Profielwerkstuk

Zonne-energie

Bas de Boer

& Joshua Slik

6 vwo

Profielwerkstuk: Zonne-energie Titelpagina Bas de Boer Hoofdstuk: Productie simpele zonnecel Joshua Slik 0

Profielwerkstuk

Zonne-energie

Geschreven door

Bas de Boer

Joshua Slik

6 vwo Mendelcollege

onder begeleiding van C. H. W. Bekker

voor het vak scheikunde

Afgerond op 3 maart, 2014 te Haarlem

00. 056 pagina's

15.238 woorden

84.923 characters

0 08.916 regels

177.2 uur

Profielwerkstuk: Zonne-energie Inhoudsopgave Bas de Boer Hoofdstuk: Productie simpele zonnecel Joshua Slik 2

2

INHOUDSOPGAVE ............................................................................................................................................ 2

VOORWOORD .................................................................................................................................................. 4

INLEIDING ........................................................................................................................................................ 6

WERKING ZONNECEL ........................................................................................................................................ 8

PRODUCTIE SIMPELE ZONNECEL ..................................................................................................................... 10

WERKPLAN VOOR HET MAKEN VAN EEN DSSC ............................................................................................................. 11

WERKPLAN VOOR VERRICHTEN VAN METINGEN AAN EEN DSSC ....................................................................................... 13

VOORDELEN EN HINDERNISSEN ZONNE-ENERGIE .......................................................................................... 14

VOORDELEN ......................................................................................................................................................... 14

HINDERNISSEN ...................................................................................................................................................... 15

OPBRENGST ZONNECEL .................................................................................................................................. 16

OPBRENGST 'DYE-SENSITIZED' ZONNECEL .................................................................................................................... 17

OPBRENGST COMMERCIEEL KRISTALLIJN ZONNEPANEEL ................................................................................................. 18

OPSLAG ENERGIE ............................................................................................................................................ 22

ACCU'S ................................................................................................................................................................ 23

CONDENSATOREN/SUPERCONDENSATOR .................................................................................................................... 23

WATERSTOF ......................................................................................................................................................... 24

METHANOL .......................................................................................................................................................... 25

BEREKENINGEN AAN OPSLAG .................................................................................................................................... 26

CONCLUSIES ................................................................................................................................................... 28

AFSLUITING .................................................................................................................................................... 30

LOGBOEK ............................................................................................................................................................. 31

DANKWOORD ................................................................................................................................................ 34

BRONVERMELDING ........................................................................................................................................ 36

ILLUSTRATIES ........................................................................................................................................................ 36

WORLD WIDE WEB ............................................................................................................................................... 36

LITERATUUR .......................................................................................................................................................... 37

BIJLAGEN ........................................................................................................................................................ 38

BIJLAGE 1: EFFECT VAN INVALSHOEK OP OPBRENST ZONNECEL ........................................................................................ 38

Inhoudsopgave ............................................................................................................................................. 39

Samenvatting ............................................................................................................................................... 40

Inleiding ........................................................................................................................................................ 40

Methode ....................................................................................................................................................... 40

Resultaten..................................................................................................................................................... 43

Discussie ....................................................................................................................................................... 45

Conclusie ....................................................................................................................................................... 47

Aanbevelingen toekomstig onderzoek ......................................................................................................... 47

BIJLAGE 2: TABEL GEGEVENS ZON ............................................................................................................................. 48

Profielwerkstuk: Zonne-energie Voorwoord Bas de Boer Hoofdstuk: Productie simpele zonnecel Joshua Slik 4

4

Joshua Slik

In 5 VWO deed ik een voorstel aan mijn scheikunde docent, Dhr. C.H.W. Bekker, om een keer in de

klas een zonnecel te maken om het hoofdstuk wat toen besproken werd, redox reacties, verder te

illustreren. Door tijdsgebrek was dit helaas niet mogelijk, echter deed Dhr. Bekker wel een voorstel

om dit onderwerp te kiezen voor het profielwerkstuk. Hij illustreerde dat dit onderwerp ook een

goed onderwerp is voor de praktische opdrachten van natuurkunde en scheikunde.

Nu vindt ik scheikunde een ontzettend interessant vak en het is uiteraard heel mooi als ik een

onderwerp kon gebruiken voor de drie belangrijkste scripties van het jaar.

Uiteindelijk zijn wij gaan samenwerken voor het profielwerkstuk, omdat wij allebei enthousiast zijn

om te zoeken naar alternatieve energiebronnen, zeker nu het punt nadert dat de fossiele

brandstoffen opraken. Wij menen dat de doorsnee wereldbewoner niet bewust is van het feit dat

alternatieve energiebronnen nu ontzettend belangrijk worden. Het einde van het olie- en aardgas

tijdperk is nabij.

Bas de Boer

Ik had nog geen onderwerp voor mijn profielwerkstuk en toen Joshua aan mij vroeg of ik het

profielwerkstuk samen met hem wilde doen, leek mij dit een leuk idee. Hij had al het onderwerp

gekozen. Het leek mij interessant om te kijken hoe een zonnecel precies in elkaar zit. Ook was het

gelijk mooi meegenomen dat we een deel van het profielwerkstuk voor de praktische opdracht van

scheikunde kunnen gebruiken.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Inleiding Bas de Boer Hoofdstuk: Productie simpele zonnecel Joshua Slik 6

Duurzame energie wordt steeds belangrijker in een wereld waar fossiele brandstoffen schaarser

worden. Op een gegeven moment is het op, en moeten we vertrouwen op alternatieve bronnen van

energie. Daarom is het belangrijk dat er nu onderzoek wordt gedaan en zo mogelijk projecten

worden gestart om minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen.

Een voor de hand liggende bron van energie is de stralende bol van gas die elke dag de aarde verlicht,

de zon. De energie in het licht van de zon is een onuitputbare vorm van energie. Tenminste, tot de

zon sterft en de aarde verandert in ’s werelds grootste oven.

De vraag is: Is het wel haalbaar om zonne-energie te gebruiken als alternatieve bron van energie.

Daarom is onze hoofdvraag voor deze scriptie:

“Is het haalbaar en reëel om het energieverbruik van alle huishoudens in

provincie Utrecht volledig te voorzien in zonne-energie”

De reden dat wij provincie Utrecht hebben gekozen als doelgebied is omdat het hoofdstation van het

Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut in De Bilt, Utrecht staat, en wij daar dus veel

gegevens van kunnen gebruiken in onze berekeningen.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Werking zonnecel Joshua Slik 8

8

Een zonnecel is een constructie die licht kan omzetten in elektrische energie. Licht kan worden

geïnterpreteerd als golf en als deeltje, dit heet het golf-deeltje-dualisme. Voor deze scriptie zien wij

licht als deeltje. Dit deeltje heet een foton, die zich met een bepaalde energie voortbeweegt. Alle

lichtbronnen stralen deze energiepakketjes uit, het meest voor de hand liggende voorbeeld is de zon.

Het belangrijkste gedeelte van de zonnecel, dat wilt zeggen: het gedeelte dat de energie van fotonen

omzet in een elektrische stroom, is een combinatie van een p-type halfgeleider en een n-type

halfgeleider, genaamd een pn-overgang. Een pn-overgang wordt vaak gemaakt uit silicium als

hoofdbestanddeel. In een silicium kristal worden dan atomen met een elektron meer of minder in de

buitenste schil ingebracht. In de praktijk is dit meestal fosfor en boor. Dit vervuilen van een stof

wordt ook wel doteren genoemd.

Een silicium kristal waar fosfor-onzuiverheden zijn aangebracht wordt ook wel een n-type

halfgeleider genoemd. Fosfor (2,8,5) bevat een elektron meer dan silicium (2,8,4) in de buitenste

schil. Vier elektronen van fosfor vormen paren met vier elektronen van silicium, het extra elektron

kan geen paar vormen. Dit elektron dat geen paar kan vormen is zwak gebonden aan de fosforkern

en beweegt hierdoor in een grote baan er om heen. Het elektron beweegt nu enigszins vrij in het

kristal; met andere woorden: bewegen er negatieve deeltjes door het kristal heen.

Een silicium kristal waar boor-onzuiverheden zijn aangebracht wordt ook wel een p-type halfgeleider

genoemd. Boor (2,8,3) bevat een elektron minder dan silicium (2,8,4) in de buitenste schil. Drie

elektronen van boor vormen paren met drie elektronen van silicium, het extra elektron van silicium

kan geen paar vormen. Als gevolg hiervan is er nu een gat in de elektronenstructuur van dit kristal.

Dit gat wordt constant opgevuld, wat weer resulteert in de creatie van een ander gat. Deze gaten

spreken we voor het gemak voortaan aan als positieve deeltjes. Deze positieve deeltjes bewegen nu

door het kristal heen.

Deze twee typen halfgeleiders kan men aan elkaar koppelen, dit noemt men een pn-junctie. Voordat

men de koppeling maakt, zijn beide halfgeleiders lading neutraal. Ten opzichte van elkaar is de n-

type negatief geladen en de p-type positief. Zodra men de twee koppelt gebeurt er nog niets. Men

geeft er eerst energie aan, meestal in de vorm van elektriciteit. Dit geeft de negatieve deeltjes rond

de fosforkernen genoeg energie om volledig los te komen en gaan er door middel van diffusie

elektronen van het n-type naar het p-type waarbij ze de gaten opvullen die daar zijn. Hierdoor is er

nu een fosfor atoom positief geladen en een boor atoom negatief geladen, want ze hebben

respectievelijk een elektron te weinig en te veel.

Figuur 1-1

Dit gaat door totdat een evenwicht bereikt is. De voorwaarde van het evenwicht is als volgt:

𝐹𝑑𝑖𝑓𝑢𝑠𝑠𝑖𝑒 = 𝐹𝑑𝑟𝑖𝑓𝑡 . Drift is een fenomeen dat te vergelijken is met magneten. Deeltjes met gelijke

lading stoten elkaar af, deeltjes met tegensgestelde lading trekken elkaar aan. De 𝐵− deeltjes stoten

de vrije negatieve deeltjes in het n-type af, eveneens stoten de 𝑃+ deeltjes de positieve deeltjes in

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Werking zonnecel Joshua Slik

9

het p-type af. Er is dus meer kracht nodig om alsnog door te dringen van het ene type naar het

andere type. Deze kracht wordt groter tot de diffusie kracht hieraan gelijk is. Nu bewegen er geen

deeltjes meer naar het andere type, want de kracht die wordt uitgeoefend op het deeltje naar het

ene type is gelijk aan de afstotende kracht die dat type uitoefent op dat deeltje.

De oplettende lezer heeft al door wat een pn-junctie in het dagelijks leven ook wordt genoemd. Een

pn-junctie is namelijk het hoofdbestanddeel van een diode. Een pn-junctie laat namelijk stroom door

als men de plus pool van een spanningsbron aansluit op het p-type en de min pool op het n-type,

maar niet andersom.

Als men dit doet, dan voegt men elektronen toe aan het n-type vanuit de spanningsbron, hierdoor

vergroot de diffusiekracht, die nu dus groter is dan de driftkracht en kunnen er negatieve deeltjes

van het n-type naar het p-type toe. Dat negatieve deeltje vult een gat op in het p-type, wat er voor

zorgt dat er een elektron kan worden onttrokken aan het uiteinde van het p-type, waar de elektrode

zich bevindt. Dit elektron gaat door de lading die er aan vast zit en duwt alles door, wat er voor zorgt

dat er een elektron in het n-type wordt gedeponeerd. Vanaf hier begint deze cyclus opnieuw.

Maar een pn-junctie kan ook zelf een stroom laten lopen. Fotonen bevatten energie, zoals hiervoor al

was uitgelegd. Als een foton met de juiste golflengte en energie op een fosforatoom valt, zal het

elektron dat losjes gebonden was vrijkomen van de kern. Deze vult een gat op in het p-type, en alles

gaat verder zoals het in een diode ook gaat. Een elektron wordt onttrokken aan het p-type, schuift

alles door tot er een elektron bij komt in het n-type.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Productie simpele zonnecel Joshua Slik 10

De proef voor ons profielwerkstuk bestaat uit het maken van een zonnecel. Nu hebben we niet het

geld noch een halfgeleider fabriek om een commerciële zonnecel te maken met silicium. Daarom

hebben wij gezocht op het internet naar manieren waarop andere scheikundefanaten zonnecellen

maken en experimenteren met andere type zonnecellen. Wij hebben uiteindelijk gekozen voor de

minder bekende zonnecel; de DSSC.

DSSC staat voor 'dye-sensitized solar cell', het is dus een zonnecel die met een kleurstof werkt. Deze

zonnecel wordt ook Grätzel-cel genoemd, naar zijn uitvinder Michael Grätzel die samen met Brian

O'Regan in 1988 dit type zonnecel bedacht.1 Hoewel het rendement van deze zonnecel lager is dan

de silicium zonnecel, is hij toch aantrekkelijk vanwege zijn lage prijs; de meeste materialen die nodig

zijn om deze zonnecel te maken zijn niet duur, en het gebruikt geen complexe technologie zoals

halfgeleiders. De duurste onderdelen voor de beste variant van deze zonnecel zijn platinum en

ruthenium. Scheikundigen over de hele wereld doen onderzoek naar hoe ze deze dure stoffen

kunnen vervangen door goedkopere zonder te veel aan energie opbrengst te verliezen.

Een DSSC bestaat uit de volgende onderdelen: een lichtdoorlatend geleidend oppervlak, meestal glas

met een transparante geleidende coating, ook wel TCC (transparent conductive coating) genoemd,

dit is de bovenste laag van de zonnecel. Wij gebruiken glas met een laag indium(III) oxide (In2O3) die

gedoteerd is met tin(IV) oxide (SnO2), kort: Indium Tin Oxide (In2O3:SnO2) maar in de praktijk wordt

ook wel tin(IV) oxide gedotteerd met fluoride gebruikt (SnO2:F).

Op dit glas wordt aan de geleidende kant een dunne laag titanium dioxide (TiO2) aangebracht. Dit

vormt een zeer poreuze structuur waarbij de stof een zeer groot oppervlak heeft.

De glasplaat met de laag TiO2 wordt in een kleurstof gelegd. Voor de hoge kwaliteit DSSCs wordt

ruthenium-polypyridine (Pyridine: C5H5N) gebruikt. Deze stof is echter duur, daarom gebruiken wij de

kleurstof uit frambozen, anthrocyaan. Deze kleurstof vormt covalente bindingen met de TiO2 laag.

De onderste plaat is een onaantastbare elektrode, zoals koolstof of platinum.

Tussen deze platen in zit een elektroliet van trijodide-ionen (I3-)

De zonnecel werkt als volgt: Fotonen komen door het geleidende glas aan de bovenkant van de cel

en raken de kleurstof die gebonden is aan titaniumdioxide (TiO2). Als deze foton genoeg energie

overbrengt aan de kleurstof kan deze aangeslagen worden en een van de buitenste elektronen op

een hoger, ofwel geëxciteerde, energieniveau komen. Dit wordt door de TiO2 weg van de kleurstof

geleidt naar de glasplaat en zo uit de zonnecel.

Aan het oppervlak van de onderste plaat wordt I3- omgezet in 3I- met de elektronen die daar terug in

komen, waarbij de koolstoflaag als katalysator functioneert. De gevormde I- deeltjes reageren met

de kleurstof+ deeltjes om kleurstof en I3- te vormen. Dit proces kan nu weer van voren af aan

beginnen.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Productie simpele zonnecel Joshua Slik

11

Nu volgt het precieze werkplan dat wij hebben gevolgd om de zonnecel te maken.

Materiaal

[x2] Klein bekerglas

[x2] Zeer groot bekerglas

[x1] Bekerglas dat in het grote bekerglas past

[x2] Indium Tinoxide glas

[x1] Groot petrischaaltje

[x1] Erlenmeyer

Branderklem

Onderleg vel

Glazen roerstokje

Kookplaat (min. 300 C°)

Pipet

[x2] Klemmetjes

Multimeter

Plakband

Kaars

Aansteker

Wattenstaafje en papier

Stoffen

Titaniumdioxide (TiO2) (0.5 g)

Wit azijn (opl. CH3COOH)

Afwasmiddel

Aceton

Frambozen

Demiwater

Ethanol

Joodkristallen (127 mg)

Kaliumjodide (830 mg)

Watervrije ethyleenglycol (10 mL)

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Productie simpele zonnecel Joshua Slik 12

Maken van titaniumdioxide-oplossing

1) Doe 0.5 gram TiO2 in een klein bekerglas.

2) Voeg 1 mL azijn per keer toe en roer tot het een licht stroperige vloeistof is.

3) Voeg een paar druppels afwasmiddel toe en roer.

4) Laat dit 5 minuten liggen.

Maken van de positieve elektrode

1) Meet met een multimeter welke kant geleidt.

2) Maak het glas schoon met aceton.

3) Tape het glas vast op het onderleg vel met een paar milimeter van het glas bedekt aan drie

kanten.

4) Drup met het roerstokje wat TiO2-oplossing op het glas en smeer het uit met het roerstokje.

Als het te dik is, voeg dan een paar druppels water toe en doe stap 4 overnieuw

5) Laat het drogen voor 10 minuten.

6) Verwijder de tape van het glas en maak met een wattenstaafje het glas schoon op de

plaatsen waar geen TiO2-oplossing moet zitten.

7) Plaats het glas op een kookplaat en verhit tot tenminste 300 C°, het liefst 550 C°

Het TiO2-oplossing wordt eerst bruinig en daarna weer wit. Dit duurt ongeveer 20 minuten.

8) Doe in de tussentijd wat frambozen in een groot bekerglas en stamp ze met een ander

bekerglas tot pulp.

9) Plaats het glas met de TiO2 laag in een groot petrischaaltje en druppel de TiO2 laag helemaal

onder met het frambozensap.

10) Laat dit voor 10 minuten liggen. In deze tijd kan je de negatieve elektrode maken.

11) Was met water het sap er stukjes framboos weg. Was hierna met ethanol het glas, om

overige chemicaliën te verwijderen.

12) Laat dit drogen.

Eventueel in een donker bekerglas gevuld met azijn stoppen in geval van lange

bewaring.

Maken van de negatieve elektrode

1) Meet met een multimeter welke kant geleidt.

2) Steek een kaars aan en haal het glas er doorheen om een laag roet te maken. Houd het glas

vast met een branderklem.

3) Veeg met een wattenstaafje de roet weg zodat de dikte van het roet op het glas

overeenkomt met de dikte van de TiO2 laag op het andere stuk glas.

Maken van de elektroliet

1) Voeg in een klein bekerglas 127 mg joodkristallen en voeg daaraan 830 mg kaliumjodide toe.

Je ziet het al reageren tot bruin kaliumtrijodide

2) Voeg 10 mL watervrije ethyleenglycol toe en schud tot het opgelost is.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Productie simpele zonnecel Joshua Slik

13

Het maken van de zonnecel

1) Drup een aantal druppels elektroliet op het glas met de TiO2 laag.

2) Plaats het glas met de roetlaag er overheen, zo dat de twee lagen precies overeenkomen.

De uiteinden zijn de kanten van het glas waar een paar millimeter schoon was gelaten.

3) Gebruik clips om dit geheel bij elkaar te houden.

Deb eventueel de elektroliet weg aan de zijkanten als er wat tussenuit komt.

4) Nu is de zonnecel klaar om te testen.

Zonnecel

[x2] Aligatorclips

Multimeter

Lamp (150 W)

Draden

Donkere ruimte

Maatstok

1) Maak de volgende schakeling:

2) Hang de lamp recht naar beneden, op 30 cm afstand van de

zonnecel en leg de zonnecel er recht onder.

3) Meet de spanning en stroomsterkte.

Figuur 2-1

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Voordelen en hindernissen zonne-energie Joshua Slik 14

14

Zonne-energie brengt veel voordelen met zich mee. Zo is het de komende 5 miljard jaar

onuitputbaar. Maar windenergie is dat ook. Nederland staat immers bekend om zijn molens en

windmolens, dus waarom is zonne-energie een beter alternatief dan windenergie?

Klein

Zonnepanelen zijn veel kleiner dan windmolens. Dit zorgt ervoor dat ze vrijwel overal kunnen staan.

Een windmolen kan je niet kwijt in een woonwijk.

Geen verlies door hoge concentratie

Als je veel windmolens naast elkaar hebt staan dan staan ze elkaar in de weg. De opbrengst van

windmolens verlaagt als je er veel te dicht bij elkaar hebt staan. Ze halen de wind uit elkaars wieken.

Dit is niet het geval bij zonnepanelen.

Onderhoud

Windenergie wordt vaak gezien als duurzaam, maar dit is niet helemaal waar. De wieken van

windturbines zijn ontzettend duur en niet te recyclen. Deze wieken gaan bovendien niet lang mee.

Zonnepanelen hebben daarentegen vrijwel geen onderhoud nodig. Voor een optimaal rendement

hoef je ze alleen 1 keer per jaar schoon te maken. Er kan namelijk altijd wat vuil op achterblijven. Het

is ook nog handig om 1 keer in de vier jaar de bekabeling te laten controleren door een inspecteur.

Vervuiling

Het is misschien vreemd om het onderwerp vervuiling te bespreken bij een duurzame energiebron,

maar er is wel sprake van. Windturbines worden door het volk beschouwd als lelijk en

uitzichtvervuiling. Hoewel zonnepanelen er misschien ook niet mooi uit zien, valt een zonnepaneel

minder op dan een 20 meter hoge windturbine.

Mobiliteit

Op sommige aflegen gebieden is het niet mogelijk om alle mensen aan te sluiten op het

elektriciteitsnet. De huizen staan zo ver uit elkaar dat het te veel geld zou gaan kosten. Voor deze

gebieden is een zonnepaneel een handige oplossing.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Voordelen en hindernissen zonne-energie Joshua Slik

15

Nu zijn er ook nadelen van het compleet vervangen van andere energiebronnen door zonne-energie.

Bewolking en nacht

De zon schijnt niet altijd. Het is soms nacht en het is soms bewolkt. Bij bewolking is er een lagere

opbrengst. Dit probleem is nog enigszins makkelijk op te lossen: er moet energie opgeslagen worden.

Opslag

Opslag is het grootste probleem dat nog opgelost moet worden. Als we echt zonne-energie willen

gaan gebruiken als grote energiebron, dan moet de opslag genoeg vermogen kunnen leveren om elk

huishouden in Nederland tegelijk van energie te voorzien.

Rotatie aarde en invalshoek licht

De aarde draait, zowel om zijn eigen as, als om de zon. Dit betekent dat de zon zich niet de hele dag

op hetzelfde punt aan de hemel bevindt en de invalshoek van het licht van de zon verandert over de

periode van het jaar. Dit betekend dat de zonnepanelen met de zon mee moeten draaien om de zon

te volgen. Ook moet of een persoon de hoek van de zonnepanelen ten opzichte van de horizon zo

afstellen dat de opbrengst maximaal is, of een paneel moet dit zelf doen door middel van een

techniek dat tracking heet. Een paneel met tracking heeft kleine servo motoren ingebouwd die

automatisch de hoek van het paneel aanpassen tot optimaal vermogen is berijkt. Deze hoek verschilt

per plaats, per dag in het jaar en per tijdstip op de dag.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opbrengst zonnecel Joshua Slik 16

Bij het zoeken van alternatieve energiebronnen is de opbrengst niet een onbelangrijk onderwerp.

Wat levert het op? Is het efficiënt? Levert het meer op dan het kost? Hoelang duurt het voordat de

kosten zijn teruggewonnen? Dit zijn allemaal vragen die gesteld moeten worden om een alternatieve

energiebron te toetsen.

Laten we ten eerste opsommen welke omstandigheden invloed hebben op de opbrengst van een

zonnecel:

Invalshoek

De invalshoek is de hoek die het licht heeft op het moment dat het de zonnecel raakt, gemeten vanaf

de normaal. De normaal is een denkbeeldige lijn die loodrecht op het oppervlak van de zonnecel

staat; een invalshoek van 0 graden betekent dus loodrechte inval.

Hoek Spanning (V) Stroom (A) Vermogen (W) Afname Afname (0)

0 3.10 0.00308 0.009548 0.00% 0.00%

10 3.10 0.00308 0.009548 0.00% 0.00%

20 3.08 0.00306 0.0094248 1.29% 1.29%

30 3.05 0.00302 0.009211 2.27% 3.53%

40 3.03 0.00303 0.0091809 0.33% 3.84%

50 2.99 0.00297 0.0088803 3.27% 6.99%

60 2.95 0.00293 0.0086435 2.67% 9.47%

70 2.82 0.00283 0.0079806 7.67% 16.42%

80 2.58 0.00262 0.0067596 15.30% 29.20%

90 3.27 0.00233 0.0076191 -12.72% 20.20%

Legenda Meting Berekening

Figuur 4-1

Spanning (V) Stroomsterkte (A) Vermogen (W)

0.37 0.1273 0.047101 Hoe groter deze hoek, hoe minder de zonnecel oplevert (figuur 7-1). Zoals te zien is, is de hoek

optimaal tussen 0 en 40 graden, maar tot 60 graden is de hoek nog acceptabel. Vanaf 60 graden

begint de opbrengst al snel af te nemen.

Golflengte

De opbrengst hangt ook af van de golflengtes van het licht dat op de zonnecel valt. Bepaalde

golflengtes kunnen de energie van de fotonen beter overbrengen dan andere.

Weersomstandigheden

Als het bewolkt is dan valt er minder direct zonlicht op de zonnecel. De opbrengst is hierdoor lager.

Ook kan in een koud land als Nederland sneeuwval niet vergeten worden. Als het sneeuwt dan vormt

zich een laag sneeuw op de zonnecel, wat het licht gedeeltelijk tot volledig blokkeert. Dit verlaagt de

opbrengst dus ook.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opbrengst zonnecel Joshua Slik

17

Laten we beginnen met wat gegevens:

De lamp die we hebben gebruikt was 150 W halogeen lamp met een straal van 10 cm en hing op een

afstand van 30 cm. De invalshoek van het licht is 0° (loodrecht) op de zonnecel met afmetingen

2 x 3 cm. We hebben het volgende gemeten:

Spanning (V) Stroomsterkte (A) Vermogen (W)

0.37 0.1273 0.047

Legenda Meting Berekening

Om uit te rekenen hoeveel 𝑊𝑚−2 de lamp levert moeten we eerst de lux van de lamp berekenen. De

formule van Watt naar lux is als volgt: 𝐸𝑣 𝑙𝑥 =𝑃𝑤 × 𝜂

𝑙𝑚

𝑊

𝐴 𝑚2 .

Hierin vullen we de volgende gegevens in:

𝑃𝑤 = 150 𝑊

𝜂𝑙𝑚

𝑊

= 20 (gemiddelde efficiëntie halogeenlamp)

𝐴 = 𝜋𝑟2 = 𝜋 × 0.12 = 0.031415

Hieruit volgt: 𝐸𝑣 𝑙𝑥 = 150 × 200.031415 = 9.5 ∙ 104 𝑙𝑢𝑥

Vanuit de lux van de lamp kunnen we de 𝑊𝑚−2 van de lamp benaderen. Omdat wij niet de

apperatuur hebben om de golflengtes van het licht dat de lamp uitstraalt te bepalen, gaan we er van

uit dat het licht een golflengte van 555 nm heeft, het midden van het zichtbare spectrum.

1 𝑙𝑢𝑥 ≙ 1.464 ∙ 10−7 𝑊 𝑐𝑚2

9.5 ∙ 104 𝑙𝑢𝑥 ≙ 𝑥 𝑊 𝑐𝑚2

𝑥 = 9.5 ∙ 104 × 1.464 ∙ 10−7

1= 0.013 𝑊 𝑐𝑚2 = 130𝑊 𝑚2

De afname in 𝑊𝑚−2 over 30 cm is verwaarloosbaar weinig.

De oppervlakte van onze zonnecel is 2 × 3 = 6 𝑐𝑚2. Het rendement is dus:

𝜂 = 𝑃𝑒𝑓𝑓𝑒𝑐𝑡𝑖𝑒𝑓

𝑃𝑖𝑛=

0.047 𝑊

6 × 0.013= 0.5615 = 56.15 %

En het vermogen per vierkante centimeter zonnecel:

𝑃 𝑐𝑚2 = 0.0476 = 7.9 𝑚𝑊/𝑐𝑚2

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opbrengst zonnecel Joshua Slik 18

Om de opbrengst zo nauwkeurig mogelijk te berekenen hebben we eerst geprobeerd de

stralingsenergie te berekenen door middel van het aantal zonneuren op een dag en de intensiteit van

de zon. Hiervoor hebben we berekend hoeveel zonneuren er per dag waren in het jaar 2013 en de

maximale hoek van die dag. Aan de hand hiervan hebben we de Airmass berekent en zo de

intensiteit van de zon bepaald per dag van 2013. Dit hebben we gedaan om rekening te houden met

verlies in energie in de atmosfeer.

Helaas bleek deze methode onbetrouwbaar, aangezien we niet kunnen berekenen hoe zwaar de

bewolking is in de niet zonneuren.

Ook al zijn de gegevens die berekend zijn niet nuttig geworden, hebben we wel een aantal mooie

grafieken er uit gekregen:

Figuur 4-2

Figuur 4-3

00:0002:2404:4807:1209:3612:0014:2416:4819:1221:36

JAN

UA

RI

FEB

RU

AR

I

MA

AR

T

AP

RIL

MEI

JUN

I

JULI

AU

GU

STU

S

SEP

TEM

BER

OC

TOB

ER

NO

VEM

BER

DEC

EMB

ER

Tijd

stip

op

dag

Zonsopkomst

Zonsondergang

Maximale zonneuren

0.0010.0020.0030.0040.0050.0060.0070.00

JAN

UA

RI

FEB

RU

AR

I

MA

AR

T

AP

RIL

MEI

JUN

I

JULI

AU

GU

STU

S

SEP

TEM

BER

OC

TOB

ER

NO

VEM

BER

DEC

EMB

ERInve

rse

inva

lsh

oe

k

Maximale inverse invalshoek

Maximale inverse invalshoek

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opbrengst zonnecel Joshua Slik

19

Figuur 4-4

Vervolgens hebben we geprobeerd om een formule te vinden om de omrekeningsfactor van

Wattpiek naar kilowattuur te vinden. Wattpiek is het vermogen van de zonnecel onder

gestandaardiseerde omstandigheden, genaamd Standard Test Controls (STC). Deze zijn de volgende:

Sterkte van de invallende zonnestralen is 1000 𝑊𝑚−2

Richting van de invallende zonnestralen is loodrecht

Zonnesprectrum is genormaliseerd voor AM = 1,5. AM staat voor Airmass, zoals hierboven

uitgelegd.

Temperatuur van de zonnecel: 25° C

De formule van de omrekeningsfactor hebben wij nergens vermeldt gezien. Helaas moeten wij dus

de meest vermelde omrekeningsfactor hanteren, dat is 0.85 kWh / Wattpiek op jaarbasis.

Het gemiddelde energieverbruik van een Utrechts huishouden is 3332 kWh per jaar. Utrecht telt in

totaal 557.990 huishoudens, dus dat komt uit op een jaarlijkse energieconsumptie van

1859 ∙ 106 𝑘𝑊ℎ per jaar, wat overeenkomt met 5,098 ∙ 106 𝑘𝑊ℎ per dag. Om iets veiliger te zitten

wat betreft opbrengst, ronden we ruim omhoog af tot 1900 ∙ 106 𝑘𝑊ℎ per jaar opbrengt. Dit is

mede om de buffer accu's op te laden waar we het in het volgende hoofdstuk over hebben.

1900 ∙ 106 𝑘𝑊ℎ × 0,85 𝑘𝑊ℎ 𝑊𝑝 = 1615 ∙ 106 𝑊𝑝 aan zonnepanelen nodig om op jaarbasis

genoeg energie op te wekken om alle huishoudens in provincie Utrecht van stroom te voorzien.

0500

100015002000250030003500

JAN

UA

RI

FEB

RU

AR

I

MA

AR

T

AP

RIL

MEI

JUN

I

JULI

AU

GU

STU

S

SEP

TEM

BER

OC

TOB

ER

NO

VEM

BER

DEC

EMB

ER

J/cm

2Globale straling

Globale straling

Poly. (Globale straling)

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opbrengst zonnecel Joshua Slik 20

Figuur 4-5

Hierboven staat een tabel van een aantal zonnepanelen met de Wattpiek, prijs en oppervlakte van

dat zonnepaneel. U kunt zien dat het het goedkoopst is om AXITEC Polykristalijn panelen te

gebruiken, maar de AXITEC Monokristalijn panelen nemen maar 56 𝑘𝑚2 in beslag, 2 𝑘𝑚2 minder

dan de polykristalijn panelen. Het is dus een kwestie van afwegen wat belangrijker is: De kosten van

het project, of de ruimte die het gaat innemen.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opslag energie Joshua Slik 22

22

In het hier voorafgaande hoofdstuk werd het probleem van bewolking en nacht geïntroduceerd.

Overdag leveren de zonnepanelen meer energie op dan bij bewolking en nacht. Terwijl de meeste

huishoudens 's avonds juist meer stroom gebruiken. Overdag wordt er door de zonnepanelen te veel

stroom opgewekt en blijft er dus stroom over. Er zijn twee optie voor het extra opgewekte energie .

In de eerste plaats kan de energie het elektriciteitsnet opgaan. De stroom kan dan bijvoorbeeld bij de

buren terechtkomen. Je kan hiervoor een vergoeding krijgen van de energiemaatschappij. Het nadeel

is dat als je 's avonds zelf niet genoeg stroom hebt en dit van het elektriciteitsnet af moet halen. Hier

moet je dan weer voor gaan betalen. Om dit te voorkomen kan je het best de extra energie van

overdag zelf op gaan slaan.

De maximale opslagcapaciteit hoeft niet groter te zijn dan wat je op een dag verbruikt. Het is moeilijk

om een optimale accu te krijgen, omdat het verbruik niet altijd even veel is. Dus zou je dus een hele

grote accu moeten hebben en dat kost veel geld. De accu hoeft ook weer niet te groot te zijn, omdat

je op een dag een maximum kan opwekken. Zoals al eerder gezegd verandert de maximum

hoeveelheid dat de zonnepanelen per dag kunnen opwekken.

De ideale opslag van energie zie je in het plaatje hieronder.

Figuur 5-1

Een deel van de energie wordt voor het korte termijn gebruik opgeslagen. Als die accu dan vol zit

gaat de rest van de energie naar een andere opslagplek waar het voor de langer termijn wordt

opgeslagen. Op deze manier zou een huishouden geheel zelfstandig zijn eigen energie voorziening

hebben. De afbeelding hierboven is het toekomstbeeld om energie op te slaan. Er moeten hiervoor

nog veel technieken worden ontwikkeld, vooral voor de opslag in waterstof in tanks.

Op dit moment gaat de opslag eigenlijk altijd via accu's, maar er zijn verschillende methodes om

energie op te slaan. Je kan de opslagmethodes in twee groepen verdelen:

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opslag energie Joshua Slik

23

Opslag voor kortere termijn, tot deze groep behoren accu's en condensatoren/supercondensatoren

Opslag voor langere termijn, dit gaat via de omzetting naar waterstof of door het maken van

methanol uit zonne-energie en CO2.

Hieronder staan bij iedere opslagmethode de voordelen en nadelen en hoe de opslagmethode

precies werkt.

Een accu bestaat een elektrolyt en uit twee polen waarvan een pluspool en een minpool. Beide polen

zijn van metaal. Tussen deze twee polen kan via het elektrolyt uitwisseling van ionen plaatsvinden.

Accu's zijn herlaadbaar omdat de reactie heen en weer kan verlopen. Hierdoor is er opslag van

energie mogelijk.

Voordelen

Hoge energie dichtheid ten opzichte van een condensator

Lagere zelfontlading dan een condensator, maar nog steeds is de zelfontlading best hoog

Nadelen

De accu heeft een korte levensduur

Accu's kosten in de meeste gevallen veel geld

De opslag is voor korte termijn

Een condensator bevat twee metalen platen die dus geleidend zijn. Hiertussen bevindt zich een

ruimte die niet geleidend is deze ruimte wordt ook wel het dielectricum genoemd . Er kan een

elektrisch veld ontstaan als er een lading op de twee platen wordt aangebracht. Negatieve deeltjes

zullen door het dielectricium naar de positief geladen plaat gaan. Hierdoor wordt de condensator

opgeladen. Het nadeel van een condensator is dat het maar voor een korte tijd een kleine

hoeveelheid energie kan opslaan. Daarom wordt er veel onderzoek naar supercondensatoren

gedaan. Met dit onderzoek proberen ze er achter te komen hoe ze de opslagcapaciteit in de

condensatoren kunnen verhogen. Ze komen steeds dichter bij de batterij. Op dit moment heeft een

batterij een tien keer zo hoog opslagvermogen dan een supercondensator. In de toekomst zal deze

opslagmethode een stuk beter zijn dan een accu. Maar op dit moment zijn ze nog niet goed genoeg

ontwikkeld en ook nog heel duur in vergelijking met accu's.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opslag energie Joshua Slik 24

24

Voordelen

Ze hebben een lange levensduur dan gewone accu's

Ze hebben een hoger voltage dan gewone accu's

Snel oplaadbaar

Onbeperkte levensduur

Milieuvriendelijker dan batterijen om te produceren.

Nadelen

Lage energie dichtheid

Kan niet op langere termijn gebruikt worden, doordat het een hoge zelfontlading hebben

Vrij duur om te produceren.

Methodes voor het opslaan van zonne-energie voor een langer termijn wordt veel onderzoek naar

gedaan. Twee van deze methodes staan hieronder uitgewerkt.

Waterstof kan worden gemaakt door het splitsen van water in waterstof en zuurstof. Er zijn

verschillende manieren om dit te toen. De manier die wij behandelen is de manier waarop waterstof

wordt gevormd door een silicium zonnecel gecombineerd met een waterstofproducerende cel. De

energie die wordt opgewekt met de zonnecel wordt gebruikt om water in een reservoir te splitsen in

zuurstof en waterstof. De gevormde waterstof kan worden opgeslagen in een vat of het kan ook

direct geleverd worden aan een brandstofcel. De waterstofzonnecel wordt dus gemaakt van een

silicium zonnecel. Hierop word een kleine laag van het metaaloxide bismutvandaat met

wolfraamverontreiniging aangebracht. Door het toevoegen van een deklaagje van kobaltfosfaat op

het metaaloxide kan water makkelijker splitsen. Het kobaltfosfaat dient hier als katalysator. Aan de

fotoanode worden positieve en negatieve ladingen gevormd, de toegevoegde

wolfraamverontreiniging zorgt ervoor dat deze gescheiden worden gehouden. Er is natuurlijk ook

een elektrode nodig die het water splits, hiervoor wordt een platinum elektrode gebruikt die wordt

aangesloten op de zonnecel.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opslag energie Joshua Slik

25

Hieronder zie je een afbeelding van hoe deze waterstofzonnecel eruitziet.

Figuur 5-2

Voordelen

Het kan voor langere tijd worden opgeslagen

De waterstof kan direct aan een brandstofcel worden geleverd.

Nadelen

Gevaarlijk, waterstof is licht ontvlambaar

Lage energie dichtheid per volume

Het is pas een prototype, dus het kost tijd voordat er grotere exemplaren zijn gemaakt.

Je kunt zonne-energie gebruiken voor het vormen van methanol en methanol kan weer voor een

langere tijd worden opgeslagen. Als je methanol wil produceren heb je zonne-energie, water en CO2

nodig. De CO2 die voor deze reactie nodig is wordt uit de buitenlucht gehaald. Hierdoor raak je ook

nog van het broeikasgas CO2 af. De CO2 wordt uit de lucht gehaald met een 'CO2 Absorber'. Naar de

CO2 Absorber is international al veel onderzoek naar gedaan.

Het proces verloopt als volgt:

De CO2 Absorber haalt de CO2 uit de buitenlucht. Dit proces kost veel stroom en wordt gehaald uit de

extra zonne-energie die overdag extra wordt opgewekt. Vervolgens wordt er door middel van water

en elektriciteit methanol van gemaakt. Op dit moment is de energie uit deze methanol drie keer zo

duur als gewone stroom.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Opslag energie Joshua Slik 26

26

Voordelen

De opslag is veiliger dan die van waterstof

Je kunt het opslaan voor een langer termijn

Kan worden gemengd met benzine voor brandstof in je auto

Nadelen

De ontwikkelingen zijn nog niet ver genoeg, om dit te kunnen toepassen

Het halen van CO2 uit de lucht kost veel energie, dus je heb veel zonnepanelen nodig om dit voor

eigen gebruik te willen produceren.

Wij gaan er vanuit dat we de energie gaan opslaan in gewonen accu's, omdat dat op dit moment de

meest gebruikte manier is. Naar de andere manieren moet nog veel onderzoek gedaan worden

voordat deze op grote schaal in de praktijk kunnen worden toegepast, maar zullen in de toekomst

zeker een goed alternatief zijn.

In Utrecht was het in 2013 maximaal 3 dagen achtereenvolgens de hele dag bewolkt. Dus er moet

voor heel Utrecht energie opgeslagen worden voor 3 dagen. In Utrecht verbruikt een huishouden

9,1 𝑘𝑊ℎ per dag. Er zijn in Utrecht in het totaal 557.990 huishoudens. Voor die drie dagen wordt er

dus 3 × 9,1 × 557990 = 15 ∙ 106 𝑘𝑊ℎ verbruikt. Voor het opslaan gebruiken wij een Mastervolt

Lithium Ion accu van 4,3 kWh. Het rendement van deze accu is ongeveer 85%. Dus moet er 100×15∙106 𝑘𝑊ℎ

85= 18 ∙ 106 𝑘𝑊ℎ worden opgeslagen. Er zijn dan in het totaal

18×106 𝑘𝑊ℎ

4,3𝑘𝑊ℎ=

4,2 ∙ 106 accu's nodig om voor heel Utrecht energie op te slaan voor 3 dagen. Deze accu’s kosten bij

elkaar 4,2 ∙ 106 × €5343, ­ = €22 ∙ 109, 22 miljard euro.

De reden dat we 3 dagen doen en niet meer, is omdat zelfs na 3 dagen volledige bewolking, zijn deze

accu's nog niet leeg, want er wordt ook energie gegenereerd die dag, alleen minder dan normaal. De

batterijen dienen als buffer, om periodes van weinig zon op te vangen. De energie die is verbruikt in

deze dagen worden de dagen erna weer bij gegenereerd.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Hoofdstuk Bas de Boer Scheikunde Conclusies Joshua Slik 28

28

We hebben uitgewerkt dat het mogelijk is om de huishoudens van Utrecht te voorzien van zonne-

energie van silicium zonnecellen. Dit gaat echter wel veel ruimte, geld en onderhoud kosten. Het

totale oppervlak van de benodigde zonnepanelen bedraagt 56319231 m2, wat minder is dan het

totale wateroppervlak in Utrecht. Dat beslaat namelijk 64100000 m2, dus het is mogelijk om alle

zonnepanelen op de wateren van Utrecht te zetten. Ook is het mogelijk om een mix tussen land en

water te doen, afhankelijk van wat de provincie beslist.

De kosten van dit hele project zijn:

€ 7.788.461.625, ­ voor de zonnepanelen.

€ 22.338.684.360, ­ voor de opslag.

Wat uitkomt op een totaal van € 30.127.145.985, ­ en dan laten we arbeidskosten van de installatie,

de kosten voor alle omvormers en de arbeidsloon voor het onderhoud buiten beschouwing, want

deze zijn niet te berekenen. Om de kosten voor omvormers te berekenen is het namelijk nodig om

een volledig energieplan van alle huizen in provincie Utrecht te maken, iets waar wij geen toegang

tot hebben.

Als wij kijken naar de gegevens die wij hebben verzameld van de 'dye-sensitized' zonnecel en dan

overwegen of het mogelijk is om de huishoudens van Utrecht te voorzien van zonne-energie met

deze zonnecel dan kunnen we deze optie wel buiten beschouwing laten, tot deze techniek misschien

meer verfijnd is dan nu. Het levert niet alleen weinig op, maar de zonnecel heeft maar een levenstijd

van een half uur tegenover 25 jaar op de beste zonnepanelen.

Desalniettemin, is het antwoord op onze hoofdvraag dus: "Ja, het is mogelijk en reëel (doch duur) om

de huishoudens van provincie Utrecht volledig te voorzien van zonne-energie".

Profielwerkstuk: Zonne-energie Afsluiting Bas de Boer Scheikunde Joshua Slik 30

30

Het is dus zeker mogelijk om een provincie van Nederland volledig te voorzien van zonne-energie,

maar het gaat ook een ontzettend duur project worden als dit gerealiseerd wordt.

Dit project was een ontzettend leerzaam project, hopelijk even leerzaam voor u, de lezer, als voor

ons. Het is niet alleen leerzaam geweest wat betreft kennis, maar wij hebben ook ontdekt dat

sommige werkwijzen niet de beste zijn wat betreft de tijd die er in gestopt moet worden. Zo hebben

wij 10 uur de tabel van bijlage 2 ingevuld, wat achteraf onnodig bleek omdat de uiteindelijke

berekening niet overeenkwam met de meting uit De Bilt.

Ook hebben wij ontdekt dat 'dye-sensitized' zonnecellen niet goed kunnen worden opgeslagen als ze

al gekleurd zijn. De meting gaf namelijk een duizendste zoveel volt aan als bij de zonnecel die wij

direct hebben gebruikt. Dit is dus een tip voor toekomstige onderzoekers op dit gebied.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Afsluiting Bas de Boer Scheikunde Joshua Slik

31

Bas

Datum Beschrijving Tijdsduur SAMEN?

10/11/2013 Deelvragen 50 JA

11/11/2013 Literatuuronderzoek 50 JA

11/15/2013 Gesprek begeleidend docent 30 JA

1/13/2014 Verdelen dvragen 60 JA

1/14/2014 Verdelen dvragen 50 JA

1/26/2014 Informatie opzoeken 60 NEE

1/29/2014 Planning maken 50 JA

1/2/2014 Schrijven PWS 10:00-20:00 600 JA

2/2/2014 Schrijven PWS 15:00-18:00 180 JA

3/2/2014 Schrijven hoofdstuk 60 NEE

3/2/2014 Schrijven PWS 15:30-18:00 150 JA

6/2/2014 Maken zonnecel op school 180 JA

2/15/2014 Schrijven PWS 10:00-22:00 720 INET

2/17/2014 Voorlopige versie moet af 0 nvt

2/17/2014 Voorlopige versie inleveren 0 nvt

2/18/2014 Schrijven PWS op school 50 JA

2/24/2014 Schrijven PWS 7:00-19:00 720 JA

2/25/2014 Schrijven PWS 10:00-22:00 720 JA

2/27/2014 Schrijven PWS 10:00-22:00 720 JA

3/2/2014 Schrijven PWS 14:00-17:00 180 NEE

3/3/2014 Schrijven PWS 12:00-12:50 50 NEE

3/3/2014 Schrijven PWS 13:20-14:10 50 JA

3/3/2014 Schrijven PWS 16:00-18:00 120 JA

Totale tijd (min) 4850

Totale tijd (h) 80.83

Tijd resterend 0.83 uur te veel

Profielwerkstuk: Zonne-energie Afsluiting Bas de Boer Scheikunde Joshua Slik 32

32

Joshua Datum Beschrijving Tijdsduur SAMEN?

10/11/2013 Deelvragen 50 JA

11/11/2013 Literatuuronderzoek 50 JA

11/15/2013 Gesprek begeleidend docent 30 JA

1/13/2014 Verdelen dvragen 60 JA

1/14/2014 Verdelen dvragen 50 JA

1/22/2014 Schrijven hoofdstuk 120 NEE

1/29/2014 Onderzoek zonne-energie (PO Na) 440 NEE

1/29/2014 Planning maken 50 JA

1/2/2014 Schrijven PWS 10:00-20:00 600 JA

2/2/2014 Schrijven PWS 15:00-18:00 180 JA

3/2/2014 Schrijven PWS 15:30-18:00 150 JA

6/2/2014 Maken zonnecel op school 180 JA

2/15/2014 Schrijven PWS 10:00-22:00 720 INET

2/17/2014 Voorlopige versie moet af 0 nvt

2/17/2014 Voorlopige versie inleveren 0 nvt

2/18/2014 Schrijven PWS op school 50 JA

2/18/2014 Schrijven PWS op school 180 NEE

2/20/2014 Maken zonnecel op school 60 NEE

2/24/2014 Schrijven PWS 10:00-22:00 720 JA

2/25/2014 Schrijven PWS 10:00-22:00 720 JA

2/27/2014 Schrijven PWS 10:00-22:00 720 JA

3/2/2014 Schrijven PWS 00:30-2:30 120 NEE

3/2/2014 Schrijven PWS 22:00-0:00 120 NEE

3/3/2014 Schrijven PWS 13:20-14:10 50 JA

3/3/2014 Schrijven PWS 16:00-18:00 120 JA

3/3/2014 Finaliseren PWS 19:00-23:00 240 NEE

Totale tijd (min) 5780

Totale tijd (h) 96.33

Tijd resterend 16.33 uur te veel

Profielwerkstuk: Zonne-energie Dankwoord Bas de Boer Scheikunde Joshua Slik 34

34

Dit profielwerkstuk hebben wij niet volledig alleen kunnen maken en de kwaliteit zou slechter zijn

geweest zonder de hulp van enkele personen.

Dhr. C.H.W. Bekker, voor het begeleiden van dit profielwerkstuk en het beantwoorden van onze

vragen over de onderwerpen die hier zijn toegelicht.

Dhr. J.R. van den Brink, voor de begeleiding bij onze proef, het maken van een 'dye-sensitized'

zonnecel. Hij heeft de materialen verzorgd en geholpen bij de vele vragen die wij toch nog hadden

tijdens de uitvoering van de proef, ondanks onze 'excelente' voorbereiding.

Dhr. P. de Boer, voor het helpen bij de gramatica controle van dit profielwerkstuk.

Dhr. B.H.J. Slik, voor het helpen bij het finaliseren van dit profielwerkstuk.

En de laatste dank, maar zeker niet de minste, gaat uit naar u, de lezer.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bronvermelding Bas de Boer Scheikunde Joshua Slik 36

36

36

FIGUUR 1-1: BRON web 1-2 FIGUUR 2-1: Gemaakt met behulp van PartSim (http://bit.ly/1kmZ7ud) FIGUUR 4-1: BRON lit 4-1 FIGUUR 4-2 / 4-4: Bijlage 2 FIGUUR 4-5: Gegevens van BRON web 4-6. FIGUUR 5-1: BRON web 5-1 FIGUUR 5-2: BRON web 5-5

WERKING ZONNECEL BRON web 1-1 Arfman, T., herziene versie (2002), Basiselektronica (http://bit.ly/MwLRrE) URL bezocht op 18 februari, 2014. BRON web 1-2 Huygelen, J.; Lauwers, J.; Van den Broeck, K. en Mossoux., C. (onbekend), Maak je eigen low-cost zonnecel (http://bit.ly/1eon8R4) URL bezocht op 18 februari, 2014.

PRODUCTIE SIMPELE ZONNECEL BRON web 2-1 Wikipedia gebruikers (2005-2014), Dye-sensitized solar cell (http://bit.ly/1fexeDV) URL bezocht op 2 februari, 2014.

VOORDELEN EN HINDERNISSEN ZONNE-ENERGIE BRON web 3-1 Solarwijzer (onbekend), Zonnepanelen onderhoud (http://bit.ly/1oOfdQY) URL bezocht op 3 februari, 2014. BRON web 3-2 Hemel waarnemen (onbekend), Wanneer is de Zon opgebrand? (http://bit.ly/1j9fMBI) URL bezocht op 3 februari, 2014. BRON web 3-3 Bisol (onbekend), Voordelen van zonne-energie (http://bit.ly/1feybMu) URL bezocht op 3 februari, 2014.

OPBRENGST ZONNECEL BRON web 4-1 RapidTables (onbekend), Watts to lux calculator (http://bit.ly/N7eBrh) URL bezocht op 27 februari, 2014. BRON web 4-2 TranslatorsCafé (onbekend), Convert lux to watt/centimeter

2 (http://bit.ly/1mINy5s)

URL bezocht op 27 februari, 2014.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bronvermelding Bas de Boer Scheikunde Joshua Slik

37

37

BRON web 4-3 Wikipedia gebruikers (2008-2014), Wattpiek (http://bit.ly/MyOZTc) URL bezocht op 27 februari, 2014. BRON web 4-4 ING (2013), Kwartaalbericht Regio's (p. 3) (http://bit.ly/1fufMak) URL bezocht op 27 februari, 2014. BRON web 4-5 Stadindex (2014), Utrecht (http://bit.ly/1eqDRDx) URL bezocht op 27 februari, 2014. BRON web 4-6 Bespaarbazaar (2014), Zonnepanelen kopen (http://bit.ly/1fzOaqo) URL bezocht op 2 maart, 2014.

OPSLAG ENERGIE BRON web 5-1 Sun4ever (onbekend), Opslag van zelf opgewekte elektriciteit (http://bit.ly/1kOTdSS) URL bezocht op 15 februari, 2014. BRON web 5-2 Zonnepanelen-info (onbekend), Opslag van zonne-energie (http://bit.ly/1jMIjNw) URL bezocht op 15 februari, 2014. BRON web 5-3 Kennislink (2012), De toekomst in met zonnebrandstof (http://bit.ly/1lv1gHD) URL bezocht op 15 februari, 2014. BRON web 5-4 Universiteit Twente (2012), Opslag van elektrische energie, Voordelen (http://bit.ly/1eXebKd) URL bezocht op 15 februari, 2014. BRON web 5-5 De Moor, W. (2013), Onderzoekers maken waterstof met zonnecel (http://bitly.com/MnBq99) URL bezocht op 15 februari, 2014. BRON web 5-6 EBBM (onbekend), Mastervolt Lithium Ion accu (http://bit.ly/1gNsXps) URL bezocht op 2 maart, 2014.

OPBRENGST ZONNECEL BRON lit 4-1 Nielen, J. en Slik, J.B. (2014), Effect van invalshoek op opbrengst zonnecel (Bijlage 1)

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik 38

38

38

Praktische Opdracht

Zonne-energie

Juliëtte Nielen

& Joshua Slik

6 vwo

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik

39

39

SAMENVATTING ............................................................................................ 40

INLEIDING ..................................................................................................... 40

METHODE ..................................................................................................... 40

RESULTATEN ................................................................................................. 43

DISCUSSIE ..................................................................................................... 45

CONCLUSIE .................................................................................................... 47

AANBEVELINGEN TOEKOMSTIG ONDERZOEK ................................................ 47

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik 40

40

40

Onze praktische opdracht voor natuurkunde gaat over het optimale vermogen van een zonnecel.

Hiervoor hebben wij metingen verricht aan een zonnecel van school, waarbij we de invalshoek van

het licht en de externe weerstand veranderden. We hebben bij alle proeven de afstand tussen de

lamp en zonnecel constant gehouden.

Wij hebben gemeten dat de spanning en stroomsterkte evenredig met elkaar afnemen als de

invalshoek toeneemt. Vanaf 70° nemen de spanning en stroomsterkte sneller af.

Hieruit valt te concluderen dat het vermogen afneemt als de invalshoek toeneemt, maar ook dat het

vermogen niet aanzienlijk veel afneemt tussen een invalshoek van 0° en 70°. Dus is het niet nodig om

constant de hoek van zonnepanelen aan te passen, zolang de hoek op het midden van de dag tussen

de 0° en 70° zit.

Aangezien we allebei ons profielwerkstuk over een onderwerp doen dat te maken heeft met

zonnepanelen was al snel duidelijk dat we hier ook iets mee wilden voor ons PO. Eerst waren we van

plan zelf een zonnecel te maken, maar dat bleek te scheikundig. Dus hebben we ervoor gekozen om

metingen te doen aan een zonnecel.

Zonne-energie is een schone vorm van energie die veelbelovend is. Maar het is belangrijk voor de

toekomst van zonne-energie om te weten onder welke omstandigheden zonnecellen het meest

rendabel zijn. Daarom besloten we metingen te doen naar de optimale belichtingshoek. Om ons

onderzoek vollediger te maken wilden we ook kijken bij welke externe weerstand het geleverde

vermogen maximaal is.

Omdat het niet ons doel was onderzoek te doen naar professionele en commerciële zonne-

installaties, hebben we geen berekeningen gedaan aan bijvoorbeeld hoeveel zonnecellen je nodig

zou hebben om heel Nederland van energie te voorzien. We wilden onderzoek doen naar de theorie

achter zonnecellen.

Onze onderzoeksvraag is dan ook geworden: onder welke omstandigheden met betrekking tot hoek

van inval en externe weerstand levert een zonnecel het meeste vermogen?

Voor ons onderzoek hebben we gebruik gemaakt van een zonnecel, een multimeter, een luxmeter,

een geodriehoek en een lamp. De afstand tussen de lamp en de zonnecel was 29,5 cm en we hebben

ervoor gezorgd dat ze op dezelfde hoogte stonden.

Allereerst hebben we geprobeerd om metingen te verrichten aan een zonnecel zonder externe

weerstand. Al snel werdt duidelijk dat dit niet mogelijk is. Door het weglaten van een externe

weerstand schakelt men namelijk de ampèremeter in serie met de zonnecel. Daarom hebben we

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik

41

41

besloten om de metingen te schappen en hebben aan onze schakeling een externe weerstand

toegevoegd.

Vervolgens hebben we metingen aan de optimale belichtingshoek gedaan. Hiervoor hebben we de

volgende opstelling gebruikt met een weerstand van 1000 Ohm. Dit noemen we voortaan proef 1.

Met behulp van de geodriehoek hebben we gezorgd dat we precies wisten onder welke hoek het

licht inviel op de zonnecel. Hiervoor hebben we de lamp constant op dezelfde plek gehouden, en de

zonnecel steeds 10° gedraaid.

Bij de hoeken van 90°, 80°, 70°, 60°, 50°, 40°, 30°, 20°, 10° en 0° hebben we met behulp van de

multimeter steeds het voltage en de stroomsterkte gemeten. In figuur 1 is de opstelling voor deze

proef te zien bij een hoek van inval van 0°.

Figuur 1

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik 42

42

42

Daarna hebben we volgens onderstaande opstelling (zie figuur 2) bij verschillende weerstanden weer

de spanning en stroomsterkte gemeten. Ook hierbij hebben we ervoor gezorgd dat de hoogte van de

lamp en de zonnecel telkens hetzelfde waren en dat de afstand ertussen ook gelijk bleef. De hoek

van inval bleef bij deze proef constant 0°. Deze proef noemen we in het vervolg proef 2. We hebben

weerstanden van 10 Ohm (2a), 100 Ohm(2b), 220 Ohm (2c), 330 Ohm (2d) en 1000 Ohm (2e)

gebruikt.

Figuur 2

Uiteindelijk hebben we ook nog met de luxmeter gemeten hoeveel lux de lamp gaf op een afstand

van 29,5 cm en hier kwam ongeveer 8500 lux uit.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik

43

43

De resultaten van proef 1 hebben we weergegeven in de volgende tabel, en de gegevens hebben we

verwerkt in een grafiek (zie figuur 3).

Hoek (°) Spanning (V) Stroom (A)

90 2,27 0,00233

80 2,58 0,00262

70 2,82 0,00283

60 2,95 0,00293

50 2,99 0,00297

40 3,03 0,00303

30 3,05 0,00302

20 3,08 0,00306

10 3,10 0,00308

0 3,10 0,00308

Figuur 3

0.00

0.57

1.14

1.71

2.28

2.85

3.42

3.99

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Stro

om

ste

rkte

(m

A)

Span

nin

g (V

)

Hoek (Graden)

Spanning en stroomsterkte

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik 44

44

44

De resultaten van proef 2 hebben we weergegeven in de volgende tabel en de gegevens hebben we

verwerkt in een grafiek (zie figuur 4).

Weerstand (Ω) Spanning (V) Stroom (A)

10 3,13 0,0464

100 2,88 0,0277

220 3,01 0,0136

330 3,05 0,00911

1000 3,11 0,00305

Figuur 4

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

0

5

10

15

20

25

30

0 200 400 600 800 1000 1200

Span

nin

g (V

)

Stro

om

ste

rkte

(m

A)

Hoek (Graden)

Spanning en stroomsterkte

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik

45

45

Nadat we proef 1 hadden uitgevoerd en de resultaten bekend waren, konden we met behulp van de formule P=UxI het geleverde vermogen bij elke hoek uitrekenen, zodat we erachter konden komen bij welke invalshoek het vermogen maximaal was. De uitkomsten hiervan hebben we toegevoegd aan de tabel om die completer te maken:

Hoek (°) Spanning (V) Stroom (A) Vermogen (W)

90 2,27 0,00233 0,00529

80 2,58 0,00262 0,00676

70 2,82 0,00283 0,00798

60 2,95 0,00293 0,00864

50 2,99 0,00297 0,00888

40 3,03 0,00303 0,00918

30 3,05 0,00302 0,00921

20 3,08 0,00306 0,00942

10 3,10 0,00308 0,00955

0 3,10 0,00308 0,00955

Ter verduidelijking hebben we in een grafiek het vermogen uitgezet tegen de invalshoek (zie figuur

5).

Figuur 5

Het is duidelijk te zien dat het vermogen het hoogst is als de invalshoek het kleinst is.

0.0000

0.0020

0.0040

0.0060

0.0080

0.0100

0.0120

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Ve

rmo

gen

(W

)

Hoek (Graden)

Vermogen

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik 46

46

46

Bij proef 2 hebben we ook met de formule P = U*I het vermogen bij elke weerstand uitgerekend. De resultaten van deze berekeningen hebben we bij de tabel met de metingen van proef 2 gevoegd, zoals hieronder te zien is.

Weerstand (Ω) Spanning (V) Stroom (A) Vermogen (W) U = I*R

10 3,13 0,0464 0,15 0,464

100 2,88 0,0277 0,08 2,77

220 3,01 0,0136 0,04 2,99

330 3,05 0,0091 0,03 3,01

1000 3,11 0,0031 0,00949 3,05

De rij van externe weerstand 10 Ω hebben we rood gekleurd omdat deze meting volgens ons

onbetrouwbaar is. Dit komt doordat de gemeten spanning niet overeenkomt met de berekende

spanning volgens U = I * R. Deze berekening is de laatste rij van de bovenstaande tabel. Zoals te zien

is komen de berekende spanningen en de gemeten spanningen voor de overige weerstanden wel (bij

benadering) overeen.

Ter verduidelijking hebben in een grafiek het vermogen uitgezet tegen de externe weerstand (zie

figuur 6). We hebben hier de meting van 10 Ohm ook niet in opgenomen.

Figuur 6

Te zien is dat het vermogen steeds sneller afneemt als de externe weerstand toeneemt. Helaas

hebben we geen correcte metingen van externe weerstanden lager dan 100 Ohm, waardoor we

eigenlijk niet kunnen zeggen wanneer het vermogen het hoogst is.

0

0.01

0.02

0.03

0.04

0.05

0.06

0.07

0.08

0.09

0 200 400 600 800 1000 1200

Ve

rmo

gen

(W

)

Weerstand (Ω)

Vermogen

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 1 Bas de Boer Scheikunde Nielen, J. en Slik, J.B., Effect van invalshoek opbrengst zonnecel Joshua Slik

47

47

Na de resultaten en discussie van proef 1 kunnen we concluderen dat het vermogen maximaal was

bij een hoek van inval van 0°. Tussen invalshoek 0° en 70° neemt het vermogen af, alhoewel deze

afname niet zeer groot is. Het vermogen begint pas snel af te nemen na een invalshoek van 70°. Als

we deze resultaten toepassen in de praktijk dan is het belangrijk bij de installatie ervoor te zorgen

dat de invalshoek zo dicht mogelijk bij 0° in de buurt zit. Maar doordat het vermogen dat een

zonnecel levert niet veel afneemt als de invalshoek verandert tussen de 0° en 70° is het niet nodig

om constant de hoek van de zonnecel ten opzichte van de aarde aan te passen.

Na de resultaten en discussie van proef 2 kunnen we concluderen dat het vermogen steeds sneller

afneemt bij een toenemende externe weerstand. Het is echter moeilijk te bepalen bij welke externe

weerstand het vermogen maximaal is aangezien we geen correcte metingen hebben bij weerstanden

lager dan 100 Ohm.

Uit ons onderzoek is al gebleken bij welke hoek van inval het vermogen maximaal is. Helaas weten

we nog niet precies bij welke externe weerstand dit het geval is. Wij denken dan ook dat het nuttig

zou zijn als hier verder onderzoek naar verricht wordt. Iets dat hier sterk mee te maken heeft is de

interne weerstand van de zonnecel. Wij wisten niet precies hoe we dit moesten aanpakken, maar we

denken wel dat een onderzoek hiernaar nuttig is voor de toekomstige ontwikkeling van zonnecellen.

Ook wilden wij graag weten bij welke kleur licht een zonnecel de meeste energie levert. We hopen

dan ook dat er nog een keer een onderzoek komt naar verschillende kleuren licht en de hoeveelheid

energie die een zonnecel oplevert. Ook zou men nog kunnen onderzoek kunnen verrichten aan de

opbrengst van een zonnecel bij golflengtes buiten het zichtbare spectrum, zoals infra-rood en ultra-

violet licht. Maar misschien kan er ook met gamma-straling energie worden opgewekt.

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 2 Bas de Boer Scheikunde Tabel gegevens zon Joshua Slik 48

48

48

Dag

Zon

sop

kom

st...

Zon

son

dergan

g....

Maxim

ale

zon

neu

ren

Uren

zon

Uren

be

wo

lkt

Glo

bale stralin

g

J/cm2

Verw

achte stralin

g

J/cm2

Maxim

ale inverse

invalsh

oek

Tijd m

ax inverse

invalsh

oek

Ge

m h

oek

(ben

aderin

g) z r

AM

Inte

nsity W

/m2

Inte

nsity W

/cm2

uren hh:mm uren hh:mm uren hh:mm

JAN

UA

RI

1 08:48 16:38 7.83 07:50 1.20 01:12 6.63 06:38 148 143.17 14.94 12:43 6.79 83.21 707.89 8.07 213.43 0.021343 2 08:47 16:39 7.87 07:52 4.40 04:24 3.47 03:28 8 368.60 15.03 12:43 6.83 83.17 707.89 8.03 215.71 0.021571 3 08:47 16:40 7.88 07:53 0.00 00:00 7.88 07:53 102 61.94 15.13 12:44 6.88 83.12 707.89 7.98 218.24 0.021824 4 08:47 16:41 7.90 07:54 0.00 00:00 7.90 07:54 61 62.79 15.23 12:44 6.92 83.08 707.89 7.93 220.77 0.022077 5 08:47 16:42 7.92 07:55 0.00 00:00 7.92 07:55 37 63.71 15.34 12:44 6.97 83.03 707.89 7.88 223.56 0.022356 6 08:46 16:44 7.97 07:58 1.40 01:24 6.57 06:34 166 167.77 15.46 12:45 7.03 82.97 707.89 7.83 226.59 0.022659 7 08:46 16:45 7.98 07:59 0.00 00:00 7.98 07:59 45 66.07 15.59 12:45 7.09 82.91 707.89 7.77 229.88 0.022988 8 08:46 16:45 7.98 07:59 0.00 00:00 7.98 07:59 116 66.07 15.59 12:45 7.09 82.91 707.89 7.77 229.88 0.022988 9 08:45 16:48 8.05 08:03 0.00 00:00 8.05 08:03 54 68.60 15.86 12:46 7.21 82.79 707.89 7.65 236.71 0.023671

10 08:44 16:49 8.08 08:05 2.40 02:24 5.68 05:41 229 257.00 16.01 12:47 7.28 82.72 707.89 7.58 240.50 0.024050 11 08:43 16:51 8.13 08:08 2.80 02:48 5.33 05:20 273 293.45 16.17 12:47 7.35 82.65 707.89 7.51 244.54 0.024454 12 08:43 16:52 8.15 08:09 3.70 03:42 4.45 04:27 353 370.92 16.33 12:47 7.42 82.58 707.89 7.44 248.57 0.024857 13 08:42 16:54 8.20 08:12 7.20 07:12 1.00 01:00 452 664.50 16.50 12:48 7.50 82.50 707.89 7.37 252.85 0.025285 14 08:41 16:55 8.23 08:14 4.50 04:30 3.73 03:44 428 451.54 16.68 12:48 7.58 82.42 707.89 7.30 257.38 0.025738 15 08:40 16:57 8.28 08:17 0.00 00:00 8.28 08:17 182 78.10 16.86 12:48 7.66 82.34 707.89 7.23 261.89 0.026189 16 08:39 16:58 8.32 08:19 6.90 06:54 1.42 01:25 444 675.96 17.05 12:49 7.75 82.25 707.89 7.15 266.65 0.026665 17 08:38 17:00 8.37 08:22 0.00 00:00 8.37 08:22 168 81.82 17.25 12:49 7.84 82.16 707.89 7.08 271.65 0.027165 18 08:37 17:02 8.42 08:25 1.80 01:48 6.62 06:37 303 245.15 17.45 12:49 7.93 82.07 707.89 7.00 276.63 0.027663 19 08:36 17:03 8.45 08:27 2.10 02:06 6.35 06:21 229 277.51 17.66 12:50 8.03 81.97 707.89 6.92 281.85 0.028185 20 08:35 17:05 8.50 08:30 0.00 00:00 8.50 08:30 145 87.91 17.88 12:50 8.13 81.87 707.89 6.84 287.30 0.028730 21 08:34 17:07 8.55 08:33 0.00 00:00 8.55 08:33 110 90.10 18.10 12:50 8.23 81.77 707.89 6.77 292.73 0.029273 22 08:33 17:08 8.58 08:35 4.30 04:18 4.28 04:17 402 507.91 18.33 12:51 8.33 81.67 707.89 6.69 298.38 0.029838 23 08:32 17:10 8.63 08:38 0.00 00:00 8.63 08:38 216 94.49 18.56 12:51 8.44 81.56 707.89 6.61 304.02 0.030402 24 08:30 17:12 8.70 08:42 7.50 07:30 1.20 01:12 617 850.03 18.80 12:51 8.55 81.45 707.89 6.53 309.87 0.030987 25 08:29 17:14 8.75 08:45 4.70 04:42 4.05 04:03 534 580.63 19.05 12:51 8.66 81.34 707.89 6.45 315.94 0.031594 26 08:28 17:15 8.78 08:47 0.00 00:00 8.78 08:47 150 101.81 19.30 12:52 8.77 81.23 707.89 6.37 321.97 0.032197 27 08:26 17:17 8.85 08:51 0.70 00:42 8.15 08:09 94 179.01 19.56 12:52 8.89 81.11 707.89 6.29 328.22 0.032822 28 08:25 17:19 8.90 08:54 5.00 05:00 3.90 03:54 470 648.93 19.82 12:52 9.01 80.99 707.89 6.22 334.43 0.033443 29 08:23 17:21 8.97 08:58 0.00 00:00 8.97 08:58 121 110.02 20.09 12:52 9.13 80.87 707.89 6.14 340.84 0.034084 30 08:22 17:23 9.02 09:01 3.10 03:06 5.92 05:55 306 461.45 20.36 12:52 9.25 80.75 707.89 6.06 347.22 0.034722 31 08:20 17:25 9.08 09:05 2.80 02:48 6.28 06:17 263 436.64 20.64 12:52 9.38 80.62 707.89 5.98 353.78 0.035378

FEB

RU

AR

I

1 08:19 17:26 9.12 09:07 0.00 00:00 9.12 09:07 114 118.25 20.92 12:53 9.51 80.49 707.89 5.91 360.30 0.036030 2 08:17 17:28 9.18 09:11 5.80 05:48 3.38 03:23 557 811.01 21.21 12:53 9.64 80.36 707.89 5.83 367.01 0.036701 3 08:16 17:30 9.23 09:14 2.00 02:00 7.23 07:14 263 366.56 21.51 12:53 9.78 80.22 707.89 5.76 373.89 0.037389 4 08:14 17:32 9.30 09:18 5.20 05:12 4.10 04:06 550 768.91 21.81 12:53 9.91 80.09 707.89 5.68 380.72 0.038072 5 08:12 17:34 9.37 09:22 4.20 04:12 5.17 05:10 475 657.98 22.11 12:53 10.05 79.95 707.89 5.61 387.50 0.038750 6 08:11 17:36 9.42 09:25 7.10 07:06 2.32 02:19 671 1041.10 22.42 12:53 10.19 79.81 707.89 5.53 394.45 0.039445 7 08:09 17:38 9.48 09:29 5.00 05:00 4.48 04:29 561 787.17 22.73 12:53 10.33 79.67 707.89 5.46 401.33 0.040133 8 08:07 17:39 9.53 09:32 5.10 05:06 4.43 04:26 552 814.96 23.05 12:53 10.48 79.52 707.89 5.39 408.38 0.040838 9 08:05 17:41 9.60 09:36 0.00 00:00 9.60 09:36 173 143.55 23.37 12:53 10.62 79.38 707.89 5.32 415.36 0.041536

10 08:03 17:43 9.67 09:40 6.70 06:42 2.97 02:58 734 1063.63 23.69 12:53 10.77 79.23 707.89 5.25 422.28 0.042228 11 08:01 17:45 9.73 09:44 1.50 01:30 8.23 08:14 416 359.10 24.02 12:53 10.92 79.08 707.89 5.18 429.34 0.042934 12 08:00 17:47 9.78 09:47 1.00 01:00 8.78 08:47 269 295.05 24.35 12:53 11.07 78.93 707.89 5.12 436.34 0.043634 13 07:58 17:49 9.85 09:51 4.10 04:06 5.75 05:45 540 746.38 24.69 12:53 11.22 78.78 707.89 5.05 443.48 0.044348 14 07:56 17:51 9.92 09:55 0.00 00:00 9.92 09:55 175 160.84 25.03 12:53 11.38 78.62 707.89 4.98 450.54 0.045054 15 07:54 17:53 9.98 09:59 2.70 02:42 7.28 07:17 523 564.69 25.37 12:53 11.53 78.47 707.89 4.92 457.54 0.045754 16 07:52 17:54 10.03 10:02 0.00 00:00 10.03 10:02 313 167.83 25.72 12:53 11.69 78.31 707.89 4.86 464.66 0.046466 17 07:50 17:56 10.10 10:06 3.40 03:24 6.70 06:42 602 691.14 26.07 12:53 11.85 78.15 707.89 4.79 471.70 0.047170 18 07:48 17:58 10.17 10:10 5.80 05:48 4.37 04:22 753 1074.71 26.42 12:53 12.01 77.99 707.89 4.73 478.67 0.047867 19 07:46 18:00 10.23 10:14 0.00 00:00 10.23 10:14 277 178.95 26.78 12:53 12.17 77.83 707.89 4.67 485.75 0.048575 20 07:44 18:02 10.30 10:18 5.10 05:06 5.20 05:12 679 996.56 27.13 12:53 12.33 77.67 707.89 4.62 492.57 0.049257 21 07:42 18:04 10.37 10:22 1.50 01:30 8.87 08:52 464 429.33 27.50 12:53 12.50 77.50 707.89 4.56 499.69 0.049969 22 07:39 18:06 10.45 10:27 4.50 04:30 5.95 05:57 561 929.09 27.86 12:52 12.66 77.34 707.89 4.50 506.54 0.050654 23 07:37 18:07 10.50 10:30 0.20 00:12 10.30 10:18 356 227.37 28.23 12:52 12.83 77.17 707.89 4.44 513.49 0.051349 24 07:35 18:09 10.57 10:34 0.00 00:00 10.57 10:34 227 197.95 28.60 12:52 13.00 77.00 707.89 4.39 520.37 0.052037 25 07:33 18:11 10.63 10:38 0.00 00:00 10.63 10:38 187 201.80 28.97 12:52 13.17 76.83 707.89 4.33 527.16 0.052716 26 07:31 18:13 10.70 10:42 1.60 01:36 9.10 09:06 535 482.40 29.34 12:52 13.34 76.66 707.89 4.28 533.87 0.053387 27 07:29 18:15 10.77 10:46 0.00 00:00 10.77 10:46 226 209.57 29.72 12:52 13.51 76.49 707.89 4.23 540.68 0.054068 28 07:27 18:16 10.82 10:49 5.50 05:30 5.32 05:19 833 1188.24 30.09 12:52 13.68 76.32 707.89 4.18 547.23 0.054723

MA

AR

T

1 07:24 18:18 10.90 10:54 0.00 00:00 10.90 10:54 362 217.34 30.47 12:51 13.85 76.15 707.89 4.13 553.87 0.055387 2 07:22 18:20 10.97 10:58 0.10 00:06 10.87 10:52 485 239.49 30.86 12:51 14.03 75.97 707.89 4.08 560.60 0.056060 3 07:20 18:22 11.03 11:02 0.00 00:00 11.03 11:02 277 225.25 31.24 12:51 14.20 75.80 707.89 4.03 567.08 0.056708 4 07:18 18:24 11.10 11:06 10.00 10:00 1.10 01:06 1290 2087.24 31.62 12:51 14.37 75.63 707.89 3.99 573.48 0.057348 5 07:15 18:25 11.17 11:10 10.00 10:00 1.17 01:10 1226 2112.24 32.01 12:50 14.55 75.45 707.89 3.94 579.97 0.057997 6 07:13 18:27 11.23 11:14 1.80 01:48 9.43 09:26 632 579.10 32.40 12:50 14.73 75.27 707.89 3.89 586.37 0.058637 7 07:11 18:29 11.30 11:18 1.20 01:12 10.10 10:06 539 471.55 32.79 12:50 14.90 75.10 707.89 3.85 592.69 0.059269 8 07:09 18:31 11.37 11:22 4.00 04:00 7.37 07:22 758 1021.30 33.18 12:50 15.08 74.92 707.89 3.81 598.93 0.059893 9 07:06 18:33 11.45 11:27 0.00 00:00 11.45 11:27 160 249.42 33.57 12:50 15.26 74.74 707.89 3.76 605.10 0.060510

10 07:04 18:34 11.50 11:30 0.00 00:00 11.50 11:30 189 253.03 33.96 12:49 15.44 74.56 707.89 3.72 611.18 0.061118

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 2 Bas de Boer Scheikunde Tabel gegevens zon Joshua Slik

49

49

11 07:02 18:36 11.57 11:34 0.00 00:00 11.57 11:34 378 257.00 34.35 12:49 15.61 74.39 707.89 3.68 617.19 0.061719 12 07:00 18:38 11.63 11:38 5.40 05:24 6.23 06:14 995 1351.50 34.75 12:49 15.80 74.20 707.89 3.64 623.27 0.062327 13 06:57 18:40 11.72 11:43 5.70 05:42 6.02 06:01 1042 1427.23 35.14 12:48 15.97 74.03 707.89 3.60 629.13 0.062913 14 06:55 18:41 11.77 11:46 9.10 09:06 2.67 02:40 1181 2140.91 35.53 12:48 16.15 73.85 707.89 3.57 634.91 0.063491 15 06:53 18:43 11.83 11:50 0.80 00:48 11.03 11:02 496 439.05 35.93 12:48 16.33 73.67 707.89 3.53 640.76 0.064076 16 06:50 18:45 11.92 11:55 1.50 01:30 10.42 10:25 640 591.45 36.32 12:48 16.51 73.49 707.89 3.49 646.40 0.064640 17 06:48 18:47 11.98 11:59 1.20 01:12 10.78 10:47 538 534.85 36.72 12:47 16.69 73.31 707.89 3.45 652.10 0.065210 18 06:46 18:48 12.03 12:02 6.30 06:18 5.73 05:44 1159 1627.50 37.12 12:47 16.87 73.13 707.89 3.42 657.74 0.065774 19 06:43 18:50 12.12 12:07 0.80 00:48 11.32 11:19 590 461.16 37.51 12:47 17.05 72.95 707.89 3.39 663.16 0.066316 20 06:41 18:52 12.18 12:11 0.60 00:36 11.58 11:35 659 423.26 37.91 12:46 17.23 72.77 707.89 3.35 668.65 0.066865 21 06:39 18:54 12.25 12:15 5.70 05:42 6.55 06:33 1033 1541.84 38.30 12:46 17.41 72.59 707.89 3.32 673.94 0.067394 22 06:36 18:55 12.32 12:19 6.50 06:30 5.82 05:49 1190 1731.79 38.70 12:46 17.59 72.41 707.89 3.29 679.29 0.067929 23 06:34 18:57 12.38 12:23 2.10 02:06 10.28 10:17 933 770.83 39.09 12:46 17.77 72.23 707.89 3.25 684.45 0.068445 24 06:32 18:59 12.45 12:27 4.50 04:30 7.95 07:57 951 1314.41 39.48 12:45 17.95 72.05 707.89 3.22 689.54 0.068954 25 06:29 19:01 12.53 12:32 9.60 09:36 2.93 02:56 1503 2474.24 39.88 12:45 18.13 71.87 707.89 3.19 694.70 0.069470 26 06:27 19:02 12.58 12:35 11.00 11:00 1.58 01:35 1817 2810.56 40.27 12:45 18.30 71.70 707.89 3.16 699.67 0.069967 27 06:25 19:04 12.65 12:39 11.80 11:48 0.85 00:51 1826 3014.59 40.66 12:44 18.48 71.52 707.89 3.13 704.57 0.070457 28 06:22 19:06 12.73 12:44 5.80 05:48 6.93 06:56 1077 1658.34 41.05 12:44 18.66 71.34 707.89 3.11 709.42 0.070942 29 06:20 19:07 12.78 12:47 0.60 00:36 12.18 12:11 487 467.52 41.44 12:44 18.84 71.16 707.89 3.08 714.21 0.071421 30 06:18 19:09 12.85 12:51 5.10 05:06 7.75 07:45 932 1520.55 41.83 12:43 19.01 70.99 707.89 3.05 718.94 0.071894 31 06:15 19:11 12.93 12:56 4.00 04:00 8.93 08:56 899 1274.71 42.22 12:43 19.19 70.81 707.89 3.02 723.61 0.072361

AP

RIL

1 06:13 19:13 13.00 13:00 10.80 10:48 2.20 02:12 1653 2888.55 42.60 12:43 19.36 70.64 707.89 3.00 728.11 0.072811 2 06:11 19:14 13.05 13:03 12.20 12:12 0.85 00:51 1996 3240.31 42.99 12:43 19.54 70.46 707.89 2.97 732.67 0.073267 3 06:09 19:16 13.12 13:07 8.00 08:00 5.12 05:07 1662 2258.51 43.37 12:42 19.71 70.29 707.89 2.95 737.06 0.073706 4 06:06 19:18 13.20 13:12 0.20 00:12 13.00 13:00 433 400.36 43.75 12:42 19.89 70.11 707.89 2.92 741.41 0.074141 5 06:04 19:19 13.25 13:15 1.30 01:18 11.95 11:57 1001 669.79 44.13 12:42 20.06 69.94 707.89 2.90 745.70 0.074570 6 06:02 19:21 13.32 13:19 6.20 06:12 7.12 07:07 1492 1866.00 44.51 12:41 20.23 69.77 707.89 2.88 749.94 0.074994 7 05:59 19:23 13.40 13:24 10.20 10:12 3.20 03:12 1938 2856.06 44.89 12:41 20.40 69.60 707.89 2.85 754.13 0.075413 8 05:57 19:25 13.47 13:28 8.90 08:54 4.57 04:34 1558 2553.83 45.26 12:41 20.57 69.43 707.89 2.83 758.17 0.075817 9 05:55 19:26 13.52 13:31 1.30 01:18 12.22 12:13 923 691.89 45.63 12:41 20.74 69.26 707.89 2.81 762.16 0.076216

10 05:53 19:28 13.58 13:35 2.20 02:12 11.38 11:23 1051 920.71 46.00 12:40 20.91 69.09 707.89 2.79 766.11 0.076611 11 05:50 19:30 13.67 13:40 0.00 00:00 13.67 13:40 392 378.85 46.37 12:40 21.08 68.92 707.89 2.77 770.02 0.077002 12 05:48 19:31 13.72 13:43 2.50 02:30 11.22 11:13 915 1008.98 46.74 12:40 21.25 68.75 707.89 2.75 773.88 0.077388 13 05:46 19:33 13.78 13:47 3.70 03:42 10.08 10:05 1164 1318.02 47.10 12:40 21.41 68.59 707.89 2.73 777.59 0.077759 14 05:44 19:35 13.85 13:51 5.60 05:36 8.25 08:15 1373 1807.08 47.46 12:39 21.57 68.43 707.89 2.71 781.27 0.078127 15 05:41 19:37 13.93 13:56 4.90 04:54 9.03 09:02 1066 1639.83 47.82 12:39 21.74 68.26 707.89 2.69 784.91 0.078491 16 05:39 19:38 13.98 13:59 2.90 02:54 11.08 11:05 1070 1137.67 48.17 12:39 21.90 68.10 707.89 2.67 788.41 0.078841 17 05:37 19:40 14.05 14:03 2.40 02:24 11.65 11:39 1239 1016.29 48.52 12:39 22.05 67.95 707.89 2.65 791.87 0.079187 18 05:35 19:42 14.12 14:07 11.60 11:36 2.52 02:31 2135 3393.23 48.87 12:38 22.21 67.79 707.89 2.63 795.30 0.079530 19 05:33 19:43 14.17 14:10 4.40 04:24 9.77 09:46 1032 1545.95 49.22 12:38 22.37 67.63 707.89 2.62 798.69 0.079869 20 05:31 19:45 14.23 14:14 13.20 13:12 1.03 01:02 2398 3840.73 49.56 12:38 22.53 67.47 707.89 2.60 801.96 0.080196 21 05:29 19:47 14.30 14:18 7.20 07:12 7.10 07:06 1737 2292.86 49.90 12:38 22.68 67.32 707.89 2.58 805.19 0.080519 22 05:26 19:49 14.38 14:23 11.20 11:12 3.18 03:11 2071 3352.06 50.24 12:38 22.84 67.16 707.89 2.57 808.39 0.080839 23 05:24 19:50 14.43 14:26 2.10 02:06 12.33 12:20 746 973.76 50.57 12:37 22.99 67.01 707.89 2.55 811.46 0.081146 24 05:22 19:52 14.50 14:30 8.70 08:42 5.80 05:48 2051 2721.12 50.90 12:37 23.14 66.86 707.89 2.54 814.51 0.081451 25 05:20 19:54 14.57 14:34 6.40 06:24 8.17 08:10 1678 2123.94 51.23 12:37 23.29 66.71 707.89 2.52 817.53 0.081753 26 05:18 19:55 14.62 14:37 0.00 00:00 14.62 14:37 256 431.71 51.55 12:37 23.43 66.57 707.89 2.51 820.43 0.082043 27 05:16 19:57 14.68 14:41 8.90 08:54 5.78 05:47 1906 2809.26 51.87 12:37 23.58 66.42 707.89 2.49 823.30 0.082330 28 05:14 19:59 14.75 14:45 9.70 09:42 5.05 05:03 2060 3034.77 52.18 12:36 23.72 66.28 707.89 2.48 826.06 0.082606 29 05:12 20:00 14.80 14:48 7.50 07:30 7.30 07:18 1647 2455.81 52.50 12:36 23.86 66.14 707.89 2.46 828.88 0.082888 30 05:10 20:02 14.87 14:52 7.10 07:06 7.77 07:46 1905 2357.81 52.80 12:36 24.00 66.00 707.89 2.45 831.50 0.083150

MEI

1 05:08 20:04 14.93 14:56 13.00 13:00 1.93 01:56 2391 3962.06 53.11 12:36 24.14 65.86 707.89 2.44 834.19 0.083419 2 05:06 20:05 14.98 14:59 1.70 01:42 13.28 13:17 1026 912.15 53.40 12:36 24.27 65.73 707.89 2.42 836.68 0.083668 3 05:05 20:07 15.03 15:02 11.90 11:54 3.13 03:08 2415 3689.96 53.70 12:36 24.41 65.59 707.89 2.41 839.24 0.083924 4 05:03 20:09 15.10 15:06 10.70 10:42 4.40 04:24 2221 3375.51 53.99 12:36 24.54 65.46 707.89 2.40 841.69 0.084169 5 05:01 20:10 15.15 15:09 8.60 08:36 6.55 06:33 1880 2812.16 54.27 12:36 24.67 65.33 707.89 2.39 844.04 0.084404 6 04:59 20:12 15.22 15:13 12.70 12:42 2.52 02:31 2421 3946.65 54.56 12:36 24.80 65.20 707.89 2.38 846.45 0.084645 7 04:57 20:14 15.28 15:17 4.30 04:18 10.98 10:59 1527 1649.32 54.83 12:36 24.92 65.08 707.89 2.37 848.68 0.084868 8 04:56 20:15 15.32 15:19 3.40 03:24 11.92 11:55 1392 1406.52 55.10 12:35 25.05 64.95 707.89 2.35 850.89 0.085089 9 04:54 20:17 15.38 15:23 10.00 10:00 5.38 05:23 2319 3236.43 55.37 12:35 25.17 64.83 707.89 2.34 853.08 0.085308

10 04:52 20:19 15.45 15:27 1.00 01:00 14.45 14:27 720 752.73 55.63 12:35 25.29 64.71 707.89 2.33 855.18 0.085518 11 04:51 20:20 15.48 15:29 2.20 02:12 13.28 13:17 865 1088.90 55.89 12:35 25.40 64.60 707.89 2.32 857.27 0.085727 12 04:49 20:22 15.55 15:33 4.40 04:24 11.15 11:09 1311 1710.20 56.41 12:35 25.64 64.36 707.89 2.30 861.39 0.086139 13 04:47 20:23 15.60 15:36 1.40 01:24 14.20 14:12 813 874.32 56.39 12:35 25.63 64.37 707.89 2.30 861.23 0.086123 14 04:46 20:25 15.65 15:39 2.00 02:00 13.65 13:39 1040 1045.58 56.63 12:35 25.74 64.26 707.89 2.30 863.12 0.086312 15 04:44 20:27 15.72 15:43 5.60 05:36 10.12 10:07 1545 2058.84 56.87 12:35 25.85 64.15 707.89 2.29 864.99 0.086499 16 04:43 20:28 15.75 15:45 0.00 00:00 15.75 15:45 397 491.46 57.10 12:35 25.95 64.05 707.89 2.28 866.77 0.086677 17 04:41 20:30 15.82 15:49 0.00 00:00 15.82 15:49 307 494.50 57.32 12:35 26.05 63.95 707.89 2.27 868.47 0.086847 18 04:40 20:31 15.85 15:51 0.10 00:06 15.75 15:45 587 524.75 57.55 12:35 26.16 63.84 707.89 2.26 870.23 0.087023 19 04:38 20:33 15.92 15:55 6.50 06:30 9.42 09:25 1827 2335.62 57.76 12:36 26.25 63.75 707.89 2.25 871.82 0.087182 20 04:37 20:34 15.95 15:57 0.00 00:00 15.95 15:57 378 501.51 57.97 12:36 26.35 63.65 707.89 2.25 873.41 0.087341 21 04:36 20:35 15.98 15:59 0.00 00:00 15.98 15:59 301 503.43 58.17 12:36 26.44 63.56 707.89 2.24 874.92 0.087492 22 04:35 20:37 16.03 16:02 2.80 02:48 13.23 13:14 1004 1300.95 58.37 12:36 26.53 63.47 707.89 2.23 876.42 0.087642 23 04:33 20:38 16.08 16:05 6.10 06:06 9.98 09:59 1547 2243.21 58.56 12:36 26.62 63.38 707.89 2.23 877.83 0.087783 24 04:32 20:40 16.13 16:08 7.70 07:42 8.43 08:26 1998 2704.18 58.75 12:36 26.70 63.30 707.89 2.22 879.24 0.087924 25 04:31 20:41 16.17 16:10 4.80 04:48 11.37 11:22 1920 1881.94 58.93 12:36 26.79 63.21 707.89 2.21 880.56 0.088056 26 04:30 20:42 16.20 16:12 3.70 03:42 12.50 12:30 1332 1571.39 59.10 12:36 26.86 63.14 707.89 2.21 881.81 0.088181 27 04:29 20:44 16.25 16:15 14.30 14:18 1.95 01:57 2735 4607.95 59.27 12:36 26.94 63.06 707.89 2.20 883.05 0.088305 28 04:28 20:45 16.28 16:17 13.10 13:06 3.18 03:11 2630 4271.30 59.43 12:36 27.01 62.99 707.89 2.20 884.22 0.088422 29 04:27 20:46 16.32 16:19 0.00 00:00 16.32 16:19 409 520.07 59.59 12:36 27.09 62.91 707.89 2.19 885.38 0.088538 30 04:26 20:47 16.35 16:21 1.70 01:42 14.65 14:39 1166 1009.95 59.73 12:37 27.15 62.85 707.89 2.19 886.39 0.088639

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 2 Bas de Boer Scheikunde Tabel gegevens zon Joshua Slik 50

50

50

31 04:25 20:48 16.38 16:23 12.30 12:18 4.08 04:05 2700 4060.14 59.88 12:37 27.22 62.78 707.89 2.18 887.46 0.088746

JUN

I

1 04:24 20:50 16.43 16:26 3.80 03:48 12.63 12:38 1251 1619.36 60.01 12:37 27.28 62.72 707.89 2.18 888.39 0.088839 2 04:23 20:51 16.47 16:28 14.30 14:18 2.17 02:10 2747 4647.59 60.14 12:37 27.34 62.66 707.89 2.17 889.32 0.088932 3 04:23 20:52 16.48 16:29 4.80 04:48 11.68 11:41 1503 1912.78 60.27 12:37 27.40 62.60 707.89 2.17 890.25 0.089025 4 04:22 20:53 16.52 16:31 12.40 12:24 4.12 04:07 2807 4109.58 60.38 12:37 27.45 62.55 707.89 2.16 891.02 0.089102 5 04:21 20:54 16.55 16:33 13.40 13:24 3.15 03:09 2512 4403.18 60.49 12:38 27.50 62.50 707.89 2.16 891.80 0.089180 6 04:21 20:55 16.57 16:34 13.30 13:18 3.27 03:16 2787 4378.62 60.60 12:38 27.55 62.45 707.89 2.16 892.58 0.089258 7 04:20 20:56 16.60 16:36 15.10 15:06 1.50 01:30 2895 4904.10 60.70 12:38 27.59 62.41 707.89 2.15 893.28 0.089328 8 04:20 20:56 16.60 16:36 13.50 13:30 3.10 03:06 2811 4444.16 60.79 12:38 27.63 62.37 707.89 2.15 893.91 0.089391 9 04:19 20:57 16.63 16:38 6.40 06:24 10.23 10:14 1821 2390.38 60.87 12:38 27.67 62.33 707.89 2.15 894.47 0.089447

10 04:19 20:58 16.65 16:39 6.40 06:24 10.25 10:15 1799 2392.41 60.95 12:39 27.70 62.30 707.89 2.15 895.03 0.089503 11 04:19 20:59 16.67 16:40 3.80 03:48 12.87 12:52 1935 1639.87 61.02 12:39 27.74 62.26 707.89 2.14 895.52 0.089552 12 04:18 20:59 16.68 16:41 1.10 01:06 15.58 15:35 992 857.41 61.08 12:39 27.76 62.24 707.89 2.14 895.93 0.089593 13 04:18 21:00 16.70 16:42 0.30 00:18 16.40 16:24 953 626.01 61.14 12:39 27.79 62.21 707.89 2.14 896.35 0.089635 14 04:18 21:01 16.72 16:43 5.50 05:30 11.22 11:13 1964 2137.54 61.19 12:39 27.81 62.19 707.89 2.14 896.70 0.089670 15 04:18 21:01 16.72 16:43 8.70 08:42 8.02 08:01 2200 3068.18 61.23 12:40 27.83 62.17 707.89 2.14 896.97 0.089697 16 04:18 21:02 16.73 16:44 5.10 05:06 11.63 11:38 1944 2023.12 61.27 12:40 27.85 62.15 707.89 2.14 897.25 0.089725 17 04:18 21:02 16.73 16:44 7.90 07:54 8.83 08:50 2027 2837.76 61.30 12:40 27.86 62.14 707.89 2.13 897.46 0.089746 18 04:18 21:03 16.75 16:45 8.70 08:42 8.05 08:03 2290 3071.39 61.32 12:40 27.87 62.13 707.89 2.13 897.59 0.089759 19 04:18 21:03 16.75 16:45 1.90 01:54 14.85 14:51 1475 1093.89 61.33 12:40 27.88 62.12 707.89 2.13 897.66 0.089766 20 04:18 21:03 16.75 16:45 1.50 01:30 15.25 15:15 903 977.63 61.34 12:41 27.88 62.12 707.89 2.13 897.73 0.089773 21 04:18 21:03 16.75 16:45 0.00 00:00 16.75 16:45 465 541.33 61.34 12:41 27.88 62.12 707.89 2.13 897.73 0.089773 22 04:19 21:04 16.75 16:45 3.10 03:06 13.65 13:39 1071 1443.01 61.34 12:41 27.88 62.12 707.89 2.13 897.73 0.089773 23 04:19 21:04 16.75 16:45 2.40 02:24 14.35 14:21 1108 1239.31 61.33 12:41 27.88 62.12 707.89 2.13 897.66 0.089766 24 04:19 21:04 16.75 16:45 1.40 01:24 15.35 15:21 1264 948.32 61.31 12:41 27.87 62.13 707.89 2.13 897.53 0.089753 25 04:20 21:04 16.73 16:44 4.10 04:06 12.63 12:38 1546 1732.54 61.28 12:42 27.85 62.15 707.89 2.13 897.32 0.089732 26 04:20 21:04 16.73 16:44 5.90 05:54 10.83 10:50 1832 2255.34 61.25 12:42 27.84 62.16 707.89 2.14 897.11 0.089711 27 04:21 21:04 16.72 16:43 3.60 03:36 13.12 13:07 1275 1585.78 61.21 12:42 27.82 62.18 707.89 2.14 896.83 0.089683 28 04:21 21:03 16.70 16:42 0.40 00:24 16.30 16:18 792 655.15 61.16 12:42 27.80 62.20 707.89 2.14 896.49 0.089649 29 04:22 21:03 16.68 16:41 2.80 02:48 13.88 13:53 1685 1351.20 61.11 12:43 27.78 62.22 707.89 2.14 896.14 0.089614 30 04:22 21:03 16.68 16:41 5.80 05:48 10.88 10:53 1840 2221.22 61.05 12:43 27.75 62.25 707.89 2.14 895.72 0.089572

JULI

1 04:23 21:03 16.67 16:40 4.50 04:30 12.17 12:10 1538 1842.40 60.98 12:43 27.72 62.28 707.89 2.14 895.24 0.089524 2 04:24 21:02 16.63 16:38 4.10 04:06 12.53 12:32 1882 1724.36 60.91 12:43 27.69 62.31 707.89 2.15 894.75 0.089475 3 04:25 21:02 16.62 16:37 1.00 01:00 15.62 15:37 959 824.62 60.83 12:43 27.65 62.35 707.89 2.15 894.19 0.089419 4 04:25 21:02 16.62 16:37 4.60 04:36 12.02 12:01 1783 1866.29 60.74 12:43 27.61 62.39 707.89 2.15 893.56 0.089356 5 04:26 21:01 16.58 16:35 7.20 07:12 9.38 09:23 1874 2616.10 60.65 12:44 27.57 62.43 707.89 2.16 892.93 0.089293 6 04:27 21:00 16.55 16:33 11.70 11:42 4.85 04:51 2540 3913.83 60.55 12:44 27.52 62.48 707.89 2.16 892.22 0.089222 7 04:28 21:00 16.53 16:32 15.00 15:00 1.53 01:32 2865 4863.03 60.44 12:44 27.47 62.53 707.89 2.16 891.45 0.089145 8 04:29 20:59 16.50 16:30 14.20 14:12 2.30 02:18 2805 4626.86 60.33 12:44 27.42 62.58 707.89 2.17 890.67 0.089067 9 04:30 20:58 16.47 16:28 14.10 14:06 2.37 02:22 2826 4592.53 60.21 12:44 27.37 62.63 707.89 2.17 889.82 0.088982

10 04:31 20:58 16.45 16:27 5.10 05:06 11.35 11:21 1568 1995.37 60.09 12:44 27.31 62.69 707.89 2.17 888.96 0.088896 11 04:32 20:57 16.42 16:25 0.90 00:54 15.52 15:31 1098 783.72 59.95 12:45 27.25 62.75 707.89 2.18 887.96 0.088796 12 04:33 20:56 16.38 16:23 4.30 04:18 12.08 12:05 1270 1758.99 59.82 12:45 27.19 62.81 707.89 2.18 887.03 0.088703 13 04:35 20:55 16.33 16:20 7.40 07:24 8.93 08:56 2185 2645.10 59.67 12:45 27.12 62.88 707.89 2.19 885.95 0.088595 14 04:36 20:54 16.30 16:18 4.80 04:48 11.50 11:30 1616 1895.39 59.52 12:45 27.05 62.95 707.89 2.19 884.87 0.088487 15 04:37 20:53 16.27 16:16 14.00 14:00 2.27 02:16 2754 4526.00 59.36 12:45 26.98 63.02 707.89 2.20 883.71 0.088371 16 04:38 20:52 16.23 16:14 8.10 08:06 8.13 08:08 2238 2831.91 59.20 12:45 26.91 63.09 707.89 2.20 882.54 0.088254 17 04:39 20:51 16.20 16:12 5.80 05:48 10.40 10:24 1989 2170.11 59.03 12:45 26.83 63.17 707.89 2.21 881.30 0.088130 18 04:41 20:50 16.15 16:09 14.60 14:36 1.55 01:33 2748 4674.65 58.86 12:45 26.75 63.25 707.89 2.22 880.05 0.088005 19 04:42 20:49 16.12 16:07 14.10 14:06 2.02 02:01 2620 4523.80 58.67 12:45 26.67 63.33 707.89 2.22 878.65 0.087865 20 04:43 20:47 16.07 16:04 4.40 04:24 11.67 11:40 1297 1758.13 58.49 12:45 26.59 63.41 707.89 2.23 877.31 0.087731 21 04:45 20:46 16.02 16:01 14.20 14:12 1.82 01:49 2713 4534.46 58.29 12:45 26.50 63.50 707.89 2.24 875.82 0.087582 22 04:46 20:45 15.98 15:59 11.20 11:12 4.78 04:47 2410 3676.12 58.10 12:45 26.41 63.59 707.89 2.24 874.39 0.087439 23 04:48 20:43 15.92 15:55 10.90 10:54 5.02 05:01 2421 3582.53 57.89 12:46 26.31 63.69 707.89 2.25 872.81 0.087281 24 04:49 20:42 15.88 15:53 5.60 05:36 10.28 10:17 1653 2078.90 57.68 12:46 26.22 63.78 707.89 2.26 871.22 0.087122 25 04:50 20:41 15.85 15:51 9.20 09:12 6.65 06:39 2077 3088.35 57.47 12:46 26.12 63.88 707.89 2.26 869.61 0.086961 26 04:52 20:39 15.78 15:47 3.10 03:06 12.68 12:41 1273 1364.90 57.25 12:46 26.02 63.98 707.89 2.27 867.93 0.086793 27 04:53 20:38 15.75 15:45 5.80 05:48 9.95 09:57 1377 2118.78 57.02 12:46 25.92 64.08 707.89 2.28 866.15 0.086615 28 04:55 20:36 15.68 15:41 6.30 06:18 9.38 09:23 1766 2252.36 56.79 12:46 25.81 64.19 707.89 2.29 864.37 0.086437 29 04:56 20:35 15.65 15:39 9.30 09:18 6.35 06:21 2079 3084.78 56.55 12:46 25.70 64.30 707.89 2.30 862.49 0.086249 30 04:58 20:33 15.58 15:35 2.00 02:00 13.58 13:35 1177 1040.47 56.31 12:45 25.60 64.40 707.89 2.31 860.60 0.086060 31 04:59 20:31 15.53 15:32 3.30 03:18 12.23 12:14 1230 1398.31 56.07 12:45 25.49 64.51 707.89 2.32 858.70 0.085870

AU

GU

STU

S

1 05:01 20:30 15.48 15:29 14.10 14:06 1.38 01:23 2566 4391.31 55.82 12:45 25.37 64.63 707.89 2.33 856.71 0.085671 2 05:03 20:28 15.42 15:25 12.70 12:42 2.72 02:43 2296 3990.90 55.56 12:45 25.25 64.75 707.89 2.34 854.62 0.085462 3 05:04 20:26 15.37 15:22 10.00 10:00 5.37 05:22 1930 3233.76 55.30 12:45 25.14 64.86 707.89 2.35 852.52 0.085252 4 05:06 20:25 15.32 15:19 10.90 10:54 4.42 04:25 2194 3471.84 55.03 12:45 25.01 64.99 707.89 2.36 850.32 0.085032 5 05:07 20:23 15.27 15:16 9.60 09:36 5.67 05:40 2177 3104.05 54.76 12:45 24.89 65.11 707.89 2.37 848.10 0.084810 6 05:09 20:21 15.20 15:12 5.70 05:42 9.50 09:30 1610 2025.01 54.49 12:45 24.77 65.23 707.89 2.38 845.87 0.084587 7 05:10 20:19 15.15 15:09 1.20 01:12 13.95 13:57 496 788.03 54.21 12:45 24.64 65.36 707.89 2.39 843.53 0.084353 8 05:12 20:17 15.08 15:05 10.60 10:36 4.48 04:29 2360 3345.72 53.93 12:45 24.51 65.49 707.89 2.40 841.18 0.084118 9 05:14 20:15 15.02 15:01 5.40 05:24 9.62 09:37 1652 1920.85 53.64 12:45 24.38 65.62 707.89 2.41 838.73 0.083873

10 05:15 20:14 14.98 14:59 3.80 03:48 11.18 11:11 1378 1480.67 53.35 12:44 24.25 65.75 707.89 2.43 836.25 0.083625 11 05:17 20:12 14.92 14:55 6.50 06:30 8.42 08:25 1563 2203.39 53.05 12:44 24.11 65.89 707.89 2.44 833.67 0.083367 12 05:18 20:10 14.87 14:52 4.40 04:24 10.47 10:28 1425 1629.56 52.75 12:44 23.98 66.02 707.89 2.45 831.07 0.083107 13 05:20 20:08 14.80 14:48 10.30 10:18 4.50 04:30 1881 3206.07 52.45 12:44 23.84 66.16 707.89 2.47 828.44 0.082844 14 05:22 20:06 14.73 14:44 7.80 07:48 6.93 06:56 1752 2524.67 52.14 12:44 23.70 66.30 707.89 2.48 825.70 0.082570 15 05:23 20:04 14.68 14:41 3.50 03:30 11.18 11:11 1092 1368.22 51.83 12:43 23.56 66.44 707.89 2.49 822.94 0.082294 16 05:25 20:02 14.62 14:37 5.30 05:18 9.32 09:19 1485 1839.74 51.51 12:43 23.41 66.59 707.89 2.51 820.07 0.082007 17 05:27 20:00 14.55 14:33 4.90 04:54 9.65 09:39 1676 1725.36 51.19 12:43 23.27 66.73 707.89 2.52 817.16 0.081716 18 05:28 19:57 14.48 14:29 7.60 07:36 6.88 06:53 1573 2429.51 50.87 12:43 23.12 66.88 707.89 2.54 814.23 0.081423 19 05:30 19:55 14.42 14:25 6.80 06:48 7.62 07:37 1577 2208.21 50.54 12:43 22.97 67.03 707.89 2.55 811.19 0.081119

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 2 Bas de Boer Scheikunde Tabel gegevens zon Joshua Slik

51

51

20 05:31 19:53 14.37 14:22 3.40 03:24 10.97 10:58 1238 1308.16 50.21 12:42 22.82 67.18 707.89 2.57 808.11 0.080811 21 05:33 19:51 14.30 14:18 8.40 08:24 5.90 05:54 1708 2605.30 49.88 12:42 22.67 67.33 707.89 2.58 805.00 0.080500 22 05:35 19:49 14.23 14:14 1.40 01:24 12.83 12:50 1047 774.60 49.55 12:42 22.52 67.48 707.89 2.60 801.86 0.080186 23 05:36 19:47 14.18 14:11 12.20 12:12 1.98 01:59 2017 3564.46 49.21 12:42 22.37 67.63 707.89 2.62 798.60 0.079860 24 05:38 19:45 14.12 14:07 1.80 01:48 12.32 12:19 1181 867.99 48.87 12:41 22.21 67.79 707.89 2.63 795.30 0.079530 25 05:40 19:42 14.03 14:02 2.40 02:24 11.63 11:38 898 1015.81 48.52 12:41 22.05 67.95 707.89 2.65 791.87 0.079187 26 05:41 19:40 13.98 13:59 11.40 11:24 2.58 02:35 2073 3308.95 48.17 12:41 21.90 68.10 707.89 2.67 788.41 0.078841 27 05:43 19:38 13.92 13:55 10.60 10:36 3.32 03:19 1899 3088.93 47.82 12:41 21.74 68.26 707.89 2.69 784.91 0.078491 28 05:45 19:36 13.85 13:51 6.80 06:48 7.05 07:03 1478 2111.11 47.47 12:40 21.58 68.42 707.89 2.71 781.37 0.078137 29 05:46 19:34 13.80 13:48 7.90 07:54 5.90 05:54 1680 2377.27 47.12 12:40 21.42 68.58 707.89 2.73 777.80 0.077780 30 05:48 19:31 13.72 13:43 7.00 07:00 6.72 06:43 1536 2137.87 46.76 12:40 21.25 68.75 707.89 2.75 774.09 0.077409 31 05:49 19:29 13.67 13:40 5.90 05:54 7.77 07:46 1411 1851.57 46.40 12:39 21.09 68.91 707.89 2.77 770.33 0.077033

SEP

TEM

BER

1 05:51 19:27 13.60 13:36 1.30 01:18 12.30 12:18 1061 698.16 46.04 12:39 20.93 69.07 707.89 2.79 766.54 0.076654 2 05:53 19:25 13.53 13:32 1.80 01:48 11.73 11:44 807 816.28 45.67 12:39 20.76 69.24 707.89 2.81 762.59 0.076259 3 05:54 19:22 13.47 13:28 2.40 02:24 11.07 11:04 1027 957.80 45.31 12:38 20.60 69.40 707.89 2.83 758.71 0.075871 4 05:56 19:20 13.40 13:24 6.60 06:36 6.80 06:48 1472 1977.87 44.94 12:38 20.43 69.57 707.89 2.85 754.68 0.075468 5 05:58 19:18 13.33 13:20 12.30 12:18 1.03 01:02 1872 3351.61 44.57 12:38 20.26 69.74 707.89 2.87 750.61 0.075061 6 05:59 19:15 13.27 13:16 8.00 08:00 5.27 05:16 1388 2291.06 44.19 12:37 20.09 69.91 707.89 2.90 746.37 0.074637 7 06:01 19:13 13.20 13:12 0.20 00:12 13.00 13:00 496 400.79 43.82 12:37 19.92 70.08 707.89 2.92 742.20 0.074220 8 06:03 19:11 13.13 13:08 4.10 04:06 9.03 09:02 1023 1329.25 43.45 12:37 19.75 70.25 707.89 2.94 737.98 0.073798 9 06:04 19:08 13.07 13:04 3.80 03:48 9.27 09:16 1011 1248.29 43.07 12:36 19.58 70.42 707.89 2.97 733.60 0.073360

10 06:06 19:06 13.00 13:00 1.80 01:48 11.20 11:12 766 766.50 42.69 12:36 19.40 70.60 707.89 2.99 729.17 0.072917 11 06:07 19:04 12.95 12:57 6.80 06:48 6.15 06:09 1205 1934.46 42.31 12:36 19.23 70.77 707.89 3.02 724.68 0.072468 12 06:09 19:01 12.87 12:52 3.60 03:36 9.27 09:16 1083 1173.54 41.93 12:35 19.06 70.94 707.89 3.04 720.14 0.072014 13 06:11 18:59 12.80 12:48 2.90 02:54 9.90 09:54 856 1002.05 41.55 12:35 18.89 71.11 707.89 3.07 715.55 0.071555 14 06:12 18:57 12.75 12:45 0.60 00:36 12.15 12:09 514 464.42 41.16 12:35 18.71 71.29 707.89 3.10 710.78 0.071078 15 06:14 18:54 12.67 12:40 5.90 05:54 6.77 06:46 1182 1671.69 40.78 12:34 18.54 71.46 707.89 3.13 706.07 0.070607 16 06:16 18:52 12.60 12:36 8.20 08:12 4.40 04:24 1353 2180.96 40.39 12:34 18.36 71.64 707.89 3.15 701.18 0.070118 17 06:17 18:50 12.55 12:33 3.80 03:48 8.75 08:45 816 1171.98 40.01 12:33 18.19 71.81 707.89 3.18 696.36 0.069636 18 06:19 18:47 12.47 12:28 1.90 01:54 10.57 10:34 680 735.88 39.62 12:33 18.01 71.99 707.89 3.21 691.35 0.069135 19 06:21 18:45 12.40 12:24 2.00 02:00 10.40 10:24 774 751.07 39.23 12:33 17.83 72.17 707.89 3.24 686.29 0.068629 20 06:22 18:43 12.35 12:21 0.50 00:30 11.85 11:51 563 413.19 38.84 12:32 17.65 72.35 707.89 3.27 681.15 0.068115 21 06:24 18:40 12.27 12:16 3.30 03:18 8.97 08:58 947 1021.23 38.45 12:32 17.48 72.52 707.89 3.31 675.95 0.067595 22 06:25 18:38 12.22 12:13 2.60 02:36 9.62 09:37 710 859.96 38.06 12:32 17.30 72.70 707.89 3.34 670.69 0.067069 23 06:27 18:36 12.15 12:09 3.40 03:24 8.75 08:45 795 1024.21 37.68 12:31 17.13 72.87 707.89 3.37 665.50 0.066550 24 06:29 18:33 12.07 12:04 1.50 01:30 10.57 10:34 571 607.56 37.29 12:31 16.95 73.05 707.89 3.40 660.11 0.066011 25 06:30 18:31 12.02 12:01 0.30 00:18 11.72 11:43 545 346.83 36.90 12:31 16.77 73.23 707.89 3.44 654.65 0.065465 26 06:32 18:29 11.95 11:57 6.20 06:12 5.75 05:45 1038 1583.19 36.51 12:30 16.60 73.40 707.89 3.47 649.12 0.064912 27 06:34 18:26 11.87 11:52 9.70 09:42 2.17 02:10 1448 2297.35 36.12 12:30 16.42 73.58 707.89 3.51 643.52 0.064352 28 06:35 18:24 11.82 11:49 10.80 10:48 1.02 01:01 1461 2503.28 35.73 12:30 16.24 73.76 707.89 3.55 637.84 0.063784 29 06:37 18:22 11.75 11:45 9.90 09:54 1.85 01:51 1413 2294.90 35.34 12:29 16.06 73.94 707.89 3.58 632.10 0.063210 30 06:39 18:19 11.67 11:40 10.80 10:48 0.87 00:52 1410 2454.53 34.95 12:29 15.89 74.11 707.89 3.62 626.28 0.062628

OC

TOB

ER

1 06:40 18:17 11.62 11:37 10.50 10:30 1.12 01:07 1370 2370.02 34.56 12:29 15.71 74.29 707.89 3.66 620.39 0.062039 2 06:42 18:15 11.55 11:33 7.40 07:24 4.15 04:09 1049 1729.05 34.18 12:28 15.54 74.46 707.89 3.70 614.58 0.061458 3 06:44 18:12 11.47 11:28 8.50 08:30 2.97 02:58 1178 1927.12 33.79 12:28 15.36 74.64 707.89 3.74 608.54 0.060854 4 06:45 18:10 11.42 11:25 3.00 03:00 8.42 08:25 761 833.15 33.40 12:28 15.18 74.82 707.89 3.78 602.42 0.060242 5 06:47 18:08 11.35 11:21 0.90 00:54 10.45 10:27 809 417.59 33.02 12:27 15.01 74.99 707.89 3.82 596.38 0.059638 6 06:49 18:05 11.27 11:16 3.70 03:42 7.57 07:34 635 947.03 32.64 12:27 14.84 75.16 707.89 3.87 590.27 0.059027 7 06:51 18:03 11.20 11:12 2.40 02:24 8.80 08:48 915 689.49 32.25 12:27 14.66 75.34 707.89 3.91 583.92 0.058392 8 06:52 18:01 11.15 11:09 5.60 05:36 5.55 05:33 524 1279.95 31.87 12:27 14.49 75.51 707.89 3.96 577.65 0.057765 9 06:54 17:59 11.08 11:05 0.10 00:06 10.98 10:59 506 246.46 31.49 12:26 14.31 75.69 707.89 4.00 571.30 0.057130

10 06:56 17:56 11.00 11:00 0.90 00:54 10.10 10:06 966 388.41 31.11 12:26 14.14 75.86 707.89 4.05 564.87 0.056487 11 06:57 17:54 10.95 10:57 7.40 07:24 3.55 03:33 103 1558.85 30.73 12:26 13.97 76.03 707.89 4.10 558.37 0.055837 12 06:59 17:52 10.88 10:53 0.00 00:00 10.88 10:53 707 216.26 30.36 12:25 13.80 76.20 707.89 4.14 551.95 0.055195 13 07:01 17:50 10.82 10:49 2.10 02:06 8.72 08:43 75 583.54 29.99 12:25 13.63 76.37 707.89 4.19 545.46 0.054546 14 07:03 17:47 10.73 10:44 0.00 00:00 10.73 10:44 126 208.16 29.61 12:25 13.46 76.54 707.89 4.24 538.71 0.053871 15 07:04 17:45 10.68 10:41 0.00 00:00 10.68 10:41 320 204.63 29.24 12:25 13.29 76.71 707.89 4.30 532.06 0.053206 16 07:06 17:43 10.62 10:37 0.00 00:00 10.62 10:37 610 200.85 28.88 12:25 13.13 76.87 707.89 4.35 525.51 0.052551 17 07:08 17:41 10.55 10:33 2.50 02:30 8.05 08:03 748 617.15 28.51 12:24 12.96 77.04 707.89 4.40 518.70 0.051870 18 07:10 17:39 10.48 10:29 6.00 06:00 4.48 04:29 292 1188.55 28.15 12:24 12.80 77.20 707.89 4.46 512.00 0.051200 19 07:11 17:37 10.43 10:26 0.00 00:00 10.43 10:26 646 189.69 27.78 12:24 12.63 77.37 707.89 4.51 505.02 0.050502 20 07:13 17:34 10.35 10:21 3.90 03:54 6.45 06:27 656 815.40 27.43 12:24 12.47 77.53 707.89 4.57 498.35 0.049835 21 07:15 17:32 10.28 10:17 0.40 00:24 9.88 09:53 385 245.60 27.07 12:24 12.30 77.70 707.89 4.62 491.41 0.049141 22 07:17 17:30 10.22 10:13 7.70 07:42 2.52 02:31 802 1387.16 26.72 12:23 12.15 77.85 707.89 4.68 484.58 0.048458 23 07:18 17:28 10.17 10:10 3.70 03:42 6.47 06:28 501 747.47 26.37 12:23 11.99 78.01 707.89 4.74 477.68 0.047768 24 07:20 17:26 10.10 10:06 8.80 08:48 1.30 01:18 884 1513.20 26.02 12:23 11.83 78.17 707.89 4.80 470.70 0.047070 25 07:22 17:24 10.03 10:02 0.00 00:00 10.03 10:02 208 167.47 25.67 12:23 11.67 78.33 707.89 4.87 463.64 0.046364 26 07:24 17:22 9.97 09:58 5.60 05:36 4.37 04:22 658 992.54 25.33 12:23 11.51 78.49 707.89 4.93 456.72 0.045672 27 07:26 17:20 9.90 09:54 3.40 03:24 6.50 06:30 424 655.69 24.99 12:23 11.36 78.64 707.89 4.99 449.72 0.044972 28 07:27 17:18 9.85 09:51 3.10 03:06 6.75 06:45 401 601.84 24.66 12:23 11.21 78.79 707.89 5.06 442.85 0.044285 29 07:29 17:16 9.78 09:47 5.50 05:30 4.28 04:17 539 930.34 24.33 12:23 11.06 78.94 707.89 5.12 435.92 0.043592 30 07:31 17:14 9.72 09:43 7.30 07:18 2.42 02:25 705 1164.51 24.00 12:23 10.91 79.09 707.89 5.19 428.92 0.042892 31 07:33 17:12 9.65 09:39 1.10 01:06 8.55 08:33 403 296.90 23.67 12:23 10.76 79.24 707.89 5.26 421.85 0.042185

NO

VEM

BER

1 07:35 17:11 9.60 09:36 0.00 00:00 9.60 09:36 189 143.40 23.35 12:23 10.61 79.39 707.89 5.32 414.93 0.041493 2 07:36 17:09 9.55 09:33 0.00 00:00 9.55 09:33 149 140.33 23.04 12:23 10.47 79.53 707.89 5.39 408.16 0.040816 3 07:38 17:07 9.48 09:29 2.10 02:06 7.38 07:23 239 409.86 22.72 12:23 10.33 79.67 707.89 5.46 401.11 0.040111 4 07:40 17:05 9.42 09:25 1.00 01:00 8.42 08:25 214 261.37 22.41 12:23 10.19 79.81 707.89 5.54 394.22 0.039422 5 07:42 17:03 9.35 09:21 0.00 00:00 9.35 09:21 167 130.43 22.11 12:23 10.05 79.95 707.89 5.61 387.50 0.038750 6 07:44 17:02 9.30 09:18 0.00 00:00 9.30 09:18 181 127.47 21.81 12:23 9.91 80.09 707.89 5.68 380.72 0.038072 7 07:45 17:00 9.25 09:15 0.70 00:42 8.55 08:33 212 209.31 21.51 12:23 9.78 80.22 707.89 5.76 373.89 0.037389 8 07:47 16:58 9.18 09:11 2.10 02:06 7.08 07:05 422 371.28 21.22 12:23 9.65 80.35 707.89 5.83 367.24 0.036724

Profielwerkstuk: Zonne-energie Bijlage 2 Bas de Boer Scheikunde Tabel gegevens zon Joshua Slik 52

52

52

9 07:49 16:57 9.13 09:08 5.80 05:48 3.33 03:20 517 796.57 20.94 12:23 9.52 80.48 707.89 5.90 360.77 0.036077 10 07:51 16:55 9.07 09:04 4.20 04:12 4.87 04:52 475 597.69 20.66 12:23 9.39 80.61 707.89 5.98 354.25 0.035425 11 07:53 16:54 9.02 09:01 2.80 02:48 6.22 06:13 402 428.28 20.38 12:23 9.26 80.74 707.89 6.06 347.69 0.034769 12 07:54 16:52 8.97 08:58 0.00 00:00 8.97 08:58 81 110.18 20.11 12:23 9.14 80.86 707.89 6.13 341.32 0.034132 13 07:56 16:51 8.92 08:55 6.50 06:30 2.42 02:25 494 812.82 19.84 12:23 9.02 80.98 707.89 6.21 334.91 0.033491 14 07:58 16:49 8.85 08:51 0.30 00:18 8.55 08:33 114 136.67 19.58 12:23 8.90 81.10 707.89 6.29 328.70 0.032870 15 08:00 16:48 8.80 08:48 6.50 06:30 2.30 02:18 529 781.25 19.32 12:24 8.78 81.22 707.89 6.37 322.46 0.032246 16 08:01 16:46 8.75 08:45 0.00 00:00 8.75 08:45 188 99.67 19.07 12:24 8.67 81.33 707.89 6.45 316.42 0.031642 17 08:03 16:45 8.70 08:42 0.00 00:00 8.70 08:42 114 97.28 18.83 12:24 8.56 81.44 707.89 6.52 310.60 0.031060 18 08:05 16:44 8.65 08:39 0.00 00:00 8.65 08:39 130 94.90 18.59 12:24 8.45 81.55 707.89 6.60 304.75 0.030475 19 08:07 16:42 8.58 08:35 1.30 01:18 7.28 07:17 234 218.42 18.36 12:24 8.35 81.65 707.89 6.68 299.12 0.029912 20 08:08 16:41 8.55 08:33 2.60 02:36 5.95 05:57 275 337.55 18.13 12:25 8.24 81.76 707.89 6.76 293.47 0.029347 21 08:10 16:40 8.50 08:30 2.80 02:48 5.70 05:42 335 349.45 17.91 12:25 8.14 81.86 707.89 6.83 288.04 0.028804 22 08:12 16:39 8.45 08:27 0.00 00:00 8.45 08:27 144 85.96 17.69 12:25 8.04 81.96 707.89 6.91 282.59 0.028259 23 08:13 16:38 8.42 08:25 1.10 01:06 7.32 07:19 257 182.90 17.48 12:25 7.95 82.05 707.89 6.99 277.38 0.027738 24 08:15 16:37 8.37 08:22 0.20 00:12 8.17 08:10 226 99.70 17.28 12:26 7.85 82.15 707.89 7.06 272.40 0.027240 25 08:16 16:36 8.33 08:20 3.50 03:30 4.83 04:50 331 383.81 17.09 12:26 7.77 82.23 707.89 7.14 267.65 0.026765 26 08:18 16:35 8.28 08:17 0.60 00:36 7.68 07:41 213 129.50 16.90 12:26 7.68 82.32 707.89 7.21 262.90 0.026290 27 08:20 16:34 8.23 08:14 0.00 00:00 8.23 08:14 180 76.51 16.71 12:27 7.60 82.40 707.89 7.29 258.13 0.025813 28 08:21 16:33 8.20 08:12 0.70 00:42 7.50 07:30 151 132.51 16.54 12:27 7.52 82.48 707.89 7.36 253.86 0.025386 29 08:23 16:32 8.15 08:09 0.00 00:00 8.15 08:09 65 73.23 16.37 12:27 7.44 82.56 707.89 7.43 249.58 0.024958 30 08:24 16:32 8.13 08:08 1.80 01:48 6.33 06:20 274 214.88 16.20 12:28 7.36 82.64 707.89 7.50 245.30 0.024530

DEC

EMB

ER

1 08:25 16:31 8.10 08:06 3.00 03:00 5.10 05:06 236 305.17 16.05 12:28 7.30 82.70 707.89 7.56 241.51 0.024151 2 08:27 16:30 8.05 08:03 4.30 04:18 3.75 03:45 331 400.09 15.90 12:28 7.23 82.77 707.89 7.63 237.72 0.023772 3 08:28 16:30 8.03 08:02 6.10 06:06 1.93 01:56 375 529.99 15.75 12:29 7.16 82.84 707.89 7.69 233.93 0.023393 4 08:29 16:29 8.00 08:00 0.00 00:00 8.00 08:00 86 66.43 15.62 12:29 7.10 82.90 707.89 7.75 230.64 0.023064 5 08:31 16:29 7.97 07:58 0.00 00:00 7.97 07:58 68 65.20 15.49 12:30 7.04 82.96 707.89 7.81 227.35 0.022735 6 08:32 16:28 7.93 07:56 1.10 01:06 6.83 06:50 200 144.01 15.37 12:30 6.99 83.01 707.89 7.87 224.32 0.022432 7 08:33 16:28 7.92 07:55 0.20 00:12 7.72 07:43 130 77.49 15.26 12:31 6.94 83.06 707.89 7.92 221.53 0.022153 8 08:34 16:28 7.90 07:54 0.50 00:30 7.40 07:24 178 97.65 15.15 12:31 6.89 83.11 707.89 7.97 218.74 0.021874 9 08:36 16:27 7.85 07:51 2.70 02:42 5.15 05:09 240 250.24 15.05 12:31 6.84 83.16 707.89 8.02 216.21 0.021621

10 08:37 16:27 7.83 07:50 6.80 06:48 1.03 01:02 383 531.67 14.96 12:32 6.80 83.20 707.89 8.06 213.93 0.021393 11 08:38 16:27 7.82 07:49 4.10 04:06 3.72 03:43 322 341.13 14.88 12:32 6.76 83.24 707.89 8.10 211.91 0.021191 12 08:39 16:27 7.80 07:48 5.80 05:48 2.00 02:00 350 453.35 14.80 12:33 6.73 83.27 707.89 8.14 209.88 0.020988 13 08:40 16:27 7.78 07:47 3.10 03:06 4.68 04:41 236 267.67 14.74 12:33 6.70 83.30 707.89 8.17 208.36 0.020836 14 08:41 16:27 7.77 07:46 2.50 02:30 5.27 05:16 215 225.10 14.67 12:34 6.67 83.33 707.89 8.21 206.59 0.020659 15 08:41 16:27 7.77 07:46 0.20 00:12 7.57 07:34 150 70.72 14.62 12:34 6.65 83.35 707.89 8.23 205.33 0.020533 16 08:42 16:27 7.75 07:45 4.10 04:06 3.65 03:39 271 328.42 14.58 12:35 6.63 83.37 707.89 8.25 204.32 0.020432 17 08:43 16:27 7.73 07:44 0.00 00:00 7.73 07:44 75 56.60 14.54 12:35 6.61 83.39 707.89 8.27 203.31 0.020331 18 08:44 16:28 7.73 07:44 1.10 01:06 6.63 06:38 178 128.58 14.51 12:36 6.60 83.40 707.89 8.29 202.55 0.020255 19 08:44 16:28 7.73 07:44 3.10 03:06 4.63 04:38 223 259.18 14.49 12:36 6.59 83.41 707.89 8.30 202.04 0.020204 20 08:45 16:28 7.72 07:43 6.30 06:18 1.42 01:25 341 467.95 14.48 12:37 6.58 83.42 707.89 8.31 201.79 0.020179 21 08:45 16:29 7.73 07:44 0.00 00:00 7.73 07:44 53 56.11 14.47 12:37 6.58 83.42 707.89 8.31 201.54 0.020154 22 08:46 16:29 7.72 07:43 0.50 00:30 7.22 07:13 130 88.64 14.47 12:38 6.58 83.42 707.89 8.31 201.54 0.020154 23 08:46 16:30 7.73 07:44 2.40 02:24 5.33 05:20 216 213.09 14.48 12:38 6.58 83.42 707.89 8.31 201.79 0.020179 24 08:47 16:31 7.73 07:44 0.00 00:00 7.73 07:44 35 56.32 14.50 12:39 6.59 83.41 707.89 8.30 202.29 0.020229 25 08:47 16:31 7.73 07:44 4.00 04:00 3.73 03:44 258 319.29 14.52 12:39 6.60 83.40 707.89 8.28 202.80 0.020280 26 08:47 16:32 7.75 07:45 0.50 00:30 7.25 07:15 163 89.88 14.56 12:40 6.62 83.38 707.89 8.26 203.81 0.020381 27 08:47 16:33 7.77 07:46 0.00 00:00 7.77 07:46 38 57.27 14.60 12:40 6.64 83.36 707.89 8.24 204.82 0.020482 28 08:48 16:34 7.77 07:46 4.30 04:18 3.47 03:28 274 344.74 14.65 12:41 6.66 83.34 707.89 8.22 206.09 0.020609 29 08:48 16:35 7.78 07:47 4.80 04:48 2.98 02:59 314 380.57 14.70 12:41 6.68 83.32 707.89 8.19 207.35 0.020735 30 08:48 16:35 7.78 07:47 2.90 02:54 4.88 04:53 243 255.09 14.77 12:42 6.71 83.29 707.89 8.16 209.12 0.020912 31 08:48 16:36 7.80 07:48 1.10 01:06 6.70 06:42 197 134.38 14.84 12:42 6.75 83.25 707.89 8.12 210.90 0.021090

Legenda Meting Berekening

BRON Zonsopkomst, zonsondergang, maximale inverse invalshoek, tijd maximale inverse invalshoek Sustainable By Design (onbekend), SunAngle (http://bit.ly/1jKP1DR)

BRON Globale straling De Bilt Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (2013), Maandoverzicht van het weer in Nederland URL: http://www.knmi.nl/klimatologie/mow/pdf/mow_2013MM.pdf MM vervangen door maand januari 2013 juli 2013 februari 2013 augustus 2013 maart 2013 september 2013 april 2013 october 2013 mei 2013 november 2013 juni 2013 december 2013

BRON Formule voor Airmass en intensiteit van de zon na atmosfeer Wikipedia gebruikers (2008-2013), Air mass (solar energy) (http://bit.ly/NkE00P) URL bezocht op 28 februari, 2014