y häc thùc hµnh (696) - sè 1/2010

39

GI¶M ¸P §ÜA §ÖM CéT SèNG B»NG LASER QUA DA KINH NGHIÖM SAU M¦êI N¡M

TrÇn C«ng DuyÖt, Hµ ViÕt HiÒn, Vâ Hång H¹nh, ViÖn Ngo¹i khoa Laser

Vò C«ng LËp - Ph©n viÖn VËt lý Y Sinh häc Më §ÇU Tho¸t vÞ ®Üa ®Öm cét sèng lµ mét bÖnh lý t­¬ng ®èi

th­êng gÆp, chiÕm ®a sè c¸c tr­êng hîp bÖnh nh©n nhËp viÖn do ®au liªn quan ®Õn cét sèng. BÖnh th­êng xuÊt hiÖn ë ng­êi lín, tuy nhiªn ®«i khi c¶ ë trÎ em. Mét sè thèng kª ë n­íc ngoµi cho thÊy ë kho¶ng 1/3 d©n sè trªn tuæi tr­ëng thµnh cã tho¸t vÞ ®Üa ®Öm, 1% cã c¸c triÖu chøng l©m sµng ë møc cÇn ®iÒu trÞ tÝch cùc.

§Üa ®Öm tho¸t vÞ cã thÓ chÌn Ðp lªn bao mµng cøng vµ/hoÆc c¸c rÔ thÇn kinh, g©y c¸c triÖu chøng ®au, tª, teo hay liÖt c¬ ë c¸c vïng ph©n bè cña rÔ thÇn kinh, râ nhÊt lµ tø chi. C¸c triÖu chøng nµy lµm gi¶m râ rÖt kh¶ n¨ng lao ®éng vµ chÊt l­îng cuéc sèng cña bÖnh nh©n.

Khi c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu trÞ b¶o tån nh­ nghØ ng¬i, uèng thuèc, ch©m cøu, vËt lý trÞ liÖu, n¾n bãp v.v kh«ng cßn cã t¸c dông th× bÖnh nh©n cã thÓ ®­îc chØ ®Þnh can thiÖp ngo¹i khoa. Mæ hë lµ ph­¬ng ph¸p kinh ®iÓn, ®Õn nay vÉn ®­îc ¸p dông nhiÒu. Tuy nhiªn, ph­¬ng ph¸p mæ hë còng chøa nhiÒu rñi ro vµ ph¸ hñy mét phÇn cÊu tróc cét sèng. V× vËy, mét sè ph­¬ng ph¸p can thiÖp Ýt x©m lÊn h¬n ®­îc ¸p dông nh­ mæ néi soi, ¨n mßn b»ng men, thÊu nhiÖt b»ng sãng radio v.v.

Gi¶m ¸p ®Üa ®Öm cét sèng b»ng laser qua da (gäi t¾t lµ PLDD, tõ thuËt ng÷ tiÕng Anh Percutaneous Laser Disc Decompression) lµ mét ph­¬ng ph¸p can thiÖp tèi thiÓu ®­îc Choy vµ Ascher ®Ò xuÊt vµ thùc hiÖn ®Çu tiªn vµo n¨m 1986 t¹i ¸o. Nhãm t¸c gi¶ bµi nµy b¾t ®Çu thùc hiÖn kü thuËt nµy tõ th¸ng 6 n¨m 1999. Bµi viÕt nµy tæng kÕt vµ rót kinh nghiÖm trªn sè bÖnh nh©n ®­îc ®iÒu trÞ trong vßng 10 n¨m ®Çu tiªn.

Nghiªn cøu dïng ph­¬ng ph¸p thèng kª håi cøu kh«ng cã nhãm chøng.

BÖNH NH¢N Kü thuËt PLDD ®­îc nhãm t¸c gi¶ b¾t ®Çu thùc

hiÖn t¹i Trung t©m VËt lý Y Sinh häc (nay lµ Ph©n viÖn VËt lý Y Sinh häc – Bé Quèc Phßng) vµ hiÖn nay chuyÓn sang ViÖn Ngo¹i khoa Laser. Trong vßng 10 n¨m, tõ 01/6/1999 ®Õn 31/5/2009, 3173 bÖnh nh©n ®· ®­îc ®iÒu trÞ. §Æc ®iÓm ph©n bè bÖnh nh©n nh­ B¶ng 1.

B¶ng 1. §Æc ®iÓm ph©n bè bÖnh nh©n: Tæng sè 3173

Nam 1592 N÷ 1581

Tuæi trung b×nh 45,5 TrÎ nhÊt 14 Giµ nhÊt 91

Tiªu chuÈn chän bÖnh nh©n dùa vµo kh¸m l©m sµng vµ chÈn ®o¸n h×nh ¶nh. Cô thÓ:

H×nh ¶nh MRI hoÆc CT cho thÊy cã tho¸t vÞ ®Üa ®Öm nh­ng bao x¬ ch­a r¸ch h½n (tho¸t vÞ trong bao).

C¸c triÖu chøng l©m sµng phï hîp víi ®Üa ®Öm tho¸t vÞ.

Cã Ýt nhÊt 2 th¸ng ®iÒu trÞ b¶o tån kh«ng hiÖu qu¶, trõ tr­êng hîp tho¸t vÞ do chÊn th­¬ng mµ h×nh ¶nh vµ triÖu chøng tho¸t vÞ cho tiªn l­îng kÐm nÕu ®iÒu trÞ b¶o tån.

BÖnh nh©n cã nguyÖn väng ®­îc ®iÒu trÞ b»ng kü thuËt PLDD.

Chèng chØ ®Þnh tuyÖt ®èi: Bao x¬ bÞ vì nh©n nhÇy tho¸t ra ngoµi, cã m¶nh

vì tù do. Viªm x­¬ng nÆng. ChÝt hÑp èng sèng nÆng do gai x­¬ng hoÆc v«i hãa. Tr­ît cét sèng trªn ®é I t¹i vÞ trÝ ®Þnh can thiÖp. Ung th­, lao x­¬ng. G·y, vì x­¬ng. Chèng chØ ®Þnh t­¬ng ®èi: BÖnh nh©n ®· ®­îc phÉu thuËt c¾t b¶n sèng

(laminectomy). BÖnh nh©n ®· ®­îc can thiÖp tiªu nh©n b»ng men

chymopapain hoÆc sãng radio. Tho¸t vÞ lín, chiÕm trªn 70% thiÕt diÖn ngang èng

sèng. Dµy d©y ch»ng vµng. Tho¸i hãa ®Üa ®Öm nÆng, cã bät khÝ ë nh©n nhÇy. Viªm dÝnh cét sèng. BÖnh nh©n cã bÖnh tim m¹ch, chøc n¨ng gan thËn

kÐm. BÖnh nh©n kh«ng æn ®Þnh vÒ t©m lý. Trong sè c¸c bÖnh nh©n ®­îc ®iÒu trÞ, cã 28 bÖnh

nh©n ®· ®­îc mæ hë (laminectomy) tr­íc ®ã nh­ng kh«ng thµnh c«ng, vÉn cßn ®au nhiÒu.

Tr­íc can thiÖp, bÖnh nh©n ®­îc gi¶i thÝch vÒ nguyªn lý kü thuËt PLDD, tiªn l­îng ®iÒu trÞ vµ ký cam kÕt tù nguyÖn ®iÒu trÞ. XÐt nghiÖm tiÒn phÉu c¬ b¶n. C¸c bÖnh nh©n cã c¸c bÖnh lý kh¸c th× ®­îc chØ ®Þnh thªm mét sè xÐt nghiÖm cÇn thiÕt nh­ X-quang tim phæi, siªu ©m, ®iÖn tim, ®iÖn c¬ v.v.

Tæng sè ®Üa ®Öm ®­îc can thiÖp lµ 5909, trung b×nh 1,86 ®Üa cho mét bÖnh nh©n. BÖnh nh©n ®­îc can thiÖp nhiÒu nhÊt lµ 6 ®Üa.

B¶ng 2. Ph©n bè bÖnh nh©n theo sè ®Üa ®Öm ®­îc can thiÖp:

Sè ®Üa ®Öm ®­îc can thiÖp Sè bÖnh nh©n Tû lÖ (%) 1 1095 34,50 2 1532 48,28 3 458 14,43 4 66 2,08 5 20 0,63 6 2 0,06

y häc thùc hµnh (696) - sè 1/2010

40

B¶ng 3. Ph©n bè bÖnh nh©n theo vÞ trÝ ®Üa ®Öm ®­îc can thiÖp

VÞ trÝ ®Üa ®Öm Sè bÖnh nh©n Tû lÖ (%) C2-C3 2 0,06 C3-C4 350 11,03 C4-C5 632 19,91 C5-C6 704 22,18 C6-C7 254 8,00 C7-D1 3 0,09

C¸c ®Üa ®Öm cét sèng ngùc kh¸c 11 0,35 D12-L1 3 0,09 L1-L2 18 0,57 L2-L3 49 1,54 L3-L4 427 13,46 L4-L5 2123 66,91 L5S1 1333 42,01

PH¦¥NG PH¸P Nguyªn lý cña kü thuËt PLDD lµ dïng n¨ng l­îng

laser bèc bay mét l­îng nhá nh©n nhÇy, t¹o ra mét sù gi¶m ¸p suÊt néi ®Üa gi¶i phãng sù chÌn Ðp lªn c¸c cÊu tróc thÇn kinh.

Cã thÓ coi ®Üa ®Öm nh­ mét hÖ thñy lùc kÝn, gåm bao x¬ t­¬ng ®èi cøng vµ dai vµ nh©n nhÇy lµ mét chÊt keo cã ®é nhít cao ë bªn trong. Do tÝnh cøng cña bao x¬ nªn hÖ sè øng suÊt khèi cña ®Üa ®Öm rÊt cao. Mét sù thay ®æi nhá vÒ thÓ tÝch còng dÉn ®Õn thay ®æi rÊt lín vÒ ¸p suÊt.

§Ó thùc hiÖn kü thuËt PLDD, chóng t«i sö dông c¸c laser Nd:YAG cã b­íc sãng 1064 nm. Lo¹i laser nµy ®­îc ®a sè ®ång nghiÖp sö dông lµm PLDD do ®é hÊp thô cao cña nh©n nhÇy ë b­íc sãng cña nã. C¸c thiÕt bÞ ®­îc dïng lµ laser CL50 (NhËt B¶n) vµ CLMD (Hoa Kú).

Kü thuËt PLDD ®­îc thùc hiÖn d­íi g©y tª t¹i chæ. Mét sè Ýt t¸c gi¶ thùc hiÖn d­íi g©y mª, nh­ng chóng t«i còng nh­ nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c cho r»ng g©y tª cã ­u thÕ h¬n.

N¨ng l­îng laser ®­îc truyÒn b»ng d©y quang dÉn ®­êng kÝnh 400 micron luån qua c¸c kim chäc tõ ngoµi da vµo nh©n nhÇy ®Üa ®Öm, ®Þnh vÞ 3 chiÒu b»ng X-quang C-arm. Víi c¸c ®Üa ®Öm cét sèng th¾t l­ng vµ ngùc, dïng kim chäc tñy #18 ®i tõ phÝa sau bªn, theo gãc chÕch kho¶ng 45 ®é. §èi víi c¸c ®Üa ®Öm ®èt sèng cæ vµ C7-D1, dïng kim #20 chäc tõ phÝa tr­íc bªn. D©y quang dÉn nhó ra khái ®Çu kim tõ 2 - 5 mm, tr¸nh hiÖn t­îng truyÒn nhiÖt theo kim.

§èi víi ®Üa ®Öm cét sèng cæ dïng c«ng suÊt 10-15W, ph¸t theo xung 1s, víi tæng n¨ng l­îng 300-700J. §èi víi ®Üa ®Öm cét sèng th¾t l­ng dïng c«ng suÊt tõ 12 - 27W, ph¸t theo xung 1s, tæng n¨ng l­îng 400-1900J.

Sau can thiÖp, bÖnh nh©n ®­îc cho nghØ ng¬i 30 phót ®Õn 1 giê vµ cã thÓ vÒ nhµ sau ®ã. C¸c thuèc kh¸ng sinh phßng ngõa, gi¶m ®au, gi·n c¬ ®­îc cho th«ng th­êng 5-10 ngµy. Mét sè bÖnh nh©n ®­îc cho vËt lý trÞ liÖu bæ sung.

KÕT QU¶ §¸nh gi¸ kÕt qu¶ dùa vµo sù c¶i thiÖn cña c¸c triÖu

chøng l©m sµng, qua c¸c lÇn t¸i kh¸m cña bÖnh nh©n, hoÆc qua trao ®æi b»ng ®iÖn tho¹i, theo c¸c tiªu chÝ:

C¶m gi¸c ®au, tª chñ quan; C¶m gi¸c ®au khi thÇy thuèc kiÓm tra; TÇm vËn ®éng cña c¸c chi; C¬ lùc; Kh¶ n¨ng lµm viÖc, sinh ho¹t cña bÖnh nh©n. Thêi gian theo dâi ng¾n nhÊt lµ 2 th¸ng, dµi nhÊt

lµ 122 th¸ng. Ph©n lo¹i kÕt qu¶ theo bèn møc:

XuÊt s¾c:

+ hÕt c¸c c¶m gi¸c ®au, tª cã tr­íc khi lµm PLDD + kh«ng cã c¶m gi¸c ®au khi thÇy thuèc kiÓm tra

+ tÇm vËn ®éng cña cét sèng, c¸c chi trë l¹i b×nh th­êng + c¬ lùc b×nh th­êng

+ bÖnh nh©n trë l¹i ®­îc víi c«ng viÖc tr­íc ®ã, kh«ng cã trë ng¹i trong sinh ho¹t

+ kh«ng ph¶i dïng thuèc gi¶m ®au Kh¸: + c¶m gi¸c ®au, tª chñ quan gi¶m râ rÖt

+ Ýt cã c¶m gi¸c ®au khi thÇy thuèc kiÓm tra + tÇm ®é vËn ®éng cét sèng, c¸c chi c¶i thiÖn nhiÒu + c¬ lùc kh¸ h¬n tr­íc khi lµm PLDD (®èi víi nh÷ng

bÖnh nh©n cã yÕu c¬) + bÖnh nh©n cã kh¶ n¨ng lao ®éng vµ sinh ho¹t t­¬ng

®èi b×nh th­êng + Ýt khi ph¶i dïng thuèc gi¶m ®au

Trung b×nh

+ c¸c triÖu chøng l©m sµng gi¶m kho¶ng 20-50% + ph¶i dïng thuèc gi¶m ®au mét sè ®ît

+ bÖnh nh©n lao ®éng ch©n tay nÆng ph¶i chuyÓn nghÒ + chÊt l­îng cuéc sèng cã bÞ ¶nh h­ëng

KÐm + c¸c triÖu chøng l©m sµng gi¶m d­íi 20% + cã thÓ ph¶i mæ hë.

Sè bÖnh nh©n theo dâi ®­îc lµ 2745 ng­êi. KÕt

qu¶ nh­ sau: B¶ng 4. KÕt qu¶ thèng kª trªn 2745 bÖnh nh©n:

Ph©n lo¹i Sè bÖnh nh©n Tû lÖ (%) XuÊt s¾c 906 33,01

Tèt 1305 47,54 Trung b×nh 487 17,74

KÐm 47 1,71 Tæng tû lÖ bÖnh nh©n ®¹t kÕt qu¶ xuÊt s¾c vµ tèt,

tøc lµ nh÷ng ng­êi vÒ c¬ b¶n khái bÖnh lµ 80,55%. Trong sè 47 bÖnh nh©n kÕt qu¶ kÐm cã 21 ng­êi ®i mæ hë.

NÕu xÐt riªng nh÷ng ng­êi chØ cã tho¸t vÞ ®Üa ®Öm cét sèng cæ th× c¸c tû lÖ kÕt qu¶ t­¬ng øng lµ 31,01; 54,28; 12,71, 2,00. Tû lÖ kÕt qu¶ xuÊt s¾c cã thÊp h¬n trung b×nh, nh­ng tæng tû lÖ xuÊt s¾c vµ tèt l¹i cao h¬n.

VÒ biÕn chøng cña kü thuËt, trong m­íi n¨m qua chóng t«i gÆp hai tr­êng hîp cã abcess c¹nh mµng cøng, ®­îc xö lý b»ng r¹ch, më ®­êng dÉn l­u vµ kh¸ng sinh æn tháa, kh«ng cã di chøng. Kh«ng cã tr­êng hîp tö vong hoÆc biÕn chøng ®Ó l¹i di chøng vÜnh viÔn nµo. Cã hai tr­êng hîp bÖnh nh©n ®au m¹nh kÐo dµi sau PLDD, nh­ng c¸c xÐt nghiÖm vµ chÈn ®o¸n h×nh ¶nh sau ®ã ph¸t hiÖn bÞ ung th­ di c¨n vµo cét sèng mµ h×nh ¶nh MRI chôp tr­íc lóc thùc hiÖn PLDD kh«ng cã dÊu hiÖu nghi ngê g× c¶. BÖnh nh©n tö vong do bÖnh lý ung th­.

Thêi gian håi phôc tïy thuéc vµo tuæi, thêi gian m¾c bÖnh vµ møc ®é bÖnh. Nãi chung bÖnh nh©n trÎ vµ thêi gian m¾c bÖnh ng¾n th­êng cã kh¶ n¨ng håi phôc nhanh h¬n vµ tèt h¬n. KÕt qu¶ xuÊt s¾c vµ tèt

y häc thùc hµnh (696) - sè 1/2010

41

còng gi¶m dÇn theo sè ®Üa ®Öm bÞ tho¸t vÞ. C¸c thèng kª theo c¸c tiªu chÝ nµy ®· ®­îc chóng t«i thùc hiÖn ë mét sè nghiªn cøu tr­íc.

Tû lÖ xuÊt s¾c vµ tèt ë c¸c bÖnh nh©n cã tiÒn sö mæ hë còng thÊp h¬n tû lÖ chung, tuy nhiªn v× sè bÖnh nh©n nµy Ýt nªn nhËn xÐt chØ cã tÝnh tham kh¶o.

BµN LUËN Trung t©m VËt lý Y Sinh häc (Ph©n viÖn VËt lý Y

Sinh häc) vµ hiÖn nay ViÖn Ngo¹i khoa Laser lµ n¬i thùc hiÖn ®Çu tiªn kü thuËt PLDD ë ViÖt Nam. Trong m­êi n¨m qua còng cã mét vµi ®¬n vÞ kh¸c thùc hiÖn, nh­ng míi dõng l¹i ë møc ®é thö nghiÖm. Thùc tÕ 10 n¨m ®· cñng cè kÕt luËn r»ng PLDD lµ mét kü thuËt can thiÖp ngo¹i khoa tèi thiÓu cã nhiÒu ­u ®iÓm trong ®iÒu trÞ tho¸t vÞ ®Üa ®Öm cét sèng, nÕu ®­îc thùc hiÖn bµi b¶n. ¦u thÕ næi bËt cña PLDD so víi mæ hë lµ:

Thùc hiÖn d­íi g©y tª. HËu phÉu nhÑ nhµng. BÖnh nh©n ngo¹i tró, kh«ng ph¶i l­u viÖn. Kh«ng t¹o sÑo, kh«ng g©y x¬ dÝnh thÇn kinh. Kh«ng lµm mÊt ®é v÷ng ch¾c cña cét sèng. Thêi gian h¹n chÕ vËn ®éng ng¾n. Cã thÓ lÆp l¹i vµ kh«ng c¶n trë phÉu thuËt hë, nÕu

cÇn. Cã thÓ thùc hiÖn mét lóc ë nhiÒu tÇng, nhiÒu vÞ trÝ

c¸ch xa nhau. §é an toµn cao. Cã thÓ thùc hiÖn cho c¸c bÖnh nh©n cã t×nh tr¹ng

tim m¹ch, gan, thËn, tiÓu ®­êng vµ t×nh tr¹ng søc kháe chung kÐm mµ mæ hë cã thÓ trë ng¹i hoÆc kh«ng thùc hiÖn ®­îc.

VÒ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, tÊt c¶ c¸c t¸c gi¶ trªn thÕ giíi ®Òu dùa vµo møc ®é c¶i thiÖn trªn l©m sµng. V× dùa vµo l©m sµng nªn khã ®Þnh l­îng vµ còng cã mét sè sù kh¸c nhau trong tiªu chÝ ®¸nh gi¸. Tuy vËy, cã thÓ nãi kÕt qu¶ cña chóng t«i còng t­¬ng ®­¬ng víi kÕt qu¶ trung b×nh cña thÕ giíi.

C¸i khã cña kü thuËt PLDD lµ phÉu thuËt viªn kh«ng quan s¸t trùc tiÕp ®­îc c¸c hiÖu øng t­¬ng t¸c laser trªn m«. HiÖu øng nµy chØ cã thÓ ph¸n ®o¸n mét c¸ch gi¸n tiÕp qua t×nh tr¹ng tho¸i hãa, mÊt n­íc cña ®Üa ®Öm, c¸c dÊu hiÖu tho¸t h¬i, tho¸t dÞch, than hãa trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kü thuËt. V× vËy, viÖc chän c¸c th«ng sè bøc x¹ laser tèi ­u ®ãng vai trß quyÕt

®Þnh thµnh c«ng. §Ó chän ®­îc th«ng sè tèi ­u cÇn cã hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ hiÖu øng t­¬ng t¸c cña bøc x¹ laser víi m« sinh häc vµ kinh nghiÖm. Cã lÏ ®©y còng lµ nguyªn nh©n lµm mét sè trung t©m kh¸c bá cuéc.

TµI LIÖU THAM KH¶O 1. Choy D.S.J. Percutaneous laser nucleolysis of

lumbar disks. New England J. Med. Sept 1987 (Letter). 2. Choy D.S.J. Percutaneous Laser Disc

Decompression (PLDD): 352 Cases with an 81/2 – Year Follow–up .J. Clin. Laser Med. & Surg. Vol.13 No. 1 (19 95), 17-21.

3. Ha Viet Hien, Tran Cong Duyet. Some comments on indication for percutaneous laser disc decompression., 10th Congress Asian- Pacific Association for Laser Medicine & Surgery, Shanghai, China 2004. Free paper.

4. Hµ ViÕt HiÒn, Vò C«ng LËp, TrÇn C«ng DuyÖt, Lª §øc Tè.ý nghÜa cña viÖc chôp céng h­ëng tõ kiÓm tra sau kü thuËt gi¶m ¸p ®Üa ®Öm cét sèng b»ng laser qua da. T¹p chÝ Y häc thùc hµnh 2000;8(385):45-47.

5. Hµ ViÕt HiÒn, TrÇn C«ng DuyÖt. Gi¶m ¸p ®Üa ®Öm cét sèng b»ng laser qua da cho bÖnh nh©n ®· phÉu thuËt hë. T¹p chÝ Y häc thùc hµnh 2001;6(398):29-31.

6. Hellinger J. Nonendoscopic Percutaneous 1064-Nd-YAG-Laser Disk Decompression. Mechanism, Technique and Experience. Abstract of XII. International Congress of the International Society of Laser Medicine & Surgery. Rostock Germany (1997). 40.

7. Hellinger S. and J. Hellinger. Percutaneous Laser Disk Decompression and Nucleotomy in Cases of Postnucleotomy Syndromes. Abstract of XII. International Congress of the International Society of Laser Medicine & Surgery. Rostock Germany (1997). 38.

8. Hiraishi K., N. Ohmori, R. kosaka, T. Yonezawa, T. Onomura, I. Adachi, T. Matsuoka, G. Honghan, I. Narabayashi. Serial Changes on MR Imaging of Herniated Lumbar Disc Treated by Percutaneous Laser nucleotomy: Correlation with Early Clinical Results. JMRM Vol. 16 No. 5 (1999), 176-186.

9. Horwitz J, E. Kardon. Lumbar (Intervetebral) Disk Disorders (Web page). 1998

10. Kanayama T. Limits of Efficacy of Percutaneous Laser Disc Decompression (PLDD) for Lumbar Disc Herniation. X. Congress of International YAG Laser Symposium.Ho Chi Minh City Vietnam (1998).

Kh¶o s¸t yÕu tè thuËn lîi, l©m sµng vµ mét sè kh¸c biÖt l©m sµng

gi÷a khëi ph¸t sím & muén ë bÖnh nh©n v¶y nÕn néi tró

Vâ Quang §Ønh - §¹i häc Y d­îc TP. Hå ChÝ Minh TãM T¾T Më ®Çu: BÖnh v¶y nÕn lµ mét bÖnh da th­êng gÆp víi l©m

sµng ®a d¹ng, diÔn tiÕn m¹n tÝnh, hay t¸i ph¸t vµ cã thÓ g©y nhiÒu biÕn chøng, ¶nh h­ëng to lín ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng cña bÖnh nh©n.

Môc tiªu nghiªn cøu: M« t¶ ®­îc c¸c yÕu tè thuËn lîi, ®Æc ®iÓm l©m

sµng vµ nhËn ®Þnh ®­îc mét sè kh¸c biÖt l©m sµng

gi÷a khëi ph¸t sím (< 30 tuæi) vµ muén ë bÖnh nh©n v¶y nÕn ®iÒu trÞ néi tró t¹i bÖnh viÖn Da LiÔu TP.HCM tõ 01/08/2006 ®Õn 31/01/2007.

ThiÕt kÕ nghiªn cøu: M« t¶ c¾t ngang, thùc hiÖn trªn 111 bÖnh nh©n

®iÒu trÞ néi tró t¹i bÖnh viÖn Da LiÔu TPHCM tõ 01/08/1006 ®Õn 31/1/2007 b»ng b¶ng thu thËp sè liÖu vµ tham kh¶o hå s¬ bÖnh ¸n.