Handboek communicatie DEFINITIEF

Het kleine handboek communicatie

Praktische modellen en vaardigheden

driekdewit.nl

1

De Sporck 10 +31 (0)6 11318238 KvK 51535106 IBAN: NL08 TRIO 0198 4085 44 6042 NP Roermond [email protected] BTW NL 1395.48.555.B01 BIC: TRIONL2U www.driekdewit.nl Coaching & Mindfulness Trainingen voor medewerkers van overheids-‐ en onderwijsorganisaties

Inhoudsopgave

Inleiding .............................................................................................................................................2 Hoofdstuk 1. Communicatie: de basis ...................................................................................3 Hoofdstuk 2. Feedback en feedforward ...............................................................................6 Hoofdstuk 3. Vensters op de wereld......................................................................................8 Hoofdstuk 4. Van dramadriehoek naar winnaarsdriehoek ....................................... 11 Hoofdstuk 5. Johari venster.................................................................................................. 14 Hoofdstuk 6. Kernkwadranten............................................................................................. 17 Hoofdstuk 7. Ruiters van de Apocalyps............................................................................. 20 Hoofdstuk 8. Waarderingstalen........................................................................................... 22 Bronnen........................................................................................................................................... 25

2


Inleiding

In dit boekje vind je een aantal bekende en minder bekende modellen en handvatten voor

het verbeteren van de communicatie tussen mensen. Ik heb ze uitgekozen op hun eenvoud

en praktische toepasbaarheid, zowel op het werk als in de privésfeer.

Elk hoofdstuk bevat een model of handvat dat je los van de andere hoofdstukken kunt

gebruiken. Dat neemt niet weg dat in sommige hoofdstukken wel wordt verwezen naar

andere modellen of handvatten.

Dit boekje gaat over gedrag en het veranderen van gedrag. Modellen die betrekking hebben

op het ‘typeren’ van mensen en het indelen van mensen in categorieën op basis van hun

persoonlijkheid tref je niet aan.

Bij het schrijven heb ik dankbaar gebruik gemaakt van een aantal boeken en websites; een

overzicht vind je achterin. Joop wil ik graag bedanken voor het kritisch lezen van de teksten

en het maken van de illustraties.

Ik wens je veel succes en plezier met het gebruiken van dit boekje. Oh en niet vergeten:

verandering begint bij jezelf

Driek de Wit

gecertificeerd coach en mindfulness trainer

Maak gratis en vrijblijvend kennis met coaching of mindfulness

Ontvang het e-boek ‘Omgaan met verandertrajecten’

Voor meer informatie kijk op www.driekdewit.nl

3


Hoofdstuk 1. Communicatie: de basis

Wat is het? Er zijn heel veel definities van communicatie. De een nog abstracter en ingewikkelder dan de

ander. Vaak volgt er vervolgens een uitgebreide uitleg. Gelukkig, want anders zouden we de

definitie wellicht verkeerd begrijpen en was er geen sprake van communicatie maar van

miscommunicatie ;-) De meest eenvoudige definitie die ik heb kunnen vinden is:

communicatie is de uitwisseling van informatie tussen mensen

Ook zijn er talrijke (basis)modellen van communicatie te vinden. Bij vele daarvan gaat het om

het overbrengen van een boodschap door een zender aan een ontvanger. Soms wordt een

terugkoppellus in het model opgenomen die aanduidt dat de ontvanger op de boodschap kan

reageren.

In het boek ‘Gespreksvoering – Vaardigheden en modellen’ kwam ik een model tegen waarin

iedere deelnemer zówel zender áls ontvanger is. Dat doet in mijn ogen meer recht aan de

werkelijkheid. In de meest eenvoudige vorm ziet het er zo uit:

zender

ontvanger

boodschap

ontvanger

zender

boodschap

4


Dat wat uitgewisseld wordt, in het model ‘boodschap’ genoemd wordt beschreven als

‘informatie’. De term informatie kun je breed opvatten, het gaat niet alleen om feiten maar

ook om gedachten, ideeën en gevoelens. Geen tastbare zaken en daarom moeten ze eerst

‘verpakt’ worden. Taal is dan vaak het verpakkingsmateriaal maar non-verbale signalen zijn

minstens zo belangrijk. Aan de ander vervolgens de taak om de boodschap ‘uit te pakken’.

Bij dat verpakken en uitpakken gaat het vaak mis. We spreken niet altijd dezelfde taal

(letterlijk of figuurlijk) of we interpreteren, vullen in, denken dat de ander toch wel zal

begrijpen wat we bedoelen of andersom: we denken wel te weten wat de ander bedoelt, of

we hebben ons oordeel al klaar en nemen niet eens de moeite om naar een boodschap te

luisteren, laat staan deze te begrijpen. Bij het communiceren kan veel ruis ontstaan en kan

veel mis gaan.

Wat kun je ermee? Miscommunicatie kost veel energie, bemoeilijkt de samenwerking en kan zowel zakelijke als

privé relaties flink onder druk zetten. Met het op een goede manier communiceren kun je dit

voorkomen en zorgen voor een prettige, effectieve samenwerking en voor goede relaties.

Hoe pak je het aan? Hieronder volgen enkele luisteren zendvaardigheden.

Belangrijke luistervaardigheden:

Aandachtgevend (verbaal en non-verbaal) gedrag

Bijvoorbeeld: oogcontact, knikken, mm mm zeggen, ja ja, en toen?

Stellen van open vragen en doorvragen

Denk aan vragen die beginnen met ‘hoe’, ‘wat’ of ‘kunt u iets (meer) vertellen over’.

5


Samenvatten:

Herhaal in korte, eigen bewoordingen wat de ander net gezegd heeft zonder waardering of

oordeel; doe dit geregeld tussentijds in een gesprek en vat aan het einde het hele gesprek

samen.

Reflecteren van gevoelens:

Geef kort en in eigen bewoordingen de belangrijkste gevoelens weer die in de woorden van

de ander doorklinken zodat de ander zich begrepen en geaccepteerd voelt.

Belangrijke zendvaardigheden:

- Breng een overzichtelijke en ordelijke structuur aan in je verhaal

- Hanteer een eenvoudige stijl met korte zinnen

- Gebruik bekende woorden en formuleer duidelijk

- Houd je verhaal bondig en aantrekkelijk

Wil je uiting geven aan persoonlijke gedachten en gevoelens of wil je kritiek uiten,

hanteer dan de feedbackregels uit hoofdstuk 2.

6


Hoofdstuk 2. Feedback en feedforward

Wat is het? Ben je in positieve of in negatieve zin geraakt door het gedrag van iemand anders dan is het

goed dat uit te spreken: feedback geven. Ook is het zinvol na te gaan hoe anderen jouw

gedrag ervaren: feedback vragen.

De aanleiding voor feedback is meestal iets dat gebeurd is. Het is goed om bij het geven of

vragen van feedback de focus te leggen op de toekomst: hoe wil je dat de ander het in de

toekomst doet of hoe kan ik het in de toekomst beter doen. In feite is er dan geen sprake

meer van feedback maar van feedforward1.

Het op een verkeerde manier becommentariëren van iemands gedrag kan zeer kwetsend

zijn en tot een verstoring van de relatie leiden, daarom is het goed om bij het geven en

ontvangen van feedback/feedforward regels te hanteren.

Wat kun je ermee? Relaties verduidelijken en versterken

Begrip voor elkaar vergroten

Uiten van gevoelens

Checken en bijstellen van veronderstellingen

Leren van elkaar

Hoe pak je het aan? Hanteer bij het geven en ontvangen van feedback/feedforward de volgende regels.

Regels voor degene die feedback/feedforward geeft:

• Geef de feedback/feedforward op een voor de ontvanger geschikte plaats en tijd

• Spreek in de ik-vorm. “Ik .......”.

1 Er zijn ook voorstanders van het volledig focussen op het gewenste gedrag in de toekomst (pure feedforward). Dat geeft je echter geen gelegenheid om je gevoel over hetgeen gebeurd is uit te spreken en is daarom minder handig als je positief of negatief geraakt bent.

7


• Richt je op veranderbaar gedrag van de ander en niet op de persoon

• Beschrijf concreet en specifiek gedrag dat je zelf recent hebt gezien of gehoord

• Beschrijf het effect van het gedrag op jou

• Geef de ander tijd om te reageren

• Geef aan wat jij in de toekomst anders zou willen, doe dat ook weer in de ik-vorm

Regels voor degene die feedback/feedforward ontvangt:

• Zie feedback/feedforward als een kans om te leren

• Probeer de feedback/feedforward te begrijpen

• Luister goed en vraag eventueel om verduidelijking

• Interpreteer feedback/feedforward niet als een aanval op jezelf als persoon

• Ga niet argumenteren of verdedigen

• Beoordeel de feedback/feedforward op zijn relevantie / bruikbaarheid

• Doe iets met de feedback/feedforward

• Toon waardering voor de feedback/feedforwardgever

8


Hoofdstuk 3. Vensters op de wereld

Wat is het? Iedereen kijkt op een bepaalde manier naar zichzelf en naar anderen. Als je de werkelijkheid

sterk vereenvoudigt zijn er vier mogelijkheden; in de Transactionele Analyse2: ‘Vensters op

de wereld’ genoemd. Niemand kijkt de hele tijd door hetzelfde venster. Maar mogelijk is er

wel een venster waar je het vaakst door kijkt. Als je je daar eenmaal bewust van bent kun je

ervoor kiezen om je kijk op de wereld te veranderen.

Ik –

Jij +

Hulpeloos

Ik +

Jij +

Helend (Oplossend)

Ik –

Jij –

Hopeloos

Ik +

Jij –

Hooghartig

2 De Transactionele Analyse is een theorie over persoonlijkheid, communicatie en verandering, ontwikkeld in de jaren 1950-1960.

9


Toelichting op de vier vensters:

1. Ik ben niet OK, jij bent wel OK (ik- jij+)

Je vindt jezelf minder, kleiner dan anderen. Je straalt hulpeloosheid uit en afwachtendheid.

Je venster op de wereld zal je snel het stempel “gebrek aan zelfvertrouwen” geven.

2. Ik ben OK, jij bent OK (ik+ jij+)

Je voelt je goed over jezelf en dat geeft je de ruimte om positief naar anderen te kijken. Dit is

het meest gezonde en effectieve venster om door naar de wereld te kijken. Je wereldbeeld is

realistisch en gebaseerd op feiten. Je bent constructief, coöperatief, reflectief en productief.

3. Ik ben OK, jij bent niet OK (ik+ jij-)

Je hebt de neiging om anderen te vertellen hoe zij zich moeten gedragen. Je acht hen niet in

staat om je advies op te volgen. Je gaat er vanuit dat anderen niet aan jouw standaard

kunnen voldoen. Wanneer je vanuit dit venster naar de wereld kijkt, heb je wellicht een

hooghartige en zelfingenomen uitstraling.

4. Ik ben niet OK, jij bent niet OK (ik- jij-)

Het meest ineffectieve venster op de wereld. Je ziet alleen het falen in jezelf en anderen. Je

gelooft niet dat zaken oplosbaar zijn. Je ontwikkelt vanuit dit venster op de wereld een

moedeloze uitstraling. Hierdoor gaan mensen je mijden wat je verwachtingen bevestigt.

Wat kun je ermee? Wanneer je weet door welk venster jij (geregeld) naar de wereld kijkt, is dat heel nuttig: je

kunt dan – indien gewenst – je kijk op de wereld aanpassen. Het is een goed streven om

zoveel mogelijk vanuit het venster ‘ik OK, jij OK’ te denken en te doen.

Hoe pak je het aan? Teken het bovenstaande diagram over op een vel papier en zet een paar dagen stippen in

het diagram voor situaties die je meemaakte. In welk hokje zat je? Als je dit een paar dagen

gedaan hebt, kijk je in welk hokje je het vaakst zat.

10


Zit jij het vaakst in het hokje ‘ik OK, jij OK’ dan kun je je hooguit afvragen hoe je ervoor zorgt

dat dit zo blijft.

Vaker in een of meer van de andere hokjes? Analyseer dan een of meer van de situaties

waar je stippen voor gezet hebt door jezelf de volgende vragen te stellen:

• Wat is de situatie/gebeurtenis?

• Wie zijn er bij?

• Wat zijn jouw gedachten en gevoelens (emotioneel en fysiek)?

• Hoe reageer jij?

• Wat is het effect van jouw reactie?

• Hoe reageren anderen?

• Wat doe jij vervolgens?

• Wat zou je eigenlijk willen doen?

• Hoe ga je dat in een vergelijkbare situatie in de toekomst doen?

• Wie of wat kan je daarbij helpen?

11


Hoofdstuk 4. Van dramadriehoek naar winnaarsdriehoek

Wat is het? Loopt een gesprek moeilijk dan is de kans groot dat je in de dramadriehoek zit. De

dramadriehoek kent drie rollen (aanklager, redder en slachtoffer) die elkaar in stand houden

of versterken. Let op: In een en hetzelfde gesprek kunnen mensen meerdere keren van rol

wisselen.

De drie rollen

Slachtoffer

Een ‘slachtoffer’ voelt zich in die rol gedrukt door van alles om zich heen. Eigenlijk neemt

hij/zij geen verantwoordelijkheid. Hij/zij gebruikt vaak zinnen als ‘Ja, maar …’ of ‘Ik kan er

toch ook niets aan doen…’ .

Aanklager

De ‘aanklager’ kan agressief overkomen door zinnen als ‘Aan jou heb ik ook niets’ en ‘Kun je

niet eens stoppen met dat gezeur’. De aanklager valt anderen aan. Hij/zij weet het altijd

beter.

Redder

De ‘redder’ is iemand die anderen te veel helpt. Hij neemt verantwoordelijkheid van anderen

over en maakt graag anderen van zijn hulp afhankelijk.

Door deze rollen aan te nemen wordt in feite (soms bewust maar meestal onbewust) een

spel gespeeld. Dit spel kan een grimmig karakter krijgen en letterlijk uitlopen op een ‘drama’.

In figuur 1. Symboliseert de rode driehoek een waarschuwing; een stopteken en staat in een

wankel evenwicht (op de punt). Dit negatieve circuit gaat vaak samen met een structureel

gebrek aan informatie uitwisseling.

12


Wat kun je ermee? Doorbreken van het spel is noodzakelijk om ruimte te creëren om te komen tot effectieve

communicatie waarbij vanuit de basishouding (ik+ jij+) (zie ook hoofdstuk 3) gewerkt wordt

aan het uitwisselen van informatie; gelijkwaardig en respectvol. Op die manier kom je in de

(groene) ‘winnaarsdriehoek’ terecht die op een stevige basis staat.

Figuur 1. De rode dramadriehoek en de groene winnaarsdriehoek

13


Hoe pak je het aan? Hoe doorbreek je het ‘spel’? (stop rood en start groen)

• Herkennen: bij jezelf en de ander. Erkennen dat je in een rol zit.

• Stoppen: ook al weet je nog niet wat je dan wel moet doen.

• Doe iets anders: als je weet wat je normaal gesproken doet, doe dat dan niet, doe

iets anders. Verander niet de ander, verander jezelf.

• Jezelf en de ander serieus nemen: de informatie is er altijd, alleen wordt ie niet

altijd meegenomen, benoemd. We luisteren niet tijdig naar onze signalen. Negeer ze

niet.

• Experimenteer: doorbreek rituelen.

Er is lef nodig om het spel te doorbreken of beter nog te voorkomen en om te gaan met

de werkelijkheid; open te zijn over wat je nodig hebt en eigen verantwoordelijkheid te nemen.

• Het vraagt van het slachtoffer realistisch te doen, verantwoordelijkheid te nemen

voor eigen gedachten, gevoelens en behoeften; zich kwetsbaar op te stellen én zelf

actief te zoeken naar oplossingen voor problemen.

• De redder schuift op naar positie ‘helpend’ en doet niets meer of minder dan

afgesproken.

• De aanklager schuift op naar het geven van feedback/feedforward zonder de ander

te kwetsen en geeft daarbij duidelijk zijn eigen grenzen aan (zie ook hoofdstuk 2).

14


Hoofdstuk 5. Johari venster

Wat is het? Het Johari venster, genoemd naar Joseph Luft en Harry Ingham, is een eenvoudig model dat

de veranderingen verduidelijkt in hoe iemand zichzelf ziet en hoe hij door anderen gezien

wordt in de loop van een communicatieproces. Het eigen gedrag (maar ook kennis,

vaardigheden en houdingen) kun je in verschillende gebieden onderbrengen.

Bekend

aan mijzelf

Onbekend

aan mijzelf

Bekend aan anderen

A.

Open

ruimte

C.

Blinde

Vlek

Onbekend aan anderen

B.

Verborgen

gebied

D.

Onbekend

gebied

A. Open ruimte: dit kwadrant staat voor de dingen die je over jezelf weet en die anderen

over jou weten. Het betreft: gedrag, kennis, vaardigheden en houdingen.

B. Verborgen gebied: Dingen die je over jezelf weet maar die anderen niet weten.

C. Blinde vlek: Je blinde vlek gaat over dingen die jou betreffen die je zelf niet ziet maar

anderen wel. Het kan gaan over simpele informatie of diepgaande zaken (bijv. gevoelens

van tekortschieten, incompetentie, afwijzing e.d.) die moeilijk onder ogen te zien zijn maar

die een ander wel ziet.

D. Onbekend gebied: Het laatste kwadrant betreft dingen die jij niet weet en anderen ook

niet.

15


Wat kun je ermee? Het doel van het Johari venster is de open ruimte vergroten. Als je informatie over jezelf

deelt, vergroot je de open ruimte (in verticale zin) en verklein je het verborgen gebied. Als je

feedback krijgt, wordt je open ruimte groter (in horizontale zin) en je blinde vlek kleiner.

Door de open ruimte te vergroten:

• Verbeteren je relaties; anderen leren jou beter kennen, er is meer openheid tussen

jou en anderen

• Leer je jezelf beter kennen; je krijgt meer begrip voor je eigen gedrag en van daaruit

ontstaat de ruimte om het te veranderen

• Begrijpen anderen je beter waardoor je meer kunt ontspannen; het verbergen van wie

je bent en wat er in je omgaat kost veel inspanning

Hoe pak je het aan? Zoals gezegd kun je de open ruimte op twee manieren vergroten:

• Door informatie over jezelf te delen met anderen

• Door informatie over jezelf aan anderen te vragen en te krijgen

Natuurlijk is het niet altijd handig of gepast om informatie over jezelf te geven, met name als

het persoonlijke gedachten of gevoelens betreft. Wanneer wel?

• Wanneer je gedachten of gevoelens belemmerend werken

• Als je je standpunt of gevoel wilt toetsen aan dat van de ander

• Om je argumenten meer kracht bij te zetten

• Om de visie van de ander op jouw gedachten en gevoelens te vernemen

Als je uiting geeft aan je gedachten of gevoelens kun je de regels voor het geven van

feedback/feedforward uit hoofdstuk 2 hanteren.

Vraag je informatie over jezelf aan anderen, hanteer dan de regels voor het ontvangen van

feedback/feedforward uit hoofdstuk 2.

16


Het Johari venster met meer open ruimte na het onthullen van jezelf en het vragen van

feedback:

Bekend aan

mijzelf

Onbe-

kend

aan

mijzelf

Bekend aan anderen

Open

Ruimte

Blinde

vlek

Onbekend aan anderen Verborgen gebied

Onbekend

gebied

17


Hoofdstuk 6. Kernkwadranten

Wat is het? Het kernkwadrantenmodel van Daniel Ofman is een model voor persoonlijke ontwikkeling,

dat je ook kunt gebruiken om moeizaam verlopende samenwerking of conflicten te

analyseren.

Volgens Ofman bezit elk mens kernkwaliteiten: sterke punten die iemand kenmerken en

maken tot wie hij/zij is.

Deze kwaliteiten worden een valkuil als je erin doorschiet. Je kwaliteit wordt dan een

negatieve eigenschap.

Zoals iedereen kernkwaliteiten heeft, heeft ook iedereen valkuilen. Als een ander doorschiet

in een bepaalde kwaliteit, kan dat bij jou irritatie oproepen. Jouw reactie daarop wordt een

allergie genoemd. Zo'n allergie heeft vaak te maken met een kwaliteit van jezelf. Als je erg

bescheiden bent, kun je je mateloos storen aan mensen die zichzelf continu op de borst

kloppen.

Die vervelende eigenschap van de ander is natuurlijk ook een kwaliteit waarin hij/zij is

doorgeschoten. En het mooie is dat juist voor degene die er allergisch voor is, de kwaliteit

die achter deze allergie ligt een belangrijk ontwikkelpunt kan zijn. Dit wordt dan

de uitdaging genoemd.

Erger je je regelmatig aan de passiviteit van een ander? Kijk dan welke kwaliteit daarachter

zit. Is iemand bijvoorbeeld bedachtzaam of geduldig en daarin doorgeschoten? Grote kans

dat dat nou juist jouw uitdaging, is omdat je zelf soms te drammerig bent. Je kunt dus veel

leren van de mensen aan wie je je het meest ergert.

18


Kernkwadranten Een kernkwaliteit met de erbij horende valkuil, allergie en uitdaging kun je weergeven in een

kernkwadrant, wat je vervolgens kunt ‘schakelen met’ een kernkwadrant van degene

waarmee je moeizaam samenwerkt of een conflict hebt.

Een voorbeeld: de ‘geschakelde’ kernkwadranten van Piet (blauw) en Kees (groen).

Kernkwaliteit

Daadkracht

Valkuil

Drammerigheid

Kernkwaliteit

Bedachtzaamheid

Valkuil Allergie

Passiviteit

Uitdaging

Ruimte geven

Allergie

Onbezonnenheid

Uitdaging

Initiatief tonen

Wat kun je ermee? Met het model kun je moeizaam lopende samenwerking of conflicten analyseren. Het geeft

inzicht en geeft bovendien concreet aan wat de ontwikkelpunten van jou en de ander zijn. In

het voorbeeld: Als Piet zich oefent in het anderen meer ruimte geven en Kees zich

bekwaamt in het vaker nemen van initiatieven dan zal de samenwerking een stuk soepeler

verlopen. Het mooie is dat ze op deze punten van elkaar kunnen leren.

19


Hoe pak je het aan? Stel de kernkwadranten samen met de betrokkene(n) op en bespreek ze open. Gebruik je

eigen kernkwadrant(en) als uitgangspunt (stel geen kernkwadranten voor anderen op). Begin

met het inventariseren van je sterke punten en werk deze uit via de valkuil, uitdaging en

allergie. Vind je het lastig om je eigen sterke punten te noemen of is er sprake van een

duidelijk conflict dan kun je ook bij de allergie(en) beginnen. Bedenk dat je een kernkwadrant

niet zondermeer diagonaal kunt spiegelen om het kernkwadrant van de ander te vinden.

20


Hoofdstuk 7. Ruiters van de Apocalyps

Wat is het? John M. Gottman introduceerde in zijn boek ‘What predicts divorce?’ de ‘vier ruiters van de

Apocalyps’. Gottman deed langdurig onderzoek naar problemen van koppels. De vier ruiters

van de Apocalyps zijn vormen van gedrag die, als ze regelmatig optreden, uitstekende

voorspellers zijn van verbroken of blijvend slechte relaties. Alhoewel de vier ruiters

gebaseerd zijn op problemen bij stellen kan hun aanwezigheid op de werkvloer ook zeer

destructief zijn.

De vier ruiters zijn:

Kritiek: Kritiek wordt gesteld in algemene termen in plaats van zich te richten op specifiek,

concreet gedrag. Het is gericht op de persoonlijkheid van de ander. Bijvoorbeeld: jij denkt

ook nooit ergens aan, je bent volledig onbetrouwbaar.

Minachting: Minachting bestaat uit een aantal gedragingen die afkeer aangeven.

Voorbeelden van minachtend gedrag: sarcasme, uitlachen, uitschelden, met de ogen rollen,

iemand voor gek zetten en neerbuigend doen. Het is altijd respectloos.

Verdediging: Dit gedrag draagt de volgende boodschap uit: Ik ben niet het probleem, jij bent

het probleem. Je vermijdt het verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen gedrag door naar

de ander te wijzen.

Terugtrekking: Je afkeren van het conflict en van de relatie. Dat kan op allerlei manieren,

bijvoorbeeld door je achter de krant te verstoppen, niet meer te praten met je partner of het

huis te verlaten.

21


Herken je een van deze ruiters dan is dat geen reden tot

paniek! Iedereen vertoont wel af en toe een van deze

gedragsvormen.

Pas als jij en/of je partner dit dag in dag uit doen is het

risico groot dat je relatie eindigt in een breuk of

onherstelbaar aangetast wordt. Er staat je dan wat te doen

om het succes en geluk van je relatie veilig te stellen.

Wat kun je ermee? Als je je ervan bewust bent dat een of meer ruiters veelvuldig door jouw relatie galopperen

dan is dat de eerste stap naar het verbeteren van je relatie.

Hoe pak je het aan? Je kunt veel doen om je relatie te verbeteren. Enkele suggesties:

• Richt je op dat wat valide is in wat je partner zegt en ga daar op in (een kern van

waarheid zit er altijd in)

• Spreek met respect ook als je boos bent

• Oefen om met liefde naar jezelf en je partner te kijken ook als je afstand voelt of

gedurende een ruzie

• Kom afspraken altijd na (of ‘onderhandel’ opnieuw als je dit echt niet lukt)

• Als je iets wilt van je partner zorg er dan voor dat je altijd duidelijk, eenvoudig en

specifiek bent

• Sta altijd open voor pogingen van je partner om het goed te maken (dit kan heel

subtiel zijn, bijvoorbeeld een bepaalde blik)

• Gebruik een of meer van de modellen uit de hoofdstukken 2 t/m 6 van dit boekje om

de communicatie met je partner te verbeteren

• Toon dagelijks je waardering voor je partner, doe dat op een voor je partner

aansprekende manier (zie hoofdstuk 8)

22


Hoofdstuk 8. Waarderingstalen

Wat is het? Ieder mens heeft een fundamentele behoefte aan erkenning. Die erkenning kun je deels uit

jezelf halen, maar daarnaast is het van wezenlijk belang dat je erkenning krijgt van anderen.

Daarvoor is het nodig dat we aan elkaar onze waardering laten blijken. Het is goed je te

realiseren dat iedereen zo zijn eigen voorkeuren heeft als het gaat om het ontvangen van

blijken van waardering.

Dr. Gary Chapman noemt vijf ‘waarderingstalen’ als het gaat om liefdesrelaties:

Positieve woorden: Complimenten en opbouwende woorden

Tijd en aandacht: Samen zijn, leuke dingen doen en aandacht hebben voor elkaars

verhaal en bezigheden.

Cadeaus: Een bosje bloemen, een zelfgemaakt cadeautje, een leuke kaart,

zomaar een aardigheidje of juist een zeer speciaal cadeau dat

gerelateerd is aan een belangrijke datum of gebeurtenis.

Dienstverlening: Wat doen in huis of tuin, een boodschap doen, je partner helpen bij

zijn/haar werk, etc.

Aanraking: Een knuffel, een zoen, elkaars hand vasthouden, even aanraken.

Relaties tussen collega’s zijn formeler dan die tussen liefdespartners of vrienden, waardoor

niet alle hiervoor genoemde voorbeelden passend zijn:

Aanraking is op het werk minder voor de hand liggend of zelfs ongepast of

ongewenst.

23


Bij tijd en aandacht kun je denken aan collegiaal samenwerken aan taken,

teambuildingsactiviteiten of samen wat gaan drinken na het werk.

Als je een collega ergens mee wilt helpen vraag dan eerst of de ander dat wel wil,

doe het op de manier zoals de ander wil dat het gebeurt, pas op dat je niet gaat

‘redden’ (zie hoofdstuk 4) en wees duidelijk over je eigen mogelijkheden en

beperkingen (bijv. in tijd).

Het uitspreken van waardering is normaal op de werkvloer of zou dat moeten zijn. Dit

kan 1-op-1 maar ook in een groepscontext. Van leidinggevenden verwachten we

zelfs dat ze dit doen richting medewerkers. Andersom kan natuurlijk ook geen kwaad

;-)

Bij het geven van cadeaus aan collega’s is het belangrijk dat deze aansluiten bij de

interesse of hobby van de collega zodat uit het cadeau blijkt dat je je echt verdiept

hebt in de ander. Je kunt ook denken aan het (zomaar) trakteren op wat lekkers,

zelfgemaakts of fruit uit eigen tuin.

24


Wat kun je ermee? De vijf waarderingstalen en het gebruik ervan op een manier die aansluit bij de voorkeuren

van je partner kan je relatie sterk verbeteren. Ook op de werkvloer is blijk geven van

waardering een goede manier om de sfeer en de relaties tussen collega’s te verbeteren.

Hoe pak je het aan? Misschien weet je al lang welke waarderingsvorm(en) bij jouw partner het beste aankomen of

denk je dit te weten. Het is zeker niet verkeerd om dit te checken.

Leg je partner de vijf waarderingstalen eens voor en vraag welke taal/talen hem/haar het

meeste aanspreekt/aanspreken3.

Ga daarnaast na welke vorm of vormen van waardering jijzelf het liefst ontvangt en spreek

dit zonodig uit naar je partner. Jouw voorkeursvorm in de liefde kan trouwens verschillen van

jouw voorkeursvorm op het werk.

Vraag je eens af of jij op je werk wat vaker je waardering voor je collega’s en

leidinggevenden kunt laten blijken. Houd er hierbij rekening mee wat als passend wordt

gezien in jouw specifieke werkomgeving en sta er bij stil dat zaken als ‘eerlijkheid en

rechtvaardigheid’ op het werk een rol kunnen spelen.

3 Op internet kun je ook tests vinden om te achterhalen welke waarderingstalen je aanspreken. Bijvoorbeeld hier: http://www.5lovelanguages.com/profile/

25


Bronnen

Rozemarijn Dols, Professionele Loopbaancoaching, 2009

Gary Chapman, The Five Love Languages, 2010

Carola van Dijk, Assertief op het werk,1997

Roos Ikelaar, Cursusmateriaal Training Transactionele Analyse, 2015

Center for Right Relationship, Cursusmateriaal ORSC Fundamentals, 2003

Henk T. Van der Molen, Frits Kluytmans en Marret Kramer, Gespreksvoering –

Vaardigheden en modellen, 1995

www.carrieretijger.nl

www.leren.nl

www.coachy.nl

Handboek communicatie DEFINITIEF

Documents

Transcript of Handboek communicatie DEFINITIEF