproef dat ' n vermindering in ons mark onvermydelik was en ofskoon dit net op die oomblik teleurstelling veroorsaak aan menige wat, aangespoor deur vorige veil in gs, 'n baie hoe prys vir hulle wol verwag bet, reken ons die mark­kondiesies word nou op 'n gesonder basis geplaas.

Ons neem hierdie geteentheid waar ons vrinde aan te raai ons 'n vry hand te gee om te verkoop wanneer volle markwaarde verkrybaar is. Geen goeie doet kan behaat word deur die wot terug te hou. Wot word nou in groter hoeveelhede verkrybaar en dis te begrype dat kopers tans meer kieskeurig is dan 'n paar weke gelede, toe daar slegs beperkte voorrade aangebied was.

7. Ons het ons laaste rapport op Se deser uitgegee, daarna, in ogenskou van die laere neiging die ons toe rapporteer het, het ons baie noukeurig gelet op kabelnuus. Ons vind dat die neiging na laere pryse gehandhaaf is, en pryse op die Landen-veiling die begin afsluit is bepaald

~34

laer. In die mark ly superwolle in besonder, en laere pryse word aangebied vir meeste lyne. Gewone wol is moei­word aangebied vir meeste lyne. Gewone wol is moeiliker om te verkoop, maar ons vind dit moeilik om die onder­skeid te bereken, en intussentyd bet ons nie ons kwotasies verander nie. Kortwol, is by vergelyking ferm, waar­skynlik is die rede dat pryse vir kortwol nie tot so'n hoe mate gedring is as vir super langwol.

Ons bet aangehou vrylik te verkoop, en ons het uitstekende verkopings deur gesit in weerwil van die swakkere mark. Dit is ons opienie dat pryse die nou verkrygbaar is nog bo oorsee gelykheid is, en ons stel dus voor aantehaal om te verkoop so vrylik as moontlik.

l

I• t,;·

235

BYVOEGSEL

I.

HANDELS- EN VREEMDE WOORDE EN UITORUKKINGS.

I. a (at): • 2. aanbevelings-

brief :

,.. 3. aandeel: 4. aanmaan:

5. aanmonster :

- 6. aanteken:

7. A.C.

8. a condition : 9. a costi:

- 10. A.O.

I I. ad interim: - 12. aksepteer:

akseptant

- 13. abbattoir: - 14. abnormaal:

15. a bon marche: 16. absorbeer: 17 absurditeit:

, 18. a bu is: 19. akklamasie:

- 20. akklimatiseer:

21. akkomodasie : " 22. akkoord: - 23. akkuraat:

teen b.v . 5 lb. koffie ;\ 1/ 6. (letter of recommendation): ' n brief om

iemand aan 'n ander voor te stel, en aan te beveel.

(share): 'n bewys van deelgenootskap. (remind): icmand aanspoor om sy ver­

pligtings na te kom. (to sign on): iemand op 'n skip in diens

neem. (register) : registreer b. v. 'n brief; verset

aan teken (protest). an no Christi (N. K.) na d ie geboorte van

Kristus. (on CO'Tldition): op voorwaarde. (at yours): op u plek, in u stad. Anno Domino: In die jaar van Onse

Heer. ( temporary): tydelik, voorlopig. (accept): 'n wissel aanneem deur dit een­

voudig te teken. (acceptor) : die persoon wat die wissel

aksepteer. slagplek. (abnormal): gebrekkig, m isvormd. goedkoop. (absorb) : insu ig. (absurdity): onsin , ongerymdheid. (mistake): vergissing. (acclamation): met algemene goedkeuring,

sonder stemming ' n beslu it neem. (acclimatise): aan 'n v reemde klimaat

gewend raak. (accommodation): skikking. (agreement): ooreen koms. (accurate}: noukeurig (ww. akkordeer).

' 24. aksyns:

- 25. aksie: 26. akte:

- 27. aktief : 28. a dato: 29. addisioneel : 30. ad hoc: 3 1. administrasie: 32 . . ad Ii bi tum : 33. admissie: 34. ad rem : 35. ad valorem:

36. advertensie: - 37. ad vies:

38. affere : 39. affaire d'

honneur : -40. affilieer : - 41. affront : &42. afkoopwaarde:

43· aflos: , 44. afmonster :

- 45. afsetgebied:

• 46. afslag: 47. ageer:

:"48. agenda:

49. aktuaris:

50. aktuele: 5 1. a la mode:

(excise): verbruiksbelasting, b. v. op tabak, wyn, ens.

(action): aanklag; eis; aandeel. (act ) : 'n behandeling ; 'n skriftelike oor-

eenkoms; 'n wet. (active): bedrywig. van die dagtekening af. (additional): byvoeging. tot die saak, daartoe. ( administrati01t): bestuur, toesig.

na eie goedvinding. (admission) : toelating. tersake. volgens die waarde. Die teenoorgestelde

is spesi/iek; spesifieke regte is regte gehef volgens gewig, maat, getal of inhoud. Terme word gebruik by die heffing van invoerregte.

(advertisement) : bekendmaking. ( advice): raad, berig, kennisgewing, b.v.

wanneer 'n wissel op iemand getrek word.

( alf air): saak, · voorval. eresaak.

( af /iliate): verenig. ( inrnlt): beledig ing. (surrender 'value): die waarde van 'n

polis na iemand ' n seker aantal premies betaal het.

( redeem j : afbetaal b.v. skuld aflos. (discharge): skeepslui ontslaan en van die

monsterrol skrap. (market): plek of land waar produkte ver-

koop word. ( discou1it): korting, diskonto, rabat. (act): ha ndelend optree. ( agendaj : beskrywingspunte voor 'n ver­

gadering. (actuary) : ' n persoon wat berekenings vir

versekeringsmaatskappye maak; o.a. in verband met die waarskynl ike leeftyd van versekerdes.

(actual) : werklik. na die mode.

52. alienasie : 53. alimentasie:

54. amortisasie:

55. animo: 56. anker :

57. an nu Heit:

58. annulleer :

59. anontem : 60. antedateer: 6 1. a pari:

62. appelleer:

63. approbasie: 64. arbieter : 65. arbitrage:

66. arbitrasie:

67. arresteer : 68. assosiasie: 69. assu radeu r :

70. assu ransie: 71. ateljee: 72. attes: 73. awery:

237

(alienation): vervreemding van regte. (aliment): lewensonderhoud. Die Kerk

gee b.v. alimentasie aan baie armes in die gemeente.

( amorti\ation): skulddelging; a flossing van 'n lening.

opgewektheid, geesdrif. 'n wynmaat, 1/4 aam. (amiuity) : die bedrag wat jaarli ks betaal

word om 'n seker kapitaal met rente in 'n gegewe tydperk af te betaal.

(annul): vernietig; ongeldig verklaar. (anonymous): naamloos. (antedate ) : van ' n vroeer datum ·voorsien. (at par) : gelyk aan die waarde, b.v. wan-

neer die koerswaarde aan die nominale waarde gelyk is.

(appeal): 'n beroep maak op die hoerhof. (Snw. appellant).

(approbation): goedkeuring. (arbiter) : skeidsregter. (arbitrage): die gelyktydige koop en ver­

koop van geldswaardige papier met die doel om 'n prof yt te maak.

(arbitration): bemiddeling van 'n derde persoon of ' n party.

(arrest): iemand gevange neem. (association): vereniging, vennootsakp. (underwriter): die persoon wat teen 'n

premie aandele van 'n maatskappy verkoop. Ook versekeraar (insurer).

(insurance) : versekeri ng. (studio): werkplek van 'n kunstenaar. (certificate): verklaring. (average): alle skade, wat die versekerde

voorwerp op see oorkom vanaf die tyd van afsending tot aankoms. Daar is twee soorte: (a) awerygros of algemene awery wat skade aan die skip en lading insluit; (b) besondere (pa rtikulere) awery, wat die skade is aan die skip of lading afsonderlik; d.w.s. 'n gedeeltelike ska de,

74. bakboord:

75. ballas:

76. bank:

77. bankbiljet: 78. bankdiskonto:

79. batige saldo: 8o. bedryfskapi­

taal:

81. beedigde ver­klaring:

B. (larboard): die linkersy van 'n skip. (Spreekwoord: Om iemand van bakboord

na stuurboord te stuur: to send one from pillar to post).

(ballast ): 'n lading van min waarde om die skip die nodige diepgang te gee.

'n krediet-instelling. (a) 'n Sirkulasie-bank ( Issue Bank) wat

geldswaardige papier, note, ens. in om­loop bring. In Suid-Afrika mag alleen die Reserwe Bank note druk en uitgee vir 'n tydperk van 25 jaar vanaf 1923.

( b) Deposito-ban k (Deposit Bank). Die meeste banke is van hierdie soort, wat geld in deposito aanneem en be!e.

(c) Handelsbank (Commercial Bank) wat krediet verleen vir die handel in die algemeen of vir ' n seker tak van handel in die besonder.

(d) 'n Hipoteek-bank (Mortgage) ver­leen krediet op vaste eiendom.

(e) Landbou-bank (Agricultural Bank) bevorder die landbou deur voorskotte aan grondeienaars toe te staan.

(f) Spaarbank (Sav ings Bank) neem klein bedrae in deposito teen rente.

(g) Wissel bank (Discount Bank) betas hulle met die diskonteer van wissels, ens.

(h) Volksbank (People's Bank) waar depositos kan gemaak en lenings vir klein bedrae gesluit word.

( banknote): banknoot. (bank rate): die offisiele ren tekoers waar­

teen die hoofbank van 'n land wissels diskonteer.

(credit balance): voordelige balans. (working capital): die kapitaal wat vereis

word om 'n onderneming te drywe; dus nie daardie gedeelte van die kapitaal, wat in vaste goedere soos werktuie, gereedskap, ens. bele word nie, wat die vaste kapitaal genoem word.

( af!idavit): 'n verklaring onder eed geteken.

' -

82. begroting:

83. beredderaar:

84. bergloon :

85. bestelling: 86. bestelbriefie

(-nota) 87. betrokkene:

88. besoldig: ~ 8g. bimetalisme:

90. blanko: 91. blanko krediet:

92. blanko endos­sement:

93. bona fide: , 94. bonus: 1 95. borgtog:

.-g6. brosjure: 97. bruikleen:

"' 98. bruto:

, 99. buro:

, 1 oo. carriere: 1o1. carte blanche:

102. ceteris paribus: 103. circa: 104. conditio sine

qua non: 105 . contradictio

in term in is: 1o6. corpus delicti :

~39

(budget): 'n beraming van inkomste en uitgawes vir die volgende boekjaar.

(administrator): persoon wat boedels afsluit.

(storage): wat betaal word vir die stoor (opberg) van goedere.

(order): order. (Order form): 'n briefie waarop 'n bestel­

ling geskrywe word. (acceptor, endorser): die persoon aan wie

'n wissel gerig is. (pay): beloon. (bimetallism): die stelsel van die dubbele

muntstanderd, d.w.s. goud en silwer is altwee wettige betaalmiddels.

(blank): oningevuld. ( blank credit): die beskikking oor 'n

bepaalde som geld (soos vasgestel tot 'n bepaalde maksimum bed rag).

(blank endorsement): waarby alleen die naamtekening van die endossant op die wisselbrief voorkom.

te goeder tyd. (bonus): premie, ' n ekstra diwident. (bail): die bedrag wat gestort word om

iemand op vrye voet te stel tot tyd en wyl die saak voor die hof dien.

(pamphlet): vlugskrif. (loan without interest): iets teen net vir

die gebruik daarvan. ru : bruto-gewig (gross-weight): die gewig

van die goedere en emballasie tesame). (office): kantoor.

c. loopbaan. 'n blad papier slegs van 'n handtekening

voorsien; onbepaalde volmag. onder gelyke omstandighede. ongeveer. onvermydelike voorwaarde.

teenspraak in die woorde.

voorwerp waaraan of waarmee 'n misdaad begaan is.

• 107. data: r' Io8. de bet: (~.

109. de jure: 110. deklarasie:

1 1 1. de! k redere:

112. depesje: "' 11 3. deposito :

' 114. depot: v i 15. deprcsiasie:

116. depressie: 117. direksie:

VI 18. diskonto:

11 9. dispensasie: 120. dispuut :

.,, 121. d iwident:

.. 122. doeaneregte: 123. domisilie:

124. donasie: 125. draadberig: 126. du bieus :

'I' 12 7. duplikaat:

128. Eau de Cologne:

1 29. eel ictale c i ta tie : 1 30. ediesie: 13 1. editeur : 112. edition de luxe: 133. effek: 1 34. effekte :

13 5. egaal (egalig): 136. ekonomies: 1 37 . ekskursie:

D.

(data): gegewens . (debit): skuldig. volgens wet. (declaration): verklaring, opgawe van

koste. loon wat die afslaer of agent bo en

behalwe sy kommissie ontvang wanneer hy borgstaan vi r die transaksie.

(dispatch) : ampsberig; spoedberig. (deposit): geld b.v. in 'n bank stort (ww.

deponeer). (depot): bewaarplek, magasyn. (depreciation): waardevermindering. (depression): daling in die besigheid. (directors ) : bestuur. (discount): afslag, korting.

diskonteer: in diskonto neem. verdiskonteer: in diskonto gee.

(dispensation): vrystelling. (dispute) : woordestryd, geskil. (dividend): wins aan aandeelhouers uit-

betaal. (customs duties): in- en uitvoerregte. (domicile): woonplek; ook plek waar ' n

wissel betaalbaar is. (donation) : skenking. (telegram): telegram. (doubtful): twyfelagtig. (duplicate) : 'n dubbele afskrif.

E.

Keulse water.

geregtelike openbare dagvaarding. (edition): uitgawe (b.v. van 'n boek) . (editor): uitgewer. pragu i tgawe. (effect): gevolg. (stocks): goedere, vermoe, wissels, skuld-

briewe, ens. (equal): gely k. (economic): spaarsaam. ( exrnrsion): uitstappie.

, 138. eksekuteur:

139. eksemplaar: 140. ekspediteur:

141. ekspert: 142. eksplanasie:

- 143. eksploitasie:

144. ekspres: 145. elastisiteit: 1 46. Eldorado: 147. elegant:

~ 148. elimineer: 149. emansipasie:

• 1 50. emballasie: .

• 151. embargo:

1 52. emolument: 153. emplojeer:

• 154. en bloc: 1 5 5. en corps :

, 1 56. endosseer:

' 157. en masse: 158. enorm:

' 1 59. en route: 1 16o. entrepot :

161. entrepreneur: 162. en vogue: 163. envelop: 164. erfpag: 165. errare huma­

num est: 166. erratum:

1 167. esprit de corps: 168. essensiele:

241

(executor): uitvoerder, b.v. van 'n boedel. (Executor Testamenti).

(copy): af druk. (forwarding agent): vervoerder van goe-

dere oor land en/of oor water. (expert): deskundige. (explanation): uitleg, verklaring. (exploitation): onderneming, ontginning;

uitbuiting. (on purpose) : met opset. (elasticity): veerkrag. I u ilek kerland. (elegant): smaakvol, sierlik. (eliminate): wegdoen, uitgooi. (emancipation): vrymaking. (packing): soos kiste, vate, sakke, papier,

ens. waarin goedere verpak word. (emballeer, emballeur).

(embargo): beslag op skip of goedere le; ook op in- of uitvoer van goud.

(emolument): betaling, fooi. (employ): in diens neem. by die hoop, in massa. gesamentlik. (endorse): handtekening op agterkant van

'n tjek, wissel, ens. ( endossant, endosse­ment).

in menigte. (huge): baie groot. op weg, onderweg. (bonded warehouse): pakhuis, magasyn,

bergplek vir handelsware, wat onder­hewig is aan invoerregte, maar van betaling daarvan vrygestel solank as wat hulle daarin opgesla,?n is.

ondernemer. in die mode. (envelope): om slag, koevert. (quitrent): huur. dis menslik om te dwaal.

fout, setfout. kameraadskaplike gees. (essential): die kern, hoofsaak.

169. estimasie:

,. 170. etiket : 171. ewentueel: 172. ex ju re: 173. ex officio: 174. ex parte: 175. ex tcmpore :

176. fabrick- of handelsmerk:

177. fabrikaat: 178. fabri kasie:

179. faks imilt::

18o. faktuur

181. faljiet : 182. fa ta morgana: 183. faux pas: 184. felisiteer: 185. ferm 186. festina lente: 187. fiasko : 188. finaal: 189. finansieel 1 90. fiskus: 19 1. fluktuasie: 192. force majeure: 193. formaat: 194. formaliteit:

195. formeel : 196. formuleer:

197. formulier : 1 g8. f ranko: 199. frankeer:

200. funksie: 20 1. funksionaris:

(estimation): skatting, waardering, hoog-agting.

(label): prysbriefie, aanhegkaartjie. (eventually): moontlik, gebeurlik. van regswee. ampshalwe. van die een kant. voor die vuis, onvoorbereid.

F. (trade mark): handelsmerk; 'n besondere

merk ter onderskeiding van iemand se fabrieks- of handelsware van die van 'n ander.

(malle).· kunsproduk. (manufacture): vervaardiging ( bewer-

k ing) van goedere. (facsimile): noukeurige nabootsing van

'n oorspronklike handskrif. (invoice): ' n gespesifiseerde opgawe van

gekoopte goedere (ww. faktureer). (bankrupt): bankrot, insolvent. (mirage): lugspieeling. misstap. (congratulate): gelukwens. (firm): vas, standvastig. haas u langsaam. (fiasco): mislukking. (final): eindelik, ten slotte. (financial): geldelik. (treasury) : staatskas.

· (/luctuation): skommeling. onoorkomelike moeilikhede. ( sbape, siz.e): grootte, vorm. (formality): vorm, reels, ens. wat onder

bepaalde omstandighede inaggeneem moet word.

(formal): volgens die vorm. (formulate): opstel, in 'n bepaalde vorm

uitdruk. (formulary: form ): voorskrif. (franco): vragvry. (prepay postage): posgeld vooruit betaal ;

vragvry maak. (function): ampsbediening; werk. (functionary): persoon wat 'n amp beklee.

202. garandeer: 203. gedelegcerde: 204. gekonsolideerde

skuld: 205. geroetineerd: 206. gevolmagtigde :

207. ghienie: 208. gra tis: 209. graveer:

2 1 o. g ratifikasie:

2 1 1 • griffier: / 212. gyseling:

213. goudpunte:

2 14. handelspapier:

21 5. handelspari:

" 2 16. hipoteek : 217. hono rarium:

,,f' 2 18. honoreer :

2 19. hono ris causa:

220. identiteit: 221. illustrasie: 222. indeks :

~ 223. inferieur: v 224. in forma pau­

peris: 225. in loco: 226. in natura :

243

G.

(guarantee): waarborg. (snw. garansie). (delegate): afgevaardigde. (consolidated debt): vaste of blywende

skuld. (skilled): bedrewe, ervare. (representative): iemand wat vol mag

(prokurasie) ontvang het. (guinea): een-en-twintig sjielings. (free): kosteloos. (engrave) : insny in metaal.

(snw. graveur). (gratuity): vergoeding; toelac bo die vas­

gestelde loon. (registrar): geregskrywer. (imprisonment for debt): tronkstraf veral

vir skuld. (gold points): stand van die wisselkoerse

waarby dit voordelig is om goud in of uit te voer.

H.

(commercial paper): tjeks en ander gelds­waardige kredietpapier, wat as betaal­middel diens doen.

(par of exchange): die verhouding tussen die waarde van twee soorte munt.

(mortgage, bond): verband. (honorarium): vergoeding, besoldiging,

ereloon. (honour): betaling van 'n wissel op die

vervaldag. as ereblyk.

I.

(identity): volkome ooreenstemming. (illustration): opheldering ; plaatwerk. (index) : register, inhoudsopgawe. (inferior): minderwaardig. as 'n arm m an.

ter plaatse. in natuurlike toestand.

227. in optima forma:

~ 228. insolvel)t : ... 229. inter a lia:

230. interes: ~ 231. interim:

232. intiem: "" 233. in tranisto: " 2 34. in trip lo:

235. introduksie: " 236. inwentaris:

237. ipso facto:

2 38. joernaal : 239. judisieel:

• 240. jurisdiksie:

241. kaai: 242. kabotasie : 243. kapasiteit: 244. kapitaliseer:

245. karakteristiek: .. 246. kasboek:

247. kasjet: - 248. klandiesie­

waarde:

249. kiosk: 250. koers:

251. koertasie: 252. kolporteur:

253. kompensasie:

2 44

in die beste vorm.

(insolvent): bank rot, faljiet. onder andere. (interest): rente, tussentyd. (intimate): innig vertroud te wees. onderweg. drievoudige afskrif. ( introductio11): inleiding; invoering. (inventory): lys van voorhande voor-

werpe. (I nwentarisasie: voorraadsop­name).

uit krag van die daad.

J .

(journal ) : dagboek; tydskrif. (judicial): geregtelik. ( jurisdictio11): regsmag.

K. (quay): aanleplek vir skepe. ( cabotage) : kusvaart; kushandel. (capacity): bekwaamheid; inhoudsgrootte. (capitalize): berekening van die kapitaal

na die rente. (characteristic): kenmerkend. (cash book): boek waarin alle ontvangste

en uitgawes in geld aangeteken word. (seal): seelstempeJ. (goodwill): die goeie naam wat iemand

opgebou het. Dit hang af van: i. Tyd.

ii. Ligging. iii. Goedwilligheid. iv. Kwaliteit van

goedere ( dien-ste).

(kiosk): koffiehuis met 'n mooi uitsig. (rate): Iopende prys b.v. van wissels, geld,

ens. (brokerage): makelaarsloon. (book-canvasser) : iemand wat intekenaars

op boeke of tydskrifte probeer kry. (compensation): vergoeding.

•.

.. 254. kompromis: 2 5 5. konsessie: 2 56. konsessionaris:

-257. konkurent: 2 58. konneksie : 2 59. konsulaa t : 26o. kontraktueel: 261. kontroleu r :

262. konvensie: 263. koopakte:

.. 264. ~oopbrief: 265. koopbriefie:

266. kortpapier :

267. kortsig:

268. kraan:

~ 26g. kredietbrief :

• 270. kredietbriefie :

- 271. kl,!rator :

- 272. kwitansie:

273. laairuimte.

274. Jangpapier:

(compromise): ooreenstem; skikking . (concession): vergunning, verlof. (concessionaire): persoon, wat die kon-

sessie verkry. (competitor): mededinger. (connection): handelsbetrekking; relasie. (consulate): kantoor van 'n konsul. (contractual): volgens kontrak. (controller) : persoon wat met die toesig

belas is. (convention): ooreenkoms; verdrag. (deed of sale) : skriftelike ooreenkoms i.s.

koop en verkoop van die daarin genoemde goedere .

(deed of sale) : dieselfde as koopakte. (bought and sales note): ' n dokument,

waarby 'n makelaar kennis gee aan die koper en verkoper van die verkoopte goedere.

(short term): handelspapier wat binne enkele dae verval (gewoonlik hoogstens 15 dae na akseptasie). ( Kyk lang­papier).

(short-sighted): koers vir wissels, wat op korttermyn verval. ( Kyk langsig) .

(crane): werktuig om swaar laste op te hef.

(letter of credit) : 'n brief wat ' n reisiger ontvang om krediet te verkry by die geadresseerde.

(credit note ): 'n briefie of nota wat 'n handelaar aan sy klant gee as hy b.v. iets, wat gekoop was, terugstuur.

persoon wat aangestel word om 'n insol­vente boedel te beredder.

( receipt) : bewys van betaalde skuld. (ww. kwiteer) .

L.

(hold): ruimte op 'n skip waarin goedere gelaai kan word.

(long term): wissels, ens. wat na enige weke of maande verval. ( Kyk kort-papier).

275. langsig:

276. legaat :

• 277. leweransier :

278. ledae:

279. legeld:

. 280. lias: , 28 1. likwidasie:

282. Lloyd's :

• 283. lo!<et: , 284. loods:

• 285. loon:

ti' 286. maanbrief:

287. maatstaf: " 288. magasyn :

~ 289. makelaar:

" 290. mala fides: .- 29 1. mandaat: , 292. mandataris:

293. mandator: , 294. manuskrip: .,295. masjinaal :

2g6. massief: 297. memorie:

,, 2g8. meriete: 299. merkantiel:

,. 300. modus oper­andi:

30 r. monometalisme:

(long-sighted): koers v ir wissels op 1.ang­termyn (kyk kortsig).

(legacy): gedeelte van 'n erfenis aan iemand toegewys deur die erflater ( legataris) .

• (purveyor): iemand wat goedere !ewer of besorg.

dae toegestaan vir die op- en a lfaai van 'n skip.

(dock dues): geld betaal vir die le van die skip aan die kaai ; ook kaaigeld.

(file) : Jeer; omslag (ww. liasseer). (liquidation): vereffening; afrekening

van sake. maatskappy vir seeversekering in Enge­

land. (pigeon-bole): hokkie, vakkie . (pilot): seem an, wat 'n skip in en uit die

hawe bring . (wage): betaling vir bewese dienste.

(Vgl. gasie, loon, traktement, salaris, fooi, honorarium).

M.

(letter of demand) : 'n brief wat iemand aanmaan om sy skuld te betaal.

(measure): meetstok. (warehouse): gebou waarin goedere

gebere word. (broker): 'n persoon wat koper en ver-

koper bymekaar b ring. te kwader trou. (mandate): volmag, opdrag . (mandatory) : gevolmagtigde, lashebber. ( mandator): lasgewer. (manuscript): handskrif. (mechanical): werktuiglik, meganies . (massive): swaar, vas, sterk. (petition): gedenkskrif. (merits): verdienste. (mercantile) : handeldrywend. prosedure wat gevolg moet word.

( monometallism) : stelsel van die enkele (goud of si lwer) muntstanderd.

302. modiste: 303. moment:

' 304. monopolie: 305. monster : 3o6. muntpari :

307. mutasiereg:

::>.47

(milliner) : modemaakster. (moment): oomblik. (monopoly): alleenhandel. (sample): staal van ' n koopwaar. (mint par of excbange): die verhouding

tussen die waarde van twee soorte munt. belasting op die oordrag van onroerende

goedere by verkoop. 3o8. mutatis mutan- met die nodige veranderinge.

dis:

309. nabestelling:

310. naskrif:

311. negosie: 312. netto:

013. nolens volens: ,,_-3 14. nom de plume :

315. non-akseptasie:

316. non-betaling:

317. noodadres:

318. notaris:

319. notiesie: r 320. notule:

321. neu traal:

322. obligasie: 32 3. obstinaat: 324. obstruksie:

N.

(repeat order): Dit is 'n herhaling van 'n vorige bestelling.

( post-scriptum): iets wat onderaan 'n brief, bevoorbeeld, geskrywe word.

(trade): handel. (net): die regte hoeveelheid of bed rag. goed- of kwaadskiks; teen wil en dank. skuilnaam. (non-acceptation): weiering om 'n wissel

te aksepteer. (non-payment): weiering om ' n wissel te

honoreer. (address in case of need): die ad res wat

die trekker of endossant van ' n wissel­brief aangee en op wie die houer die bedrag kan verhaal ingeval d ie betrok­kene die wissel nie aksepteer of betaal nie.

(notary public): 'n open bare amptenaar, wat alle outentieke aktes opmaak. (Bvnw. notarieel).

(notice): kenn is. (minutes): kort aantekeninge of verslag

van wat in ' n vergadering bchandel word. (w.w. notuleer).

(neutral): onsydig.

0 .

(debenture): skuldbrief ; verpligting. (obstinate): hardnekkig. (obstruction): verhindering.

32 5. oktrooi:

326. off erte:

.- 327. offisieel : 328. offisieus: 329. omset:

330. opponeer: 33 1. opsie: J32. op sig: 333. ordiner: 334. ordonnansie: 335. orientaal : 336. orienteer :

(sig):

337. origineel : 338. outentiek: 339. outorisasie:

340. p.a. 341. paaiement:

342. pag: -'342a. pagina: , 343. paraaf:

344. par excellence: 345. pariteit: 246. pasmunt :

347. paspoort: 348. passasie: 349. passief: 3 50. pastoraal :

, 3 5 1. perforeer:

.# 352. periodiek;

(patent): vergunning van die owerheid verkry om 'n bedryf uit te oefen, of iets bepaalds te vervaardig of te verkoop.

(offer): aanbieding; aanbod. ('n Bemon­sterde offerte is 'n aanbod vergesel van monsters) . Vgl. 'n vaste offerte en 'n vryblywende offerte .

(official) : amptelik, van ampswee. ( o//icioiH): gedienstig. (turnover): totale verkoop gedurende 'n

bepaalde tydperk. (oppose) : teespreek. (option): vrye keus; voorkeur. ( at sight): betaalbaar op vertoon. (ordinary): heel gewoon. (ordinance): bevel, voorskrif. (oriental ): oosters. ( to /ind one's bearings): sig met die

ligging en verhouding van iets bekend­maak.

(original): oorspronklik. ( authe11tic): geloofwaardig. ( atttborisation) : magtiging.

P.

(per annum): per jaar. (instalment): gedeeltelike afbetaling van

'n skuld. (rent ): huur. (page): bladsy. (initial): verkorte handtekening; begin-

letters. (w.w. parafcer) . by uitnemendheid. (parity): gelykheid. ( token coin): kleingeld. ( In Suid-Afrika

silwer- en kopergeld, waarvan die nomi­nale waarde baie groter is as die werklike waarde).

( passport): verlofbrief; vrypas. (passage): deu rtog, deurvaart. (passive): lydelik. (pastoral): herderlik. (per/orate): deurboor ; gaatj ies in papier

om dit maklik af te skeur. (periodical) : gereelde, wederkerende tye.

,353. permanent: ,354. per procura­

tionem: 355. per se:

1356. perseel : ;357· personeel:

358. plus-minus: 1359. polis:

36o. populer: 1361. port (o): n62. poste restante:

, 363. post scriptum: 364. premie: 365. preskripsie:

366. presen tasie: 367. pryshoudend:

368. pryskoerant: 36g. pnema: 370. proefbestel­

li ng: 37 1. prokurasie:

372. prokurasie-houer:

373. pro Deo: 374. produsent: 375. pro-forma

rekening: 376. progressiewe: 377. prolongasie:

378. promes~e : 379. promos1e: 38o. promotor:

249

(permanent): vas, voortdurend. volmag.

vanself. (lot, plot): onbeboude stuk grond. (staff): staf. ongeveer. (Policy): 'n dokument van ooreenkoms

tussen die versekeraar en versekerde. 'n Lewenspolis (life policy) is betaal­baar na die versekerde se dood. 'n Begiftigingspolis of n uitkeerpolis (Endowment Policy) is betaalbaar op 'n vasgestelde ouderdom en word dus aan­gegaan vir 'n bepaalde aantal jare. ( Kyk afkoopwaarde).

(popular) : volksliewend ; gemeensaam. (postage): brief geld. op briewe, wat op die poskantoor afgehaal

moet word. naskrif. (premium): vergoeding, prys. (prescription): verjaring van skuld of

grond. (presentation): aanbieding. (firm price): prys bly meer of min vas.

(Egalig). (price list): pryslys. (prime): eerste, beste. (trial order): 'n klein bestelling om die

goedere te probeer. (power of attorney): vol mag om te han­

del in naam van 'n ander. (confidential clerk): gevolmagtigde,

kosteloos, gratis. (producer): voortbrenger. prysopgawe in die vorm van 'n rekening

waarop die koste en onkoste voorkom. (progressive): trapsgewyse; vooruitgang. (prolongation): uitstel ; verlenging van

termyn van betaling. (promissory note): skuldbrief, belofte. (promotion): bevordering. (promoter): bevorderaar.

381. p ro patria: 382. pro rata: 383. pro tern pore: 384. protes: 385. prowiand: 386. publisiteit : 387. punktuasie:

v ir die vaderland. na eweredigheid, na verhouding. vir die teenswoordige. (protest): verset. ( provisio11): voorraad van lewensmiddele. (publicity): algemene bekendheid. (punctuation): Jeestekens.

Q.

388. quid pro quo: iets in die plek van iets anders.

389. rabat:

390. radeer : 391. raffineer: 392. raming: 393. rangeer: 394. rapport :

39; . ratifikasie: 396 : reduksie: 397. regspersoon­

likheid: 3g8. regres :

399· regsgeldig: 400. regisseur: 401. rehabili tasie:

.102. rekening-koerant:

• 403. reklame maak: 404. rekogniesie:

40;. rekommen-dasie:

406. remiese: 407. rentenier:

,408. rentevoet:

409. resep:

R.

(discount): korting op die prys van goedere.

(erase): uitkrap, uitveeg. (refine): suiwer. (estimate): beg roting, skatting. (shunt): in o rde stel (b.v. van trokse). (report ): verslag (ww. rapporteer. snw.

rapporteur). (ratification): goedkeuring. (reduction): vermindering, af slag. (corporate body): bevoegdheid om in

regte op te tree: (recourse): Die reg van verhaal . van die

houer van 'n weens non-betaling gepro­testeerde wisselbrief op die trekker of endossante.

( legal): gel dig vol gens wet. (stage manager): toneelbestuurder. (rehabilitation): herstelling in vorige

stand van 'n insolvent. (account current) : 'n opgawe aantonende

die finansiele verhouding tussen twee firmas of persone.

(advertise): adverteer . (rates): erkenning; vergoeding deur d ie

erfpagter aan d ie eienaar betaal. (recommendation): aanbeveling.

(remittance): oorstuur van 'n som geld . (gentleman): iemand wat op sy rente leef. (rate of interest): bed rag wat as rente

betaal word. (recipe): voorskrif.

I

, 4 1 o. respytdae:

41 1. restant: 4 12. resume: 413. retoer: 4 14. retoerneer:

~ 415. riesiko: . 4 16. rojeer : .417. roukoop :

418. rubriek:

• 419. saldo:

420. salvo errore et omissione:

421. satisfaksie: 422. sekwestrasie:

• 423. sigwissel:

424. seewaardig: 425. skeidsman

(-regter): 426. semester :

- 427. solvent: 428. soliditeit : 429. sollisiteer: 430. spesifiseer: 43 1. sersje : 432. sessie:

433· stabiliteit:

434. status quo :

435. stipulasie: 436. stortgoedere: 437. struktuur:

251

(days of grace): in England drie dae uit­stel na die vervaldag van 'n bewys. In Suid-Afrika word geen respytdae toege­staan nie.

( remainder): oorskot. (summary): samevatting, oorsig. (return): terug. (to return): terugstuur. ( risk): verantwoording, gevaar van skade. (cancel): kanseleer. (smart money): geld wat iemand gee om

'n koop, waarvan hy berou het, te ver­nietig.

(category): afdeling, kl as.

s. (balance): (batige of nadelige) oorskot,

balans. ( S.E. & 0.): foute en weglatings uitge­

sonder. (satisfaction): voldoening. ( seqitestration): geregtel ike beslaglegging

op eiendom of die beheer daarvan. (sight draft): 'n wissel wat op vertoon

betaalbaar is. (seaworthy): in staat om uit te seil. (arbitrator): iemand wat geroep word om

'n geskil te besleg. (semester): halfjaar. (solvent): kredietwaardig. (solidity): vertroubaarheid. (solicit) · aansoek doen. (specify): afsonderlik aandui. (serge): wolstof. (cession): afstand of oordrag van iets.

Sessionaris-persoon aan wie iets oor­gedra word. (Nw. sedeer).

(stability): standvastigheid; duursaam­heid. die toestand, waarin 'n saak tot dusverre was.

(stipulation): vasstelling. wat los vervoer word, b.v. steenkool.

(structure): bou, samestelling.

438. stukgoedere :

• 439. sub judice: - 440. su bsied ie:

441. suksessie: • 442. surplus: , 443. surrogaat:

444. t. t . ( totus tuus):

445. tarra:

446. taksateur: 447. terrein : 448. tjarter: 449. to! : 450. tonnemaat:

. 45 1. traktement: 5 52. transito:

553. ultra vires: ... 554. uitstal :

555. ut supra:

5 56. vakant: 5 57. vakatuur: 5 58. valuta:

.. 5 59. vennoot:

56o. verbatim: 561. verbeurdver­

klaar:

• 562. vereffen: 563. verjaring:

252

(piece goods): goedere wat in bale, rolle, pakke, ens. opgegee word.

nog onbeslis; nog onder verhoor. (subsidy): ondersteuning. (succession): erfnis, opvolging. (surplus): oorskot . (substitute): plaasvervangende middel.

T.

geheel die uwe.

(tare): verskil tussen bruto en nettogewig; die gewig van die emballasie; gewig van ' n lee trok.

(valuator): skatter. (building-site): stu k grond. (charter): voorreg; huur van 'n skip. (toll: customs): deurtoggeld, belasting (tonnage) : inhoud van 'n skip. (pay): besoldiging . deurvoer.

u. buite jou bevoegdheid. (exhibit): tentoonstelling . SOOS bo.

v. (vacant): ledig, oop. (vacancy): ongevulde pos. (currency): waarde, geldswaarde, wettig

betaalmiddel. (partner): deelnemer aan 'n maatskappy .

(Aktiewe en stille vennoot) . woord vir woord. (confiscate): in beslag neem van goedere

weens ontduiking van die wette op in­en uitvoer.

(settle): betaal. (prescription): na 'n seker deur die wet

bepaalde aantal jare kan skulde nie meer ingevorder word nie.

564. verkoop­reken i ng:

56 5. verreken: 566. vervaldag: 567. versekeraar: 568. via media: 569. viseer: 570. vryblywend:

571. waarborg: 572. waardeer:

573. wanbetaling: 574. winsdeling: 57 5. winsverdeling:

576. wisselpersoneel :

577. yk:

(account sales): rekening of faktuur, wat aan iemand gestuur word, vir wie se rekening goedere verkoop is. Daarop kom voor die bruto verkoopsbedrag, die onkoste van verkoop en die kommissie betaalbaar.

(to clear): vereffen, gelykmaak. (due date): betaaldag. ( inmrance agent): assuransieagent. die middelweg. (to vise): nasien, b.v. 'n paspoort. (free): nie gebonde nie; onder voorbehoud

van verandering van prys, b.v. 'n vry­blywende offerte.

w.

(surety): borgstelling, garansie. (appraise): skat; takseer (snw. waar-

dasie). (non-payment): nie betaling. (share in profits): 'n dee! he in die winste. (division of profits): die verdeling van

die winste onder die betrokke persone. (party to the bill): die persone wat

betrokke is in 'n wissel, b.v. die trekker (maker), houer, betrokkene.

Y.

( assire stamp): die merk, wat op geykte mate en gewigte geplaas word.

AFKORTINGS:

aanvr. a/ b A.C. Anno Currentis adj. ad. lib. ad libitum adv. · ad val., ad valorem afd. alg. afl. ant. A.P., Anno Passato

A.P.K. art a.s. asb.

- hep. - Bep. (Bepk.) , bes. · ,. betd. , bl: ,, bnw. - b.o. - B.0 .A.

bto. (bro.) .... b.v. , byl. ,, byw.

C. currenti~ c.c. C<mto cttrrente c.ex cum expensis cf.cfr. con! er, confratur k.a.v. cost, insurance, freight

A.

aanvraag aan boord lopende jaar adjutant na verkicsing . advies, adviseur, advokaat na ( volgens) die waarde afdeling algemeen aflewering antwoord lopende jaar in die afgelope jaar algemene poskantoor artiekel aanstaande asseblief

B. bepaling Beperk besending betaald bladsy byvoeglike naamwoord blaai om. Brits-Oos-Afrika bruto byvoorbeeld bylae bywoord

c. van die lopende jaar lopende rekening met (die) koste mens vergelyk koste, assuransie, vrag

--

dat. d/ d dd. de dato Delkr. Delkredere dept. d.i. disk. d ist. div. dm. Om. dm.2

dol. of $ dos. Dr. Os. Dt. D.V. Deo Volente d. v. dicti valoris d.w.s.

e.a. e.d. Ed e.d.m. Eerw. eg.

v ek. ens. e.o.

• E. & O.E.

e.o.w. ev.

fabr. ' fakt.

ff. • fff. . fig.

ex officio Err9rs and omis­sions excepted

255

D. datum dae na datum daterende, van die dag af. riesiko van die tussenpersoon departement dit is diskonto distrik diverse desimeter dekameter vierkante desimeter dollar dosyn Dokter Dominee debet (aan) As God wit genoemde waarde d it wil se

E.

en ander en dergelike Edele en diesmeer eerwaarde eersgenoemde eerskomende ensovoort ampshalwe behoudens weglatings en

vergissings eerste oop water (skeepvaart) eersvolgende

F. fabriek: fabrikasie; fabrikaat faktuur baie fyn ekstra fyn figuurlik

fo. (fol.) fo.ro. f .s.

fo.vo. fut.

' Gebr. ge'ill.

, get. ggw. goewt. gr. gtr.

• H.d.L. hh.

• h/ v

folio folio recto faire mivre

folio verso fuluri anni

ib. ibid. ibidem · id. idem

inkp. ins. ins!. int. interim

.. i.p.v. • I.S.M.D.

l/W

J. jaarl. j I.

... jr. jnr . .. jt.

d.j. ; l.j.

kapl. k.a.v. k/ b

bladsy rcgterbladsy om te laat volg; nastuur op telegramme linkerbladsy die volgende j aar

G. Gebroeders ge'illustrecrd getekend goete gewig goewerment grem goederetrein

H. Heil die Leser here, menere hoek van

I. sien daar dieselfde inkoopprys insonderheid insluitende ( in) tussentyd in plaas van In Sy Majesteit Se Diens 'n inkasseerde wissel.

J. jaar jaarliks jongslede junior jaart van die jaar; van die lopende

jaar.

K. kapitaal koste, assuransie, vrag. kredietbriefie

...

I /

~ I

I

kf "- K.M.B. - ko. ( kie.) (my.) ... K.0.A.

K/ S ks. k.s. kt.

lb. libra L/ B I. c. loco citati lit. II. L/ R L/ S. L.S. l ectori Salutem

L.W.

,,. m.a.w. m.i. m.p. niensis praeteriti m.r.

r ms. mss.

N.B. Nota Bene net. n.K.

/ nl. n.n. nonien nesczo

n.m. nom. kap. N.S. N.V.

0 . (mn.) o.a. okt. o.i.

257

koopfaktuur Kontant Met Bestelling maatskappy; kompanjie Kontant Op Aflewering Kortsig koste krediet saldo krediet

L. pond ladingsbrief op die aangehaalde plek literatuur laaslede lopende rekening Langsig Aan die Leser Heil Heil die Leser Let Wei

M. met ander woorde myns insiens van die vorige maand my rekening Manuskrip(te)

N. Let Wei, Let Goe<l Op net to na Kristus n:i.amli k ek ken die naam nie onbekend namiddag nominale kapitaal Naskrif Naamlose Vennootskap

0. as merk van kwaliteit onder ander oktawo onses insiens

./

oksh. o.l. op las o.m. ong. ons. oorg. oorl. opm. 0 / R. OS.

, p.a. P.O. pk. p.k. P.K. P.O. Po. p.p. pr. pr. praes. P.S. P.W.

rab. rek. R/ I<.

Pro Deo-Voor God

Passato

praeter, propter praesens Post Scriptum

R. P. JUponsee Payee r . r. reservates

258

okshoof (aan) die order- op wissels onder meer ongeveer onsydig oorganklik oorlede opmerking op rekening onderstaande

P. per adres gratis pakke, pakette perdekrag Poskantoor posorder jongslede paginas ongeveer teenwoordig naskrif poswissel

R.

rabat rekening Rekening-koerant antwoord bctaald

R/ T . (R/ D : Refer to d rawer) onder voorbchoud Refereer na Trekker-

S.S.

S. B. S.B. s.c. mo co11te

,. S. E. et 0. Salvo Err ore et Omissione

S.G. s. i.

(by wisscls)

s. stoomskip saldo; balans skuldbewys sy rekening

behoudens vergissings soortlike gewig syns insiens

259

s.l. sino loco by horn ; op sy plek SS. stoomskip

v st. sterling

T.

T. Tarra t.a.p. ter aangehaalde plaatse

t tar. tarief t. t. tot us tuus geheel die uwe t.w. te wete

u. t U.S. ut supra SOOS bo

v. v.a.b. vry aan boord V/ B vragbrief v.b.b. volgens bygaande briefie v.d. van 'die ver. vereniging

-.vgl. vergelyk v/ h. voorheen v.K. voor Kristus v.1.s. vry langs skip v.m. voormiddag

.., v.o.s. vry op spoor vv. vragvry v.v.b. vry van beskadiging

w. &

wk. wisselkoers , w.g. was geteken

wnd. waarnemend WO. waaronder.

BYVOEGSEL II.

UNIE-DEPART.EMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS ( NOVEMBER), 1928.

AFRIKAANS. (LAER GRAAD. )

Twee uur, met Diktee.

1. Skryf ' n opstel van minstens dertig reels oor een van die volgende onderwerpe :­

(a) Geld. (b) "Eet meer vrugte. " (c) Die nut van bebossing. (d ) Die ontwikkeling van moterverkeer. (e) Spaarsaamheid. [ 40]

2. Skryf een van die volgende briewe, met 'n gepaste antwoord daarop. Die inhoud van sowel die brief as die antwoord meet nie minder as 10 reels beslaan nie.

(a) Jansen en Fourie, wolmakelaars, Oos-Lon­den, kla aan Mnr. Jan Jooste, Bolsfontein, Fouriesburg, oor die onbevredigende ver­pakking van sy wol.

(b) Venter en Vermaak, Standerton, wil by Malan en Nel. Malmesbury, inligting inwin oor die geldelike stand van Mnr. Frans Smuts, voorheen van Malmesbury, daar hy by hul 'n rekening wil open.

Of,

Skryf twee van die volgende advertensies :­(a) Plaas te koop. (b) 'n Vrugtekweker bied aan om verbruikers

regstreeks te voorsien. (c) ' n Hotel te huur. (d ) ' n Stadsraad vra inskrywings vir meubelering

van 'n nuwe stadsaal. [30]

l

\

3. Skryf sinne om die betekenis in die bandelsgebruik van die volgende woorde duidelik te laat blyk:-

Kredietbrief. Verwysingsnommer. Tonnemaat. Verskeping. Prysopgawe. Afsetgebied. Rekening-koerant. Pakketpos. Sluitingspryse. lnsetprys. [ 10]

4. Dui aan deur middel van flinke sinne wat die betekenis-verskil tussen die volgende woordpare is:­Bele-verle, loon-salaris, bruikbaar-gebruiklik, welsprekend-spraaksaam, verkieslik-verkiesbaar.

[ 10] 5. Die algemene sinsontleding van die volgende stuk

word verlang: Hoewel die vereniging 'n jaar of wat gelede sy

werk aanvaar het met 'n bespotlike klein aal).tal lede, bet dit egter soveel kostelike werk in die distrik verrig, dat die ledetal nou die aansienlike syfer van 8 70 bereik bet, wat tot lof strek van die wakkere bestuur en bul ywerige amptenare, maar daar bly nog baie oor om te doen alvorens <lit tot een van die vooraanstaandes onder die soortgelyke liggame wat oral in ons land bestaan kan gereken word. [20]

6. Skryf oor in die direkte rede:-Die besturende direkteur (Mnr. Gert Nel) het in

sy toespraak aan die aandeelbouers sy leedwese uitge­druk dat daar so min belangstelling onder bul skyn te heers. Hy was van oordeel dat, as bul <lit opreg meen met die vooruitgang van bul organisasie, die saal stampvol sou gewees het. Hy en sy broer (Mnr. Piet Nel) en twee van hul kollega's op die bestuur bet die ganse distrik deurreis, nadat hul sekretaris orals rond en bont skriftelike kennisgewings uitgestuur bet, en in die loop van bul reis bet by en sy reisgenote beloftes van ruime ondersteuning gekry. Toe wat sien hy nou? Net 'n klompi_e dorpelinge wat-bulle moet horn asseblief verskoon as by horn 'n bietjie kras uitdruk en miskien een of ander onskuldige te na kom

maar betreklik min geld in die saak gesteek bet, terwyl die oorgrote meerderheid van hul lede glad nie skyn te besef <lat die hele saak in duie sou val as hul nie gou alle seile bysit nie. [ 10]

7. Skryf 'n saaklike opsomming, hoogstens een derde van die oorspronklike, van die volgende stuk :-

Die Minister van Spoorwee en Hawes het onlangs na Lisbon afgereis om daar met die Portugese regering 'n nu we ooreenkoms te tref om die vervalle Mosam­biek-Konvensie te vervang. Na lang besprekings en onderhandelinge het <lit hom geluk om 'n vergelyk te tref, en op 'n eetmaal waar die geslaagde pogings gevier is, bet die Minister 'n interessante toespraak gelewer. Hy het veral gewys op die noue verband wat daar bestaan tussen al die regerings en lande van Suid-Afrika, en by bet die hoop uitgespreek <lat hul Portugese bure dieselfde vooruitgang en ontwikkeling sou geniet as hul noordelike bure in Rhodesie. Die Unie, so verseker hy, stel steeds ' n innige en simpatieke belang in die ontwikkeling en vooruitgang van sy naburige lande. Hy probeer om hul moeilikhede te besef net soos hy verlang <lat sy moeilikhede besef word. Die Unie se gedragslyn is die van samewerking en kooperasie. Die moeilikhede waarmee hulle almal te karnpe bet is grotendeels van dieselfde aard. Daar is bevoorbeeld die naturelle-vraagstuk- die belang­rikste waarin die belange van die verskillende dele en gebiede van Suid-Afrika so aanmekaar geskakel is dat dit moeilik is om die eenheid van belange te veront­agsaam. Almal stem saam dat hierdie vraagstuk behandel meet word op 'n grondslag van regverdig­heid en onpartydigheid in die behandeling van die naturelle-inwoners van Suid-Afrika. Almal stem ook saam dat die beskawing van die blanke gehandhaaf meet word. Dis dus nie alleen wenslik nie maar drin­gend noodsaaklik dat die buurlande in die nouste verbinding met mekaar staan en saamwerk om hul gemeenskaplike vraagstukke te probeer oplos. [ 20]

r I

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS (NOVEMBER). 1928.

AFRIKAANS.

(LAER GRAAD.)

DIKTEE.

Die Opsiener moet die volgende woorde stadig en duidelik, en elke woord net eenkeer uitlees. Daarna moet by die hele lys herhaal. maar die hele oefening moet nie

"" meer as ticn minute in beslag neem nie.

L

"

V erkiesingsdag.

Landboubedryf.

Duursaamheid.

Kruidnaelolie.

Skryfbehoeftes.

Skoorsteen veer.

V erkoelingstoestel.

Plesiervaartuig.

Putswingel.

Doeanekantoor.

Kapitaalrekening. Pasmunt.

Landbouwerktuie.

Borduurwerk.

\Vanbetaling.

Steenkoolmyn.

Metaalskuim.

Onvergelyklik. [ 10]

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE H ANDELSEKSAMENS (NOVEMBER) , 1928.

HANDELSAFRIKAANS.

( I NTERMEDIERE GRAAD) .

Drie uur.

1. Skryf 'n opstel van omtrent 40 reels oor een van die die volgende onderwerpe :-

(a) Die bandelswaarde van vliegtogte. ( b) Banke. (c) Kan ons sonder die middelman in besigbeid

k.laarkom? (d) Die invloed van die mode op die handel.

[20] 2. Skryf (a) en (b) , of (c) en (d) :-

(a) 'n Twede maanbrief aan 'n klant wat aan u firma £ 100 skuld, en van wie daar geen antwoord op die eerste maanbrief ontvang is nie.

(b) 'n Antwoord op (a). Of,

(c) Aan die redakteur van ' n groot koerant 'n brief waarin u horn versoek of hy gewillig sal wees om sekere artiekels te plaas wat u geskryf bet ( se waaroor) en wat sy terme is.

(d ) 'n Antwoord op (c).

3. Die firma Verloren en Bok, Hoofstraat. Pretoria, bet 'n goeie tweetalige snelskrif-tikster nodig vir bulle korrespondensieafdeling. Hulle adverteer vir een tn

Die Volkstem van 26 November 1928 (a) Skryf die advertensie-gee volledige beson­

derhede-soos dit in Die Volkstem sal verskyn.

( b) Doen aansoek om die betrekking. [ 10]

... •

f .

265

4. Skryf kort aantekeninge (omtrent 8 reels) oor :­(a) Omsendbriewe. ( b) Gekruiste tjeks. (c) Antwoorde op klagte. [9]

5. Jansen en Kie. (Kaapstad), een van die grootste Adderleystraat-firma's, bet uit Parys 'n besending tabberds ontvang, watter feit hulle dadelik en promi­nent onder die aandag van die publiek wil bring.

Beskryf kortliks drie maniere waarvan hulle gebruik kan maak om dit te doen. [9]

6. Kondenseer die informasie wat in die onderstaande paragraaf staan sodat dit geskik sal wees om in tele­gramvorm gestuur te word. Sorg <lat u telegram kort en saaklik is, en tog al die nodige informasie bevat:-

" Dit spyt ons dat ons nie in staat is om u bestel­ling vir 500 kissies lemoene op die oomblik ten volle uit te voer nie. Ons kan u nou net 300 kissies laat kry ; die ander sal ons u binne die volgende twee weke kan stuur. Laat ons dadelik per telegram weet of hierdie voorstel u goedkeuring wegdra." [ 5]

7. V erklaar enige ti en van die volgende :-Entrepotprys. Diwidentreserwe. Preferente aandele. i.s. Inwentarisasie. Awerygros. Voorkeurtariewe. Toekomstige aflewering. k.m.b. Assuradeur. Kaart en transport. Handelskommissaris. Ex parte F. en W.U. Uitkeerpolis. [ 10]

8. Kies 'n geskikte opskrif vir, en geen 'n kort en saak­like opsomming van die volgende :-

Dat daar in die afgelope paar jaar heelwat voor­uitgang te bespeur is wat betref kooperasie in Suid­Afrika, is ' n feit waaroor ons seker almal baie verheug 1s. Uiteindelik skyn <lit asof alle seksies van die same­lewing die groot voordele besef wat saamwerk mee­bring. Nie alleen in die groot stede vind ons <lat groepe mense met dieself de belange saamstaan en saamwerk nie, maar ook op die platteland tref ons

teenswoordig kooperatiewe liggame aan. So kry ons kooperatiewe verenigings van wolboere. graanboere, vrugteboere, ens., en die uitstekende resultate wat in baie gevalle deur die boere-kooperasies bereik word is genoegsame regverdiging vir die kerngesondheid van die ondernemnigs. en terself dertyd 'n aanmoediging vir ander wat nog nie deelneem aan die voordele wat so'n saamwerk-stelsel aanbied nie, en dadelik stappe te doen in die regte rigting. Dat kooperasie, indien <lit op die regte manier aangepak word, ' n sukses-en 'n baie groot sukses-moet wees, sal niemand tog vandag meer wil betwis nie. Maar, soos ons gese bet, dit moet op die regte manier aangepak word. Daar moet, met ander woorde. sorgvuldige aandag bestee word aan die faktore wat enige besigheidsonderneming ' n sukses­of andersins- maak. faktore soos 'n bekwame bestuur aan die hoof van sake en die stig van 'n reserwefonds vir maer jare. [ 10]

9. V erbeter die stukkie drukwerk wat u ontvang bet, en le <lit in u antwoordeboek. [5]

10. Onderstaande brief is sleg gerangskik en in slordige taal opgestel. Skryf die brief oor nadat u die taal­foute verbeter en die informasie beter gerangskik het:-Geachte Heer,

Hierby ons wens die ontvangs van jou brief van l 8de deser te herken, asook die bestelling soos per bestel briefie No. 81. Ons is egter spyt dat ons jou bestelling nie kan uit voer voordat jy nie jou voorige rekening by ons gebetaal bet. Ingesluit sal jy 'n ekstemplaar van ons jongste pryslys vind, en hoop ons jy sal die geskik vind. Ons kan jou verseker dat ons jou bestelling uit sal voer onmidelik na ontvangs van jou tjek ter verefening van die ingeslote rekening: Daar ons die geld dringend noodig he, ons sal baai bly wees om die so gou soos moentlik te ontvang.

Blyfende, Jou,

B. Handelaar. [10]

267

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS (NOVEMBER), 1928. (HObR GRAAD.)

Drie uur. 1. Skryf 'n opstel van omtrent veertig reels oor een van

die volgende onderwerpe :-~. (a) Ouderdomspensioene.

( b) Droogtebestryding. (c) Tegniese Onderwys. (d) Spaarsaamheid. [20]

f 2. (a) Skryf die volgende briewe:-(1) Die sekertaris van 'n Kooperatiewe boerever­

eniging in die Westelike Provinsie skryf aan die sekre­taris van ' n dergelike vereniging in Transvaal dat sy vereniging alleenlik uit bona fide boere bestaan; dat hulle verlang om met die boere van Transvaal saam te werk; dat hulle gereed is om direk hulle benodig­hede van die Transvaalse boere te bestel; dat hulle die Transvaalse boere van produkte, in die Westelike

~ Provinsie gekweek, kan voorsien. (2) Die sekretaris van die Transvaalse vereni­

ging verwelkom die wenk, maar meen dat 'n verga­dering van die bestuur van die twee verenigings in Pretoria behoort bele te word om 'n bepaalde organi­sasie vir die doe! daar te stel.

(3) Die sekretaris van die Transvaalse vereni-~ ging rig ' n brief aan elke lid van sy bestuur om so'n

vergadering te bele. ( 4 ) Dieselfde sekretaris skryf 'n brief aan die

gewone lede van die vereniging waarin die ooreenkoms tussen die twee besture verduidelik word en vra om hulle ondersteuning.

( 5) 'n Lid skryf aan die sekretaris van sy vere­niging waarin hy voorlopig sy volle ondersteuning beloof en vra om meer besonderhede.

(b) Skryf 'n indeks van voorgaande korrespondensie. [20]

268

3. Wat is die vereistes vir 'n deeglike sake brief? [ 10]

4. Skryf 'n kort verhandeling oor die verskillende lias­seerstelsels, en beveel een van die stelsels aan.

5. Verklaar:-Prokurarie, deurslag, wisselkoers, entrep6t, etiket,

slytasie, afsetgebied, verhandelbare instrument, rabat, tarra. [ 10]

6. U is distriksbestuurder van 'n vooraanstaande lewens­versekeringsmaatskappy. Skryf ' n jaarverslag waarin u o.a. melding maak van die moeilikhede waarmee u te kampe het . [ 15]

7. Gee ' n opsomming van die inhoud van die volgende:-

(a) ,,Die doel van die huidige wetsontwerp is in die eerste plek om die volksgesondheid te beskerm, maar 'n ander vername doel is ook om bedrog en wanvoorstelle in verband met voe­dingstowwe en rnedisyne te voorkom en eerlike produksie en handel in egte artiekels te bevorder. Die wetsontwerp handel byna uitsluitelik met vervalsing van 'n skeikundige aard. Die hoof­idee in verband met wetgewing insake voeding­stowwe en medisyne is in alle lande dat dit sake is ten opsigte waarvan die publiek nie in staat is om homself te beskerm nie. Die wetsontwerp bevat geen bepaling wat beskou word as ' n willekeurige bemoeiing met die smaak of die wens van die publiek nie, en daar is geen beper­king in die wetsontwerp nie, nog word daar enige beperking voorgestel in die bepaling ten opsigte van die produksie of verkoop van voedingstowwe solank as war dit gesond is en die koper weet wat hy kry. Die plan is om in oorleg met die Departement van Landbou te handel en veral met sy amptenare wat met die suiwelbedryf te doen bet sowel as met die Raad van Handel en Nywerheid wat met die invoer van voedingstowwe, plaaslike produksie en die

f

handel in die algemeen te doen het, en verder ook met nie-amptelike liggame soos die kamers van koophandel, kamers van nywerheid, ens. Die Regering is baie begerig om aan alle redelike wense van vervaardigende handelaars sowel as die algemene publiek gehoor te gee."

(b) ,,Ons vind dit immorele of onetiese konku­rensie en ons het 'n aanbeveling gemaak ten effekte dat 'n Wet op Suiwere Voedsel en Medisyne baie sou help om die vraagstuk van onbillike konkurensie uit die weg te ruim. Dit is 'n ernstige saak, en in die verlede het ons in Suid-Afrika onvoldoende aandag gegee aan hierdie kant van onbillike konkurensie. Ver­skeie persone en liggame het reeds vertoe in verband met die saak aan ons gerig, en as gevolg daarvan het ons verslag aanbeveel dat 'n Wet op Voedingsmiddels en Medisyne ingedien moet word. Ons ondersteun die wetsontwerp, en is baie verheug dat die wetsontwerp nie alleen die vraagstuk insake skadelike vervalsing en nadelige vermenging behandel nie, maar ook dat dit werklik handel oor valse omskrywing, verval­sing en dergelike vorms van onbillike konku­rensie. Ons voel ook dat dit in die toekoms noodsaaklik sal wees om 'n wet op handelsmerke te oorweeg wat 'n noodsaaklike aanvullende wetsontwerp sal wees. " [ 15]

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

PRELIMINERE H ANDELSERTI FIKAAT, PRELIMIN ERE T EGN I ESE

SERTIFIKAAT EN ASIONALE H UI SVROUSERTIFIKAAT, J U NI E, 1930.

AFRIKAANS.

Twee uur, plus 20 minute vir die Diktee.

EKSAMINATOR: J. H. VERMEULEN.

MODERATOR: S.S. LOUBSER.

AFDELING I.

1. Skryf ' n brief aan Gebrs. van Breda, en vra hul om hulle prysopgawes en ge'illustreerde Katalogus van skoene. [20]

2. Gebruik die volgende woorde in gepaste sinne, sodat die betekenis van die woorde duidelik uitkom :-

Skryftafel. lias, kruidenier, makelaar. [ 8]

3. Gebruik passende voorsetsels in die volgende sinne:-

(a) Hy is ...... . . . . . . voet vanoggend bier weg. (b) Hy ly .......... . . longkwaal. (c) Hulle reken .. _ ... _ .. . .. jou vir hulp. (d ) Sy glo ....... .... spoke. (e) Die inspekteurs moet hul dikwels ..... . ... die

kinders ontferm. [ 5]

4 . Skryf die volgende sinne oor in die Verlede Tyd:­(a) Die man bet baie vriende wat hy kan vertrou. (b) Hy se hy sal my besoek. (c) Al is vader arm, tog onderhou hy ons swaar

huis goed. (d ) As jy misskiet, is dit klaar met jou. (e) Jan vra of hy mag loop. [ 10]

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS, JUNIE 1930.

JUNIOR HANDELSERTIFIKAAT.

AFRIKAANS A. Drie uur.

EKSAMINATOR: J. J. DU PREEZ. MODERATOR: S.S. LOUBSER.

AFDELING B. 1. Skryf 'n opstel van minstens 35 reels oor een van die

volgende onderwerpe:-(a) Die Droogtevraagstuk in Suid-Afrika. (b) Kooperasie. (c) Ons Nywerhede. (d ) Die Handel tussen Suid-Afrika en antler

Lande. ( e) " Met die hoed in die hand

Korn ' n mens dwarsdeur die land." f25] 2. Skryf 'n brief aan 'n klant waarin u hom/ haar beleefd

versoek om 'n agterstallige rekening te betaal. Skryf ook die antwoord hierop. [ 15]

3. Gebruik vyf van die volgende woorde in sinne sodat u hut betekenis in die handel duidelik uitbring: Premie, faktuur, skuldbrief, wisselkoers, vragbrief. skuldeiser, taste, bate. [5]

4. Ontleed die volgende in sinne:-Die belofte, wat afgete word, is vir die hele lewe

van krag en wie die belofte op later leeftyd verbreek, rnaak horn aan 'n swaar oortreding skuldig. As iemand dus te kenne gee dat by belydenis wit afle, is dit 'n ernstige saak. [ 5]

272

5. Skryf die volgende stuk oor en bring aan die nodige lees- en skryftekens en verdeel in paragrawe:-

jou boggie clink dirk jy weet seker alles van my moeilikheid af en nou loop jy my en uitlag meteens kry hy n gedagte wag n jood se gewete is baie ruim en ek sal horn vra om my vir n goeie beloning te help hy loop die jood agterna en vat horn aan die arm israel se dirk ek bet geld van huis gekry en ek wil jou daarvan iets laat kty hoekom wil jy clan daarvan vir my gee vra die jood of hy van die wereld nie weet nie kom vanaand na my kamer toe en ek sal vir jou se. [ 5]

6. Skryf 'n saaklike opsomming, hoogstens een-derde van die oorspronklike van die volgende stuk:-

Mees Ongeorganiseerde Handelsvertakking.

In 'n persgesprek met Mnr. F. J. du Toit, Hoof van die Onder-afdeling Bemarking van die Afdeling Ekonomie en Marke, het hy daarop gewys dat die handel in velle--en baie lesers sal miskien verbaas wees om dit te boor- ten spyte van die feit dat velle ons twede belangrikste uitvoerproduk is, en daar in 1928 velle ter waarde van nagenoeg vyf miljoen sterling uit die Unie uitgevoer is, so ongeorganiseer is, dat verskeie van die kamers van koophandel in ons land wat genader is met die versoek om 'n afgevaar­digde na die konferensie te stuur, gese het dat hulle geen persoon in hul organisasie het, wat belang bet in die vellehandel nie.

Dit sal aan elkeen duidelik wees dat stappe tot verbetering van die toestande waaroor in die afgelope tyd soveel gekla is, en stappe tot verwydering van die antipatie wat daar in die buiteland teen ons velle ontstaan het, nie gedoen kan word voordat die handel behoorlik georganiseer is nie. In die vellehandel self is daar drie uiteenlopende belange, en wat die boere betref, vind ons hoegenaamd geen organisas1e van produseerders van velle nie.

[

L

I

,.

273

Optrede Noodsaaklik.

Toestande het baie ongunstig geword. Ons velle­handel-en soos hierbo gese, is dit ' n belangrike handel -is reeds ernstig bedreig, so erg selfs dat, om rnaar een geval te noem, een van die vernaamste buitelandse kopers aan sy verteenwoordiger alhier opdrag gegee het om nie meer hier velle te koop nie. Uit gegewens blyk dit dat die vellehandel in 1929 reeds ' n gevoelige slag toegedien is. Onder hi·erdie omstandighede h et die Afdeling Ekonomie en Marke gevind dat dit nood­saaklik is om te handel met so min versuim moontlik.

274

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS, JUNIE 1930.

JUNIOR HANDELSERTIFIKAAT.

AFRIKAANS B.

EKSAMINATOR: J . J. DU PREEZ. MODERATOR: S. s. LOUBSER.

AFDELING B.

1. Skryf 'n opstel van minstens 30 reels oor een van die volgende onderwerpe :-

(a) Die Riviere van Suid-Afrika. ( b) Die Droogtevraagstuk in Suid-Afrika. (c) Ons Fabrieke. (d) Ons Uitvoerhandel. (e) Kooperasie.

2. Skryf 'n brief aan ' n klant waarin u bom/ haar beleefd versoek om 'n agterstallige rekening te betaal. Skryf ook die antwoord hierop. [ 15]

3. Gebruik vyf van die volgende woorde in sinne sodat u bul betekenis in die bandel duidelik uitbring : Korting, wissel, voldaan, rente, paaiement, skuldenaar, veref­fening, bestelling. [ 5]

4. Skryf die volgende stuk oor en bring aan die nodige lees- en skryftekens en verdeel in paragrawe:-

jy lyk so goed bekend met dublin se pat later maar ek verwonder my darem <lat jy nog nie met my famielie in aanraking gekom bet nie die O'Brien famielie is nie so onbekend in die uniwersitere kringe nie ek bet die eer gebad antwoord erasmus om een aand op ' n resepsie met ' n mej. O 'Brien kennis te maak

!· . t

275

ek weet ook waar die famielie woon maar die eer bet ek nog nie gebad om by bulle aan buis uitgenooi te word nie dis vir my dan baie aangenaam om jou saam met jou vrind dirk uys uit te nooi om moreaand by ons te kom eet. [ 7]

5. Bring oor in die indirekte rede:-,,Pat," se Mej. O'Brien. ,,jy maak of jy somarso

oor my kan beskik. Ek kan agter myself wel kyk en bet die sorg van niemand nodig nie."

,,Ek weet mos jy sal toestem, niggie. Julle tweetjies bet al so'n snaakse ervaring gebad dat my voorstel niks in vergelyking is met wat bier plaas­gevind bet nie.''

,,Mej. O'Brien, ek is so vry om die voorstel van Pat aan te neem en ek vertrou dat u my sal toelaat om aan die versoek van Pat te voldoen," vervolg die derde spreker. [ 8]

276

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS, JUNIE 1930.

INTERMEDIERE HANDELSERTIFIKAAT.

AFRIKAANS B.

Drie uur.

EKSAMINATOR: s. s. LOUBSER. MODERATOR: DR. N. M. HOOGENHOUT.

AFDELING B. 1. Skryf 'n opstel van omtrent 3 5 reels oor een van die

volgende:-(a) Handelsreisigers. ( b ) Die Reserwebank .

. (c) Die Besigbeidsman. (d) Geldbelegging. [25]

2. Skryf volledig soos in di~ praktyk 'n aansoek vir die onderstaande betrekking: Benodig-Boekbouer vir 'n Firma op Oos-Londen. [5 J

3. Gebruik vyf van hierdie terme soos dit in die handel voorkom, om bul betekenis te verduidelik:-Handels­betrekkings, aanplakbiljet, gekruiste, benaderde, verdis­konteer, versender, akseptant. [I 0]

4. 'n Handelaar het ' n hoer se wol gekoop. Hy bet nou klaar met skeer; bet 25 bale wol; die paaie is nat; wil weet wanneer en waar hy moet !ewer. Skryf nou hierdie brief volledig. [I 0]

5. Gebruik vyf van hierdie afkortings en se wat hul beteken:-p/ a, Hb., 1.1., pp., deser, K.O.A. , Dt. , Kie.

6. Maak ' n opsomming van die volgende markrapport (sowat eenderde van die lengte) :-

Die Boere-Saamwerk, Bpk. (Oos-Londen) stuur d ie volgende inligtings in verband met die wolmark:-· -Sedert die jongste markberigte het die oorseese mark 'n

l

I l I l '\.

277

gunstige wending geneem. Op die Londense veilings bet wol 'n bietjie gestyg. Die mark is vaster, die mededinging lewendiger, die aanvraag grater en pryse gevolglik beter.

Plaaslike toestande weerspieel die buitelandse mark getrou. Dadelik nadat dit duidelik geword bet dat die laagste punt bereik was, bet die aanvraag toe­geneem. Die aangebode wol is byna alles verkoop teen pryse wat nagenoeg vyf persent hoer is as die van die vorige veilings. Dit sou egter oordrewe wees om uit die klein verbetering te optimistiese gevolg­trekkings te maak, derhalwe waarsku die firma teen die verwagting dat wol nou spoedig tot die peil van verlede jaar sal styg.

Mense wat hul wol gehou bet, word aangeraai om dadelik aan te stuur. Verder word gewaarsku teen binnelandse spekulante wat nou hul uiterste doen om wol teen die laagste pryse te koop. [ 5]

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS, JUNIE 1930.

SENIOR HANDELSERTIFIKAAT.

AFRIKAANS A. Drie uur.

'EKSAMINATOR: B. B. WEITSZ.

MODERATOR: DR. N. M. HOOGENHOUT.

AFDELING B. (Twede Vraestel. )

1. Skryf 'n opstel van omtrent 60 reels oor een van die volgende onderwerpe :-

(a) Die Steenkoolnywerheid van Suid-Afrika. (b) Die voor- en nadele van vryhandel. (c) Die Bankwese van Suid-Afrika. (d ) Lewensversekering. (e) Kooperatiewe Verenigings. [10]

2. Gebruik ses van die volgende woorde in sinne wat hul betekenis duidelik laat uitkom :-

Standaardmunt, tydloon, uitvoerpremie, wissel­koers, promesse, aksyns, faktuurbrief, ruilwaarde, kapitaalrente. [ 6]

3. Stel 'n sirkulere op waarin u die voordele van 'n nuwe wolpers, wat deur u firma te koop aangebied word, uiteensit. [ 6]

4. Skryf 'n kort verhandeling oor die billikheid of ander­sins van 'n omsetbelasting.

Of,

Skryf 'n brief aan die Minister van Spoorwee waarin u kla oor die sorgelose manier waarop vrugte deur die spoorwegbeamptes gehanteer word. [5]

(

•

279

5. U is die stadsklerk van die dorp A. Skryf 'n saaklike verslag van die tweeweeklikse vergadering van U Raad. [5]

6. Gee 'n opsomming van die inhoud van die volgende stuk:-

Die rosyntjieproduksie het nie maar onbelemmerd voortgegaan en in dieselfde eweredigheid toegeneem gedurende hierdie jaar nie, maar <lit het ook stampe en stote ~ekry.

Vir die onbeteuelde vermeerdering in produksie sou <lit nodig gewees bet, <lat g' n slegte grond besit en beplant word nie-' n posiesie wat haas ondenk­baar is daar die oppervlakte grond beperk is.

Daar kan ook nie meteens so' n groot verlaging in produksiekoste teweeg gebring word deur beter metodes nie temeer daar die vermeerderde opbrings alles in een seisoen van die jaar sal moet verwerk word, sodat die swakkere grond ook alles in 'n paar jaar beplant kan word. Verder bet droogte ook wel sy invloed laat geld, soos te sien is in die verlaagde op brings van 1918-19.

Die koms van die druiweluis (Pbylloxera) in Suid-Afrika, het ook stremmend gewerk op die rosyn­tjienywerbeid daar ons baie jare moes eksperimenteer om die regte wilde onderstok vir die spesifieke grond­soort te kry en ook vir die regte druifsoort, veral by Hanepoot, wat baie kieskeurig is ten opsigte van onderstokke.

Die produksievraagstuk bet vroeg reeds 'n afset­probleem geword, veral daar ons plaaslike afset klein was weens 'n dun en verspreide bevolking (meesal veeboere). Vanaf die tyd ( 1892) dat· ons ook gedroogde vrugte begin uitvoer bet, moes ons rosyn­tjienywerheid ook met die wereldproduksie rekening hou. Die rosyntjiebandel (Sultanas uitgesluit) bet ook gedurig rekening moet bou met die prys van wyn en mos, want is wyn duur, dan daal die boeveelheid rosyne wat geproduseer word en omgekeerd. (6]

28o

7. U is die bestuurder van 'n fabriek en bet moeilikheid met u arbeiders oor lone en werkure. Skryf 'n brief aan u Direkteure en deel hulle u sienswyse mee. (5]

8. Maak die nodige verbeterings as proefleser van die stukkie drukwerk wat u voorgele is, en sit dit clan in u antwoordboek.

Daar sal geen punte toegeken word as die stuk, met die nodige verbeterings, eenvoudig oorgeskryf word nie. [5]

r

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS. JUNIE 1930.

AFRIKAANS A.

VRAAG 8.

NASIEN VAN DRUKWERK.

(N.8 .-Die verbeterings moet op hierdie bladsy gemaak word.)

Te Kop-Plase van byna enige goote. bewerk en

om-bewerk. Na an of ver na sppor of dorp. Net sos verlang word. Baje gesonde velt en pryse baie laag Om verdere bysonderhede doen onmidlik aansoek by Thos. A. du Toit, bus 29, Pretoria. [5]

282

UNIE-DEPARTEMENT VAN ONDERWYS.

NASIONALE HANDELSEKSAMENS, JUNIE 1930.

SENIOR HANDELSERTIFIKAAT.

Drie uur.

AFRIKAANS B. EKSAMINATOR: B. B. WEITSZ.

MODERATOR: DR. N. M. HOOGENHOUT.

AFDELING B.

1. Skryf 'n opstel van sowat veertig reels oor een van die volgende onderwerpe :­

( 1) Vakverenigings. (2) Die Rosyntjienywerheid in Suid-Afrika. ( 3) Vaderlandslief de. ( 4 ) lmmigrasie. (5) Die waarde van die koerant in die handel.

[30] 2 . Gebruik uyf van die volgende woorde in goeie sinne:­

Bruto, balansstaat, waardevermindering, groothandel, begroting, surplus. [ 10]

3. Skryf 'n brief aan die groot winkels in Pretoria waarin u hul meedeel dat u die enigste agent in Suid-Afrika is vir die verkoop van .. Duro-verf" en beskryf ter­selfdertyd die voortreflikhede van die soort verf. [ 8]

4. (a) U is die bestuurder van 'n groat vrugteboerdery : Skryf ' n omsendbrief aan al die groot hotels van die land en dee! die eienaars mee watter soorte van vrugte u te koop aanbied en teen watter pryse u vrugte kan !ewer.

(b) Mnr. A. bestel 'n hoeveelheid vrugte. Skryf sy brief.

(c) Erken die ontvangs van sy brief en bedank horn vir sy bestelling. [ 12]

f l

I

283

5. Gee die algemene sinsontleding van die volgende stuk:-

As daar deur sommige lede miskien gevra word, waarom ons nie hierdie gedragslyn al vroeer gevolg het nie, wit ek daarop wys dat ons al jarelank proef­het nie. wil ek daarop wys dat ons al jarelank proef­nemings gedoen bet, waardeur bewys is dat dit ons nie sal loon om sulke werk te aanvaar nie, sodat ons nou meen dat ons maar moet aangaan op die ou beproefde pad, ofskoon dit vir sommiges ietwat stadig en ouderwets sal lyk. [20]

6. Dui aan wat die teenoorgestelde van die volgende byvoeglike naamwoorde is:-

'n Doodse toestand; 'n suinige bandelaar; • n pittige toespraak ; • n stygende neiging ; 'n stewige gebou. [5]

7. Lei af van die woorde tussen hakies 'n toepaslike byvoeglike naamwoord :-

Hy bet • n (aan · n uniwersiteit) opleiding geniet. Dis 'n (wat aan 'n stad behoor) watertoevoer. Daar bet hul 'n (van 'n republiek) regerings-

vorm. Dit hang af van die ( deur • n regter gegee) uit­

spraak. Ons moet berus in die (van • n koning afkomstig)

besluit. Ons wil verwys na die (redaksie) bouding van

ons tydgenoot. [ 5] 8. Skryf hierdie stuk oor in die indirekte rede:­

Mnr. Pretorius se: .. Ek wil ·net aan die vergadering verduidelik hoe

sake staan met betrekking tot hierdie saak. Reeds I 0 jaar gelede bet ek getrag, in oorleg met my kollega's, om hierdie oogmerk deur 'n stoutmoedige daad te

284

bereik, maar die meerderbeid van my medelede was van mening dat die tyd daartoe nog nie ryp was nie. Ons moes dus maar nog · n bietjie geduld aan die dag le, en ons pogings bet skipbreuk gely. In die toekoms sal ons <lit anders moet aanle en ek doen nou bier ' n beroep op julle om julle belangstelling daarop aan te stuur dat ons deur geduld en volbarding ' n groot organisasie tot stand sal bring in die toekoms." [ 10] ~

9. Gee 'n saaklike opsomming van die volgende stuk:- I Gister het die lndiese afvaardiging op sy terugreis

vertrek, nadat bier met die verteenwoordigers van die I Suidafrikaanse regering 'n voorlopige ooreenoms getref is. Hoe moeilik die taak was wat bierdie konferensie moes aanpak weet elkeen in die land. Dat dus ver­teenwoordigers van die twee lande daarin geslaag is om 'n weg uit te clink wat deur albei aanvaar kan word, spreek boekdele vir die ernstige en opregte begeerte van albei kante om tot 'n wedersydse bevre-digende oplossing te geraak, en vir die tak en die bekwaamheid van die onderhandelaars. Dit bet al geruime tyd aan die land duidelik geword dat die Asiate-vraagstuk noodsaaklikerwys op die een of ander manier aangepak moet word ; langs die bestaande lyne kon die saak nie voortgaan nie. As dit nie kon geskied met die steun en medewerking van Indie nie, clan moes dit geskied sender daardie medewerking en selfs nieteen-staande lndie se teestand. Maar dit is ook duidelik gevoel dat, as dit die geval moes wees, dit nooit heel-temal bevredigend sou werk nie ; afgesien van ander oorwinnings sou In die altyd in 'n besonder gunstige posiesie wees om struikelblokke in ons pad te gooi. Om <lit op te helder. is dit slegs nodig om te berinner aan die gewig wat Suidafrika beg aan die stelsel van repa-triasie, m.a. w. die stuur van lndiers, baie van w1e bier in ons land gebore is, na In die. [ 20]

lllUIHll IU N0000tt573

Afrikaanse Klank- en Sinverwante Woorde

SINONIEME, HOMONIEME EN PARONIEME.

DEUR

0 . van OOSTRUM, 0.1. en ]. H. RADEMEYER, M.A.

131 bis. Prys 3/ 6.

Spreekwoordehoek Afrikaanse Spreekwoorde, Gesegdes, ens., met 'n kort

verklaring van die betekenis en die Engelse ekwiwalent.

DEUR

Dr. KRITZINGER, DE VILLI ERS en PIENAAR.

Vierde druk, 163 bis. Prys 4/6.

Assignments in English for the Highest Classes

of the Secondary Schools, BY

F. ]. EYBERS, B.A.

2/ -.

Duitse T aaloefeninge en T oetsvrae. vir Middelbare Klasse,

deur F. j. EYBERS, B.A.

2/6.

j. L. VAN &HAIK, BPK., UITGEWERS, PRETORIA.

\

Op iedere Boekrak behoor aanwesig te wees v 1r referensie gebruik :

Die twede, verbeterde en belangrik uitgebreide uitgawe

van die

Groot W oordeboek AFR! KAANS-ENGELS en

ENGELS-AFR! KAANS en die nuutste Afrihaanse Spelreels van die SA. Akademie

vir Taal, Lettere en Kuns,

saamgestel deur

DR. M. S. B. KRITZINGER, M.A., H. A. STEYN, M.A., 'M.ED.,

DR. P. C. SCHOONEES, M.A., U. ]. CRONJ f, M.A. met medewerking van

PROF. MAX DRENNAN, M.A., Uniwersiteit van die Witwatersrand, f ohannesburg.

1290 blaclsye, ekstra sterk gebind, duidelike clruk, formaat 7X x 5);,l dm.

P rys 1 5/-.

' n Beperkte aantal is verkrygbaar in twee afsonderlike dele @ 16/- vir die twee dele.