Groeningen

Herfst (oktober) 2009, 33ste jaargang nr. 4

Een uitgave van de IVN-afdeling Groningen/Haren

Groeningen verschijnt 4 maal per kalenderjaar

http://www.ivn-groningenharen.nl/

Meidoornlaan 3

9771 AN Sauwerd

tel. 050-5269734

Herfst 2009

1

Agenda

Zaterdag 14 november Excursie Westerbroekstermade- en Onnerpolder

Zaterdag 9 jan. 2010 Excursie in het Lauwersmeer

Zondag 10 januari Bomenexcursie in het Quintusbos

Zondag 14 februari Bomenexcursie in Park Groenestein

Zaterdag 13 maart Voorjaarsplantenexcursie Noorderplantsoen

Voorjaar 2010 Basiscursus planten determineren

Hele jaar Nectarkroeg in Hortus Haren

Vacatures

1. Trekker voor de activiteitenwerkgroep zie blz. 4

2. Medewerkers monitoring Onnerpolder zie blz. 7

Meer informatie elders in deze Groeningen

!! De meest actuele informatie t.a.v. de agenda is te vinden op de website:

http://www.ivn-groningenharen.nl/

Foto omslag: Prinsentuin (foto H. van Steenis)

Groeningen 2009-4

2

Herfst 2009

3

Inhoudsopgave

Van het bestuur............................................................4

Van de redactie ............................................................6

Oproep: Wie monitort mee voor Hunze & Aa’s?........7

Impressies van een excursie naar de Prinsentuin.........8

Onze ‘Mem’ is niet meer….......................................10

Boswandeling in binnenstad......................................12

De kleine modderkruiper ...........................................15

De huiszwauwtil ........................................................16

Vooraankondiging Basiscursus planten determineren17

Plantenexcursie Friescheveen....................................18

Een biologisch moment: Je vraagt je af….................20

Persbericht Natuurplatform Drentsche Aa … ...........21

IVN-programma herfst/winter/voorjaar 2009/2010 ..22

Excursieprogramma...............................................22

Cursusprogramma..................................................22

Adressen e.d. .............................................................23

IVN-Afdeling Groningen/Haren............................23

Bestuur...................................................................23

Ledenadministratie ................................................23

Contributie/administratie .......................................23

Indeling werkgroepen en coördinatoren ................24

IVN Consulentschap Groningen...........................24

Groeningen 2009-4

4

Van het bestuur

Beste leden en donateurs,

Het is herfst. De tijd van mooie kleuren, stevige wandelingen en

goudgele zonnestralen. Dit laatste wordt door fotografen ook wel het

gouden licht genoemd. Met name ’s ochtends, wanneer na een heldere

nacht de zon op komt, lijkt de zon de aarde te willen bedekken met een

gouden laagje. Ondanks de afnemende warmte is dit toch iets om je op te

verheugen en eens vroeg voor op te staan.

Met onze vereniging gaat het verder prima, hoewel het de laatste tijd wel

kalmpjes is. En dan bedoel ik niet op het gebied van activiteiten. Er

heerst rust in onze vereniging. Maar dat is ook niet zo gek: alle

werkgroepen zijn goed bemenst en ook de bestuursfuncties zijn allemaal

goed ingevuld. Gelukkig is ook aan de zoektocht naar een nieuwe

voorzitter een einde gekomen! Nou ja, een nieuwe?

Vanwege het wegvallen van een andere vrijwilligersfunctie heb ik zelf

meer tijd tot mijn beschikking. Bovendien vind ik de samenwerking in

het bestuur, zowel het Algemene als het Dagelijkse Bestuur, zo goed, dat

ik met veel plezier het voorzitterschap invul. De komende

ledenvergadering zal ik mij dan ook voor een nieuwe periode van drie

jaar verkiesbaar stellen als voorzitter.

Dan nog wel twee kanttekeningen:

Allereerst zijn niet alle werkgroepen actief: de activiteitenwerkgroep kent

momenteel een slapend bestaan. Dat zou anders kunnen. Daarvoor zijn

een paar enthousiaste IVN-ers nodig, die tijd hierin willen steken. Zij

hoeven niet perse zelf activiteiten te ontplooien, maar wat wel belangrijk

is, is dat zij de groep bij elkaar halen. Of om het eenvoudig te zeggen:

een bijeenkomst organiseren, een agendaatje maken en de werkgroep-

leden uitnodigen deze bij te wonen. Maar mocht u zelf iets leuks willen

organiseren, dan kan dat natuurlijk ook! Bent u een goede regelaar en

hebt 4 uurtjes in de maand over in uw agenda? Neem dan contact met mij

op! Mijn adres staat achterin deze Groeningen.

Ten tweede blijft de zoektocht naar een nieuwe locatie een heidens

karwei. De toezegging van de gemeente te helpen heeft tot nu toe niets

Herfst 2009

5

opgeleverd. Het lijkt erop dat het duurzaamheidcentrum, waar wij bij in

zouden komen, er helemaal niet komt. Wanneer u nog een goed idee

heeft, houden wij ons aanbevolen.

Waar het ook nog wat aan schort is onze binding en communicatie met

het landelijke bestuur in Amsterdam. Nu is dat niet alleen ons probleem.

Bijna alle afdelingen hebben moeite hun problemen duidelijk te maken

aan ons landelijke hoofdbestuur. Echter ook de landelijke organisatie

vindt het moeilijk om van de afdelingen een mening los te krijgen over

beleidszaken. Oftewel het is, zoals een direct betrokkene zei, alsof een

bruid en bruidegom om elkaar heen staan te dansen maar elkaar niet

kennen.

Op dinsdag 13 oktober zijn daarom de besturen van de Groningse

afdelingen en de mensen die hen vertegenwoordigen op het landelijke

niveau samen met vertegenwoordigers van het landelijke bestuur om tafel

gaan zitten. Daar zijn een aantal goede en concrete afspraken gemaakt.

Het landelijke bestuur gaat korte en duidelijke vragen stellen voor

aanvang van een bijeenkomst. De afdelingen gaan hier antwoorden op

geven, die worden verzameld door onze landelijke representanten. Ik heb

er wel vertrouwen in dat het gaat werken, mede omdat onze

vertegenwoordigers in de landelijke organisatie zeer capabele mensen

zijn.

Tenslotte een nieuwe ontwikkeling. Haast vanzelfsprekend is dat digitaal

en via het internet. Het project heet ‘MijnIVN’ en is een soort bibliotheek

(database), waar je informatie kunt vinden en waarop je ook informatie

kunt zetten. U moet dan denken aan foto’s, cursusmateriaal, lezingen,

achtergrondartikelen, etc. Het is bedoeld voor en door IVN-ers. Alleen

leden en donateurs van het IVN kunnen erbij en erop. Een mooi initiatief

met een groot praktisch nut. U leest en hoort daar ongetwijfeld meer over

in deze of een volgende Groeningen.

Namens het bestuur,

Gert Jan Huiskes, voorzitter

Groeningen 2009-4

6

Van de redactie

Het gaat langzaamaan al weer richting de kortste dag van het jaar. Wat

betekent rond deze tijd in het donker opstaan en in het donker

thuiskomen c.q. avondeten. Dat wordt nu weer even uitgesteld met de

wintertijd (ofwel de ‘gewone’ tijd) die ingaat. Ertussendoor kan het nog

heel mooi weer zijn deze tijd. Dat hadden we bij een wandeling langs

drie vennen, die we uit een wandelboekje haalden van IVN Zuid-Laren.

Prachtig gebiedje vlakbij huis dat we nog niet kenden. Heel mooi licht

die dag, zodat ik met een eenvoudig cameraatje prachtige foto’s kon

maken Het gebiedje ligt tussen Zuid-Laren en Tynaarlo t.h.v. de afslag

N34. Je kan daar parkeren op de Carpoolplaats, de ingang van het pad

ligt naast een wijnvatenhandel. Leuk zo’n boekje met wandeltips in je

directe omgeving, net zoals ons eigen www.groeningen.net ….

Verder las ik in augustus nog een krantenartikel over dat contact met de

natuur van positieve invloed is op het dagelijkse functioneren van de

mens. Een glimp of foto zou zelfs voldoende zijn. Je wordt er relaxter,

blijer en gelukkiger van bleek uit een onderzoek. Eigenlijk weet iedereen

dat wel, maar moeten dit via onderzoek eerst nog bevestigd worden. Ik

ben dus benieuwd of deze Groeningen dat positieve effect op u heeft ….

Dan nog het scharrelen in de archieven. Ja, dat blijkt nog heel wat werk

te zijn. Ik tracht nu de historie van de Groeningen in beeld te krijgen. Wat

was het allereerste exemplaar? Hoe vaak kwam deze in het begin uit etc.

Het eerste exemplaar ontstond in 1977 bij het samengaan van de IVN-

afdelingen Haren en Groningen tot de huidige afdeling. Eind jaren ’70

waren de boekjes wat dunner, veel leuke tekeningen, zelfs mopjes, en

was er een werkgroep ‘Schoolbioloog’ zeer actief. Ook toen veel

informatie over het Lauwersmeer en de Eemsmond. Gebieden die ‘ver

weg’ liggen van Groningen en Haren. Ook voor mij nog een déjà vu: het

werk was gekopieerd op dat (lelijke) grijze gerecyclede papier.

Het lijkt er trouwens op dat het een compleet archief is, al heb ik dat nog

niet helemaal op orde. En we krijgen gelukkig ook archiefmateriaal

toegereikt van leden. Daarmee kunnen we het zeker completeren en op

termijn ook zorgen dat het geborgd wordt in bijvoorbeeld het Groninger

Archief. In de volgende editie meer over de oude Groeningen-edities.

Herfst 2009

7

In de laatste editie van 2009 wederom een aanbod aan excursieverslagen,

oproep, aankondigingen, weetjes en excursies omtrent NME.

Ook aandacht voor twee nieuwe adverteerders in deze Groeningen. Kent

U ze reeds? Zo niet, zoek ze eens op. En vergeet ook de andere

adverteerders niet natuurlijk.

En dan ook weer zo’n mooie voorkant. Het wordt toch steeds fraaier,

zeker als je het (met alle respect) vergelijkt met de eerste Groeningen.

Het wordt namelijk ook steeds makkelijker en relatief goedkoper wat dat

betreft. Hoe zal dat over 10 jaar zijn? Alleen nog een digitale versie op je

e-reader (zo’n apparaat waarmee je digitale teksten kan lezen)?....

Als laatste meld ik U dat de sluitingsdatum voor het inleveren van

stukjes, (wetensw-)aardigheden, cursusinformatie en -verslagen en

nieuwtjes voor de zomereditie van de Groeningen 4 januari 2010 is. De

verschijningsdatum op uw deurmat is dan halverwege die maand.

Veel leesplezier gewenst met deze Groeningen!!

Kees van de Ven

Reacties Per e-mail: ivngroeningen@planet.nl

Per post: IVN-Afdeling Groningen/Haren, t.a.v. de Groeningen,

Postbus 1573, 9701 BN Groningen

Oproep: Wie monitort mee voor Hunze & Aa’s? Het waterschap Hunze & Aa’s is bezig om voor hun beheersgebied

samen met verschillende organisaties te komen tot een gedragen

watersysteemherstel i.c.m. toekomstige uitdagingen als bijv. de effecten

van klimaatverandering. In het Watersysteemplan staan een groot aantal

maatregelen. Deze maatregelen dienen gemonitord te worden. Hiertoe

worden (belangen-)organisaties gevraagd om een klein deel van de

monitoring op zich te nemen. Doel hiervan is vooral feeling houden

tussen de organisaties. Aan het IVN Groningen/Haren is gevraagd om

een 100 meter van een water in de Onnerpolder te monitoren op planten

(ook mossen), insecten, vlinder, libellen, vogels en kleine zoogdieren.

Omdat niemand dit alleen kan en dat dat ook niet gezellig is, vragen wij

mensen om mee te werken aan deze inventarisatie! Meer informatie nodig? Deze is te verkrijgen via Peter Driessen, tel. 050-

5343781 of e-mail: boele02@home.nl.

Groeningen 2009-4

8

Impressies van een excursie naar de Prinsentuin

De Prinsentuin is in de 17de

eeuw aangelegd als ‘lusthof’ voor de

Stadhouders van Oranje-Nassau. Ook nu is de tuin nog een lust voor het

oog. De deelnemers genoten van de veelkleurige rozen in strak gesnoeide

buxushagen in het midden van de tuin. Vanaf die plek een prachtig

uitzicht op het Prinsenhof, ooit gebouwd als fraterhuis. En op de

zonnewijzer die de plaatselijke tijd aangeeft en de lengte van de dag

uitdrukt in uren zonneschijn. Heel rustgevend.

Zonnewijzer (foto H. van Steenis)

Daarna door de loofgang, met vensters die uitkijken op vrolijke

éénjarigen. De schaduw zorgt voor bescherming van de huid tegen teveel

zonnestralen. Vroeger in trek bij de adellijke dames om hun teint blank te

houden. Ter onderscheiding van het gewone volk dat buiten moest

werken. Vervolgens langs de oude kastanjeboom, die het verval in de

19de

eeuw en de restauratie daarna overleefd heeft.

Het einddoel was de kruidentuin. Met kruiden die al eeuwenlang gebruikt

worden om zwaar eten beter te kunnen verteren, zoals bijvoet, wijnruit,

citroenkruid en bonenkruid. Of juist gegeten worden om de eetlust op te

wekken, zoals de wortel van de kalmoes of de bladeren van de

Herfst 2009

9

pepermunt. Weer andere kruiden helpen tegen ontstekingen, als

voorbeelden duizendblad, kamille en salie. Borage of komkommerkruid

voorkomt het uitdrogen van de huid en veroudering. Het oranje melksap

van de stinkende gouwe is een goed middel tegen wratten. In het

Russisch heet de plant niet voor niets ‘schoon lijf’. Vingerhoedskruid

wordt gebruikt tegen hartritmestoornissen.

Prinsentuin (foto H. van Steenis)

Veel planten hebben namen die verwijzen naar hun geneeskrachtige

werking. Vrouwenmantel zorgt voor het samentrekken van de

baarmoeder, boerenwormkruid verdrijft wormen en parasieten, wolfskers

of doodskruid is zeer giftig, maankop of slaapbol bevat morfine en

codeïne.

Janneke van Steenis

Groeningen 2009-4

10

Onze ‘Mem’ is niet meer….

Onlangs bereikte ons het droeve bericht dat Mem Wedman op 19

augustus j.l. is overleden. Zij is op 96 jarige leeftijd ‘vredig

weggegleden’ uit dit leven. Aldus de aanhef op de rouwkaart. Dat dit

leven niet alleen maar lang was, maar ook heel bijzonder, zal iedereen die

haar binnen het IVN gekend heeft, met mij eens zijn.

Persoonlijk ben ik haar voor het eerst tegengekomen toen ze nog actief

bij scholen aan de weg timmerde voor haar ‘werkkampen’. Een uiterst

gedreven ‘tante’, die van wanten wist. Ik had toen nog geen flauw idee

wat haar leeftijd was, maar die moet toen ook al in de 70 zijn geweest!

Toch bijzonder dat je op zo’n leeftijd nog zoveel voor jongeren kan

betekenen.

Ze was tijdens het werken in de natuur bijkans onvermoeibaar als het

ging om de ‘inwendige mens’ van eten en drinken te voorzien. Later ben

ik haar bij bestuursvergaderingen tegengekomen. Die werden tot voor

enkele jaren terug nog regelmatig bij haar aan huis gehouden, zo niet, dan

was er wel iemand die haar een lift gaf. Zo kon ze dan op haar manier

intens van die vergaderingen genieten, had zo echt het gevoel er nog

helemaal bij te horen. Voor ons was de spreekwoordelijke boterkoek

altijd een feest, daarmee nam ze iedereen voor zich in. Wilde je haar met

iets blij maken, dan kon je haar geen groter plezier doen dan een

piepklein boeketje bloemen of wat chocola mee te nemen.

Verder moest je er altijd op bedacht zijn dat ze zomaar languit onderuit

kon gaan als ze weer eens al te veel haast had en zich onvoldoende wilde

aanpassen aan haar leeftijd. Zelfs een gebroken heup was voor haar geen

keerpunt in haar activiteitenpatroon, maar slechts een korte vervelende

onderbreking van haar werkzaamheden……

Als we haar na de vergaderingen weer naar verzorgingshuis

Erasmusheem brachten, sliepen de mensen daar al en zat het nachtslot er

meestal al op. Dat we zelfs wel eens in verzorgingshuis Erasmusheem op

haar kamer(tje) hebben vergaderd, zal niemand verbazen. Anderzijds

hebben we haar ook wel eens willen ophalen voor een vergadering en

Herfst 2009

11

bleek ze op dat moment in het koor van Erasmusheem te zingen. We

hebben haar maar als een nachtegaal laten zingen….

Dat al haar activiteiten voor het IVN er mede toe hebben geleid dat ze

‘koninklijk’ is onderscheiden, was eigenlijk onontkoombaar. Voor haar

betekende het gewoon een heel afwisselende dag met onverwacht haar

familie over de vloer, dat vond ze prachtig. Die koninklijke

onderscheiding kon haar bij wijze van spreken, gestolen worden….

Daar deed ze het niet voor.

Zo heeft iedereen z’n eigen herinneringen aan Mem. Mij persoonlijk

deed ze me altijd denken aan mijn eigen moeder die net zo onstuitbaar

actief was. En daarmee kan ik haar geen groter compliment maken.

Ik ben dankbaar haar gekend te hebben en hoop dat wij als IVN-ers de

fakkel kunnen overnemen die ons door haar is aangereikt. Een groter

plezier kunnen wij haar niet doen!

Rink Blankevoort

Groeningen 2009-4

12

Bomenwandeling in Binnenstad

In mei 2008 rondden Harmke Hingstman, Wanda Ten Cate Hoedemaker,

Richard Heideman en ik de natuurgidsencursus in Groningen af met als

afstudeerproject een bomenwandeling door de binnenstad van Groningen.

Tot op heden is er met het resultaat - een boekje - niets gebeurd. Omdat

dat toch een beetje jammer is, besloten Harmke en ik in de vorm van een

publieksexcursie, aandacht te besteden aan de bomen in het Groningse

centrum. Deze excursie werd gehouden op 27 september.

Om 14.00 uur meldden zich voor het VVV vijf geïnteresseerden. We

startten de wandeling met een korte verhandeling over de stadsboom.

Deze heeft het namelijk niet gemakkelijk. Hij heeft niet veel ruimte en

krijgt door de bebouwing vaak weinig licht. Plaveisel boven zijn wortels

belemmert de doorgang van zuurstof en water en hij heeft vaak te lijden

van overbemesting door hondenpoep. Zelf is hij van veel waarde. Hij

geeft zuurstof af en dempt het lawaai. Ook kan hij fijnstof vasthouden en

werkt zijn bladerdek verkoelend in de zomer. Bovendien zorgt een boom

in de zomer voor betere luchtcirculatie doordat het onder de boom koeler

is dan er boven. Zo ontstaat trek.

Dan beginnen we aan de wandeling. Naast de Martinikerk staan direct al

een aantal bomen. Een haagbeuk die helemaal geen beuk is maar behoort

tot de familie van de hazelaars, de bastaard gouden regen die wat minder

giftig is dan de echte en de hulst, een echte schaduwboom die tweehuizig

is, wat betekent dat er mannetjes en vrouwtjes hulstbomen bestaan. Aan

de mannetjesbomen komen nooit bessen. Ook zien we daar een magnolia.

Dit is een van de eerste bloemplanten (100 miljoen jaar oud) die al

bestond voor er bijen waren en die ook nu nog bestoven wordt door

kevers.

Dan gaan we naar het Martinikerkhof. Er staan veel kastanjes. Zo te zien

hebben ze geen last van de bloedingsziekte die al zoveel kastanjes

noodlottig is geworden. Deze doet zich voor sinds 2003 en een

symptoom ervan is roodbruin vocht dat uit de stam druipt. Er kan nog

niets tegen gedaan worden. Wel hebben de bomen hier last van de

paardenkastanjemineermot. Sinds 1984 komt deze mot in Nederland

Herfst 2009

13

voor. Hij leeft van het bladmoes in de bladeren en veroorzaakt een

bruingele aantasting daarvan.

We wandelen verder en bekijken de grote zomereik die volgens gegevens

van de gemeente in 1930 geplant is. De eik was voor de Germanen een

heilige boom gewijd aan Donar. Hij heeft een enorme penwortel en

wordt relatief vaak door de bliksem getroffen. Lang geleden werden

eikels door mensen gegeten. Ze bevatten veel tannine maar dat kan er uit

gespoeld worden.

(Foto A. Buren)

Dan komen we bij de tulpenboom. De bloem van deze boom lijkt veel op

een tulp en ook het blad doet er wel wat aan denken. Hij behoort tot de

familie van de magnolia. Deze boom is geplant als aandenken aan de

heer Damminga die 10 jaar lang naast zijn drukke baan het

Martinikerkhof schoon hield!

We gaan verder en passeren nog de kleinbladige linde voor we het

Martinikerkhof via de Gardepoort verlaten. Dan gaan we naar het

aardkundig monument. Dit is een stukje gracht dat niet geplaveid is. Zo

was het vroeger. Er staat onder andere een es. Dat is een boom die veel

voorkomt op de klei. Ook in de winter is hij goed te herkennen aan zijn

opvallende zwarte knoppen. Hij levert taai hout dat door boeren vaak

gebruikt werd voor de stelen van gereedschap. Ook gymnastiektoestellen

Groeningen 2009-4

14

worden er wel van gemaakt. In Scandinavische landen werd hij

beschouwd als het symbool voor levenskracht, Yggdrasill.

Dan gaan we naar de Prinsentuin met zijn berceaus, loofgangen, van

haagbeuk. Lei-lindes staan er ook. Dit zijn lindebomen waarbij de takken

zo gesnoeid zijn dat ze horizontaal en parallel aan elkaar groeien.

Vroeger werden deze bomen voor huizen geplant en dienden ze als

zonnescherm. Een indrukwekkende kastanje staat dichtbij de Prinsenhof.

Hij is waarschijnlijk geplant in 1900. Tot onze schrik zien we bij deze

boom onder bij de stam een bruine vochtige plek. Hij zal toch niet

besmet zijn met de gevreesde ziekte? Dat zou erg jammer zijn.

We gaan naar de fruitbomen. Hier staan oude rassen, Groninger kroon,

goudrenet, juttepeer en pondspeer. Ook staan er een mispel en een

kweepeer, vruchten die in de vergetelheid zijn geraakt.

We lopen verder en zien de ginkgo. Deze soort is een levend fossiel,

zeker 200 miljoen jaar oud. Het is een heel sterke boom die tussen loof-

en naaldboom instaat. Het waaiervormige blad kun je zien als aan elkaar

gegroeide naalden. Meestal worden mannelijke bomen aangeplant omdat

vrouwelijke bomen oranje vruchten krijgen die een zweetvoetengeur

verspreiden. De pit wordt in China en Japan zeer gewaardeerd; er wordt

een heilzame werking aan toegeschreven.

Een eindje verderop staat een Taxus. Alles aan deze boom is giftig

behalve de schijnbessen maar pas op: het zaadje is wel giftig. Niet op

bijten en uitspugen dus! Hij wordt vaak op kerkhoven aangeplant omdat

hij in de winter zijn naalden niet verliest en zo symbool staat voor eeuwig

leven.

Dan verlaten we de Prinsentuin en blijkt het al 16.00 uur te zijn. Ook het

Hereplein staat nog op het programma maar dat wordt te veel. We

beëindigen de wandeling die nauwelijks zo genoemd kan worden gezien

de afstand die we hebben afgelegd. Maar interessante bomen waren er

wel!

Ellen Vissia

Herfst 2009

15

De kleine modderkruiper

Met mijn grote nieuwe schepnet was ik afgelopen zomer op zoek naar

waterdiertjes. Nog een beetje onwennig schepte ik eigenlijk te diep. Een

enorme hoeveelheid modder kwam naar boven. Ik gooide het op de kant

en ging daarna verder met scheppen. Door ervaring rijker nu iets minder

diep.

Na verschillende waterdiertjes te hebben gevangen, kwam ik weer langs

de hoop modder. Tot mijn verbazing zag ik daar iets tevoorschijn

kruipen. Geen idee wat het was. Het had wel iets van een wormpje. Na

het in een bak met water te hebben gedaan, kwam de aap uit mouw. Of

liever het visje kwam tevoorschijn uit de modder. Het had een vreemde

langwerpige vorm en een bijzondere kop met relatief grote ogen. Zijn

snoekachtige lichaam was zijdelings ook nog eens afgeplat. Net of het

ergens klem tussen had gezeten.

De Kleine Modderkruiper (foto GJ Huiskes)

Ik begon me enigszins zorgen te maken over het welzijn van het diertje.

Ik had toch niet…. Het was wel erg klein. Al met al zo’n kleine 6 cm. Ik

had deze vis nog nooit gezien en kende het dus ook niet. Maar daarvoor

bestaan er leuke gidsjes en na wat geblader en gezoek kwam ik uit bij de

kleine modderkruiper.

Groeningen 2009-4

16

Klein was ’t ie zeker. Volgens het boekje tot maximaal 12 cm. Dus dit

was een jong exemplaar. Overdag hield het diertje zich schuil in de

modderlaag om ’s nachts te gaan jagen op kleine vlokreefjes. Logisch dat

het visje dus uit de modder omhoog kroop. Wat de doorslag gaf waren de

afgeplatte zijden. Een duidelijk kenmerk van deze kleine modderkruiper,

wat gelukkig niet veroorzaakt was door mijn onhandigheid met het grote

schepnet.

Gert Jan Huiskes

De Huiszwaluwtil

De Huiszwaluwtil is een duiventil die alleen bestaat uit dak en dakrand.

Het idee is ontwikkeld in Duitsland om tijdens renovaties Huiszwaluw-

kolonies te redden. Toen bleek dat de til ook voor permanent onderdak

voor de Huiszwaluw goed voldeed.

Huiszwaluwtil te Laarbeek

Aan de ruwe dakranden van deze Huiszwaluwtil kunnen de zwaluwen

naar hartenlust bouwen of kunnen kunstnesten worden bevestigd om de

zwaluw onderdak te bieden. De til is reeds op diverse locaties in

Nederland geplaatst. In de tillen is ruimte voor tientallen bewoners.

Herfst 2009

17

Vooraankondiging Basiscursus planten determineren

Afgelopen voorjaar heeft de plantenwerkgroep een basiscursus planten

determineren gegeven. De nieuwe opzet van de cursus was succesvol en

deelnemers waren enthousiast, zoals in het vorige nummer van

Groeningen te lezen was. Ook het cursusteam heeft met veel plezier de

cursus gegeven.

Aan de hand van een vragenlijst die door de cursisten was ingevuld is de

cursus geëvalueerd en, zoals met elke nieuwe opzet, kwamen er een

aantal verbeterpunten naar voren.

In het komende winter gaan we het cursusboek op een aantal punten

aanpassen en ook zal de inhoud van de lessen en excursies op een aantal

punten worden aangepast.

In voorjaar 2010 gaan we weer van start met de nieuwe herziene

basiscursus planten determineren. De exacte data zijn nu nog niet bekend.

Vast staat wel dat de cursus gaat lopen vanaf eind april tot halverwege

juni met lesavonden op donderdag en excursies op zaterdagochtend.

Meer informatie over de data en opgave zal begin volgend jaar op de

website en in de Groeningen te vinden zijn.

Geurt Verweij

Kramsvogel (foto G. Verweij)

Groeningen 2009-4

18

Plantenexcursie Friescheveen

Zaterdagochtend 10 oktober 2009

regende het pijpenstelen, maar om

14.00 uur toen de excursie begon,

was het droog.

Gelukkig waren er toch wat mensen

die de stoute schoenen hadden

aangetrokken en zo wandelden we

met een klein gezelschap door het

natte Friescheveen.

De vegetatie hier is kenmerkend voor een moerasbos. Je ziet er veel

elzen, berken, Gelderse roos en braam. Vreemd genoeg staan er ook veel

fruitbomen zoals appel, peer, kers en bessenstruiken. Deze zijn hier

gekomen doordat dit gebied van 1900 tot 1930 in gebruik is geweest als

vuilstort van de stad Groningen. Pitten in het afval zijn hier soms

ontkiemd. Ook liggen er nog veel scherven van glas en aardewerk en half

vergane geëmailleerde pannen.

De hop die hier ook veel voorkomt, schijnt afkomstig te zijn van een

voormalige bierbrouwerij aan de Meerweg.

Rode bessen van de Gelderse Roos (foto H. van Steenis)

Herfst 2009

19

De hele natuur ziet er al tamelijk herfstig uit; rode en gele bladeren aan

de bomen en op de grond, opvallende rode bessen aan de Gelderse roos.

We zien nog een paar bijzondere dingen bij voorbeeld een

dagkoekoeksbloem met purperkleurige helmknoppen, althans zo lijkt het.

Maar het zijn geen helmknoppen, het zijn sporendragers van de

parasitaire brandzwam ustilago violacea.

De terugreis (foto H. van Steenis)

Ook zien we een dood molletje, zomaar op het pad. En de gele

knotszwam. En zelfs een circusact: jongleren met kastanjebolsters!

Jongleren met kastanjes (foto H. van Steenis)

Ellen Vissia

Groeningen 2009-4

20

Een biologisch moment: Je vraagt je af…

Elke morgen loop ik met de hond het zelfde stukje over het fietspad

vanuit Glimmen richting Noord-Laren. Gedurende het jaar zie je de

natuur langzaam veranderen, behalve als er gemaaid wordt.

In de herfst is het, naast de lente op zijn mooist. Opeens kunnen daar

paddenstoelen in de berm staan (eigenlijk moet je zeggen de vruchten

van, toch). Zoals elk jaar, ook dit jaar veel vliegenzwammen langs het

fietspad. Heel giftig voor de mens.

En ik verbaas me steeds weer dat, voordat de paddenstoel volgroeid is,

deze al weer deels is opgegeten. Dit gebeurt vooral ’s nachts, want ik

speur elke morgen naar dieren, maar zie ze niet. Aan de vraatsporen te

zien vermoed ik dat muizen, pissebedden en slakken de rood-met-witten-

stippen paddenstoel een lekkernij vinden.

De Vliegenzwam (foto K. van de Ven)

Zou het een goed idee zijn om daar eens een webcam bij te zetten. Zo en

zo het groeien van de paddenstoel in beeld brengen, evenals het

smikkelen van diertjes van dit overheerlijke gerecht. En dan de highlights

er wel even uitlichten en versnellen: dan krijg je spannende bijna live

natuurvideo. Misschien zie je dan ook elke morgen een snuffelende hond

en een turende man in beeld…..

Kees van de Ven

Herfst 2009

21

Persbericht Natuurplatform Drentsche Aa

d.d. 19 juni 2009

Donderdag 17 juni is de Stichting “Natuurplatform Regio Drentsche Aa”

opgericht. In de praktijk gebruikt de Stichting de naam ‘Natuurplatform

Drentsche Aa’ (www.natuurplatform-drentsche-aa.nl). Het aangetreden

bestuur bestaat uit 6 leden.

Een aantal bewoners uit Midlaren en Noordlaren is vorig jaar in

beweging gekomen tegen de naar hun mening te grootschalige aanleg van

het fietspad tussen Okkenveen en Midlaren. Ze pleiten voor een

aanpassing van het traject, waardoor de recreatieve druk, die van dit

fietspad uitgaat binnen de perken gehouden kan worden.

In de praktijk blijkt dat individuele burgers geen enkele rechtsgeldige

invloed kunnen uitoefenen op plannen die door het Nationaal Park Beek

en Esdorpenlandschap (NBEL), Provincie of Gemeente in hun

leefomgeving worden uitgevoerd.

Vanuit die ervaring heeft deze beweging, die inmiddels een brede steun

heeft onder de bevolking van het Drentsche Aa gebied (van Glimmen tot

Grolloo), gekozen voor de oprichting van een Stichting, om zodoende als

rechtspersoon meer invloed op dit beleid te kunnen hebben. Doel van de

Stichting is het behoud en de verbetering van de kwaliteit van natuur,

cultuur, milieu en landschap in het stroomgebied van de Drentsche Aa en

de aangrenzende regio.

Inmiddels hebben we bijdragen geleverd voor de herinrichting van het

Balloërveld en het Landschappelijk Ontwikkelingsplan van de Gemeente

Tynaarlo. De ontwikkelingen rond het fietspad Okkenveen blijven onze

aandacht houden en samen met verschillende deskundigen werken we

aan een alternatief beheersplan voor het betreffende gebied.

Namens het bestuur

Philippe Boucher (voorzitter)

E-mail: natuurplatformdrentscheaa@kpnmail.nl

Groeningen 2009-4

22

IVN-programma herfst/winter/voorjaar 2009/2010 Excursie- en cursusprogramma

Excursieprogramma

Zaterdag 14 november: excursie in de Westerbroekstermade- en

Onnerpolder. Thema water- en trekvogels.

Vertrek om 8.30 uur met auto’s bij de ingang van sportcentrum Kardinge.

Terug op Kardinge circa 14.00 uur.

Koffie, brood, warme kleren en geschikt schoeisel mee.

Reiskosten, te betalen aan chauffeur, bedragen ca. 3 euro.

Informatie en opgave bij Willy Sjaarda (050-5419726).

Zaterdag 9 januari 2010: excursie in het Lauwersmeer

Thema moeras- en watervogels in de winter.

Vertrek om 8.30 uur met auto’s bij de ingang van sportcentrum Kardinge.

Terug op Kardinge tussen 14.00 en 15.00 uur.

Koffie, brood, warme kleren en geschikt schoeisel mee.

Reiskosten, te betalen aan chauffeur, bedragen ca. 7 euro.

Informatie en opgave bij Rob Lindeboom (050-5425163).

Zondag 10 januari 2010: Bomenexcursie in het Quintusbos

Thema: hoe komen bomen de winter door? Vertrek om 14 uur vanaf de

parkeerplaats aan de Rijksstraatweg in Glimmen.

Zondag 14 februari 2010: Bomenexcursie in Park Groenestein

Thema: boomknoppen. Vertrek om 14 uur bij de zij-ingang van het park

aan de Helperbrink in Helpman, bij ‘De uiltjes’.

Zaterdag 13 maart 2010: Voorjaarsplantenexcursie Noorderplantsoen

Thema: lente, een tapijt van gele sterretjes.

Vertrek om 14 uur bij restaurant ‘Jantje zag eens pruimen hangen’,

middenin het plantsoen.

Cursusprogramma

In voorjaar 2010 gaan we weer van start met de nieuwe herziene

basiscursus planten determineren.

Herfst 2009

23

Adressen e.d.

IVN-Afdeling Groningen/Haren

Postbus 1573

9701 BN Groningen

Website: http://www.ivn-groningenharen.nl/

e-mail: ivn-gron-haren@castel.nl

Bestuur Voorzitter: Gert Jan Huiskes (gertjanhuiskes@online.nl)

Tel.: 06-24149856

Secretaris: Lammert Tiesinga (L.Tiesinga@inter.nl.net)

Tel: 050-3133682

Penningmeester: Peter Driessen (boele02@home.nl)

Tel.: 050-5343781

Leden:

Hubert de Vos, Kees van de Ven, Ernst Flentge, Janneke van Steenis

Ledenadministratie

Postbus 1573, 9701 BN Groningen.

E-mail: boele02@home.nl (Peter Driessen)

Gironummer 3742937 t.n.v. IVN afd. Groningen/Haren

Contributie/administratie Leden zijn actief betrokken bij het IVN. Zij betalen per jaar minimaal

15,70 euro, waarvan de afdeling 8,65 euro afdraagt aan het landelijk

bureau. Donateurs steunen het IVN en betalen minimaal 9,50 euro per

jaar, dat geheel ten goede komt aan de afdeling.

Leden en donateurs ontvangen “Groeningen”, en leden ontvangen tevens

het landelijk tijdschrift “Mens en Natuur”.

Leden, die “Mens en Natuur” niet thuis gezonden krijgen, dienen contact

op te nemen met de afdelingspenningmeester.

Opgave, verhuizingen, overschrijvingen naar andere afdelingen en

opzeggingen (dit laatste alleen voor 1 januari): aan de ledenadministratie

van onze afdeling doorgeven.

Betalingen geschieden per toegezonden acceptgiro.

Groeningen 2009-4

24

Indeling werkgroepen en coördinatoren

Vogelwerkgroep

Hubert de Vos, tel.: 050-5263602 hubertdevos@hetnet.nl

Plantenwerkgroep

Janneke van Steenis, tel.: 050-5352845 jvansteenis@home.nl

Natuur- en Milieuwerkgroep Haren

Ernst Flentge, tel.: 050-5349131 e.w.flentge@freeler.nl

Werkgroep stadsecologie

Lammert Tiesinga, tel.: 050-3133682 L.Tiesinga@inter.nl.net

Activiteitenwerkgroep

Gert Jan Huiskes, tel.: 06-24149856 gertjanhuiskes@online.nl

Boekenverkoop

Claudia Vrieling, tel.: 050-3148314 st.steunfondsnme@home.nl

Werkgroep PR & Communicatie (o.a. redactie Groeningen)

Kees van de Ven, tel.: 050-4063310 ivngroeningen@planet.nl

Kopij voor de Groeningen sturen naar Postbus 1573, 9701 BN Groningen of ivngroeningen@planet.nl

IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen.

Tel: 050-3135933; e-mail: consulentschap.groningen@ivn.nl

Vrijwilligersconsulent: Marit Stokkentreeff

IVN-Landelijk Postbus 20123, 1000 HC Amsterdam.

Tel: 020-6228115

Website: www.ivn.nl

Dru

kw

erk

IVN

afd

elin

g G

ron

ing

en/H

are

n

Po

stb

us

157

3

9701

BN

G

ron

ing

en