groei, durfkapitaal & bedrijfsovername - Grootste ... MKB-kredietcoach Eerste hulp bij uw...

voor professionele ondernemers

groei, durfkapitaal & bedrijfsovername

Bro

ok

z groei, d

urfk

apitaal &

bed

rijfsovernam

e

ju

ni

20

11

/ €

9,9

5

Internet 3.0Een nieuwe

hype?

WaardecreatIeDe snelle groei

van Sabon

BedrIjfsWaarderIngProf. dr. Jan Vis

geeft college

informal investors15 pagina’s over het vinden, verleiden en vooral samenwerken met een investeerder

sPecIaL

+

Investeerder Wout van der Wijk (l) en ondernemer jeroen van den Brink (r) Seatme.nl.

‘De helft van alle ondernemers in Nederland heeft grote problemen met de financiering van zijn businessplan.’ bron: EIM, 2010

investormatch.nlplatform voor durfkapitaalwww.investormatch.nl

xxxxxxxxxxx 200x | brookz | 05

investormatch.nlplatform voor durfkapitaal

Goed nieuws voor ondernemers en investeerders!Investormatch.nl is een nieuw multimediaal platform voor durfkapitaal. Wij matchen ondernemers op zoek naar geld met investeerders die uitkijken naar interessante investeringsprojecten.

Investormatch.nl biedt u als ondernemer…• Informele financiering van starten groeiplannen (0,1 – 1 mln euro)

• Uw businessplan onder de aandacht van 500 investeerders

• Advies en ondersteuning bij het opstellen en aanscherpen van businessproposities

• Training en begeleiding voor het houden van presentaties

• Kleinschalige matching-bijeenkomsten met investeerders

Investormatch.nl biedt u als investeerder…• Ruim aanbod van gescreende investeringsprofielen

• Wekelijkse nieuwsbrief

• Kleinschalige matching-bijeenkomsten met geselecteerde ondernemers

• Deelname aan de Nationale Informal Dag

AanmeldenKijk voor meer informatie over het platform en de mogelijkheid om u in te schrijven op

www.investormatch.nl

“ Het � jne van Emma van DONG Energy is dat ze aan een half woord genoeg heeft, zo goed is ze op de hoogte van wat er speelt bij ons. Soms belt ze me zelfs dagelijks om me te wijzen op de laatste ontwikkelingen in de energiemarkt die interessant zijn voor mijn onderneming. Ze denkt echt met me mee. Zo houd ik mijn energiekosten altijd zo laag mogelijk.”

Vincenzo Rossi (eigenaar pizzeria)

“ EEN ENERGIEBEDRIJF MET VERSTAND VAN MIJN ZAKEN.”DAT VIND IK WEL DUIDELIJK

-00023_Brookz_210x276mm_Pizzaman.indd 1 16-05-2011 17:26:04

juni 2011 | brookz | 05

inhoud

Q&A Jan Vis De grondlegger van de economische

bedrijfswaardering in Nederland kijkt uitsluitend naar toekomstige geldstromen. ‘Vandaag vol van waarde, morgen in de aarde.’

Dossier waardecreatieBob Ultee verwierf in 2005 een licentie

van Sabon. Zes jaar later heeft hij vijftig winkels in Nederland en België en staat hij op het punt het moederbedrijf over te nemen.

special Informal investorsWie zijn deze investeerders, wat kunt u

van ze verwachten en hoe voorkomt u dat uw business angel niet in een business devil veranderd?

Internet 3.0In navolging van Amerika wordt er ook in

Nederland flink geïnvesteerd in internet- en mobiele communicatiebedrijven. Is er sprake van een nieuwe zeepbel?

Investeerder gezocht (m/v)Ondanks een rampzalige ervaring met een

vorige investeerder gaat ondernemer Carlos Daal voor zijn nieuwe bedrijf weer in zee met een informal investor.

28

2420

35 40

06 | brookz | juni 2011

colofon

Brookz is een uitgave van C365 Business MediaAlbrechtlaan 11404 AH Bussum

Uitgever/hoofdredacteurPeter Rikhof

Eindredactie Wietze Willem Mulder

VormgevingWonderworks, Heemstede

BasisontwerpMarjolein Rams

MedewerkersMark van Baal, Peter Bak, Marcel Bakker, Miloe van Beek, Willemijn van Benthem, Martine Berendsen, Martin Dijkstra, Carien van Dijk, Rob Hartgers, Linda Huijsmans, Suzanne Karsters, Michel Mees, Dennis Mensink, Wietze Willem Mulder, Sietske Raaijmakers, Maria Stijger, André de Vos

MarketingAlex Turkawski

[email protected]

OnlineWietze Willem Mulder

AbonnerenEen lidmaatschap op Brookz kost €149 (ex btw). Abonnementen lopen tot wederopzegging tenzij u uiterlijk 2 maanden voor het aflopen van het abonnement hier schriftelijk van afziet. Voor vragen over abonnementen kunt bellen met 0900-ABOLAND of 0900-226 52 63 (€ 0,10 per minuut)

DrukKroonpress, Estland

©2011 C365 Business Media. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden gekopieerd of verveelvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

15 mnd08 Nationale Overname Dag 2011

13 Nieuws Reiskoorts op het web. Personal buy-

out. Lancering investormatch.nl

16 MKB-kredietcoachEerste hulp bij uw financieringsaanvraag

18 OvernamestudieNieuwe opleiding bedrijfsovername aan de Hogeschool van Amsterdam

20 Q&AJan Vis, algemeen directeur Talanton Corporate Finance

investeringsdeals46 deal 01

Jeroen van den Brink en Wout van der WijkSeatme.nl

48 deal 02Hein de Jong en Bernd MintjesDe WoonOutlet

bazaar51 Onzekere verkooptijden

Invloed conjunctuur en rente op de verkoopprijzen

53 Vraag & aanbodKoop- en verkoopprofielen van bedrijven & participaties

elk nummer06 Colofon07 Voorwoord

20

08

18


het gaat goed met brookz. We groeien tegen het marktsentiment in. Maar toen ik vorige maand de bank om een kleine kredietfaciliteit vroeg, werd ik nog net niet uitgelachen.

Brookz viert binnenkort zijn vijfde verjaardag. Terwijl ruim 80 procent van alle nieuwe tijdschrifttitels binnen een jaar op de fles gaat, staat Brookz inmiddels als een huis op de Nederlandse ondernemersmarkt. En daar zijn we best trots op. Maar dat is voor ons geen reden om achterover te leunen. Sterker nog, we zetten zelfs een tandje bij.

Deze maand lanceren we Investormatch.nl, een nieuw multimediaal platform voor durfkapitaal. Op dit online platform helpen we ondernemers om starten groeifinanciering te vinden en bieden we investeerders een database met ge-screende investeringsprofielen. Daarnaast organiseert Investormatch.nl trainingen, evenementen en matchingsbijeenkomsten waar ondernemers worden voorbereid en in contact gebracht met investeerders. Want nu banken het qua kredietverlening op dit moment massaal laten afweten, is er meer dan ooit behoefte aan een goed functioneren-de markt voor durfkapitaal.

Ik spreek inmiddels uit ervaring. Om de bouw van het nieuwe platform te financie-ren hebben we in principe geen extra financiering nodig. We kunnen deze investering geheel uit eigen middelen betalen. Toch leek het mij verstandig bij de bank een kleine kredietfaciliteit te regelen. Je weet maar nooit, ondernemen is tenslotte vooruitzien. Via de telefonische helpdesk nam ik contact op met onze huisbank. Daar werd ik te woord gestaan door een medewerkster van het bedrijventeam. Ze hoorde mijn verhaal aan en vroeg of ik zo snel mogelijk de jaarrekeningen en de IB-aangiften van de laatste drie jaar kon opsturen. Ze wilde niets beloven, maar volgens haar zag het er wel goed uit.

Een week later word ik gebeld. Weer een andere dame aan de lijn. ‘Ik heb helaas geen goed nieuws voor u. Gezien de vooruitzichten in uw sector kunnen wij op dit moment u aanvraag niet honoreren.’ Toen ik vervolgens vroeg of we geen afspraak konden maken om mijn verhaal even toe te kunnen lichten, werd ik nog net niet uitgelachen. Ik zag een smalend gezicht aan de andere kant van de lijn. ‘Nee mijnheer, daar kunnen we echt niet aan beginnen. Ik wens u nog een prettige dag verder.’

Over twee weken heb ik een afspraak bij een andere bank. Ik noem geen namen, maar ze nemen in ieder geval de moeite om ons – inmiddels gerealiseerde – groeiplan aan te horen. Want de website is gewoon klaar. Je bent onderne-mer of je bent het niet. We denderen gewoon door.

Peter Rikhofuitgever/[email protected]

redactioneelPeter rikhof

Doordenderenfo

to

: M

AR

CE

L BA

KK

ER

08 | brookz | juni 2011 tekst WIETZE WILLEM MULDER / fotografie sIETskE RaaIjMakERs

nationale overname dag 2011

Nationale Overname Dag 2011ruim 250 ondernemers, investeerders en overname-experts kwamen dinsdag 19 april naar Kasteel De Vanenburg voor de Nationale Overname Dag 2011. Daarmee was dit exclusieve overname-evenement van Brookz tot op de laatste stoel uitverkocht.

In de grote zaal moest iedereen even inschikken.

Met ruim 250 deelnemers was de Nationale Overname Dag tot de laatste stoel uitverkocht.


Nationale Overname Dag 2011

Stralend weer met 25 graden. Vanaf 11.00 uur ’s ochtends kwamen de eerste deelnemers zich melden op landgoed De Vanenburg.

De zaal had er duidelijk zin in.

Presentator Bas van Werven en onderhan-

delingsdeskundige George van Houtem.Anja van der Heijden en Saskia Danse van kennispartner SRA.

Rolf Metz van Ecart met een onderne-mende klant.


nationale overname dag 2011

Opmerkelijk was dit jaar het grote aantal deelnemers die een management buy-in (MBI)

overwegen. Deze potentiële kopers kre-gen tijdens de openingspresentatie van Monique Ansink, directeur Excellent Products, meteen al enkele nuttige ad-viezen voor het geval ze een constructie aangaan met een gefaseerde uitkoop van de oude eigenaar. Zo moet een MBI’er zich volgens Ansink nooit in een 50/50-aandelenverhouding laten

manoeuvreren. ‘Op papier lijkt dat een eerlijke verdeling, maar in de praktijk is het een ramp’, zegt Ansink. ‘Als koper wil je investeren in het bedrijf, maar als zittende verkoper wil je de uitgaven drukken om zoveel mogelijk te cashen. Dat werkt dus niet, want de onder-neming zit daarmee helemaal op slot.’ Onderhandelen is volgens Ansink een kwestie van geven en nemen, vooral over het prijskaartje van het bedrijf. De beste overnameprijs is de prijs waarbij

geen van beide partijen tevreden is, zo is haar ervaring.

Na de wijze lessen van Ansink ver-spreidden de deelnemers zich over het landgoed van Kasteel De Vanenburg, op weg naar de diverse workshops. Deze praktische sessies worden ver-zorgd door ABN AMRO (financiering en informal investment), BuyInside (management buy-in), Van Oers Cor-porate Finance (waardebepaling), Vestius Advocaten (juridische as-

Tom Beltman (l) legt de sterke punten van Marktlink nog eens uit.

De cursus onderhandelen werd buiten voorgezet.

Spreekster Monique Ansink nam

geen blad voor de mond.

Hugo Westerink (l) van ABN AMRO in

gesprek met een ondernemer.

Een deal is pas een deal als de

handtekening is gezet.

Tussendoor was er ruim gelegenheid om te netwerken.

De workshop management buy-in van BuyInside werd zeer goed bezocht.

Gastheer Peter Rikhof van Brookz deed zijn best.


Niemand ging met lege handen naar huis.

pecten), Ecart Invest (de rol van een participatiemaatschappij), Marktlink Fusies & Overnames (een succes-volle deal) en JAN Accountants & Belastingadviseurs (due diligence + fiscale aspecten).

De afsluitende plenaire sessie werd verzorgd door George van Houtem, Nederlands bekendste onderhande-lingsspecialist. In zijn presentatie vergelijkt hij de strijd aan de onderhan-delingstafel rond een bedrijfsovername

met het dierenrijk. ‘Bent u als koper of verkoper een antilope, schaap of tijger’, vraagt Van Houtem aan de volle zaal. Volgens van Houten zijn er namelijk drie typen onderhandelaars met hun eigen, kenmerkende gedrag. ‘Bij gevaar gooit de tijger zijn spierballen in de strijd, groepeert het schaap zich bij zijn soortgenoten, en loopt de antilope het liefst weg.

Met twee schapen aan tafel verloopt het onderhandelen soepel, maar met

twee tijgers kan het een tijdje duren voordat er een handtekening onder af-spraken kan worden gezet.’

Na de afsluitende presentatie van Van Houtem is het tijd om te netwerken en visitekaartjes uit te delen. Met dank aan het mooie weer was het nog lang gezellig op de Vanenburg. ‘Fantastische middag, erg nuttig en inspirerend, al-dus een van de deelnemende onder-nemers. Schrijf mij maar alvast weer in voor volgend jaar.’

De mannen van ABN AMRO

bespreken hun presentatie.

Deelnemers op weg naar de volgende workshop.

Gastheer Peter Rikhof van Brookz met een tevreden klant.

Kopers en verkopers wisten elkaar goed te vinden.

Buiten werden enkele nieuwe producten gedemonstreerd.

George van Houtem: ‘Bent u een schaap, een antilope of een tijger?’

Bas van Werven was duidelijk in vorm.

Gem. verbruik: 4,4 - 12,0 l/100 km, 22,7 - 8,3 km/l. CO2-uitstoot: 116 - 280 g/km.U rijdt al de nieuwe C-Klasse Coupé vanaf € 38.950,- excl. verwijderingsbijdrage en kosten rijklaar maken. Leasetarief vanaf € 699,- per maand excl. btw o.b.v. Operationele Service Lease, 48 maanden, 20.000 km per jaar.Acceptatie onder voorbehoud door Mercedes-Benz Financial te Utrecht.

More style per hour.De nieuwe C-Klasse Coupé. De gespierde achterkant en de pijlvormige lange motorkap geven de nieuwe C-Klasse Coupé een atletisch uiterlijk. Vanbinnen voeren elegantie en stijlvol design de boventoon. En onder de motorkap is het één blok dynamiek en sportiviteit. Alles aan deze nieuwe coupé vraagt om ‘asfalt voelen en kilometers maken’. Nu bij uw Mercedes-Benz dealer en op www.mercedes-benz.nl/c-coupe.

PROX_92079_210x276.indd 1 05-05-11 13:32


Reiskoorts op het webde reisbranche con-solideert. Bedrijven zijn de komende jaren aangewezen op fusies, overnames en kapitaal-injecties van investeer-ders. Met internet als de grote groeimotor.

p15 Koop je eigen bedrijf.p15 Brookz lanceert investormatch.nl.

Hoe lang weet het traditionele reisbureau nog te overleven? Dat is de vraag die veel mensen in de

reisbranche bezighoudt. Dat offline een vakantie boeken het steeds meer aflegt te-gen online een ticket bestellen, mag dui-delijk zijn. Internet heeft de reisbranche de afgelopen jaren flink opgeschud. Via het web kan iedereen eenvoudig de me-ningen lezen van andere vakantiegangers die een reactie achterlaten op de website van touroperators of via recensies op rei-zigersblogs als WaarBenJij.Nu en Around the Globe.

De rol als tussenpersoon van de fysie-ke winkel vervaagt door het wereldwijde

web. In de reiswereld nemen consumen-ten steeds meer zelf het heft in handen als het om zoeken en boeken gaat (zie fi-guur). Dat betekent dat de groei voor reisorganisaties vooral ‘van online’ moet komen. Niet voor niets staan er maar liefst zeven ondernemingen uit de reis-branche in de top tien van de Twinkle Top 100, een lijst van best presterende e-commercebedrijven in Nederland.

RivalenVolgens een marktrapportage van ING Economisch Bureau stijgen de uitgaven aan vakanties dit jaar met slechts twee procent. Bovendien verwacht het bureau »

vinden & kopen van een bedrijf15 mnd

ist

oc

k


overnames q&anieuws mKB-Kredietcoach

De fusie brengt ook een nieuwe aan-deelhouder met zich mee. ING Corporate Investments heeft een minderheidsbe-lang genomen in de nieuwe reisorganisa-tie, terwijl investeringsmaatschappij Blu-efield Investments al aan boord was.

GroeigeldInvesteerders zien veel potentie in de on-line reiswereld en zetten fors in op inter-nationale expansie. Onlangs haalde Va-kantieVeilingen.nl groeigeld op door een meerderheidsbelang te verkopen aan Oa-kley Capital Investments. Met de kapi-taalinjectie wil moederbedrijf Emesa het concept van haar veilingsite als eerste naar Duitsland exporteren. Een start in Groot-Brittannië wordt verkend voor de langere termijn, waarna nog andere Eu-ropese landen moeten volgen.

Met de Britse investeerder aan boord kan de internationale expansie beginnen. ‘Uitbreiding naar nieuwe grote markten vergt meer geld en kennis dan wij tot op heden in huis hadden’, zegt directeur Marc Muller van Emesa. ‘De lancering vergt een gedegen voorbereiding, kost tijd en vraagt upfront-investeringen. We hadden al de relaties, de kennis en het netwerk om Europa in te trekken. Maar nu hebben we ook het geld.’

15 mnd

dat tot 2015 de groei van het aantal va-kanties in Nederland afvlakt vanwege de geringe bevolkingstoename. Tel daar bo-venop de hevige concurrentiestrijd en een fusie of overname lijkt de manier te zijn om te overleven en internationaal een rol van betekenis te spelen.

Rivalen CheapTickets.nl en Vliegwin-kel.nl beconcurreerden elkaar jarenlang stevig in Nederland. Beide online aanbie-ders claimen in ons land marktleider te zijn op basis van aantal verkochte tickets. Maar om de strijd aan te gaan met inter-nationale grootmachten als Easy Voyage, ebookers en Expedia, moesten ze de han-del wel ineen slaan.

De fusie van beide moederbedrijven BCD Holdings (Vliegwinkel, BudgetAir, Vayama en Flugladen) en Beins Travel Group (CheapTickets) is een reactie op de internationale consolidatie in hun sector. ‘Door de samensmelting ontstaat er één sterk en internationaal online reisbe-drijf’, zegt directeur Joop Drechsel van BCD Holdings. De nieuwe combinatie wil onder de naam Travix de omzet in de ko-mende drie jaren verdubbelen. Die groei moet voornamelijk door uit te breiden in Europese landen als Spanje en Italië en in Aziatische landen als Hongkong, Singa-pore en Thailand komen.

vinden & kopen van een bedrijf

‘Investeerders zien veel potentie in de online reiswereld en zetten fors in op internationale expansie’

ReisrevolutieUitgangspunt van het reisevolutiescenario is het gestaag groeiende online aandeel in boekingen, waarmee ook langzaam het marktaandeel van de reisorganisaties bij alle vakanties afneemt. Onder touroperators vindt verdere schaalvergroting plaats, omdat veel nadruk op efficiënte processen blijft liggen. Internationale consolidatie is het gevolg.

Social media-revolutieIn dit scenario versnelt het groeitempo van online boeken, mede door de sterke adoptie van social media en het gebruik van smartphones. De rol van stenen reisbureaus is in dit scenario nagenoeg uitgespeeld. Touroperators weten met name prijskopers nog te bereiken.

Terug naar de basisBelangrijkste kenmerk van het ‘terug naar de basis’-scenario is dat klanten zich geen reizen meer laten verkopen die niet volledig aan hun eisen voldoen. Klanten zoeken steeds meer online informatie en service. Stenen reisbureaus gaan in de aanval op online kanalen door echt meerwaarde te bieden.

Consument zoekt en boekt vooraf geregelde vakantie via internet

Marktaandeel reisorganisaties in 2015 voor drie scenario’s

Internet

Reisbureau

Telefoon

Anders

Boeken Zoeken

Internet

Reisbureau

Boeken, tijdschriften, krant

Anders

21%

Bron: Sanoma Digital 2010 Bron: ING

71%

83%

5%

9%3%4% 4%

Direct selling

Reisbranche

Stenen Reisbureau

Rechstreeks leverancier

55%

53%

63%

40%

47%

39%

15%

6%

24%

45%

47%

37%


FinanCieRing

Brookz lanceert Investormatch.nlNieuw online platform voor durfkapitaal koppelt ondernemers aan investeerders

Koop je eigen bedrijfFinancieel advies bureau wordt gekocht door 70 eigen medewerkers.

buy ouT

Na de management buy-in en manage-ment but-out heeft Nederland er een nieuwe bedrijfsovernameterm bij: de pro-fessional buy-out (PBO). Die benaming is geïntroduceerd door het personeel van Fi-next, een financieel adviesbureau. Met een PBO kopen meerdere medewerkers de aandelen van het eigen bedrijf.

Om onder de vleugels van moederbe-drijf Ordina te ontsnappen, wilde Finext als zelfstandige onderneming verder. Maar omdat het Voorburgse bedrijf eigen-lijk geen management heeft – alleen een directeur op papier – was een manage-ment buy-out geen optie. Finext is name-lijk wars van het traditionele leiderschap binnen organisaties met managementla-gen, hiërarchische indelingen en ingekap-selde functieomschrijvingen.

Daarom was er maar een optie: de eigen medewerkers nemen de touwtjes in han-den. Maar liefst 70 van de 110 medewer-kers wilden de buy-out financieren. Het personeel legde in totaal ongeveer 4 mil-joen euro op tafel voor het volledige aan-delenpakket van het eigen bedrijf. Ordina ging maar wat graag akkoord met het bod, omdat de werkzaamheden van Finext niet meer pasten bij de kernactiviteit van de beursgenoteerde ICT-dienstverlener. ‘Dit is de kers op de taart van ons gepre-zen organisatiemodel, waar zelfsturing centraal staat’, zegt consultant Martijn Meuling van Finext. ‘Met deze stap wordt het ondernemerschap maximaal gestimu-leerd. Het belang van de organisatie is nu de optelsom van de belangen van de pro-fessionals.’

Vanaf deze week kunnen ondernemers die op zoek zijn naar risicodragend ver-mogen terecht op Investormatch.nl, het nieuwe online platform voor durfkapi-taal. Investormatch.nl is een initiatief van Brookz en speelt in op de groeiende behoefte aan alternatieve financiering voor ondernemers met starten groei-plannen.

Ondernemers die lid zijn van Investormatch.nl kunnen o.a. op een persoonlijke pagina hun businessplan-nen en investeringsprojecten plaatsen. Voor wie dat wil is er deskundige onder-steuning voor het checken en aanscher-pen van de proposities. Alleen aange-melde en gescreende investeerders kunnen de plannen inzien en direct con-tact opnemen met de geldzoekende ondernemer. Daarnaast organiseert Investormatch.nl pitchtrainingen en kleinschalige matchingsbijeenkomsten

waar de ondernemer zijn plan kan pre-senteren aan een select gezelschap van investeerders. Volgens uitgever Peter Rikhof van Brookz is de lancering van Investormatch.nl een logische stap. ‘De afgelopen jaren heeft Brookz zich ont-wikkeld tot een platform voor professio-nele ondernemers, investeerders en businessadviseurs. Je ziet zowel bij be-drijfsovernames als bij starten groei-plannen dat informeel kapitaal een steeds grotere rol speelt. Vandaar dat we naast ons overnameplatform met In-vestormatch.nl nu ook een investerings-platform lanceren.’ Investormatch.nl denkt op jaarbasis minimaal 500 onder-nemers te kunnen helpen met het vin-den van een geschikte investeerder. Voor de start van het platform hebben zich inmiddels al enkele tientallen on-dernemers gemeld. Kijk voor meer in-formatie op www.investormatch.nl


15 mndvinden & kopen van een bedrijf overnames q&anieuws mKB-Kredietcoach

tekst DENNIS MENSINK / fotografie ISTOCKPHOTO

mkb-kredietcoach is een nieuw initiatief dat ondernemers in het MKB helpt bij het doorlopen van het traject van een kredietaanvraag. ‘We zorgen dat de ondernemer met zelfvertrouwen bij de bank zit.’

Als het over het financieren van ondernemingen gaat, is er nog steeds sprake van veel onwe-

tendheid bij ondernemers, vertelt Jan Wietsma, een van de oprichters en direc-teur van MKB-kredietcoach. ‘Vaak is er meer geld in de onderneming aanwezig dan de ondernemer denkt.’ Wie een finan-cieringsaanvraag wil doen, dient over be-paalde financiële kennis te beschikken. ’Kom met een goed onderbouwd plan. Een financiële aanvraag moet lezen als een trein en de accountmanager van de bank aangrijpen. Dan is de kans groot dat je fiat krijgt.’

WaardebepalingOndernemer Stephan van Bolderik, me-de-eigenaar van marketing- en innovatie-bureau BLOEI, ziet de komst van MKB-kredietcoach als waardevolle aanvulling op het aanbod aan financiële diensten. ‘Accountants blijken niet erg ingesteld op adviesvragen. Voor vragen over hoe je naar de bank stapt, kun je bij hen vaak niet terecht. Banken kijken heel ratio-neel. Daarom is het belangrijk dat je weet op welke knoppen je moet drukken om een financiering te krijgen.’

In het verleden heeft de bank eens een ‘opportunistisch’ advies gegeven over een hypothecaire lening aan BLOEI. ‘De mo-gelijkheden waren wel erg groot. We heb-ben er uiteindelijk vanaf gezien, maar on-afhankelijk advies van iemand met ervaring op dit vlak was welkom geweest.’ BLOEI heeft MKB-kredietcoach recent ingeschakeld voor een waardebepaling. ‘We wilden groeien en nieuwe partners aantrekken. Dat is ook een financiële aangelegenheid.’

KrediettestHoe gaat MKB-kredietcoach te werk? ‘We bemiddelen niet. We zorgen ervoor dat de ondernemer met zelfvertrouwen bij de bank zit’, vervolgt Wietsma, tevens auteur van het boek Ondernemer, regel zelf je kre-diet. Om dat te bereiken, houdt MKB-kre-dietcoach de ondernemer een spiegel voor. ‘Het succes van een MKB-onderneming wordt toch vaak bepaald door de onderne-mer zelf. Zo denkt de bank ook. Daarom testen wij allereerst de ondernemersvaar-digheden van een ondernemer. De ‘intrin-sieke kredietwaardigheid’ dus eigenlijk.’

Op de website van MKB-kredietcoach kunnen ondernemers gratis zelftesten doen, om te zien hoe zij er voor staan. Dan

zijn er nog twee betaalde ‘ondernemers-prestatietests’ (à €19,95), waarin onderne-mers achterhalen hoeveel ruimte zij heb-ben om vrij te ondernemen. Een vervolgtraject, een gesprek van anderhalf uur waarin u als ondernemer uitleg krijgt over de test, kost €250,-. ‘Daarmee krijg je volledig inzicht in wat je wel of niet zou moeten doen en welke rollen je wel of niet passen.’ Dan is er nog een coachingtraject van drie maal twee uur inclusief test voor €995,-.

Wietsma: ‘Met de verschillende tests ge-ven wij ondernemers een goed zelfbeeld. Het gaat erom dat zij ook durven zeggen wat zij minder goed kunnen – en welke maatregelen zij daartegen nemen.’ Behalve voor de ondernemer, biedt de MKB-kre-dietcoach naar eigen zeggen ook toege-voegde waarde voor bankiers en informal investors. ‘Die krijgen een beter grip op de financiële risico’s van een onderneming.’

Hulp bij financieringsaanvraag

wie: MKB-Kredietcoachwat: hulp bij financieringkosten: uurtarief, geen fee

U vervult steeds meer rollen, zowel zakelijk als privé. Deze zijn allemaal van invloed op hoe u met uw vermogen omgaat. De ondernemer in u neemt andere beslissingen dan de ouder. Het is dan ook fi jn om een private bank te hebben die op een persoonlijke manier naar uw zaken kijkt. En die u zakelijk bijstaat in situaties die u persoonlijk raken. Zo kijken we bij bedrijfsoverdracht niet alleen naar uw toekomst, maar ook naar die van uw kinderen. Bel 0800-024 07 30 om kennis te maken met uw private banker.

Vermogensadvies voor iedereen die u bent. Dat is private banking anno nu.

U HEEFT MEERDERE ROLLEN. UW VERMOGEN DUS OOK.

210009409 1111 Ondernemer-boardroom 210x276.indd 1 20-05-11 13:58

18 | brookz | juni 2011 tekst Carien van Dijk


15 mndvinden & kopen van een bedrijf

De minor Bedrijfsovername is be-stemd voor studenten Economie en Management, maar blijkt

vooral erg in trek bij studenten fiscale economie, zegt Monique Jansen, coördi-nator en docente van de minor. ‘Veel stu-denten volgen de opleiding omdat ze zelf een onderneming willen kopen. Vijftig procent van de starters bestaat na twee jaar niet meer; met de overname van een bestaand bedrijf ligt je succesratio een stuk hoger. Anderen willen aan de slag als overnameconsultant bij een bank, advies-bureau of accountantskantoor.’

De minor loopt nu een jaar en biedt een uitgekiend programma met fiscaal- en ondernemingsrecht, strategie, manage-ment en financiering. Daarnaast krijgen studenten les in onderzoeks- en advies-vaardigheden. Hoe kom je tot een aanne-melijke waardering, welke methode kun je daarvoor gebruiken? En last but not least: hoe presenteer je de uitkomst van je onderzoek aan de klant?

Het meest uitdagende onderdeel van de minor blijkt nog altijd de praktijkop-dracht, zegt Jansen. ‘Omdat je met een echte ondernemer te maken hebt, ver-loopt zo’n proces niet altijd volgens het boekje. Sommige klanten zijn gewoon nieuwsgierig naar de waarde van hun on-derneming voor het geval dat ze willen verkopen, voor anderen is verkoop bitte-re noodzaak. Ze willen met pensioen, maar hebben geen bedrijfsopvolger. Vaak

is het bedrijf minder waard dan ze had-den gedacht of gehoopt. Voor studenten kan het lastig zijn om deze boodschap over te brengen.’

Dankzij de praktijkopdracht krijgen kleine ondernemers toegang tot kennis die normaal gesproken onbetaalbaar zou zijn. ‘Wat dat betreft heeft deze minor ook een ideëel karakter. Ondernemers die met problemen worstelen, een inte-ressant vraagstuk willen indienen of be-hoefte hebben aan gratis advies, kunnen zich altijd bij ons melden.’

WaardebepalingRobin Petter, vierdejaars student Finan-cial Services Management aan de HvA heeft zijn minor bijna afgerond. Petter zag deze periode vooral als kans om zich in een heel ander werkterrein te verdie-pen. ‘Tijdens de recessie zijn veel bedrij-ven in handen gevallen van de concur-rent. Daar wilde ik meer van weten, je weet tenslotte nooit waar het goed voor is.’ Het meest interessante onderdeel was toch wel de praktijkopdracht, aldus Pet-ter. ‘De school had een advertentie ge-plaatst waar ondernemers op konden re-ageren. Onder de respondenten bevond zich de eigenaar van een bakkerszaak. Een overname is een langdurig traject dat enkele jaren in beslag kan nemen. Dat on-derschatten ondernemers wel eens. Deze ondernemer vormde daarop geen uitzon-dering. Hij was nog niet op zoek naar een

koper maar was wel benieuwd hoeveel zijn bedrijf – een eenmanszaak – waard was. Dat heb ik samen met drie medestu-denten onderzocht. Eerst hebben we geïn-ventariseerd hoe die markt voor bakkerij-en er uit ziet. Vervolgens hebben we de waarde vastgesteld op basis van een aan-tal waarderingsmodellen, gevolgd door het fiscale gedeelte. Wat gaat deze onder-nemer betalen, wat houdt hij over?’

Behoorlijk pittigHeeft Robin Petter concrete plannen in de overnamebusiness? “Ik weet het nog niet. Na mijn HBO-studie ga ik eerst een jaar Engels studeren. Ik voel er eerlijk ge-zegd niet zoveel voor om bij bank te gaan werken. Daar komt het in de overname-markt vaak wel op neer. Het begeleiden van overnames – bedrijfswaardering, strategie – is wel het meest creatieve ge-deelte van het bankwezen, maar het fisca-le aspect past minder in mijn straatje. Wat dat betreft was deze minor behoor-lijk pittig. Maar ik heb er veel van geleerd. Mocht ik ooit voor mezelf beginnen of een bedrijf overnemen, dan weet ik nu hoe het er in deze business aan toe gaat.’

Overnamestudieop de hogeschool van amsterdam is de eerste lichting studenten met de minor Bedrijfsovername afgestudeerd. ‘Ik heb er erg veel van geleerd.’

Wat minor bedrijfsovernameWaar Hogeschool van AmsterdamLastig een ondernemer vertellen wat zijn bedrijf waard is

Ondernemen met ondernemers

ADVERTENTIE

Ecart Invest is sinds 1993 actief alsparticipatiemaatschappij. Zij steltrisicodragend vermogen ter beschikking aan middelgrote Nederlandse vennootschappen. De investeringen - in de vorm van aandelen en achtergestelde leningen - variëren in hoogte van EUR 0,3 tot EUR 6,0 miljoen per participatie.

Met ruim dertig informal investors en het management als aandeelhouders, is Ecart Invest een stabiele en lange termijn partner.

Kenmerkend is dat Ecart Invest participeert voor onbepaalde tijd en op basis van een minderheidsbelang. Ambitieuze ondernemers met expansie- of overnameplannen zijn zo verzekerd van behoud van zeggenschap en duurzame samenwerking met een slagvaardig en kundig team.

Management en aandeelhouders van Ecart Invest zijn bekend met een breed scala aan sectoren, beschikken over een omvangrijknetwerk en veelzijdige expertise. Qua investeringsprofiel richt Ecart Invest zich op gemotiveerde en vakbekwame ondernemers met een beproefd trackrecord en aantoonbare financiële betrokkenheid.

Javastraat 78 2585 AS Den Haag

+31 (0) 70 355 47 88 www.ecart.nl

20 | brookz |juni 2011


Jan Vis (1947) studeerde economie, bedrijfskunde en accountancy. In de jaren tachtig werkte hij voor een Braziliaanse multinational. Terug in Nederland richtte hij Talanton Corporate Finance op, een adviesbureau gespecialiseerd in waardebepaling en waardecreatie. Vis is als adjunct-professor Business Valuation en Value Based Management verbonden aan de Erasmus Universiteit (Rotterdam School of Management) en director van het Competence Center Business Valuation van de RSM.


juni 2011| brookz | 21

q&a

ken ziet hij veel accountants en fusie- en overnamead-viseurs nog regelmatig ondermaats werk afleveren qua bedrijfswaardering. Soms zelfs ronduit slecht. ‘Dan krijg ik waarderingsrapporten onder ogen waar-van ik denk: hoe is het in vredesnaam mogelijk?’

Waarom bent u zo’n felle tegenstander van de boekhoudkundige methode van bedrijfswaardering?‘In Nederland werd een bedrijf per traditie gewaar-deerd door een registeraccountant. Maar dat is hele-maal geen waarderingsspecialist, maar een jaarreke-ningspecialist. Daar heb ik mij al die jaren erg druk om gemaakt, want een onderneming waarderen aan de hand van een jaarrekening is achterom kijken. Een rekensom met cijfers uit het verleden waar de nieuwe eigenaar van een bedrijf niets aan heeft. Pres-taties uit het verleden zijn volkomen irrelevant. Zoals mijn ouders vroeger al zeiden: vandaag vol van waar-de, morgen in de aarde.’

Maar ondanks die foutieve waarderingsmethode gingen de bedrijfsovernames in het MKB de afgelopen jaren wel gewoon door.‘Dat die deals gemaakt zijn met vaak een goede afloop is best verklaarbaar. Goede ondernemers weten bij intuïtie wel of een prijs die geboden wordt voor hun bedrijf terecht is of niet. Voor dat instinct van onder-nemers heb ik de afgelopen jaren veel respect gekre-gen. Maar het probleem zit niet zozeer in de bedrijfs-overname zelf, want de wereld van het kopen en verkopen van ondernemingen redt zich wel. De pro-blemen komen meestal aan het licht wanneer er ruzie ontstaat, waardoor het bedrijf weer opnieuw gewaar-deerd moet worden. Dan blijkt van de oorspronkelij-ke benadering meestal niet veel meer te kloppen.’

Uw werkwijze van waarderen richt zich op toekomstige geldstromen. Maar is het niet aanmatigend om tegen een verkopende ondernemer te zeg

Mijn advies is afrekenen en wegwezen’

Jan vis. directeur talanton corporate Finance.

tekst PETER RIKHOF & WIETZE WILLEM MULDER / fotografie MARCEL BAKKER

15 mnd

»

‘

jan vis is de grondlegger van de econo-mische bedrijfswaardering in Neder-land. Als wetenschapper, docent en ondernemer kijkt hij uitsluitend naar toekomstige geldstromen. Prestaties uit het verleden spelen geen rol. ‘Vandaag vol van waarde, morgen in de aarde.’

In de wereld van de bedrijfswaardering is Jan Vis een gerespecteerd man. De nestor van de waarde-bepaling in Nederland zet zich al ruim twintig jaar

in voor de economische waardering van bedrijven. Daarbij gaat het niet om de prestaties uit het verleden - de basis van de boekhoudkundige methode - maar is het toekomstige verdienvermogen van de onderne-ming het uitgangspunt. Als directeur van Talanton Corporate Finance en docent aan de RSM Erasmus University heeft hij zich altijd sterk gemaakt voor de professionalisering van de het vak. Zo stond hij in 1995 aan de basis van de post-doctorale opleiding Business Valuator aan de Erasmus Universiteit. En promoveerde hij in 2010 aan de Universiteit van Lei-den op het proefschrift Waarderend ondernemen: ondernemend waarderen. Vis staat ook als waarde-ringsdeskundige ingeschreven bij de Stichting Lande-lijk Register van Gerechtelijke Deskundigen. In die functie wordt hij regelmatig gevraagd voor advies rondom geschillen over economische schade ten ge-volge van onrechtmatig handelen. Bij deze rechtsza-



gen dat alles wat er in het verleden is gebeurd, niet ter zake doet.‘Ja, maar het is wel de waarheid. Rekenkundig gezien telt de historie van een onderneming absoluut niet mee in de waardering. Je begint namelijk met de eerstvolgende geldstroom vanaf het waarderingsmo-ment. Dus vanaf punt nul en dan kijk je richting de toekomst. Maar je begint wel vanuit een bestaande positie te waarderen. En die situatie kun je verduide-lijken en soms verklaren op grond van wat er in het verleden is gebeurd. Als ik beweer dat ik over drie maanden auto’s kan produceren, dan is het inder-daad handig dat ik een fabriekshal met geschikte ma-chines en de juiste mensen heb. In die zin geeft het verleden wel indicaties over hoe je moet beginnen met denken. Maar het is geen basis vanwaar je de be-rekening kunt beginnen, want dan grijp je weer terug naar het verleden.’

Want het geld dat u betaalde voor die materialen en mankracht heeft geen enkele waarde als u er in de toekomst geen fatsoenlijke auto mee kunt bouwen.‘Precies. Wanneer ik voor de collegebanken sta ver-gelijk ik het met de Middeleeuwen toen er nog maar weinig geld in omloop was. Toch werden er in die tijd ook akkers gekocht en verkocht. Maar hoe kon men daarvan de waarde bepalen? Met behulp van de ver-wachte opbrengsten die je in de toekomst van die ak-ker ging halen. Daarbij behoorden de opbrengsten van vorig jaar nog tot de oude eigenaar en pas vanaf het moment dat jij eigenaar was kon je de opbreng-sten gebruiken voor het afbetalen. Maar die akker moest er wel zijn. Plus het feit dat die akker vrucht-bare grond had. Dat is waarschijnlijk de verdienste van de vorige eigenaar geweest. Met dit soort simpele verhalen probeer ik studenten te laten inzien, dat de toekomst maatgevend is voor de prijs.’

Het verleden mag dan bij u geen enkele rol spelen, de toekomst laat zich niet voorspellen.

‘Voorspellingen worden op de kermis gedaan. Ik spreek liever van verwachtingen.’

Komen die verwachtingen dan altijd uit?‘Nee, zeker niet. Dat betekent ook dat je niet alle toe-komstige geldstromen lukraak op kunt tellen. Je pro-beert alle toekomstige geldstromen in een waarde van de dag uit te drukken. Maar in die becijfering houd je ook rekening met onzekerheden. Althans, het deel dat je kunt calculeren. Dat noem je risico, kwan-tificeerbare onzekerheid.’

Maar dat zijn risico’s die je kent. ‘Ik kan niet nadenken over de dingen die ik niet ken. In het echte leven en de economie speelt de onzeker-heid een veel grotere rol dan dat kwantificeerbare deel. Een natuurramp, een oorlog of de uitbraak van een ziekte kan de wereldeconomie volledig op haar kop zetten. Dat zijn gebeurtenissen waar je geen re-kening mee hebt gehouden, maar de waarde van een bedrijf wel kan beïnvloeden.’

De aardbeving en tsunami in Japan zaten niet in uw berekeningen van de eerste twee maanden van dit jaar.‘Die rampen zaten niet in mijn berekeningen, nee. Maar je moet je als bedrijfswaardeerder wel realise-ren dat die mogelijkheid bestaat. De impact van zo’n catastrofe verschilt natuurlijk enorm per bedrijf. Als wij een onderneming waarderen waarbij in het pro-ductieproces gebruik maakt van een grondstof die onvervangbaar is, dan vragen wij ons wel af wat er zou gebeuren met de toekomstige geldstromen als dat bedrijf bijvoorbeeld door schaarste een halfjaar die component niet krijgt.’

Hoe lang trekt u die verwachting van toekomstige geldstromen door?‘Je gaat uit van continuïteit van het bedrijf, dus eeu-wig. Nou klinkt dat erg dramatisch, maar je moet wel bedenken dat een euro over vijfentwintig jaar, bij een disconteringsvoet van 12%, vandaag een waarde heeft van nog geen 6 cent .’

Hoeveel jaar telt dan reëel nog mee aan de eindwaarde?‘Je maakt meestal een plan voor een periode van drie tot zeven jaar waar je iets gedetailleerder naar de toe-komst kijkt. Daarna veronderstel je dat de onderne-ming blijft zoals die op dat moment is. Je gaat dus niet van waardecreatie uit. Op basis daarvan maak je een berekening. In de praktijk gaat het daar vaak mis, omdat sommige bedrijfswaardeerders in die

15 mnd

‘Ik heb pittige gesprekken met kopers gevoerd over het overnemen van een bedrijf. Zou je die overname wel doen, want wat is de rechtvaardiging dat die geldstromen zich gaan materialiseren?’


juni 2011| brookz | 23

restperiode groei blijven veronderstellen. Dan krijg je dus torenhoge waarderingen die niet realistisch zijn. Bomen groeien niet tot in de hemel en bedrijven al helemaal niet.’

Tijdens de internethype aan het begin van deze eeuw waren waarderingen van 90 maal de winst voor sommige internetbedrijven niet vreemd. Dat is bijna een belediging voor uw vak.‘Dat was een lastige tijd, omdat klanten je bijna dwongen om in die gekte mee te gaan. In zo’n tijd kun je preken wat je wilt, maar mensen luisteren niet. Behalve verkopers, want die ontvangen de hoofdprijs voor hun bedrijf. Ik heb pittige gesprek-ken met kopers gevoerd over het overnemen van een bedrijf. Zou je die overname wel doen, want wat is de rechtvaardiging dat die geldstromen zich gaan mate-rialiseren? Maar mensen zeiden dan tegen mij: ‘Jan, dat komt wel’.’

Om de deal mogelijk te maken blijven op dit moment veel verkopende ondernemers nog een tijdje aan het bedrijf verbonden als aandeelhouder of met een achtergestelde lening. Neemt u dat effect mee in uw waardering?‘Mijn advies aan MKB’ers is ‘afrekenen en wegwe-zen’. Niets is zo prettig om na een transactie het geld in je zak te stoppen en weg te lopen. Zelfs als de prijs iets minder is dan je verwacht had. Dan krijg je ten minste niet te maken met het gedonder van een ea-rn-outregeling, want daar ontstaat altijd juridisch geharrewar over. Daarnaast zijn er nog twee rede-nen. Mensen met een behoorlijk bedrag achter zich worden andere mensen, want de onafhankelijkheid wordt een stuk groter. Plus het feit dat de verkoper ziet dat de nieuwe eigenaar andere dingen doet dan hij zou doen. Verkopende ondernemers hebben toch vaak een behoorlijk ego, want zij hebben het bedrijf eigenhandig opgebouwd. Mijn ervaring is dat het in de meeste gevallen niet werkt.’

Naast bedrijfswaardering helpt u ondernemers ook met waardecreatie. Wat moeten we ons daar bij voorstellen?‘Waardecreatie is een strategisch vraagstuk waarbij het eigenlijk maar om één vraag draait: hoe kan ik in de toekomst nieuwe geldstromen generen? Daar moet je dan als ondernemer wel je bedrijf op gaan sturen. In de praktijk zie je dat veel ondernemers vooral druk zijn met de waan van de dag, maar te weinig met het creëren van waarde met hun bedrijf. En dat is jammer omdat echte ondernemers er bij uitstek voor gemaakt zijn.’

Hoe bedoelt u?‘Strategie is het aanpassen aan het onverwachte en er zonder al te veel ellende doorheen rollen. Of er zelfs van profiteren. Dat is ook het kenmerk van de echte ondernemer. Het is niets meer dan signalen opvan-gen van wat er in de wereld gaande is. Niet omdat je daar morgen al iets mee kunt doen, maar omdat je dan ziet: dat zou wel eens invloed om mijn bedrijfs-voering kunnen hebben, dat zou het wel eens mak-kelijker of moeilijker kunnen maken en wat ga ik er-mee doen. Je moet je ogen openhouden en naar buiten kijken.’

Als u zelf naar buiten kijkt, is het berekenen van toekomstige geldstromen dan niet steeds moeilijker door de turbulentie op de financiële markten?‘Wat mij grote zorgen baart is de onbetrouwbaarheid van de koopkracht van geld. Die ontstaat door de enorme schuldcreatie van de centrale banken over de hele wereld. Daardoor staan we onvermijdelijk voor een periode van hevige inflatie. Maar Europese over-heden kunnen niet zomaar zeggen: ‘we stoppen met het uitgeven van geld’. Dan krijg je sociale onrust. Men zal dus geld blijven drukken en dat kan alleen maar als je inflatie op de koop toe neemt. Maar die onzekerheid van ons geldstelsel maakt het wel lastig om een waarderingsuitspraak te doen.’

Vandaag vol van waarde, morgen in de aarde?De grote vraag voor mij is: wat kunnen we over vijf jaar nog kopen voor een euro? Zolang ik mijn geld nog kwijt kan in de supermarkt, heb ik er wel ver-trouwen in. Maar wat als ik voor lege schappen sta? Dan heeft het geld al zijn waarde verloren.’


Actueel

tekst KIM LOOHUIS / fotografie ISTOCKPHOTO

Internet 3.0in navolging van amerika wordt er ook in Nederland flink geïnvesteerd in internet- en mobiele communicatie bedrijven. Maar van een hype of een nieuwe zeepbel is volgens deskundigen geen sprake. ‘We hebben veel geleerd de afgelopen jaren. Het gaat inmiddels om bewezen businessmodellen.’

Hoewel het voor de buitenwereld kan lijken dat zich opnieuw een internetbubbel aan het vormen

is, zijn de hoge waarderingen die momen-teel aan bedrijven worden gegeven wel degelijk ergens op gebaseerd. Tijdens de eerste internetzeepbel in 2000 was dat niet het geval. Veel investeerders waren bang de boot te missen en stapten tegen absurd hoge prijzen in, terwijl de bedrij-ven nog geen concrete winstcijfers had-den laten zien. Toen de zeepbel klapte ble-ven beleggers met de scherven zitten. Het grote verschil tussen toen en nu is dat de huidige internetbedrijven bewezen busi-nessmodellen hebben. Frank Verbeek, ei-genaar van Elstar Participations: ‘In 2000 moesten investeerders middels trial en error kennis opdoen over de online markt. Nu, elf jaar later, is heel duidelijk wat er wel en niet werkt. Voor mij is het een totaal onvergelijkbare situatie.’ Inves-teerders zijn extreem realistisch over de huidige markt. De hoge waardes die aan internetbedrijven wordt toegekend, zijn gestoeld op heel veel kennis en daarmee gerechtvaardigd en fundamenteel.

Niet iedereen deelt de mening van Ver-beek. Volgens Patrick Leers, Managing Partner bij investeerder Mindhunter, zit er, vooral in de Verenigde Staten, veel lucht in de hoge waarderingen. ‘Als je kijkt naar de waarde van Facebook, ten opzichte van Hyves, dan is dat extreem. Voor Hyves werd 3 euro per abonnee be-

taald, bij Facebook is dat 100 euro.’ Toch is ook Leers van mening dat de huidige situatie niet helemaal vergelijkbaar is met de internetzeepbel van 2000. Hoewel hij voor een deel opnieuw het prijsopdrij-vende effect ziet, omdat niemand de boot wil missen, durft hij niet met zekerheid te zeggen dat er sprake is van een internet-bubbel. ‘Dat weten we pas achteraf.’ Hij wijst op Google, waarbij analisten maar bleven klagen over de hoge waardering en riepen dat zich een nieuwe zeepbel aan het vormen was. Inmiddels weten we hoe succesvol het zoekmachine bedrijf is.

Het grote verschil met 2000 is dat de bedrijven die op dit moment interessant worden gevonden al substantieel omzet maken. Bijvoorbeeld Nederlandse bedrij-ven als Layar, producent van een aug-mented reality browser voor smartpho-nes, dat eind 2009 een miljoen euro wist binnen te halen. Daarnaast kreeg app-bouwer Repudo begin mei van dit jaar een investering van een miljoen van een informal investor. Leers: ‘Begin deze eeuw hadden bedrijven alleen een burn rate die al interessant genoeg was om te investeren. De huidige ondernemingen zijn een stap verder en kunnen zichzelf bedruipen, waar destijds investeerders nodig waren om de boel draaiende te houden.’

De hype die aan het ontstaan is rond-om social media en nieuwe internetbusi-nessmodellen is volgens Willem van den

Berg, directeur van TIIN Capital en Tech-Fund, een kenmerk van een zeepbel. Toch verwacht hij niet dat de zeepbel zich daadwerkelijk gaat vormen. ‘De hoge waarderingen, het hijgerige gevoel dat je kansen mist als je niet meedoet. Dat za-gen we in 2000 ook. We hebben allemaal die ervaring in de benen, dus investeer-ders zijn zeer alert.’ Van den Berg vindt het opvallend dat juist nu, vlak na een downturn, kenmerken van een bubbel zichtbaar zijn. Toch is het ook wel weer begrijpelijk, doordat banken weinig wil-len financieren en er dus op andere ma-nieren naar kapitaal moet worden ge-zocht.

Bewezen businessmodellenHet toverwoord voor de huidige internet-markt lijkt ‘bewezen businessmodellen’. Investeerders analyseren de business-modellen beter dan in 2000 en kijken of de effecten op de toekomstige waarde-ontwikkeling goed en gefundeerd onder-bouwd zijn. Pas als daar een positief beeld uit naar voren komt, zijn ze bereid mee te gaan in de hogere waardering, anders niet. Zo zegt Van den Berg op dit moment nog weinig in de nieuwe lichting inter-netbedrijven te investeren. Mede door-dat het businessmodel van social media helemaal nieuw is. ‘Dat maakt het lastig te analyseren. Toch is het ook mogelijk in het community model de advertentie-modellen, het bereik en de varianten in


de verdienmodellen te onderbouwen en door te trekken.’

Naar verwachting valt er de komende jaren buitengewoon veel verdiencapaci-teit uit communities valt te halen. Toch is de intrededrempel voor investeerders nog steeds hoog. Het blijft lastig om te bepalen of de dingen die voor Facebook en Groupon gelden, ook gelden voor klei-ne ondernemingen. Vaak niet, vaak is er toch een bepaald volume nodig en dat vo-lume is in Nederland lastig te behalen. De nieuwheid van dit businessmodel brengt het ook risico’s met zich mee. Het is niet mogelijk om patronen uit het verleden door te trekken naar de toekomst. Ook

Leers ziet dat vooral de juiste verdienmo-dellen investeringen rechtvaardigen. ‘Twitter heeft bijvoorbeeld nog geen ver-dienmodel. Dat is voor mij in lijn met de bubbel in 2000. Het belangrijkste is dat het businessmodel zich bewezen heeft en dat er niet alleen in verwachtingen wordt geïnvesteerd.’

Het gaat bij bewezen businessmodellen vooral om de combinatie van consumen-ten en het bedrijfsleven. Verbeek: ‘On-dernemingen die op succesvolle wijze deze twee groepen op een voor hen bei-den prettige wijze bij elkaar weten te brengen, staan momenteel in de belang-stelling. Dat is het businessmodel waar

investeerders in geloven. Zij hebben de afgelopen tien jaar geleerd om in te schat-ten waar commerciële groei gaat plaats-vinden en waar beide partijen, consu-ment en adverteerder, geld voor over hebben.’ Van den Berg onderschrijft dit. ‘Het gaat om het matchen van vraag en aanbod op een context gerelateerde en locatie gebaseerde manier.’

Weinig Nederlandse successenDe hernieuwde interesse van investeer-ders voor internetbedrijven komt mede door nieuwe businessmodellen. Onlangs presenteerde uitgeverij Sanoma haar jaarcijfers waaruit wederom bleek dat de

‘Investeerders zijn extreem realistisch over de huidige markt’


Actueel

inkomsten uit traditionele media, waarbij ze afhankelijk zijn van advertising, heel rap dalen. Investeerders zijn op zoek naar nieuwe bronnen en die zitten per definitie in alles wat te maken heeft met de drie-hoek technologie, social media en exclu-sieve content.Waar in 2000 bedrijven niet snel genoeg naar de beurs gebracht konden worden, lijken de huidige internetondernemingen daar juist helemaal geen haast mee te hebben.

Reden daarvoor is dat de huidige be-drijven geen probleem hebben om extern kapitaal aan te trekken. ‘Wat je ziet ge-beuren is dat investeerders van het eerste uur onderdak vinden bij een aantal parti-cipatiemaatschappijen die het bedrijf vervolgens laten groeien en doorverko-pen aan partijen die zelf de expertise niet in huis hebben’, zegt Verbeek, verwijzend naar Hyves dat eind vorig jaar door een participatiemaatschappij aan de Tele-graaf Media Groep werd verkocht. Neder-landse successen, anders dan Hyves, blij-ken lastig te noemen. Van den Berg: ‘Er zijn heel veel kleinere bedrijven die wel een belofte in zich hebben, maar het is lastig in te schatten of ze ook succesvol weten te worden. Ook hier speelt het pro-bleem van volume weer. Buiten Hyves zie ik op dit moment geen ander internetbe-drijf met kop en schouders boven de rest uitsteken.’

De belofte voor de toekomst lijkt mo-biele content, hoewel daar op dit moment minder interesse voor is dan voor social media. Iedereen heeft een mobiele tele-foon, maar toch is de content die daarop beschikbaar is, niet te vergelijken met in-ternet. Daarin is een grote slag te maken. ‘Mobiel is de grote opvolger van de tradi-tionele internetbedrijven’, voorspelt Ver-beek. ‘Bij mobiel worden transactie en betaling toegevoegd, waardoor business-modellen kunnen ontstaan die straks Fa-cebook 3.0 gaan faciliteren. Daar ben ik heel optimistisch over.’

Van den Berg verwacht dat op termijn de wal het schip gaat keren. Veel consu-menten geven nu bijzonder veel informa-tie over zichzelf prijs op allerlei websites, hij verwacht dat daar uiteindelijk een kentering in gaat komen. ‘Wat betreft community-achtige businessmodellen zijn we nu op een hoog punt. Dat wil niet zeggen dat het hierna minder wordt, maar ik denk wel dat daaromheen meer gerichte businessmodellen gaan ontstaan die zorgen voor het samenbrengen van vraag en aanbod en nieuwe concepten. Er komen nieuwe dimensies en de huidige businessmodellen worden uitgediept.’

BelofteBegin mei werd het social mediabedrijf Renren, ook wel het Chinese Facebook genoemd, naar de beurs gebracht. Met

ongeveer 30 miljoen maandelijkse ge-bruikers bij lange na niet zo groot als zijn Amerikaanse equivalent. Toch haalde het bedrijf bij zijn beursgang 743 miljoen dollar op. Renren startte zijn beursgang met een prijs van 14 dollar, maar zag die prijs gedurende de dag stijgen naar bijna 22 dollar. Uiteindelijk sloot het aandeel net boven de 18 dollar, een stijging van bijna 30 procent. De beursgang werd door vooral Amerikaanse investeerders met argusogen gevolgd. Verwacht wordt dat Goldman Sachs, dat begin dit jaar 500 miljoen dollar neerlegde voor 10 pro-cent van de aandelen Facebook, het social mediabedrijf in april 2012 naar de beurs brengt. Van den Berg is niet direct onder de indruk van Renren. ‘De eerste paar da-gen op de beurs zeggen vaak niet zoveel, dat zagen we in 2000 met World Online al. Het laat wel zien dat de belangstelling voor dit soort bedrijven enorm is en dat de markt erg geïnteresseerd is in deze businessmodellen.’

Volgens Van de Berg zal de beurshype zoals we die zagen in 2000 niet meer zo snel terugkeren. ‘Op dit moment wil nie-mand de boot missen, maar dat vlakt wel af. Er blijft een tiental grote spelers over op dit gebied, met daaromheen een wolk van bedrijven die daarop aansluiten, maar ik geloof niet dat over enige tijd de helft van de beurs uit bedrijven van dit type bestaat.’

Geschatte waarde Amerikaanse internet-bedrijven

[BrOn: nrC HandeLSBLad]

FacebookGebruikers: 600 miljoenOmzet 2010: 1,9 miljard dollarWaarde: 50 miljard dollar

SkypeGebruikers: 663 miljoenOmzet 2009: 866 miljoen dollarWaarde: 8,6 miljard dollar (gekocht door Microsoft)

GrouponGebruikers: 70 miljoenOmzet 2010: 760 miljoen dollarWaarde: 6 miljard dollar

TwitterGebruikers: 175 miljoenOmzet 2010: 45 miljoenWaarde: 4,5 miljard dollar

‘Twitter heeft nog geen verdienmodel.Dat is voor mij in lijn met de bubbel in 2000’

tel.: 020-2012740e-mail: [email protected]

www.jambo.nl

Dé Afrika s p e c i a l i s t

• K E N I A

• T A N Z A N I A

• O E G A N D A

• S E Y C H E L L E N

• M A U R I T I U S

• M A D A G A S K A R

• M O Z A M B I Q U E

• Z A M B I A

• B O T S W A N A

• N A M I B I Ë

• Z U I D - A F R I K A

N I A

N Z A

G A N

Y C H E

A U R I T

A D A G A

B I Q U E

N A

R I K A

N I A

D A

E L L E N

T I U S

A S K A R

Vraag de gratis 228 pagina’s tellende brochure aan op www.jambo.nl

Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!

Privé reizen conform uw eigen wensen.

Safari in Afrika?

28 | brookz | juni 2011 tekst mark van baal / fotografie peter bak

DOSSIER WAARDECREATIEDOSSIER WAARDECREATIE

Bob Ultee (32) wandelde in 2004 in New York door de 33ste straat toen hij een opvallende winkel

zag. De fiscaal jurist was in New York als adviseur van een Amerikaans bedrijf dat waterparken exploiteerde en in Polen nieuwe parken wilde bouwen. Hij had na zijn studie precies een jaar als fiscaal ju-rist gewerkt – ‘niets voor mij, saai, maar ik heb mijn jaarcontract uitgediend’ – voor hij een eigen adviesbureau begon. Eigenlijk had hij zijn studie ook alleen af-gemaakt, omdat hij er nu eenmaal aan was begonnen, vertelt hij. Tijdens zijn school- en studietijd werkte hij achter-eenvolgens als autowasser, chauffeur en bedrijvenanalist voor een private equity bedrijf dat familiegeld investeerde in kleine bedrijven. ‘De studie verhuisde naar de avonduren, maar je moet niet er-gens aan beginnen en het niet afmaken.’

Toen Ultee de winkel in New York voor het eerste betrad was hij vooral verrast door het grote entertainmentgehalte. In de winkel stonden vier wastafels, waar-aan klanten producten uitprobeerden. Er lagen grote langwerpige blokken zeep. De vloeibare zeep en lotions zaten in glas-werk in plaats van plastic. Alles, tot met het logo – de naam Sabon in schrijfletters – had een warme en authentieke uitstra-ling. ‘Bovendien was het er stervensdruk.’ Hij bleef kijken en realiseerde zich: in Nederland is dit er niet, behalve de Body Shop, maar die is op zijn retour sinds op-richtster Anita Roddick haar keten ver-kocht aan een private-equitypartij. Op de verzorgingsmarkt waren er in Nederland verder geen winkels met eigen merk.

Na nog een paar bezoeken aan New York en de winkel in de 33ste straat, waar hij elke keer meer producten moest mee-

nemen voor moeder, vriendin en kennis-sen, ging hij met de eigenaar praten. ‘Als het hier zo hard loopt, dan moet ik het in Nederland ook van de grond kunnen krij-gen’, dacht Ultee.

Stap 1: de licentieovereenkomstZonder enige ervaring met het verkopen van zeep, maar met ervaring en kennis van Fast Moving Consumer Goods (FM-CG’s), overtuigde de toen 26-jarige on-dernemer de eigenaar van Sabon ervan dat hij het merk groot kon maken in Noordwest-Europa. Ervaring met FM-CG’s deed hij op bij de participatiemaat-schappij waarvoor hij eerder had ge-werkt. Deze had de franchiseketen van Burger King in Nederland gekocht en Starbucks proberen te kopen.

Ik wil iets neerzetten’‘

na een jaar onderhandelen verwierf Bob Ultee in 2005 een licentie van Sabon, een Amerikaans-Israelische zeepfabrikant. Zes jaar later heeft hij vijftig winkels in Nederland en België en staat hij op het punt het moederbedrijf over te nemen. ‘Het kan nog zoveel beter’.

»


Bob Ultee



Bankgaranties – Ultee had in zijn vori-ge banen eigen kapitaal opgebouwd – en durfkapitaal van derden moesten Sabon financieel over de streep trekken. Sabon had op dat moment ruim dertig winkels in de VS, Polen, Israël en Roemenië. De natuurlijke ingrediënten voor de produc-ten worden wereldwijd ingekocht. De productie vindt plaats in de Verenigde Staten, Israël, China, Indonesië en Thai-land. Sabon, of woorden die er dicht in de buurt komen, zoals Jabón, Savon of Sapone, betekent in 37 talen zeep, zegt Ultee enthousiast.

‘Je moet het over veel dingen eens wor-den’, vertelt hij – het franchisecontract telde vijftig pagina’s, exclusief de boeken waarin staat hoe een winkel moet zijn in-gericht – ‘maar uiteindelijk draait het vooral om vertrouwen. Zij moesten be-slissen: willen we dat hij met ons merk aan de haal gaat?’ zegt Ultee. De onder-handelingen gingen voornamelijk over één ding: exclusiviteit. Na ongeveer een jaar onderhandelen in New York en Tel Aviv kreeg Ultee het exclusieve impor-teurschap voor de Benelux en Duitsland, een zogenoemde master licentie.

Stap 2: de financieringFinanciering van een winkel kun je verge-ten in Nederland, vertelt Ultee. Om de eerste drie winkels te beginnen had hij grofweg een miljoen nodig, in drie fases. Hij financierde zeventig procent zelf en voor de resterende dertig procent kreeg hij hulp van een investeerder. Voor een bankfinanciering van 50.000 euro liet een bank hem eerst een accountantson-derzoek doen, om vervolgens toch niet te financieren. ‘Het is toch retail’, kreeg Ultee te horen. De rekening van de ac-countant was 13.500 euro.

De eerste tientallen nieuwe winkels financierde Ultee daarom uit de cashflow van bestaande winkels en geld van kleine private-equitypartijen. ‘Financiering is voor een ondernemer de grootste uitda-ging. Ik heb gelukkig mensen in mijn net-werk met geld.’ Een goede ondernemer is volgens Ultee een derde deel van zijn tijd op zoek naar geld.’ Pas bij de financiering van winkel 45 was een bank betrokken. ‘Banken gaan pas meedoen als je groot bent.’ De pe-riode daarvoor besteedde hij tientallen, misschien wel honderden of duizenden eu-ro’s aan accountantsonderzoeken om elke keer nul op rekest te krijgen.

Stap 3: de operatieDe eerst winkel opende Ultee in Breda. De verbouwing deed hij naar Amerikaans voorbeeld: matzwarte lambrisering, kas-ten en toonbank. Zijn vrouw en drie ande-ren gingen naar New York voor een ver-koopcursus bij Sabon. ‘Voor je naar Amsterdam of Rotterdam gaat, moet je eerst oefenen in de schaduw van de grote stad’, verklaart hij de keuze voor deze pro-vinciestad. Daarna volgden Den Bosch en Rotterdam. Vervolgens openden hij win-kels in Utrecht en Amsterdam, waar hij koos voor de Kalverstraat, de drukste en daarom duurste winkelstraat van Neder-land. ‘Wanneer je in een rustige straat be-gint, is het weliswaar een stuk goedkoper, maar dan krijg je de klanten niet.’ Een merk bouwen via advertenties was geen optie. ‘Adverteren is in het begin niet te betalen. Een pagina in De Telegraaf kost 30.000 euro. In eerste instantie moet je het hebben van het langslopende winkel-publiek.’ Je moet de hoeveelheid geld die je nodig hebt om een winkel te beginnen niet onderschatten, zegt hij. In de Kalver-straat is de huur voor vijftig vierkante me-ter zo’n 12.500 euro per maand (3.000

euro per vierkante meter per jaar). Je moet drie maanden huur vooruit betalen, een bankgarantie voor het volgende half jaar afgeven en verbouwen, wat minimaal een maand tijd kost. Als een gemeente-ambtenaar de verbouwing vervolgens twee maanden stil legt, staat de teller na twaalf maanden huur op 150.000. Een verbouwing kost grofweg 150.000 en sleutelgeld (de overnamekosten van de vorige huurder) minimaal twee ton. Dan heb je nog ongeveer 100.000 euro nodig om je winkel en 100.000 om je magazijn met producten te vullen. Bij elkaar heb je zo minimaal 700.000 euro nodig om een winkel in de Kalverstraat te openen.

‘Voor je naar Amsterdam of Rotterdam gaat, moet je eerst oefenen in de schaduw van de grote stad’


Stap 4: het personeelKwaliteit en uitstraling heeft de onderne-mer in het begin in eigen hand, maar ser-vice niet. ‘Het verschil tussen goede en minder goede verkopers is de helft van je omzet’, zegt Ultee. Hij heeft echter nog geen systeem om verkopers individueel te belonen. Het is ten eerste moeilijk bij te houden. De omloopsnelheid is te groot om medewerkers voor hun eigen klanten om de beurt de kassa te laten gebruiken (zoals bij witgoedzaken gebeurt). Ten tweede geeft het scheve gezichten binnen een winkel. ‘Bij een loonverschil van 60, 70 cent per uur krijg je al een unheimi-

sche sfeer.’ Ultee betaalt dertig procent boven de CAO-lonen voor winkelperso-neel, 1.500 a 1.600 euro bruto per maand, en is nu bezig met het opzetten van een structuur waarmee het personeel mee-deelt in de winst. ‘Zij bepalen immers mede het succes.’ De omzet van de winkel bepaalt de mate waarin het personeel van die winkel meedeelt in de winst.

Misschien is Ultee wel het grootste deel van zijn tijd aan het uitleggen. ‘Als ze op een dag 800 euro omzetten, denken ze dat ik ruim 700 euro verdien.’ Het uitleggen dat iemand die acht euro per uur verdient, zes-tien euro per uur kost en dat omzet iets heel anders dan winst is, vindt hij het aller-

moeilijkst. Ultee kan niet meer zelf mensen aannemen, maar probeert iedere nieuwe medewerker wel te spreken. Meestal weet hij dan direct of de persoon geschikt is. ‘De helft is niet geschikt’, schat hij, ‘maar je moet mensen wel een kans geven.’ Een der-de haalt de proeftijd niet.

Alles draait volgens hem om het moti-veren en opleiden van personeel. ‘We hebben nu een nieuw team van winkel-coaches, die consequent uitleggen wat medewerkers moeten doen.’ Soms zijn dat zulke basale dingen – laatst troffen ze een vuilniszak midden in een winkel aan en een stofzuigende medewerker – dat het af en toe winkelpolitie lijkt. »


Stap 5: de beurnoteringUltee wilde een beursnotering en kocht daarom in januari 2010 een leeg beurs-fonds, het Vastgoed Mix Fund (VGM), dat was genoteerd aan de Euronext. VGM had al zijn beleggingen in panden ver-kocht. Ultee’s doel was het ophalen van geld om verder te groeien. ‘Een ongebrui-kelijke transactie, maar dit is juist waar de beurs voor bedoeld is, geld ophalen.’

Hij financierde deze stap (rond de ope-ning van winkel dertig) met eigen geld, private equity en cashflow. Nog steeds deden er geen banken mee. Hij doopte het fonds om tot Sabon FunDing, SFD, en door de uitgifte van 133 obligaties van 75.000 euro kon SFD tien miljoen euro ophalen. De beurswaarde schat hij nu 40 a 45 miljoen euro, maar hij denkt uiter-aard dat het meer kan worden. ‘Anders zou ik het nu verkopen.’

Stap 6: de internationale expansieUltee wil zo snel mogelijk doorgroeien naar 80 à 100 winkels in Nederland en 150 in de rest van de Benelux en Duits-land. Hij is nu op een punt beland waarop hij evenveel winkels heeft als het moeder-bedrijf en sinds augustus onderhandelt hij om het moederbedrijf over te nemen. ‘Ik wil doorgroeien. We willen ons lot in eigen hand hebben en meer flexibiliteit. ’ Ultee wil bijvoorbeeld vaker dan vier keer per jaar kunnen inkopen. Het was hem ondanks zijn grootte niet gelukt om dit uit te onderhandelen.

De onderhandelingen duren lang, om-dat het een complexe deal wordt. Bij de financiering, die enkele tientallen miljoe-nen zal bedragen, verwacht Ultee ditmaal

geen probleem. ‘Er is genoeg interesse van de aandeelhouders.’ Hij zint op een emissie van extra aandelen en een ban-caire financiering. Banken doen inmid-dels graag mee.

Op de vraag waar bij het bouwen van een winkelketen de meeste tijd, geld en energie in zit, antwoord hij dat helaas ze-ventig procent van zijn tijd gaat naar za-ken die niets met ondernemerschap te maken hebben. ‘Veel tijd en geld gaat zit-ten in adviseurs, accountants, advocaten en makelaars. Alles wat niet direct busi-nessgerelateerd is. Voor mijn vestigingen in Amsterdam betaal ik allerlei belasting waar je nog nooit van gehoord hebt. Toi-letspoelingbelasting, plantenbakkenbe-lasting, uithangbordbelasting, lokale re-tailbelasting, enzovoort.’ Het zijn meestal zaken die niet te delegeren zijn, vooral de financiële zaken niet, waar een derde van de tijd in gaat zitten. ‘Mensen willen toch met mij spreken.’ Van de dertig procent die Ultee rest om zich direct met zijn be-drijf bezig te houden, gaat de meeste tijd zitten in het personeel. ‘De sleutelfactor voor succes in ondernemerschap is door-zettingsvermogen’, aldus Ultee.

Stap 7: de toekomstRest de vraag: wat drijft deze man? ‘Als sporter is het duidelijk wat het hoogst haalbare is. Als je wereldkampioen bent, dan weet je: ik ben klaar. Ik weet niet wanneer ik klaar ben. Ik streef naar een wereldwijd bedrijf dat winstgevend is en waar tevreden personeel werkt.’ Of hij dan klaar is, weet hij niet. ‘Dan is er nog steeds veel te optimaliseren. Het kan nog zo veel beter. Het verkopen van het be-drijf is niet mijn doel. Geld is ook niet mijn doel. Ik wil iets neerzetten.’


‘De sleutelfactor voor succes in ondernemerschap is doorzettingsvermogen’

Zijn ratio en emotie bij u in evenwicht? Maak kennis met onze Valuation Desk. Een kennisbron van onze jarenlange ervaring op het gebied van het waarderen van ondernemingen.

Heeft u vragen over waarderingsvraagstukken inzake aan- of verkoop van een onderneming, juridische geschillen, bedrijfseconomische heroriëntaties of vanuit � scaal oogpunt? Neem vrijblijvend contact op met Alexander den Boer RV of John Knevels RV +31 76 530 38 00 of kijk op www.vanoers-cf.nl.

Sterk in fusies en overnames

Winnaar van:


special

Informal investorsnu banken het massaal laten afweten hebben veel ondernemers voor hun bedrijfsfinanciering de hoop gevestigd op de particuliere investeerder. Maar wie zijn deze investeerders, wat kunt u van ze verwachten en hoe voorkomt u dat uw business angel niet in een business devil veranderd?

36 | brookz | juni 2011 tekst Dennis Mensink / fotografie istockphoto

special: informal investors

A l sinds jaar en dag is de financiering van startende bedrijven in Nederland een probleem. Voor

al veel creatieve en technostarters komen nauwelijks in aanmerking voor externe financiering vanwege hun hoge risicoprofiel en het gebrek aan zekerheden. Banken geven vaak niet thuis en ook familie en vrienden met voldoende spaargeld zien het niet altijd zitten om te investeren. Als gevolg van de crisis en de strengere richtlijnen ten aanzien van kredietverstrekking zijn banken uiterst voorzichtig geworden. Zelfs veel groeibedrijven (waar al wel sprake is van omzet en cashflow) krijgen op dit moment vaak ‘nee’ te horen bij hun financieringsaanvraag. Uit een onderzoek van het EIM in 2010 bleek dat meer dan de helft van alle ondernemers in Nederland (grote) problemen heeft met de financiering van zijn bedrijf.

Slechte businessplannen Door de haperende markt voor bancaire financiering is de rol van particuliere investeerders (ook wel business angels of infomal investors genoemd) steeds belangrijker geworden de afgelopen jaren.

Met als belangrijk verschil dat investeerders meestal risicodragende vermogen te beschikking stellen – in ruil voor aandelen en zeggenschap – terwijl het bij een bank altijd gaat om een lening – die met rente moet worden terugbetaald.

Niet alleen de vraag naar kapitaal van informals is toegenomen, ook het aanbod is verruimd. Vermogende particulieren die teleurgesteld zijn geraakt door de aandelenbeurs overwegen andere investeringsmogelijkheden waaronder het rechtstreeks investeren in een bedrijf. Daarnaast zijn er de afgelopen tien jaar veel nieuwe informals bijgekomen in de vorm van succesvolle IT en internetondernemers die hun bedrijf voor veel geld hebben verkocht. Toch heeft dit gek genoeg de afgelopen jaren niet tot heel veel meer deals geleidt. Een veel gehoorde klacht van informals is namelijk dat de kwaliteit van de businessplannen nog altijd slecht is. Dit blijkt uit een recent onderzoek van het Business Angel Network Nederland (BAN Nederland) naar de stand van zaken op de Nederlandse markt voor informal investing. ‘Tachtig tot negentig procent van de plannen kan zo de

prullenbak in’, zegt Harry Helwegen, voorzitter van de BAN Nederland. ‘Zij zijn niet goed doordacht en niet goed doorgerekend. Soms zijn ondernemers ook gewoon slecht. Dan denken ze dat ze ondernemer zijn, maar zijn ze het niet.’ Ondernemers zijn vaak ook niet goed voorbereid op onderhandelingen met de informal. Ze hebben dan geen geld over gehad voor een adviseur en dat breekt ze op. Andersom klagen ondernemers volgens Helwegen nog wel eens dat informals met overdreven eisen komen. ‘Zij zijn dan niet investor-ready. Dat is ook niet juist. Aan beide kanten van de markt dient nog wel iets te gebeuren.’

Dromen realiserenOndanks de toename van het aanbod en vraag naar risicodragend vermogen blijkt de markt voor informal investering in Nederland ondoorzichtig en gebrekkig te functioneren. Veel informeel kapitaal weet door gebrek aan kennis en slecht functionerende matching haar weg niet te vinden naar ondernemers. Aan de andere kant zijn ondernemers niet voldoende op de hoogte van de mogelijkheden van in

De nieuwe investeerder te weinig aanbod van goede businessplannen en de opkomst van een nieuwe generatie investeerders. Dat zijn de belangrijkste uitkomsten van een recent onderzoek naar de stand van zaken op de Nederlandse informalmarkt.

Onderzoek


formeel kapitaal. Dat was twee jaar gelden ook de belangrijkste reden om BAN Nederland op te richten, een koepelorganisatie van 12 angelnetwerken die samen zo’n 1.500 informal investors vertegenwoordigen. Om beter inzicht te krijgen in de markt voor informal investing werd eind vorig jaar een zogenaamde ‘nulmeting’ uitgevoerd onder ruim honderd particuliere investeerders. Dit onderzoek moest allereerst een beter inzicht geven in het profiel en de motieven van de (gemiddelde) informal. Daarnaast is ook gekeken naar het functioneren van de markt voor informele financiering.

Hoewel de gemiddelde informal niet bestaat, blijkt uit het onderzoek in ieder geval ruim 95 procent van de informals een man te zijn en liefst 90 procent van hen kan als (oud)ondernemer worden aangemerkt. Verreweg de meeste informals (92 procent) zijn tussen de 40 en zeventig jaar oud. Twintig jaar geleden waren het volgens Bernd Mintjes, oprichter en directeur van de Maxwell Groep vooral vijftigers en zestigers die hun bedrijf verkochten, maar dat is de afgelopen twintig jaar veranderd. ‘De voorbije twee

decennia heeft wel een verjonging plaatsgevonden. Rond het jaar 2000 is een golf van jonge jongens die geld had verdiend met de verkoop van hun ITbedrijf toegetreden tot de club van informals.’

Ook Hendrik van der Meulen van KplusV, ziet een verandering in de informalpopulatie: ‘Er zijn steeds meer internetinformals, ondernemers die hun geld online hebben verdiend. Dit zijn ook vaak jongere informals die met andere businessmodellen hebben gescoord en ook andere expertise in huis hebben.’ Daarnaast verwacht Van der Meulen dat het aantal vrouwelijke informals de komende jaren zal stijgen. ‘Er zijn inmiddels al speciale netwerken voor vrouwen. Bovendien nemen vrouwen steeds vaker toppo

sities in bij ondernemingen. Dat zijn ook potentiële informals.’

Snel rendementVeruit belangrijkste reden voor informals om te investeren is het financiële rendement op langere termijn. Daarnaast spelen ook de uitdaging en de persoonlijke relatie met de ondernemer een belangrijke rol. Van der Meulen geeft nog enkele redenen om informal te worden: ‘Het is een manier om dromen van iemand anders te realiseren. Beleggen is bovendien best saai als je ondernemen gewend bent. Het is leuker om je kennis en netwerk in te zetten.’

De meeste informals hebben hun vermogen verkregen met de verkoop van »

‘Rond 2000 is er een golf van jonge ondernemers bijgekomen die hun geld hebben verdiend met de verkoop van hun ITbedrijf ’



hun bedrijf. Dat geld hebben ze voor een gedeelte in aandelen, obligaties en vastgoed gestopt en daarnaast investeren ze ongeveer tussen de 10 en 20 procent van hun vermogen rechtstreeks in bedrijven. Iets meer dan de helft van de informals heeft minder dan een half miljoen euro beschikbaar voor risicodragende investeringen. Drie op de tien heeft een beschikbaar vermogen van meer dan een miljoen euro. Van de onderzochte informals die zich ‘ervaren’ mogen noemen, heeft maar 20 procent één participatie, terwijl 80 procent dus investeert in meerdere bedrijven (gemiddeld 6,5). Vier van de vijf investeringen is niet groter dan 200.000 euro.

Professionele investeerderDe opkomst van de nieuwe generatie investeerders heeft ook tot een flinke professionaliseringslag geleid. Terwijl de oude garde soms wat hobbymatig met zijn investeringen omsprong – gevoed uit sympathie en de gunfactor jegens de startende ondernemer waarin hij zichzelf in de beginjaren wel herkent – zijn de jongere business angels over het algemeen veel zakelijker ingesteld. ‘Het charitatieve is er wel vanaf’, zegt Mintjes. ‘De afspraken worden ook steeds stringenter. “Betaal me maar terug als de winst toereikend is”, horen we niet veel meer. Ik verwacht de komende vijf jaar een verdergaande professionalisering. Informal investing gaat een vak worden, een serieuze bezigheid. Er zijn nogal wat informals die de afgelopen jaren hun neus

hebben gestoten omdat ze te gemakkelijk zijn ingestapt of hun investering te weinig hebben gemonitord. Die realiseren zich dat je er niet komt met af en toe een bakje koffie drinken.’

Ondanks een professionelere benaderding blijft investeren een risicovolle bezigheid. Wie investeert als informal moet wel tegen zijn verlies kunnen. Bedrijven waarin wordt geïnvesteerd kunnen failliet gaan. ‘Dat hoort er nu eenmaal bij als je risico neemt. Om diezelfde reden is het ook zaak je vermogen te spreiden. Wil je zekerheid, stop je spaargeld dan maar lekker in een aandelenfonds’, aldus Mintjes, zelf al twintig jaar informal investor. ‘Dan is dit spel niet voor je weggelegd.’

Om hun risico te spreiden vormen informals steeds vaker groepjes (angelnetwerken) waarin ze in groepsverband opereren. Enerzijds geeft dit een grotere financiële armslag en kunnen kennis en ervaring met elkaar worden gedeeld. Anderzijds is het gemakkelijker om interessante bedrijven te vinden en kunnen risico’s beter worden gespreid. In de praktijk zijn veel business angels daarom zelfs lid van meerdere netwerken. Nederland telt op dit moment 12 Business Angel Netwerken (BAN) die zich gezamenlijk weer hebben georganiseerd in het al eerder genoemde Business Angel Network Nederland. De meeste van deze angelnetwerken komen maandelijks bij elkaar. Vaak wordt zo’n bijeenkomst afgesloten met een diner waarbij enkele ondernemers hun businessplan of participatie

voorstel mogen pitchen. Afhankelijk van de belangstelling kunnen vervolgens een of meerdere individuele informals besluiten om op een voorstel in te gaan. Anderhalf miljard euroEen veel gehoorde klacht onder informals is dat de overheid een veel actievere rol zou kunnen spelen. Volgens Mintjes zou de overheid informal investing veel meer moeten stimuleren. ‘De overheid lanceert wel fondsen en kredieten, maar geld is niet het probleem. Zij hanteert een verkeerd instrumentarium voor een verkeerde groep bedrijven. De overheid zou haar best moeten doen om het aantal matches van vraag en aanbod te laten toenemen. Bijvoorbeeld door business angels op te leiden. Anders dichten we het gat niet.’

Mintjes wijst op het feit dat in sommige Europese landen mislukte investeringen aftrekbaar zijn van de belasting. Nederland loopt internationaal gezien ook nog behoorlijk achter. In Engeland is één op de 3.400 inwoners informal, in Nederland naar schatting één op de 17.000. Maar ook ten opzichte van de ons omringende landen lopen we achter. Helwegen: ‘Toch is er geen reden te bedenken waarom het hier minder moet zijn dan in andere landen. Iedere ondernemer die de afgelopen jaren zijn bedrijf heeft verkocht is een potentiële investeerder, dan praat je toch al gauw over een paar duizend onder nemers. Als je het zo bekijkt hangt er nog anderhalf miljard euro aan informeel kapitaal boven de markt.’

Verdeling participaties naar grootte klassen

Grootte klassen participaties Aandeel (N=392)

1 - 25.000 euro 15%

25.001 - 50.000 euro 19%

50.001 - 100.000 euro 21%

100.001 - 200.000 euro 23%

200.001 - 500.000 euro 14%

500.001 - 1.000.000 euro 5%

Meer dan 1.000.001 euro 3%

Totaal 100%

Rendement lange termijn

Uitdaging

Verlenen (management) ondersteuning

Persoonlijke relatie met(startende) ondernemer

Zinvol bezig willen zijn

Maarschapplijke verplichting

Korte termijn rendement

Legenda: 1 - totaal niet relevant 10 - uitermate relevantBron: BAN Nederland

Motieven om te investeren

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Het ultieme handboek! Dit boek behandelt stap voor stap het hele proces van zoeken, vinden en onder-handelen met een investeerder. Met tal van praktijkcases, waardevolle adviezen en nuttige tips van ondernemers, investeerders en adviseurs. Onmisbaar als voorbe-reiding op een vruchtbare zakelijke samenwerking.

Prijs € 24,95 ISBN 9789089 590725

Nu te koop!

Zie voor meer informatie www.hoevindikeeninvesteerder.nl



Carlos Daal (37) speelde al enige tijd met het idee om een nieuwe geluidsdrager op de markt te

brengen. Een bedrijf van scratch af opzet-ten heeft de ondernemer al eerder ge-daan, maar een product vanuit het niets ontwikkelen, produceren en vormgeven is nieuw voor hem. Daarom toetst hij de haalbaarheid van zijn plan bij zijn con-necties in de elektronicabranche. De reac-ties zijn louter positief. Daal stapt meteen in het vliegtuig naar China om een proto-type van zijn idee te maken.

Vanaf dat moment maakt Daal al de eerste kosten die hij uit eigen zak betaald. De tripjes naar het Verre Oosten stapelen zich op om het juiste model van de ge-luidsdrager te produceren en daarmee de rekeningen ook. In de tussentijd richt hij The Dutch Company op, het bedrijf waar Daal zijn i-Compact in onder wil brengen. Begin 2010 heeft de ondernemer een be-drijf, een prototype van zijn product en tal van potentiële klanten die in zijn ge-luidsdrager geloven. Het enige dat ont-breekt is voldoende geld om de productie in het Aziatische land op te starten.

Hoewel Daal meerdere financierings-mogelijkheden bekijkt, weet hij dat een investeerder zijn beste kans is om aan het benodigde kapitaal van 200.000 euro te komen. Omdat de dertiger amper thuis is in de wereld van informal investment be-sluit hij de meest voor de hand liggende stap te nemen: gewoon googelen. Die zoektocht op internet brengt hem uitein-delijk bij informal investor Hans Ber-tram (62).

Compleet nieuwe marktHet revolutionaire aan de i-Compact is dat de gebruiker naast een voorgepro-grammeerd album van bijvoorbeeld Je-roen van der Boom, K3 of The Voice of Holland-winnaar Ben Saunders ook ei-gen muziekbestanden op de geluidsdra-ger kan zetten. De ondernemer bena-drukt dat het geen vervanger van de cd is, maar een compleet nieuwe markt tussen een mp3-speler en een cd in. Daal: ‘Hoe-wel de productiekosten relatief goedkoop zijn, gaat er veel geld in de content zitten vanwege auteursrechten.’

Maar de uitvinder ziet vooral veel po-

tentie voor zijn product in de promotio-nele sfeer. Denk bijvoorbeeld aan KLM, die op iedere passagiersstoel een i-Com-pact in de kleuren van de luchtvaartmaat-schappij met zelfgekozen inhoud neer kan leggen.’

Door de grote belangstelling van veel po-tentiële klanten – zowel retailers als grote multinationals – moet Daal op grote schaal fabriceren. Maar het produceren en invoe-ren van goederen vanuit het Verre Oosten vergt veel van de portemonnee. ‘Wanneer je zaken doet met China, moet je vooruit betalen’, legt Daal uit. ‘Dan blijf je met een gat zitten, want de productie en het ver-schepen neemt enkele weken in beslag. Ik heb dus enorm veel cash nodig, omdat er door de voorfinanciering een liquiditeits-probleem ontstaat.’

Ondernemer Daal en investeerder Ber-tram maken in april 2010 telefonisch een afspraak zodat de i-Compact-bedenker zijn plannen uit de doeken kan doen. Hoewel Daal blij is met de interesse van de informal investor in zijn propositie, leert de ervaring hem toch wat terughou-dend te zijn voor al te mooie beloftes. Tij-

tekst WIETZE WILLEM MULDER / fotografie MARCEL BAKKER

Investeerder gezocht (M/V)ondernemer carlos daal wil met een revolutionaire geluidsdrager de wereld veroveren. Ondanks een rampzalige ervaring met een eerdere investeerder is hij voor zijn nieuwe bedrijf opnieuw met een informal investor in zee gegaan. ‘Maar ik heb geen behoefte aan een tweede kapitein op het schip.’


dens dat eerste gesprek met Bertram moet de ondernemer nog wel terugden-ken aan die ene dag in april, exact een jaar geleden, die voor hem desastreus eindigt.

Blindelings ondertekenenDaal startte na een jarenlange loopbaan in loondienst in 2005 met een compag-non een handelsbedrijf in consumenten-elektronica. Met die onderneming onder-vond het duo hetzelfde probleem dat Daal nu heeft met The Dutch Company; de vele kosten gaan voor de baat uit.

Het koppel vindt, voornamelijk door de inspanning van Daals zakenpartner, op een netwerkborrel van ABN AMRO een informal investor die de groeifinanciering van 300.000 euro voor zijn rekening wil

nemen. Alle ingrediënten voor een goede samenwerking zijn aanwezig, waaronder een persoonlijke klik tussen het trio. Het bedrijf doet na de financiële injectie uit-stekende zaken, want de verkoop van de

Begin 2010 heeft Daal een bedrijf, een prototype en tal van potentiële klanten. Het enige dat ontbreekt is voldoende geld.

»

Carlos Daal (l) en Hans Bertram (r)



consumentenelektronica valt amper bij te benen. Na enkele maanden veroorzaakt de snelle groei van de onderneming een nieuwe kapitaalbehoefte.

Maar dan wordt Daal onverwachts ge-confronteerd met een dwarsliggende in-vesteerder. De geldschieter geeft hem voor de tweede financieringsronde twee opties: hij betaalt de leningen waar hij privé borg voor staat terug of de geldver-schaffer trekt de stekker uit de onderne-ming.

Wanneer de investeerder Daal voor die keuze stelt, wordt het hem opeens duide-lijk dat zijn compagnon samen met de in-formal onder een hoedje speelt.

Daal: ‘De investeerder liet ons beide een aantal contracten ondertekenen, waaronder een borgstelling waar wij indi-vidueel privé aansprakelijk voor zijn. Omdat mijn zakelijke partner ook telkens een handtekening zette, kleefde er voor mij niet veel risico aan. Bovendien had-den mijn compagnon en ik een meerder-heid van de aandelen in handen, waar-door er voor mij geen enkel addertje onder het gras zat.’

Daal onderschat het gevaar van blinde-lings juridische overeenkomsten onder-tekenen, mede door de druk van het li-quiditeitsprobleem. Uiteraard kan hij de totale som niet betalen en verkoopt in april 2009 noodgedwongen zijn pakket aandelen voor één euro aan de andere aandeelhouders. ‘Mijn wereld stortte in’, zegt de aangeslagen ondernemer over de machtsgreep. ‘Ik heb iedere bouwsteen zelf neergelegd en van de een op de ande-re dag wordt mijn eigen bedrijf onder mijn voeten vandaan geveegd.’

OndernemersgeestDaal gaat na de coup door een diep dal, maar zijn ondernemersgeest is niet ge-broken. Ondanks zijn gereserveerdheid pitcht hij zijn idee voor Bertram, maar die onderbreekt Daals presentatie halver-

wege. Een kneep van de Brabantse infor-mal investor om de oprechte passie van een entrepreneur naar boven te halen. Hij vraagt Daal om te vertellen wat hij echt van plan is. ‘Op die manier kan ik zien wat hem drijft en observeren of die ogen bij het vertellen van zijn verhaal be-ginnen te glitteren’, legt de oud-onderne-mer uit. ‘Naar dat soort ondernemers ben ik op zoek, die met veel bezieling een suc-cesvolle toko willen opbouwen.’

Daal past binnen het profiel van de in-vesteerder, die al snel gepakt wordt door de potentie van The Dutch Company. Na een paar gesprekken met de ervaren Ber-tram – informal investor sinds 1996 – blijkt dat er een persoonlijke klik is tus-sen de twee en is het duidelijk dat beide tot een deal willen komen. Maar ondanks de financiële nood wil Daal niet ten koste van alles Bertram aan boord halen. Dat lesje heeft hij wel geleerd.

Over de kapitaalbehoefte, de waarde van het bedrijf en het stukje zeggenschap dat de ondernemer weg moet geven, zijn beide partijen het snel eens. Bertram: ‘Bij mij is het onderhandelen geen onderhan-delen. Ik vroeg aan Daal hoeveel aande-len ik voor mijn inleg krijg en hij ant-woordde twintig procent.’ Volgens de informal investor komt een ondernemer altijd met een reëel voorstel, omdat hij een deal wil maken. ‘Moet ik dan de taaie onderhandelaar uithangen en een belang van 35 procent eisen?’

De intentieverklaring is binnen een paar weken opgesteld. Maar voordat ze de champagne daadwerkelijk ontkurken, zijn er wel een aantal maanden verstre-ken. Het oponthoud wordt voornamelijk veroorzaakt door de hoeveelheid over-eenkomsten, waar Daal logischerwijs ie-dere letter, punt en komma van wil lezen. Hij stapt niet nogmaals in dezelfde val-kuil van het klakkeloos ondertekenen van contracten en laat zich bijstaan door een deskundige totdat de transactie in sep-

tember 2010 daadwerkelijk rond is. ‘Voor mij ligt de uitdaging van deze in-

vestering in het optimaal afstemmen van de inkoop, productie en verkoop’, ver-klaart Bertram. ‘Want als onze verwach-ting uitkomt dat de i-Compact booming wordt, dan heb ik dankzij mijn ervaring bij productiebedrijven het gereedschap om ervoor te zorgen dat The Dutch Com-pany niet over de kop gaat door de snelle groei. Want als het aanslaat, dan gaat het hard, hoor.’

Bemoeienis Dat Bertram zich als informal investor zo nadrukkelijk bemoeit met de gang van zaken in het Zoetermeerse bedrijf, is voor Daal geen enkel probleem. Hij maakte de donkere kant van een business angel mee, maar prijst zich nu gelukkig met zijn investeerder. ‘Ik heb geen behoefte aan een tweede kapitein op het schip, maar zou wel dom zijn om geen gebruik te ma-ken van Bertrams ervaring en wijsheid’, legt de ondernemer de onderlinge ver-houding uit. ‘Hij fungeert echt niet alleen als een zak met geld.’

Hoe vind ik een investeerder? Voor (startende) ondernemers die op zoek zijn naar risicodragend kapitaal is er sinds kort het handboek Hoe vind ik een investeerder? Het boek bevat tal van praktijkcases en nuttige tips van ondernemers, investeerders en adviseurs. Meer informatie op www.hoevindikeeninvesteerder.nl

’Ik vroeg aan Daal hoeveel aandelen ik voor mijn inleg krijg en hij antwoordde twintig procent’

de rest is bijzaak

GESPECIALISEERD IN FUSIES EN OVERNAMES WWW.VESTIUS.COM

www.twitter.com/brookznl

De nieuwste profielen nu ook realtime op Twitter

Brookz. platform voor bedrijfsovername


special: informal investor

tekst dennis mensink

1 2

6u hebt een informal investor nodig om uw plannen te realiseren. Daarvoor zult u stevig moeten onderhandelen. Natuurlijk hebt u toevallig een aardige investeerder, maar wees toch maar goed voorbereid op de volgende valkuilen.

1. Uitbuiten machtsverschilInformals staan eigenlijk in elke onderhan-deling met een ondernemer sterk. Zij zien honderden businessplannen voorbijkomen, terwijl u hooguit contact heeft met een paar business angels. Zij hebben dus het voordeel van de onbeperkte keuze; er komt altijd weer een volgend businessplan. Die houding ne-men zij doorgaans ook aan. Zij hebben er im-mers pas belang bij eruit te komen als het een interessant voorstel is. Wees u daarvan be-wust en stel uzelf niet te gedienstig op. Het komt ook wel voor dat informals vlak voor de deal nog ‘even’ met aanvullende eisen ko-men. Wees niet verbaasd als ze bij de notaris nog even met een paar nieuwe puntjes komen die u als ondernemer helemaal klem zetten. Pas daarvoor op, ook al hebben zij er vaak al-leen zichzelf mee. Als u gedemotiveerd raakt, profiteert er immers helemaal niemand van uw ondernemersidee.

Dirty tricks (waar u voor moet waken)

2. Snel inpalmenAls u merkt dat u een concurrerend busi-nessplan heeft, waar meerdere business angels geïnteresseerd in zijn, neem dan de tijd. Dan worden de investeerders ze-nuwachtig en zijn ze eerder geneigd water bij de wijn te doen. Laat u niet inpalmen door de eerste de beste informal die bij u thuis komt en het beste met u voor lijkt te hebben. Hij wil er dan waarschijnlijk een slaatje uit slaan, terwijl u een beter voor-stel misschien laat lopen. Komen u en de informal van uw eerste keus niet meteen bij elkaar, ga dan op zoek naar een andere investeerder. Kom liefst niet na twee, drie maanden alsnog terug bij nummer één, want dát is pas echt funest voor uw on-derhandelingspositie.


4

3 5

66. Change of controlEen informal investeert zijn geld in een onderneming omdat hij kansen ziet en vertrouwen heeft in u. Maar u kunt dat vertrouwen ook beschamen. Meestal gebeurt dit niet met opzet, maar het kan zijn dat de prestaties van de onderneming sterk achterblijven bij de ver-wachtte resultaten. Daarom willen informals nog wel eens in de aandelenovereenkomst regelen dat het mo-gelijk is een andere bestuurder aan te stellen als het niet goed gaat met de onderneming. Change of control dus. Geen probleem zolang het goed gaat, maar als het niet goed gaat, heeft dit dus grote gevolgen voor u. U kunt namelijk uw complete onderneming kwijtraken. Alle re-den om ervoor te zorgen dat zo’n clausule niet in uw participatieovereenkomst wordt opgenomen. Dat ver-minderd aanmerkelijk de kans dat uw business angel zich transformeert tot business devil.

4. Gefaseerde investeringInformals werken vaak met gefaseerde of druppelfinanciering, waarbij zij targets hangen aan de verschillende deelfinancierin-gen. Ofwel: zij betalen niet in één keer twee ton, maar vier keer 50.000 euro. Althans, als de onderneming naar behoren pres-teert. In dat kader bestaan er overigens twee financieringscon-structies. Of de informal verhoogt per target zijn aandeel of hij begint juist met een hoger percentage, waarna hij afbouwt. Bij de start hebt u bijvoorbeeld een belang van 50 procent. Haalt u uw target, dan heeft u het recht een deel van de aandelen terug te kopen. Maar haalt u het target niet dan bestaat de kans dat u gefaseerd eindigt met een minderheidsaandeel. En dat was be-slist niet uw bedoeling.

3. Tijdrekken Ongeveer de helft van de ondernemers die ‘hulp’ vragen aan een informal (45 procent, onderzoek BAN Nederland) geeft aan dat de keuze noodgedwongen was. Mogelijk staat u dus met de rug tegen de muur. Mede omdat u met een investeerder door-gaans ook gemakkelijker een financiering bij de bank krijgt, omdat met de investering uw eigen vermogen wordt vergroot. Er is dus sprake van een hefboomwerking richting andere kapi-taalverstrekkers. Informals kennen dit belang en maken daar maximaal gebruik van. Door tijd te rekken bijvoorbeeld. Dat kan hun onderhandelingspositie nog verder versterken. Zij hoeven niet te investeren en zitten op het geld. Als u merkt dat de informal tijd rekt, maak dan vriendelijk doch dringend dui-delijk dat u daar niet van gediend bent. Zorg er als het even kan voor dat u meerdere informals of investeerders hebt waar u uit kunt kiezen. Of u gaat er nú samen uitkomen, of u houdt het zelf voor gezien.

5. Snel cashenInformals die hun investering willen veiligstellen heb-ben nog wel eens de neiging om hun geld versneld uit het bedrijf te halen. Gebeurt dit bij u, maak dan duide-lijk dat dit voor u extra druk met zich meebrengt, waar-door u niet meer optimaal kunt presteren. En dat is uit-eindelijk voor niemand goed. Als de informal ergens honderdduizend euro in stopt, wil hij er een miljoen uit-halen. Dan moet hij dus niet na drie jaar zijn oorspron-kelijke investering uit het bedrijf trekken. Als een infor-mal in één keer wil uitstappen is dat overigens sowieso heel lastig. Simpelweg omdat u, de ondernemer, door-gaans niet het geld heeft om hem in één keer uit te ko-pen. Dan moet u dus opnieuw op zoek naar een finan-cier of participatiemaatschappij en soms moet zelfs het hele bedrijf worden verkocht. Dat is dermate ingrijpend dat u op voorhand al met de informal moet afspreken dat dat niet de bedoeling is.


Jeroen van den Brink liep al een tijd-je met het idee rond. Hij was in Amerika geweest, waar Opentable.

com een doorslaand succes is. Het bedrijf is zelfs beursgenoteerd. Daardoor kon hij de boeken inzien en zag hij precies wat er nodig zou zijn om een dergelijk systeem neer te zetten. ‘Enkele tonnen’, aldus Van den Brink. Het weerhield hem er niet van het idee in Nederland vorm te geven. Als bedenker van Diningcity.com en de Restaurantweek had hij in-middels de nodige contacten opgebouwd in de horeca. Alleen het geld vormde het probleem. Van den Brink wilde het con-cept niet uit de lopende cashflow financieren. ‘Ik wilde niet de bestaande bedrijven in gevaar brengen.’

Nieuwe energie Als je plaatsen in vliegtuigen en hotels kunt boeken op het in-ternet, waarom dan niet die in het restaurant? Van den Brink legde het idee met een cashflowanalyse voor aan iedereen die het maar wilde horen. ‘Je spreekt mensen, bijvoorbeeld op on-dernemersborrels. Als vanzelf gaat het balletje rollen.’ Peak Capital, Marque Joosten en Marijn Pijnenborg (de oprichters van Funda) en Cees Boer van Boer & Croon investeerden. Toen startte de crisis. Lehman Brothers en Fortis vielen om en Van den Brink kreeg problemen met zijn investeerders.

De redding kwam in de persoon van investeerder Wout van der Wijk, die een belang nam van 24 procent. Samen gingen ze aan de slag en wisten het bedrijf weer vlot te trekken. Nieuwe energie ontstond. Van der Wijk: ‘Het was ook nadrukkelijk mijn bedoeling om een actieve rol bij het bedrijf te spelen. Ik hou me vooral bezig met de IT en de organisatie, Jeroen doet marketing en PR. De andere investeerders zijn meer adviseurs op de achtergrond.’

Het was een welkome verandering voor Van der Wijk. Hij had tal van bedrijven opgezet, was informal investor op de ach-tergrond geworden, maar wilde eigenlijk wel weer de handen uit de mouwen ste-ken. Van der Wijk: ‘In het begin is het even aftasten. Maar al gauw wisten we in grote lijnen van elkaar wie wat wilde doen.’

Dat wil niet zeggen dat er nooit discus-sies zijn. ‘Die gaan vooral over waar we in moeten investeren. In marketing naar het grote publiek toe of verder het systeem optuigen aan de restaurantkant.’ Over een exit zijn geen af-spraken gemaakt, maar mocht er zich een grote partij aandie-nen, dan zou dat een moment kunnen zijn.

Inmiddels zijn 500 restaurants, vooral in de Randstad, aan-gesloten op het systeem. Eind van het jaar moeten dat er 1.000 zijn. Zij krijgen software om boekingen te verwerken. Ze beta-len 1 euro per boeking die via Seatme.nl wordt gedaan.

Piketpaaltjes De ondernemers zien kapers op de kust. Maar zij moeten eerst maar eens zien de contacten te leggen en de investering op ta-fel te krijgen. Een restaurant switcht niet gauw als hij eenmaal een dergelijk systeem heeft draaien. Waarom zou je? Echter, sommige restauranthouders blijken nog erg gehecht aan hun papieren reserveringsboek.

Wanneer is Seatme.nl een succes? De beide heren hebben dat nog niet gedefinieerd. Er zijn volgens Van den Brink wel piket-paaltjes: 1.000 restaurants einde van het jaar. Daarna het aantal reserveringen omhoog. Opstarten in België en andere omliggen-de landen. Van der Wijk is meer uitgesproken. Nederland moet bij het reserveren van een restaurant meteen aan Seatme.nl den-ken. Wanneer is dat? ‘Binnen een jaar of drie.’

ondernemer jeroen van den brink kende investeerder Wout van der Wijk al van de ondernemersclub. Samen zetten ze sinds een jaar de schouders onder Seatme.nl, een online reserveringssysteem voor restaurants. ‘Ik zeg niet dat er nooit discussies zijn.’

Tafelverkopers

Bedrijf Seatme.nlDeal Aandelenbelang 24 procentOndernemer Jeroen van den Brink Investeerder Wout van de WijkJaaromzet ‘Gaat de goede kant op’Personeel 4 medewerkers Totale investering ‘Enkele tonnen van alle aandeelhouders’

Jeroen van den Brink en Wout van der Wijk. Seatme.nl.

investeringsdeal 01

tekst ronald bruins / fotografie marcel bakker

xxxxxxxxxx 200x | brookz | 47

Jeroen van den Brink (l) en Wout van der Wijk (r)


Het waren ‘fantastische’ jaren in de computerbranche, maar Hein de Jong (36) besloot dat er meer was

in het leven dan een veilige betrekking in loondienst. Het marktmodel van Dell – cut out the middleman – was het startpunt voor een eigen ondernemersidee. Zou zoiets ook niet in de interieurbranche kunnen?

De Jong ging naar de belangrijkste beurs op het vakgebied in China om er inspiratie op te doen. Terug in Nederland maakte hij een businessplan voor een grote outlet-store in Alkmaar. In dat concept zou hij de facilitator zijn van grote fabrikanten, importeurs en groothan-dels, die hem zouden betalen om ruimte te huren. Maar het verg-de wel een investering van enkele tonnen om het van de grond te krijgen.

Geen startertje meerHet was in 2003 en 2004 voor Hein de Jong een spannende tijd. Hij zat om tafel met enkele banken. Die waren niet onwelwillend, maar zagen liever nog een investeerder toetreden. De Jong ging op zoek en ontdekte via internet dat Bernd Mintjes van Adfun-dum Participaties bij hem in buurt was gevestigd. Tijd om eens koffie te komen drinken. Binnen een half uur waren beide heren eruit.

Om hem van het spreekwoordelijke duwtje in de rug te voor-zien, wilde Mintjes wel een minderheidsparticipatie van 5 pro-cent nemen. Samen stonden ze sterker. Mintjes hielp De Jong met onderhandelen over de banklening en kwam zelf met een achtergestelde lening. ‘Je bent ineens niet meer het startertje die een starterlening komt aanvragen.’

Ondanks de investering van Mintjes en de inbreng van eigen geld van De Jong verliepen de onderhandelingen met de bank nog steeds erg stroperig.

‘Er was een impasse ontstaan. Ik ging op zoek naar huurders, terwijl banken als voorwaarde stelden voor de investering dat er een minimaal aantal vierkante meters moest zijn verhuurd.’ Re-

den om op zoek te gaan versterking. Die kwam er in de persoon van Marco Verschut die toetrad als derde partner en daarvoor ook een minderheidsbelang kreeg. Ver-schut, een rasoptimist en geboren verko-per, was al werkzaam in de meubelwereld en kwam op het juiste moment. De Jong kon iemand die de exposanten binnen zou halen, goed gebruiken. Gezamenlijk gingen ze op zoek, terwijl de bouw van het pand van start ging. Daar ging bijna al hun geld in zitten. Want naast de ombouw tot een winkel werden er ook kassa’s geplaatst en

IT-systemen aangelegd, alles bij elkaar een geldverslindende operatie.

Discussies Het aantrekken van huurders verliep uiteindelijk zo voorspoedig dat de ondernemers zelfs enkele maanden moesten wachten totdat de bouw klaar was en ze operationeel aan de slag konden. ‘We hadden wind mee’, aldus De Jong. In 2004 en 2005 ging het niet goed met de interieurmarkt. Groothandels en importeurs zagen hun inkom-sten via reguliere winkels dalen. Daar moesten ze maar afwachten of ze een plekje konden krijgen. Ruimte in een flexibele outletstore waar ze ook zo weer uit zouden kunnen stappen was uitermate wel-kom. September 2005 ging de 5.000 vierkante meter tellende out-letstore in Alkmaar open. De rollen waren vanaf het begin af duide-lijk. Mintjes is als adviseur betrokken bij de opzet en de strategie, Verschut doet de exposantenzaken en De Jong verzorgt personeel, marketing en financiën. Discussies tussen de drie partners zijn er volgens De Jong niet. ‘Als het lastig wordt, hak ik de knoop door. Maar natuurlijk wisselen we argumenten uit. Is het verstandig de vestiging in Zutphen uit een failliete boedel kopen? Wat gaan we dan anders doen dan de partij die er al inzat? Daar gaat het dan over. Daarbij kijk je elkaar recht in de ogen aan. Wat is wijsheid?’ Inmid-dels is er ook een outletstore in Zutphen geopend. De Jong: ‘ We trekken er hard aan om ook Zutphen tot een succes te maken. De basis staat er, maar de omzet moet nog iets beter kunnen.’

na jarenlang in loondienst te hebben gewerkt bij Dell, besloot Hein de Jong dat de tijd rijp was voor het eigen ondernemerschap. Hij richtte zes jaar geleden met behulp van informal investor Bernd Mintjes De WoonOutlet op.

Beursexploitanten

Bedrijf De WoonOutlet Deal Aandelenbelang van 5% + achtergestelde leningOndernemer Hein de Jong Investeerder Bernd MintjesJaaromzet Een omzet die boven het gemiddelde in de meubelbranche ligt. Personeel 30 medewerkers (15 in Alkmaar, 15 in Zutphen)Totale investering Enkele tonnen, banklening, eigen financiering en achtergestelde lening.

Hein de Jong en Bernd Mintjes. De WoonOutlet.

investeringsdeal 02

tekst ronald bruins / fotografie marcel bakker

xxxxxxxxxx 200x | brookz | 49

Hein de Jong (l) en Bernd Mintjes (r)


Onzekere verkooptijden

bazaar

hoe beïnvloedt de macro-economie en de rente de prijs van uw bedrijf? Wat kun je als verkopende partij doen om de koper over de drempel te helpen, welke risico’s loop je en hoe dek je die af?

selectief overzicht

»

We hebben twee hele slechte ja-ren achter de rug, maar heb-ben nu duidelijk de opgaande

lijn te pakken’, zegt Edin Mujagic, die als macro-econoom is verbonden aan de Uni-versiteit van Tilburg en consultancy-bedrijf ECR Research. De uitgaven van consumenten stijgen en de werkloosheid neemt af. Zowel consumenten als bedrij-ven zijn dus optimistisch.

IST

OC

KP

HO

TO


bazaar

‘We moeten echter niet naïef zijn’, ver-volgt hij. Het is niet zo moeilijk om eco-nomische groei te laten zien ten opzichte van twaalf maanden geleden. ‘De econo-mische ellende heeft heel veel langdurige schade aangericht. Voor 2008 waren we gewend aan drie à vier procent economi-sche groei en een lage inflatie van minder dan twee procent.’ Dit decennium zal zich volgens hem kenmerken door economi-sche onzekerheid, een lage economische groei en een hoge inflatie, misschien wel vier procent. Door die onzekerheid den-ken zowel kopers als banken langer na over een overname. Hierdoor is de vraag kleiner en de financierbaarheid lager met als logisch gevolg dat de verkoopprijzen lager zullen zijn dan voor de crisis. ‘Mis-schien waren die prijzen ook niet reëel’, voegt Mujagic er aan toe.

Geen hockeystickOok Hans Minnaar, die als ABN-Amro- bankier overnames financiert en be-stuurslid is van Dutch Corporate Finance Association (DCFA), ziet bedrijfswaarden nog steeds onder druk staan door de nieuwe economische realiteit. Aangezien de toekomstige geldstromen de waarde van de onderneming bepalen, hebben de onzekere economische vooruitzichten een negatieve invloed op de waarde van de onderneming, zegt hij. Minnaar ziet de ratio’s, bijvoorbeeld de multiplier tussen winst en verkoopprijs, wel weer omhoog gaan, zegt hij. In grote lijnen: voor de cri-sis zaten de multipliers tussen vijf en ze-ven keer de winst. Tijdens de crisis op 2 tot 2,5 en nu gaat het weer naar 3 a 3,5. Alleen in de bouwsector gebeurt nog heel weinig. Timing is in de ogen van Minnaar heel belangrijk. Wanneer de dip van de economie op haar einde loopt en de voor-uitzichten weer goed zijn, is het volgens hem een goed moment om te verkopen. Veel belangrijker is echter om als onder-nemer te focussen op de aspecten die je wel kunt beïnvloeden en die garantie ge-ven voor toekomstige geldstromen, ver-volgt hij. ‘Denk aan patenten, een goed tweede echelon managers, operationele flexibiliteit en een dominante marktposi-tie.’ Te lang wachten met verkopen is vol-gens Minnaar niet verstandig. ‘Als de ver-koper met hangen en wurgen doorgaat en

het gaat een aantal jaar minder, dan ge-looft niemand meer in de hockeystick die je dan voorspiegelt.’

De jaren 2009 en 2010 waren inder-daad crisisjaren in bedrijfsovernames, zegt Joop van As, adviseur bij Baker Tilly Berk Corporate Finance. ‘Partijen die niet hoeven, wachten af. We hebben de afge-lopen jaren sommige klanten geadviseerd de verkoop van hun onderneming uit te

stellen.’ De markt leeft echter weer op, is ook zijn overtuiging, onder andere omdat de banken het zonniger inzien. Als voor-beeld noemt Van As de overname van een productiebedrijf. Op het dieptepunt van de crisis waren de betrokken banken be-reid 4,5 a 5 miljoen te financieren, nu 8 a 8,5. Het bedrijf is weliswaar beter gaan draaien, waardoor de koopsom steeg van ongeveer acht naar tien miljoen euro, maar dat verklaart maar een klein deel van de bijna verdubbeling van de bancai-re financierbaarheid.

OvergefinancierdDe econoom, bankier en adviseur denken alle drie dat verkopende partijen de ko-per kunnen helpen de deal rond te krij-gen. De verkopende partij kan de deal uit een impasse halen door de koper te hel-pen met de financiering, zegt Mujagic. ‘Als je gedurende de onderhandeling merkt dat de deal anders niet door gaat, zou je een achtergestelde lening kunnen verstrekken of aandelen kunnen aanhou-den. Hiermee kun je net het laatste duw-tje geven.’ Een derde mogelijkheid is om een earn-out, die afhankelijk is van de toekomstige winst, af te spreken.

De financierbaarheid hangt af van drie factoren: wat de koper meebrengt, wat de bank wil financieren en wat de verkoper nog in het bedrijf wil laten zitten, vat Minnaar samen. Een verkoper kan een koper helpen met het laatste, maar moet

daarin vooral niet te ver gaan, adviseert hij. ‘Wanneer een bedrijf overgefinan-cierd is, is er geen geld voor investerin-gen.’ Van As benadrukt dat de verkopen-de partij het grootste deel van de koopsom wel direct contant moet ontvangen. ‘Vijf jaar wachten op tien procent is niet erg, maar op vijftig procent is best risicovol.’ Het is daarom verstandig de risico’s af te dekken. ‘Je krijgt immers nog geld van

een bedrijf waar je geen invloed meer op hebt’, zegt Mujagic. Alleen als je minder-heidsaandeelhouder blijft, houd je in-vloed op de strategie. Het bedrijf zou fail-liet kunnen gaan of de inflatie zou hard kunnen oplopen. Mujagic adviseert dan ook om contractueel vast te leggen dat de rente automatisch wordt aangepast aan de inflatie. Om de risico’s bij een ma-nagement buy-in (MBI) te verminderen, zowel voor de verkopende partij als de bank, stelt Minnaar het volgende voor: neem een MBI-kandidaat eerst een jaar in dienst en laat hem meelopen in het ma-nagementteam. Een MBI wordt zo in feite een management buy-out MBO, waarbij het risico kleiner is, ook voor de bank.

Geniet van je geld‘Wat de verkopende partij moet doen met het geld dat hij binnenkrijgt, is een heel ander vraagstuk’, besluit Mujagic. Door lage rente, hoge vermogensren-dementsheffing en hoge inflatie, levert sparen weinig tot niets op. Verkopers zijn eigenlijk gedwongen te investeren, maar de onzekerheid in de financiële markten blijft, zegt Mujagic. Hij advi-seert het volgende: ‘Probeer van je geld te genieten. Koop bijvoorbeeld een huis in een mooi land. Dat is bovendien een goede investering. Als de inflatie stijgt, stijgt de waarde van onroerend goed mee. Of probeer jonge ondernemers financieel te steunen.’

selectief overzicht

tekst Mark van baal

‘Ondernemers moeten zich focussen op de aspecten die ze wel kunnen beïnvloeden: patenten, een goed tweede echelon, operationele flexibiliteit en een dominante marktpositie’


»

vraag&aanbodselectief overzicht van de bedrijfsprofielen van www.brookz.nl

Dit is een selectie van bedrijven die te koop worden aangeboden op de website van Brookz.Voor meer bedrijven, aanvullende informatieen de contactgegevens van de verkopende partij zie www.brookz.nl

aangeboden

TransporTbedrijf

Profielnr 11173Omzet 3,75 mln Een transportbedrijf waarvan het vervoerpakket doorgaans wagenladingen naar binnen- en buitenlandse (Noord-/West-Europese) bestemmingen om-vat. Het wagenpark omvat ruim 20 trekkende eenheden die worden ingezet voor een goed gespreide klantenkring.Omschrijving

inTernaTionale grooThandel

Profielnr 11172Omzet 8 mlnOmschrijving Een internationale (voorraad-houdende) groothandel verkoopt producten ten behoeve van de woninginrichtingmarkt. De producten zijn veelal gebaseerd op eigen ontwerpen, waarvan de productie wordt uitbesteed.

beauTysalon meT kliniek

Profielnr 11174Omzet 0,6 mlnOmschrijving Een exclusieve beautysalon en kliniek gevestigd in een middelgrote plaats in de Randstad. De onderneming beschikt over een groot vast klantenbestand en heeft een goede reputatie in de regio.

uiTgever wenskaarTen

Profielnr 11171Omschrijving De onderneming is een uitge-ver van wenskaarten, schrijfwaar, cadeaus en aanverwante artikelen. Alle artikelen zijn gemaakt van gerecyclede- of natuurlijke materialen. Daarmee wordt een niche in de markt bewerkt waarin de onderneming marktleider is.

specialisT mobiele communicaTie

Profielnr 11170Omzet 1 mlnOmschrijving Een hightech-onderneming gespecialiseerd in totaaloplossingen op het gebied van mobiele communicatie en infor-matie-uitwisseling tussen mobiele medewer-kers en bedrijven voor o.a. de transport en service-sector.

klipperaak meT charTerbedrijf

Profielnr 11169Omzet 0,2 mlnOmschrijving Spectaculaire klipperaak van 31 meter voor de zeilende passagiervaart op de binnenwateren. Klipper vaart sinds 1994 al vele jaren succesvol met gezelschappen uit het bedrijfsleven en particulieren.

brood- en bankeTbakkerij

Profielnr 11168Omzet 1,8 mlnOmschrijving Een brood- en banketbakkerij met 2 vestigingen dat klanten bedient in de wijde regio, zowel consumenten als via het derdenkanaal geleverd (aan horeca, super-markten en dergelijke).

garagebedrijf

Profielnr 11167Omzet 0,35 mlnOmschrijving Universeel garagebedrijf ge-specialiseerd in Engelse auto’s en bijzondere modellen. Goed geoutilleerde onderhouds-werkplaats met vakbekwame monteurs, gehuisvest in representatief pand.

grooThandel

Profielnr 11166Omzet 1 mlnOmschrijving Een groothandel in minera-len, fossielen en new age-artikelen. Er is naast een web-shop ook een showroom met afhaalfaciliteit en er wordt periodiek een catalogus uitgegeven.

icT bedrijf

Profielnr 11165Omzet 0,3 mlnOmschrijving Klein ICT-bedrijf met senior specialisten in Linux/Unix-toepassingen (open source). Detachering en overige services op abonnements-basis (hosting van online business-applications, IT-infrastruc-ture, VOIP, etc). Werkt voor grote corporates en non-profit sector.

sofTwareonTwikkelaar

Profielnr 11164Omzet 1,5 mlnOmschrijving Een IT-bedrijf dat enkele succesvolle softwaretoepassingen heeft ontwikkeld voor de publieke sector. De on-derneming is met de door haar ontwikkelde software marktleider binnen haar discipline.

dhZ-reTailer

Profielnr 11163Omzet 0,7 mlnOmschrijving Een handelszaak met een woonbelevings-formule, gevestigd in een middelgrote woonplaats (>70.000 inwoners) en nabij het centrum.

rolluiken Zonweringsbedrijf

Profielnr 11162Omzet 1,1 mlnOmschrijving Bedrijf dat de productie, verkoop, installatie en service van rolluiken en zonweringen voor binnen en buiten doet, ten behoeve van zakelijke en particuliere afnemers. De onderneming is gevestigd in Oost-Nederland.

waTerrecreaTiebedrijf

Profielnr 11161Omschrijving Een recreatiebedrijf met een zeer grote bedrijfswoning (moderne boerde-rij), diverse schuren (ca. 3.700 m²), een grote waterpartij en diverse opstallen. Het geheel is gelegen op 6,5 hectare in Friesland.

archiTekTenbureau

Profielnr 11160Omzet 0,75 mlnOmschrijving Architectenbureau dat met name actief is met woningbouwprojecten en in toenemende mate met utilitaire projecten. Het bureau in Zuid-Holland staat bekend als degelijk.

uiTvaarTonderneming

Profielnr 11159Omzet 0,75 mlnOmschrijving Het bedrijf houdt zich bezig met het begeleiden en verzorgen van begra-fenissen en crematies. Het bedrijf is actief in Overijssel. Het betreft een bedrijf met een jarenlange succesvolle exploitatie en goede reputatie.

TuincenTrum

Profielnr 11106Omzet 1.5 mlnOmschrijving In verband met het ontbreken van opvolging een middelgroot tuincentrum in het noorden van het land. Het bedrijf heeft een oppervlakte van 13.000 m², waarvan 4.000 m2 bebouwd.



schilders- en onderhoudsbedrijf

Profielnr 11158Omzet 2,1 mlnOmschrijving Een schilders- en onder-houdsbedrijf dat activiteiten als schilderwer-ken, houtrotsanering, gevelreiniging, beton-reparatie, glaszetten en overige timmer- en onderhoudswerkzaamheden uitvoert.

logisTieke diensTverlener

Profielnr 11157Omzet 4,25 mlnOmschrijving Als expediteur organiseert de onderneming transport en daarnaast biedt zij tot 20.000 m2 opslagcapaciteit. De onderne-ming staat bekend als een betrouwbare en ervaren speler binnen de transportwereld die kwaliteit levert.

grooThandel parTijgoederen

Profielnr 11156Omschrijving De onderneming is een groothandel gespecialiseerd in de inkoop en verkoop van nieuwe partijgoederen, hoofdzakelijk meubilair. De markt van handel in meubilair wordt gekenmerkt door een toe-nemend gebruik van internet voor oriëntatie en aankoop.

TransporTeur

Profielnr 11155Omzet 6 mlnOmschrijving Internationale transporteur en een absolute dienstverlener voor grote partijen in de automotive-sector. Behandelt een niche voor haar veelal vaste klanten, met een speciaal daarop aangepast wagenpark en logistiekcentrum.

inrichTer food indusTrie

Profielnr 11154Omzet 3 mlnOmschrijving De onderneming produceert, op specificaties van de klanten, delen van inrichtingen voor de food-industrie. Deze veelal internationale klanten bouwen pro-ductiefaciliteiten voor de voedingsindustrie.Het bedrijf heeft een product ontwikkeld en daarvoor de know-how en productiemetho-den, wat internationaal bekendheid heeft verkregen.

remonderdelenbedrijf

Profielnr 11153Omzet 0,85 mlnOmschrijving Handelsonderneming gespecialiseerd in verkoop en revisie van alle remonderdelen van auto’s, klassiekers, vrachtauto’s, heftrucks, landbouw- en grondmachines.

producenT nicheproducTen

Profielnr 11152Omzet 0,75 mlnOmschrijving Een onderneming met als kernactiviteit het produceren en distribueren van klantspecifieke materiaaloplossingen binnen meerdere nichemarkten.

grafisch onTwerpureau

Profielnr 11151Omzet 0,94 mlnOmschrijving De activiteiten van het grafisch ontwerpbureau zijn gericht op de productie, vormgeving en het ontwerp van communicatie-uitingen in brede zin van het woord. Het bedrijf begeeft zich tussen recla-mebureaus en drukkerijen in.

producTie en monTagebedrijf in branddeTecTie

Profielnr 11150Omzet 0,25 mlnOmschrijving Een productie en montagebedrijf in brand-detectie met een uniek en gepatenteerd product op het gebied van branddetectie in een nichemarkt.

TouroperaTor

Profielnr 11149Omzet 0,4 mlnOmschrijving Een touroperator die hotel-fietsvakanties verzorgt in Nederland. De gas-ten komen voornamelijk uit het buitenland en worden bereikt via internet.

uiTgeverij meT drukkerij

Profielnr 11144Omzet 0,9 mlnOmschrijving Een uitgeverij en drukkerij van lesmateriaal voor opleidingen voor kantoor-functies. De onderneming is grotendeels eigenaar van het intellectueel eigendom en biedt de producten aan verschillende mid-delbare beroepsopleidingen en particuliere opleiders aan in heel Nederland.

online woningmarkTbedrijf

Profielnr 11143Omzet 0,2 mlnOmschrijving Een tweetal bedrijven dat zich gespecialiseerd heeft in het in contact brengen van vraag en aanbod op de wonin-genmarkt. De overname is in de vorm van een ‘package deal’ waarin beide bedrijven gezamenlijk worden aangeboden.

onderneming in vijveraanleg

Profielnr 1142Omzet 0,9 mln, OmschrijvingEén van Nederlands grootste specialisten op het gebied van vijveraanleg en -benodigdhe-den voor alle soorten vijvers, zoals koivijvers, natuurlijke vijvers, zakelijk ontworpen vijvers, zwemvijvers, parkvijvers en slotgrachten voor kantoorgebouwen.

handelsondernemening

Profielnr 11141Omzet 0,5 mlnOmschrijving De handelsonderneming importeert en verkoopt hout-CV-kachelsy-stemen voor particulieren in de Benelux en Duitsland. Het betreft houtkachels die op het CV-systeem kunnen worden aangesloten, waardoor goedkoop en duurzaam gestookt kan worden, met alle gemakken van een traditionele CV-ketel.

insTallaTiebureau

Profielnr 11138Omzet 0,3 mlnOmschrijving Een koeltechnisch installa-tiebureau met goed track record actief in de agrarische sector, de industrie en de bouw. Actief in een interessante niche. Installaties van airco’s en turn key opgeleverde koel-/vriescellen.

schildersbedrijf

Profielnr 11138Omzet 0,75 mlnOmschrijving Een schilders-, behangers- en glaszetbedrijf, waarvan de bedrijfsactiviteiten zich richten op schilderwerken, wandafwerkingsacti-viteiten en op glaszetten in het particuliere segment. In dit segment wordt de onder-houds- en renovatiemarkt bediend.

insTallaTiebedrijf

Profielnr 11137Omzet 0,2 mlnOmschrijving De omzet (klantenbestand, onderhoudscontracten, website, etc.) van een koel- en elektrotechnisch installatie-bedrijf, gespecialiseerd in het leveren, monteren, inregelen en onderhouden van luchtbehandelingapparatuur (aircondi-tionings, bevochtigers, etc.)


Alle bedrijfsprofielen overzichtelijk in een databank?

nieuws verkocht profielen

»

onderhoudsbedrijf

Profielnr 11125Omzet 1mlnOmschrijving Een schilders- en onder-houdsbedrijf dat zich richt op schilderwerken en in beperkte mate op wandafwerkings-activiteiten in het zakelijke segment. In dit segment worden de onderhouds- en renovatiemarkt alsmede de nieuwbouwmarkt bediend.

schildersbedrijf

Profielnr 11124Omzet 0,3 mlnOmschrijving Een schilders-, behangers- en glaszetbedrijf op de Noord-West Veluwe. De bedrijfsactiviteiten richten zich op schilder-werken, wandafwerkingsactiviteiten en op glaszetten in het particuliere segment. In dit segment wordt de onderhouds- en renova-tiemarkt bediend.

insTallaTiebedrijf

Profielnr 11123Omzet 2,4 mlnOmschrijving Een sterk winstgevend instal-latiebedrijf (GaWaLo) met goede samen-werkingen met enkele woningcoöperaties. De onderneming bevindt zich in de regio Gelderland.

paTenT TrommelZaaielemenT

Profielnr 11121Omschrijving De onderneming heeft in een eigen speur- en ontwikkelingstraject een concept ontwikkeld waardoor het absolute gebruikersvoordeel verkregen kan worden van ‘sneller zaaien tegen lagere kosten met een hogere opbrengst’.

koZijnenproducenT

Profielnr 11120Omschrijving Producent en leverancier van gepatenteerde innovatieve kwalitatief hoogwaardige houten binnendeurkozijnen. De onderneming kan haar producten kos-tenbesparend aanbieden ten opzichte van traditionele systemen.

wijnlandgoed op sicilië

Profielnr 11119Omschrijving Uniek wijnlandgoed met 8 luxe nieuwe huizen (bouwjaar 2007), een fraai Palmento (met restaurant, keuken met houtgestookte pizzaoven, beheerderwoning, wijnmakerij, wijnkelder en groot terras), zwembad, sportveld en wijn- , fruit- en olijfgaarden.

werkmaTeriaalbedrijf

Profielnr 11118Omzet 7,3 mlnOmschrijving Het bedrijf is actief op het gebied van verkoop en verhuur van werkma-terieel en aanverwante producten. Het bedrijf is uitgegroeid tot een belangrijke speler in de Nederlandse markt. Onder de klanten bevinden zich hoveniers, infrastructuurbe-drijven, aannemer, stratenmakers, agrarische bedrijven maar ook particulieren.

borengrooThandel

Profielnr 11116Omzet 0,2 mlnOmschrijving Een bedrijf actief in de me-taalsector, biedt ter overname een groothan-del van boren aan. De borengroothandel is door verandering van de activiteiten geen onderdeel meer van de kernactiviteiten.

recyclingsbedrijf

Profielnr 11135Omzet 3,1 mlnOmschrijving De onderneming legt zich toe op het recyclen van kunststoffen tot grond-stoffen voor eigen productie en voor andere spuitgietbedrijven en op het produceren en verkopen van kunststof producten.

parTnership bedrijfsoverdrachT

Profielnr 11134Omschrijving Succesvolle landelijk ope-rerende organisatie biedt partnership aan in franchisevorm. De organisatie heeft een goede reputatie opgebouwd sinds 2000 en is gericht op ondernemers in het MKB die een onderneming wensen te kopen of te verkopen.

beveiligingsbedrijf

Profielnr 11133Omzet 0,3 mlnOmschrijving Beveiligingsbedrijf in de breedste zin des woords onderverdeeld naar o.a. evenementen, bouwobjecten, objectbe-veiliging, hondenbewaking, brandbeveiliging, receptiediensten en sluitronden.

meTaalbewerkingsbedrijf

Profielnr 11132Omzet 2 mlnOmschrijving Toeleverancier van onder-delen en productie van volledig afgewerkte producten (na laklijn) in zeer fijne plaatbe-werking in België. De activiteiten bestaan uit fijne plaatbewerking (< 1,5 mm) van staal, inox, aluminium en kunststoffen met toepas-sing van ponsen, snijden, plooien, lassen en lakken.

insTallaTiebedrijf

Profielnr 11131Omzet 0,5 mlnOmschrijving Gerenommeerd loodgie-ters-, gas- en waterfittersbedrijf met een lange historie, een goede reputatie en hoge kwaliteit in Zuid-Holland. Naast de alge-mene GaWaLo-werkzaamheden installeert, repareert en onderhoudt men CV-installaties en sanitair.

vakanTiepark

Profielnr 11128Omzet 4,5 mlnOmschrijving Uniek vakantiedomein met luxe vakantiebungalows, zalen voor semi-nars, teambuilding en congresruimte. Het park heeft een uitstekend restaurant, binnen- en buitenzwembaden, zwemvijver, strand, sportfaciliteiten en voldoende natuur.



Dit is een selectie van bedrijven die te koop worden gevraagd op de website van Brookz.Voor meer bedrijven, aanvullende informatieen de contactgegevens van de vragende partij zie www.brookz.nl

gevraagd

koeriersbedrijf

Profielnr 11077Omzet 1,2 mlnOmschrijving Nabij Schiphol gevestigde logistieke dienstverlener met ruime huisves-tings- en vervoersfaciliteiten zoekt schaalver-groting door samenwerking met of overname van een (douane-)expediteur, koeriersbedrijf of anderszins logistieke dienstverlener.

compuTerservicebedrijf

Profielnr 13076Omzet 0,3 mlnOmschrijving Een computerservicebedrijf dat als activiteiten hardware- en software-installatie, reparatie en onderhoud op locatie en netwerken systeembeheer heeft. De onderneming moet gevestigd zijn in het mid-den of zuiden van Limburg.

faciliTaire diensTverlener

Profielnr 13075Omzet 3 mlnOmschrijving Een dienstverlener voor facilitaire (verbruiks)goederen. Het bedrijf verhandelt de goederen waaraan service is verbonden.

auToleasebedrijf

Profielnr 13074Omzet 3,3 mlnOmschrijving Een autoleasebedrijf of -por-tefeuille dat een wagenpark beheert van 250 tot 1.000 auto’s. Het bedrijf beschikt over een goed georganiseerde interne organisa-tie en heeft kwaliteit en service hoog in het vaandel staan.

Technisch producTiebedrijf

Profielnr 13073Omschrijving Een gespecialiseerd technisch (productie-)bedrijf met eigen producten, zoals machines, apparaten, componenten, verpakkingen of coatings. Duidelijke klant-waarde vormt de basis van het bedrijf.

iT bedrijf

Profielnr 13082Omzet 0,5 mlnOmschrijving Een onderneming in de IT-branche die zich richt op het aanbieden van een complete kantoor-automatisering, werk-plekbeheer en telefonie. De opdrachtgever zoekt een kwalitatief hoogwaardig IT-bedrijf in de B2B-markt.

(aluminium-)gevelbekledingsbedrijf

Profielnr 13081Omzet 5 mlnOmschrijving Een onderneming dat gespe-cialiseerd is in (aluminium)gevelbekleding, een ‘outperformer’ is en de capaciteit heeft om grote opdrachten te kunnen uitvoe-ren. Daarnaast heeft de ondernemeing bij voorkeur een lange trackrecord, een goede naamsbekendheid en een hoog kennisni-veau.

accounTanTs- of adminisTraTiekanToor

Profielnr 13080Omzet 0,5 mln Een accountants- of admini-stratiekantoor dat advies aan ondernemers op bedrijfseconomisch en fiscaal terrein geeft, jaarrekeningen samenstelt en beoor-delt, fiscale aangiften en administratieve dienstverlening waaronder salarisadministra-tie doet.

relaTiegeschenkbedrijf

Profielnr 13079Omschrijving Een relatiegeschenkenbedrijf, zowel in kleine als grote omvang. De vesti-gingsplaats is niet echt van belang.

fysioTherapieprakTijk

Profielnr 13078Omschrijving Een fysiotherapiepraktijk in het oosten van Brabant.

schildersbedrijf

Profielnr 11115Omzet 1 mlnOmschrijving Een schilders- en onder-houdsbedrijf met activiteiten die zich richten op schilderwerken en in beperkte mate op wandafwerkingsactiviteiten in het zake-lijke segment. In dit segment worden de onderhouds- en renovatiemarkt alsmede de nieuwbouwmarkt bediend.

insTallaTiebedrijf

Profielnr 11113Omzet 0,6 mlnOmschrijving De onderneming houdt zich bezig met elektrotechnische installaties en verkoop van wit- en bruingoed vanuit de winkel. De onderneming wordt bedreven vanuit Noordwest-Brabant.

Technisch adviesbureau

Profielnr 11112Omzet 0,35 mlnOmschrijving Het technisch advies- en inspectiebureau is actief op het gebied van klimaatbeheersing, sanitairtechniek, tech-nisch energiebeheer elektrotechniek, clean-rooms en ep-berekeningen. Het bedrijf heeft voornamelijk zakelijke opdrachtgevers.

consTrucTiebedrijf

Profielnr 11111Omzet 2,5 mlnOmschrijving Een constructiebedrijf in de regio Zuid-West Brabant. Voornaamste ac-tiviteit van het bedrijf is installaties op maat voor onder andere de petrochemie.

TuininrichTingsbedrijf

Profielnr 11108Omzet 2 mlnOmschrijving Een tuininrichtingbedrijf/na-tuursteenhandel in België (driehoek Breda, Antwerpen, Turnhout). De omzet wordt grotendeels uit België gehaald (90%), de rest uit Nederland (10%). Het bedrijf levert aan hoveniers, tuinarchitecten en particulie-ren; een zeer gedegen netwerk, service en kwaliteit.

insTallaTiebedrijf

Profielnr 11107Omzet 1,2 mlnOmschrijving Allround elektrotechnisch installatiebedrijf. Ook actief op het gebied van beveiliging, datanetwerken en regel-techniek. Het bedrijf is op dit gebied ruim 28 jaar werkzaam. De opdrachtgevers bestaan voor 80% uit industrie en aannemers en voor 20% aan particulieren.


»

nieuws verkocht profielen

logisTiek bedrijf

Profielnr 13060Omschrijving Ondernemingen die gespeci-aliseerd zijn in ontwerp, levering en onder-houd van logistieke systemen. Bij voorkeur actief als totaalleverancier met een duidelijke marktfocus. Producenten van unieke deeloplossingen als robots, sorteerunits, software e.d. behoren ook tot de opties.

sofTwarebedrijf

Profielnr 13058Omzet 12,5 mlnOmschrijving Voor een Amerikaanse opdrachtgever zoeken wij softwarebedrijven die eigen softwarepakketten hebben ontwik-keld en eveneens service en onderhoud leveren. De service en onderhoud moet ongeveer 50% van de omzet bedragen.

handels- of producTiebedrijf

Profielnr 13057OmzetOmschrijving Een handels- en/of pro-ductiebedrijf werkend vanuit een helder dienstverlenings- of ontzorgingsconcept. Een dynamisch bedrijf, dat op onderschei-dende wijze haar vaste klanten ontzorgt, met een hoge toegevoegde waarde, duidelijke belevingscomponent en kwaliteit.

energie- procesTechniekbedrijf

Profielnr 13056OmzetOmschrijving Een bedrijf in (duurzame) energie- en/of procestechniek dat een maat-schappelijk doel dient. Het bedrijf is schaal-baar, innovatief en werkt met klantgerichte productoplossingen. De afnemers bestaan uit overwegend grote, internationale klanten

handelsbedrijf

Profielnr 13055Omzet 10 mlnOmschrijving Internationaal handelsbe-drijf met een focus op complexe logistieke processen, het liefst in de food-sector. Het bedrijf heeft loyale, internationale klanten met een lange termijnvisie.

handelsbedrijf

Profielnr 13054Omschrijving Een handelsbedrijf met luxe consumentenartikelen van een hoogwaar-dige en ambachtelijke niveau, die met oog voor design en mode geproduceerd zijn. Is aan de bovenkant van de markt gepositioneerd.

accounTanTskanToor

Profielnr 13066Omzet 0,4 mlnOmschrijving Een gedegen accountants-kantoor in de regio Brabant zoekt samen-werking met passend kantoor. De klanten bevinden zich in ook de regio Brabant en de onderneming hanteert marktconforme tarieven.

handels- of producTiebedrijf

Profielnr 13065Omzet 5 mlnOmschrijving Een handels- (sales/marke-ting/distributie) en/of productiebedrijf met eigen kwalitatieve merk(en)/product(en) in de consumentengoederensector (liefst op het gebied van food/dranken).

foodproducenT

Profielnr 13064Omzet 5 mlnOmschrijving Een groothandel in foodpro-ducten zoekt wegens uitbreiding activiteiten ter overname een producent in de food-branche. Het bedrijf levert/produceert eigen merk- en/of private labelproducten.

producenT bakkerij- en ZoeTwaren

Profielnr 13063Omzet 5 mlnOmschrijving Een producent/groothandel in foodproducten zoekt wegens uitbreiding ac-tiviteiten ter overname een producent in de bakkerij- en zoetwarenbranche. Het bedrijf levert/produceert eigen merk- en/of private labelproducten.

grooThandel

Profielnr 13062Omschrijving Een groothandel in de retail en/of consumentenartikelen in een business-to-business- of business-to-consume-rbranche.

energiebedrijf

Profielnr 13061Omschrijving A major leading international company is looking for companies to take over. These companies are energy compa-nies specialised in project development, engineering, procurement and construc-tion of energy projects and technical asset management.

handelsondernemning

Profielnr 13072Omschrijving Een bedrijf met een han-delsfunctie in consumentenproducten, eventueel ondersteund met eigen productie. De branche is gekoppeld aan ‘belevings-producten’, zoals mode, accessoires, interieur extra’s of speelgoed.

luchT en waTerkwaliTeiT

Profielnr 13071Omzer 1,5 mlnOmschrijving Een onderneming die zich bezighoudt met het meten van lucht- en waterkwaliteit in gebouwen. Het bedrijf moet binnen de delta Rotterdam-Amsterdam-Apeldoorn gevestigd zijn.

Technische ondernemning

Profielnr 13070Omzet 0,9 mlnOmschrijving Een technische onderneming gebaseerd op innovatie, ontwikkeling en productie van materiële onderscheidende producten. Technisch uitdagende produc-ten eventueel gecombineerd met dienst-verlening, gedacht wordt aan machine- en of apparatenbouw.

uiTZendbureau

Profielnr 13069Omzet 13069Omschrijving Een uitzendbureau dat tegen de grenzen van de groei aan loopt. Het be-drijf moet al een aantal jaren bestaan.

deTacheringsbureau

Profielnr 13068Omzet 2 mlnOmschrijving Detacheringbureau in de zorgsector in de regio Breda en Rotterdam gezocht met een gedegen portfolio van opdrachtgevers, waaronder ziekenhuizen en zorginstellingen.

meTaalverwerkingsbedrijf

Profielnr 13067Omschrijving Een metaalverwerkingsbe-drijf dat bekend is met het verwerken van aluminium en RVS. Gedacht wordt aan een bedrijf dat actief is in de apparaten- of instru-mentenbouw. Bij voorkeur Noord-Holland, doch de onderneming mag ook elders in Nederland gevestigd zijn.


brookz werkt o.a. samen met de volgende partners


meubelfabriek

Profielnr 13053Omschrijving Een meubelfabriek of inte-rieurbouwer in hout met een eigen markt-positie die aanvullend is op die van een staalleverancier.

aannemings- of renovaTie/onderhoudsbedrijf

Profielnr 13052Omschrijving Een vastgoed-onderhoudsbe-drijf zoekt een aannemings- of renovatie/on-derhoudsbedrijf ter overname om de eigen bouwkundige activiteiten te versterken. De over te nemen partij is werkzaam in de (ver)bouw of renovatie van particuliere woningen, dan wel klein-zakelijke projecten.

accounTanTs- of adminisTraTiekanToor

Profielnr 13045Omzet 0,2 mlnOmschrijving Een accountant (AA) in Am-sterdam wil de groei van zijn kantoor versnel-len door overname van een accountants- of administratiekantoor. De koper heeft een jong en efficiënt kantoor dat zich richt op het midden- en kleinbedrijf.

service- of insTallaTiebedrijf

Profielnr 13050Omzet 4,3 mlnOmschrijving De onderneming is een ser-vice- of installatiebedrijf, hoofdzakelijk actief op het gebied van service en/of onderhoud van noodverlichtingsinstallaties. Opdracht-gevers van de onderneming bevinden zich voornamelijk in het business-to-business-segment.

schoonmaakbedrijf

Profielnr 13049OmzetOmschrijving Een schoonmaakbedrijf dat actief is in de regio Rotterdam, Zuid-Hollandse eilanden en West-Brabant. Doel van de bedrijfsovername is uitbreiding van het klantenbestand en versterking van de marktpositie.

icT bedrijf

Profielnr 13051Omschrijving Een onderneming die sterk is in ICT-beheersdiensten en haar organisatie wenst uit te breiden door middel van een be-drijfsovername. Daartoe worden ICT-bedrij-ven of -activiteiten ter overname gezocht.

drukkerij (en)

Profielnr 13044 Omzet 1 - 2 mlnOmschrijving Middelgrote drukkerij in Am-sterdam zoekt drukkerijen of drukwerkomzet ter overname. De ondernemingen moeten integreerbaar zijn in de kopende drukkerij. Gezocht wordt naar drukwerk in het ho-gere segment, volumewerk, formaat A3 tot 70/100 full colour en speciaal drukwerk zoals kunststof en digital printing.

uiTZendbureau

Profielnr 13043 Omschrijving Ter overname gezocht een uitzendbureau welke actief is één van de volgende sectoren: de agrarische sector, metaal- en technieksector of bouwsector. Het uitzendbureau dient bij voorkeur actief te zijn in de provincie Zeeland.

leverancier kinderlabel (s)

Profielnr 13042Omschrijving Leverancier van kwalitatieve, onderscheidende kledingmerk(en). Ruimte voor (verdere) groei middels intensievere verkoop, marketing, merkontwikkeling en/of internationale expansie.

BundelpakketZZP-KB-MKB

Aanmanings-archief

ICP-aangifte

Multi-user

Branche-koppelingen

Verzamel-facturen

Export naar Excel

Optimalesamenwerking

Accountant

Incasso

Standaard-boekingen

Periode-uitwisseling

Bank-Koppeling

Afwijkende btw

Kolommen-& Periode-

Balans

Rubriceren

Orders &Pakbonnen

Offertes

DigitaalArchief

Factuur-ontwerp

Gebruikersbeheer

VoorraadBeheer

Btw-verlegd

Cursus &Workshop

UBL2Electronischfactureren

GRATISProberen

Ruim 50.000 ondernemers en 2200 accountants werken al met SnelStart

Binnen een uur uw eerste

factuur én boeking met

SnelStart.Orders, offertes, facturen en

aanmaningen: het kan

allemaal.

Voor de professionals die meer met hun administratie willen.

Bekijk alle functionaliteiten op www.snelstart.nl

Een slimme zakenrijder kiest nu voor de rijk uitgeruste CITROËN C5 Ligne Business. Vanaf € 26.090 en met een totaalvoordeel van € 4.200. Gunstig voor u als leaserijder aangezien u over het voordeel geen bijtelling hoeft te betalen. U least hem al vanaf € 579. Naast de zeer complete uitrusting is ook het interactieve communicatiesysteem Citroën eTouch standaard. Via 1 druk op de knop geeft dit systeem een noodhulpoproep of pechhulp-oproep met lokalisatiefunctie door, bij een ernstige aanrijding stuurt het systeem zelf een bericht. Ook stuurt uw auto gegevens naar uw persoonlijke MyCITROËN pagina: daar kunt u o.a. tips krijgen over hoe u uw brandstofverbruik en CO2-uitstoot kunt beperken, maar ook informatie over eventuele technische problemen of onderhoudsbeurten. Dankzij Citroën eTouch rijdt u zorgeloos en veilig.

DE CITROËN C5 LIGNE BUSINESSMET HET INTERACTIEVE eTOUCH

GEÏNTEGREERD NAVIGATIESYSTEEMPARKEERSENSORENLICHTMETALEN WIELENHALFLEDEREN BEKLEDINGREGEN- EN LICHTSENSOREN

Gemiddeld brandstofverbruik (1999/100/EG): C5 van 4,6-7,2 l/100 km (1 op 13,7-21,7) CO2-emissie 120-189 g/km. Prijs is incl. BTW en BPM, excl. verwijderingsbijdrage, leges en kosten rijklaar maken. Leaseprijs is excl. BTW, Full Service Operational Lease excl. brandstof, inclusief metallic lak, via Citroën Business Finance op basis van 48 maanden, 20.000 km per jaar. Afgebeeld model kan afwijken van het standaardmodel. Prijs-, model- en fi scale wijzigingen voorbehouden. Bel 0800-CITROEN (0800-2487636) voor meer informatie of kijk op www.citroen.nl.

www.citroen.nl

groei, durfkapitaal & bedrijfsovername - Grootste ... MKB-kredietcoach Eerste hulp bij uw...

Documents

Transcript of groei, durfkapitaal & bedrijfsovername - Grootste ... MKB-kredietcoach Eerste hulp bij uw...