Inleiding

Toen ik twee zomers geleden een korte tijd in Ville de Québec, Canada woonde, besloot ik met mijn vriend het lokale kunst museum te bezoeken. Het was toen, in Musée National des Beaux-Arts du Québec, dat ik voor het eerst in contact kwam met mijn interesse in de Ballet Russes. Zelf had ik eerder het een en ander over het balletgezelschap gelezen, maar toen ik zag dat er een tentoonstelling aan de gang was waarin de welbekende kostuums die ze droegen werden geëxposeerd, moet ik eerlijk zijn dat ik geïnspireerd werd ook omdat ik zelf ook een levenslange balletdanseres ben.Aangezien ik sinds het zien van de tentoonstelling, me nog niet heb verdiept in de esthetiek en geschiedenis van de gezelschap, en hoewel ik erna wel geïnteresseerd bleef: Leek het mij een mooie kans om een werkstuk te maken aansluitend op mijn profiel en vak(ken) die ik zelf als leuk en inspirerend zal ervaren; en achteraf gezien was het inderdaad leuk!

De titel die ik mijn profielwerkstuk heb gegeven, Ballet Russes, een 'synthese van alle kunsten' beschrijft een heel interessant fenomeen over de balletgezelschap. Namelijk de grote invloed die ze hadden op dansers, kunstenaars en modeontwerpers: ze waren als het ware 'een prachtige collectie van de moderne kunst van hun tijd'. Mijn hoofdvraag is:

"Hoe heeft de Ballet Russes zo'n grote invloed kunnen uitoefenen op de kunst wereld van de 20e eeuw?"

Langzamerhand zal ik deze vraag proberen te beantwoorden in 4 hoofdstukdelen, met uiteindelijk de ware conclusie. Mijn plan van aanpak is dat ik eerst stap voor stap onderzoek zal doen om uiteindelijk de volgende deelvragen uit te kunnen leggen: I Wat is de Ballet Russes?Wat is de Ballet Russes? Hoe is het begonnen? Wat wilden ze precies bereiken?

II Een tweede kans voor balletHoe is het de Ballet Russes gelukt om ballet, die aan het dwalen was in zijn dieptepunt, te ontwaken? Wat was nou precies Diaghilev zijn visie? Hoe werden hun gedurfde voorstellingen ontvangen door de toeschouwers?

III Ballet Russes, een 'synthese van alle kunsten'Wie/wat waren nou eigenlijk die ''collecte van kunstenaars'' die contribueerde bij het roem van de Ballet Russes?

1

Inhoudsopgave

I Wat is de Ballet Russes? pg. 3 I.I Het begin van de Ballet Russes pg. 3 I.II Sergei Diaghilev pg. 3

II Een tweede kans voor ballet pg. 4 II.I De ontwaking van het ballet pg. 4

II.II Diaghilev's visie pg. 5 II.III Publiek ontvangst pg. 5

III Ballet Russes, een ‘synthese van alle kunsten’ pg. 6 III.I De choreografen pg. 6 III.II De dansers pg. 7 III.III De componisten pg. 8 III.IV De ontwerpers pg. 8

IV Conclusie en samenvattingHoe heeft de Ballet Russes zo'n grote invloed kunnen uitoefenen op de kunst wereld van de 20e eew? pg. 9

V Logboek pg.10VI Literatuur- en bronnenlijst pg.11

2

I Wat is de Ballet Russes?

De Ballet Russes was een rondreizende balletgezelschap, onder leiding van Sergei Diaghilev tussen 1909 en 1929. Bestaand uit de beste elementen van het Mariinsky Theater in St-Petersburg, duurt het niet lang voordat ze optreden in de grootste podia van Europa, namelijk Parijs, Londen en Monte-Carlo.

De gezelschap stond bekend om de gedurfde presentaties die plaats maakte voor de creativiteit van een breed scala kunstenaars uit Europa en Rusland; vaak in het begin, om de schijnwerpers te krijgen zonder hun unieke originaliteit te veranderen.

I.I Het begin van de Ballet Russes

Wat later de Ballet Russes werd, begon als een idee Alexander Benoit en zijn metgezellen hadden met als basis de kunstenaarsbeweging (en tijdschrift) ‘Mir Iskusstva’, dat ‘Wereld van Kunst’ betekent, om nationalistische Russische opera in Parijs te introduceren. Het project, gedeeltelijk ook deel van het Koninklijke Ballet van Rusland, nam de vorm als een combinatie van opera en ballet, en werd warm ontvangen; met name het ballet werd een groot succes. Dit leidt de groep om uiteindelijk uitsluitend ballet voorstellingen te presenteren.

In 1909 pretendeerde de groep de eerste officiële Ballet Russes voorstelling in Parijs tijdens hun terugkomst, onder leiding van Diaghilev.

In 1911 breekt Diaghilev de moederlijke band met het Koninklijke ballet om een vrijstaand bedrijf te worden.

I.II Sergei Diaghilev

Sergei Diaghilev was geboren op 21 Maart, 1872 in Selischia, Rusland. Wanneer hij zijn carrière in rechten achterlaat om kunstcriticus te worden, word hij uiteindelijk mede-oprichter van de St. Peterburgse kunst beweging Mir Iskusstva. Formeel gezien, verontstelde Diaghilev de rol als regisseur door zijn sterke financiële situatie, hoewel het vrij oppervlakkig zou zijn om hem te beperken tot alleen deze rol. Wanneer hij zich aansluit bij het Koninklijke ballet, word hij al snel goed opgenomen en wanneer hij uitgenodigd word om samen met Alexander Benoit en zijn kring de Ballet Russes op te richten; duurt het niet lang voordat hij de leiding van de Ballet Russes voor zichzelf neemt. Uiteindelijk erft de Ballet Russes veel van Diaghilev's esthetische visie.

3

II Een tweede kans voor ballet

II.I De ontwaking van het ballet

De Ballet Russes had een enorm revitaliserend effect op het gebied van dans in de 20e eeuw. Een aanzienlijk effect die het had, was het terug halen van ballet in de schijnwerpers met een vernieuwd uiterlijk, dat zonder enige moeite de vorm van ballet voorgoed veranderd. Destijds in Parijs, de geboorteplaats van ballet, begon dans zijn vorm te verliezen en viel ballet in een dieptepunt waar het publiek zijn interesse begon te verliezen in de voorstellingen, die vaak de belangrijkheid van danstechniek bovenop emotie en presentatie zette. De Ballet Russes eerste presentatie in 1909 zet de tafel voor een serie van triomfen volgend op hun succes. Ze lieten de toeschouwers kennis maken met een gloednieuwe benadering op dans.

De creatieve 'speelruimte' die de verschillende artiesten kregen om hun visie en gevoel te uiten, bracht waardevolle veranderingen in het idee van ballet. Onder leiding van de eerste choreograaf Fokine, werden de eerste voorstellingen al snel de legendes van de veranderingen in de representatie van ballet. Het meest opvallende was de terugkomst van de mannelijk danser als solist. Daarvoor werden ze maar gezien als de onbelangrijke dansers. De danser Vaslav Nijinsky incarneerde deze vernieuwing in zichzelf, en betoverde het publiek met zijn buitengewone vermogen om sprongen zo indrukwekkend uit te voeren, dat de toeschouwers maar niet genoeg van hem kregen.

De choreografieën lieten veel meer beweging toe dan de voorgaande regels van ballet terwijl er merendeels werd gelet op individuele dansers, waar de traditionele ballet zich meer leunde op een corps de ballet ('lichaam van ballet' - een groep dansers die niet aan solo uitvoeringen deden). De expressiviteit werd verder gestimuleerd door een tentoonstelling te maken die zich meer richt op één thema, en vaak werd dat ook onder gebroken in één specifieke tentoonstelling.

4

II.II Diaghilev's visie

Het artistieke ideaal achter de Ballet Russes is grotendeels geërfd van de kunst beweging Mir Iskusstva. Aansluitend op de belangrijkste principes van de Art Nouveau, leunde ze op het ideaal om schoonheid af te leiden van Romantisme in plaats van realisme. Ze zochten een manier om individualisme in kunst te bevorderen.

Diaghilev, Bakst en Benoit dachten aan een nieuwe soort manier van uitvoeren, die de visie van verschillende soorten kunsten bij elkaar zou brengen in een nauwe samenwerking: Welbekende ontwerpers, componisten en choreografen zouden samen werken aan een meesterwerk. Hun doel in het begin was om Russische kunst verder te ontwikkelen en verspreiden, in plaats van Westerse invloeden te importeren.

II.III Publiek ontvangst

Vanaf hun debuut in Parijs, 1909 werd de gezelschap warm ontvangen door toeschouwers en critica, het seizoen die daarop volg sprak over een groot succes. Wanneer Diaghilev besluit de Ballet Russes in zijn eigen handen te nemen word duidelijk gezien dat de toeschouwers meer enthousiast dan ooit zijn. De schoonheid en innovatieve trekkingen van de voorstelling gaf hun een prestigieuze reputatie.

Maar zoals het vaak voorkomt met de visie van avant-garde; de vrijmoedigheid van Ballet Russes' ontviengen de latere presentaties, zoals Nijinsky's Après-midi d'un Faune en voorral Le Sacre du Printemps, geen onmiddellijk succes. De toeschouwers verachten het stuk, de seksuele elementen waaronder de 'symbolische' mimiek van de masturbatie, vinden ze maar niets. Al in al werd de presentatie beschreven als 'té'.

Ondanks de nederlaag die vroeg om bescherming van verschillende kunstenaars (o.a. Rodin en schrijver Marcel Proust), komt Ballet Russes weer op zijn voeten terecht, wanneer innovatieve choreograaf Léonard Massine de rol van Nijinsky overneemt nadat hij besluit de gezelschap te veerlaten. Massine zijn contributie aan de latere stage van de Ballet Russes word warm (her)ontvangen.

5

III Ballet Russes, een ‘synthese van alle kunsten’

III.I De choreografen

De drie hoofdchoreografen,

Mikhail Fokine (1880 - 1942), geboren in St. Petersburg, staat bekend als de meest invloedrijke choreograaf van de 20e eeuw. Hoewel hij grotendeels bekend staat als de man die klassieke dramatische dans terug haalde, combineerde hij dit met zijn vrijere expressionistische stijl. Iets wat revolutionair was, een concept dat zich langzamerhand weg trok van de academisch klassieke traditie.

Fokine werd hoofdchoreograaf van de Ballet Russes in de periode 1909 tot 1912. De eerste officiële ballet die Fokine voor het Mariinsky Theater choreografeerde was Le Pavillon D 'Armide, die een positieve bijdrage deed tijdens het eerste seizoen van Diaghilev's Ballet Russes in

Parijs 1909. Hij is verantwoordelijk voor vele bekende choreografieën die vandaag nog worden uitgevoerd door vele balletgezelschappen. Hij stond onder andere bekend voor Anna Pavlova's iconische solo De Stervende Zwaan, de poppendans Petrushka, de prachtige Les Sylphides en Scheherazade.

Vaslav Nijinsky (1890 - 1950) werd geboren in Kiev, Ukraine. Hij word gezien als de meest getalenteerde mannelijke danser uit de geschiedenis, en een van de belangrijkste beroemdheden van de 20e eeuw.

Hij sluit zich aan bij de Ballet Russes in 1909, waarna het niet lang duurt voordat hij zichzelf vestigt als een internationaal opkomend ster. Onder de vele artiesten in de gezelschap, wordt alleen Nijinsky beroemd genoeg om de titel legende te krijgen, bewonderd om zijn uitstekende danstechniek en voortdurende aanwezigheid op het podium. Als choreograaf creëerde hij verbazingwekkend innovatieve werken voor de Ballet Russes, Le Sacre du Printemps; het werk dat Stravinsky zijn carrière lanceerde, L'Après-midi d'un Faune, Jeux en Till Eulenspeigel.

6

Wanneer Nijinsky de Ballet Russes besluit te verlaten, nam Léonide Massine als het ware zijn rol over als choreograaf en hoofddanser van het gezelschap. Massine introduceerde vernieuwende elementen, hij combineerde andere soorten dans- en muziek in zijn voorstellingen. Bijvoorbeeld zijn eerste ballet in 1915, genaamd Le Soleil de Nuit: nam elementen aan uit de traditionele Russische folklore.

Hij werkte samen met Picasso en Erik Satie, om zijn bekendste ballet te creëren. Parade, bekend als de eerste balletvoorstelling die kubisme met dans en muziek combineerde op het podium. Innovatief was hij absoluut - en vele jaren daarop genoot hij van zijn rol in de Ballet Russes.

III.II De Dansers

De Ballet Russes kende vele wereldbekende dansers. Velen die kwamen uit het Russische Koninklijke Theater, om tijdens de zomermaanden te dansen voor de Ballet Russes.

Bekende dansers zijn o.a. Anna Pavlova, die later dankzij Nijinsky nog beroemder word dan ze al was dankzij de solo die hij voor haar choreografeerde, het symbolische verhaal over een zwaan die sterft in schoonheid.

Het bedrijf was voorral populair bij dansers omdat ze mannelijk dansers als belangrijk zagen. Hiervoor waren ballet gezelschappen merendeels geïnteresseerd in vrouwelijke danseressen.

Naast de bekendste dansers Vaslav Nijinsky en Anna Pavlova, waren er nog vele anderen, o.a. Tamara Karsavina, Olga Spessivtzeva, Michel Fokine, Léonide Massine, George Balanchine, en meer.

7

III.III De componisten

Diaghilev zijn hoge standaard voor artiesten die hij betrokken wou hebben in het diverse discipline van zijn ballet, weerspiegelde zijn keuzes van verschillende componisten die werden opgedragen met hem te werken. Het is dan ook geen verassing dat we de meest grote componisten van zijn tijd tegenkomen als we het hebben over de Ballet Russes, waaronder Debussy, Ravel, Satie, Chopin, Strauss en nog veel meer, die grote stukken composteerden aansluitend op Diaghilev's visie.

Zijn scherpe gevoel voor het ontdekken van talent profiteerde de balletgezelschap enorm van, als hij de carrière van de jonge Igor Stravinsky lanceert, die vrijwel onbekend was in die tijd; wiens muzikale score later behoren tot de meest belangrijkste van de Ballet Russes. De controversiële score die hij schreef voor Le Sacre du Printemps (De Lentewijding), figureert nu als het hoogtepunt in muziek van de 20e eeuw.

III.IV De ontwerpers

De visuele esthetiek van de Ballet Russes creëerde enorme opwinding rond de representatie, waardoor er nooit gebrek was aan een geïnteresseerde ontwerper. Ontwerpers als Alexandre Benois en Léon Bakst, namen deel in de ontwerpersgroep van de Ballet Russes. Vanaf het begin voorzien ze het bedrijf met opmerkelijke en iconische ontwerpen.

Leon Bakst kreeg de rol als Artistiek Directeur sinds het begin van de Ballet Russes, en veel van zijn

welbekende werken blijven nauw verbonden met het gezelschap. Zijn decors en kostuums brachten hem grote roem. Hij staat met name bekend om zijn werk in L'Oiseau de Feu (de Vuurvogel), Scheherazade en Le Spectre de la Rose (De Geest van de Roos), tot hij de gezelschap verlaat in 1921.

Na de Bolchevic revolutie situeerde Diaghilev zich in Frankrijk, waar haar hij absoluut niet tekort kwam te zitten aan veelbelovende artistieke genieën; Picasso, Coco Chanel, Salvador Dalì, Matisse, en vele anderen, collaboreerde met veel plezier met de Dieghilev en zijn bewonderde Ballet Russes.

8

IV Conclusie en Samenvatting

Hoe heeft de Ballet Russes zo'n grote invloed kunnen uitoefenen op de kunst wereld van de 20e eeuw?

Het is nu duidelijk gemaakt hoe belangrijk Sergei Diaghilev's Ballet Russes brede invloed op de 20e eeuw was. Zijn visie om een combinatie te maken van verschillende soorten kunsten om zo een grandioos kunstwerk te creëren: opende een nieuwe wereld voor moderne dans, muziek en andere uitvoerende kunsten, terwijl hij tegelijkertijd plaats maakte voor opkomende kunstenaars om hun waarde te bewijzen.

Toen Diaghilev overleed en de gezelschap uit elkaar viel; opende vele van zijn dansers die opgevoed waren onder zijn visie een Ballet school, en op deze manier overleefde zijn waarden en idee voor een nieuwe generatie mensen, die buiten de aristocratische of culturele wereld stonden, een generatie mensen die waarschijnlijk aanwezig zouden zijn in zijn presentaties als hij nog steeds leefde. Ook blijft hij nog steeds een invloedrijk figuur voor de gedurfde culturele onderneming.

Tijdens de 20e eeuw, en met de dag als vandaag: blijft de Ballet Russes een revolutionair voorval in de geschiedenis van de moderne kunst.

9

V Logboek

Datum Activiteit Uren Problemen en oplossingen*(Juli 2011 Tentoonstelling bezocht

over de kostuums van de Ballet Russes)

n.v.t. n.v.t.

18 maart 2013 Vakinformatie geanalyseerd

Onderwerp gekozen

1,5

22 maart 2013 Informatie opgezocht op internet over eventuele beschikbare boeken, online en in de bibliotheek

2

25 maart 2013 Boeken geleend

Begonnen met lezen over het onderwerp

Hoofdvraag gekozen

6

26 maart 2013 Boeken gestudeerd 2,527 maart 2013 Boeken gestudeerd

Informatie op internet opgezocht

Kladvragen opgeschreven

5,5

31 maart 2013 Vanuit kladvragen en boeken hoofdstukken besloten

3

2 april Documentaire bekeken + notities

2

7 april - 19 april Onderzoek

schrijven van inhoud, conclusie en inleiding

maken van titelpagina en puntjes op de i

68 Wat ik lastig vond tijdens het schrijven van de inhoud van de Ballet Russes, was dat het een heel grandioos onderwerp is. Er zijn zo veel bekende kunstenaars, voorstellingen en dansers die allemaal ontzettend belangrijk zijn in de ontwikkeling van de Ballet Russes.

Ik heb dit overvolle aan informatie proberen op te lossen door een meer algemeen, maar informatief stuk te schrijven over ieder onderwerp. Ik probeer op die manier meer uit te leggen over de esthetische concepten van de Ballet Russes zelf, wat ook meer aansluit op mijn hoofdvraag.

10

V Literatuur- en bronnenlijst

Internet referenties: *Alleen de meest gebruikte en belangrijkste informatiebronnen.

verschillende Wikipedia.org pagina'shttp://nl.wikipedia.org/wiki/Ballets_Russeshttp://nl.wikipedia.org/wiki/Serge_Diaghilevhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Mir_Iskoesstvahttp://nl.wikipedia.org/wiki/Le_Sacre_du_printempshttp://nl.wikipedia.org/wiki/Michel_Fokinehttp://nl.wikipedia.org/wiki/Vaslav_Nijinskyhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Leonide_Massine

andere weblinks

http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/exhibits/diaghilev/http://www.antiessays.com/free-essays/15833.htmlhttp://myballetsrusses.blogspot.be/

Ballet Russes tijdlijnhttp://lcweb2.loc.gov/diglib/ihas/html/balletsrusses/ballets-timeline-view.html?start=1850&end=1929

afbeeldingen*De meeste afbeeldingen komen van verschillende websites gevonden via Google.nl.

http://www.nga.gov.au/Exhibition/balletsrusses/Default.cfm

films/documentaires http://zoeken.mijneigenbibliotheek.nl/?id=35&pi=14&q=ballet+russes&search=catalogus

Tentoonstelling 'When art dances with music' in Musée National des Beaux-Arts du Québec, Ville de Québec, Canada

Literatuurlijst:

Diaghilev's Ballet Russes - Lynn Garafola,

The Ballet Russes and It's World - Lynn Garafola, Nancy van Norman Baer

Legacies of the Twentith-Century dance - Lynn Garafola

The "art" of the Ballet Russes - Alexander Schouvaloff

11