Gids voor zelfstandig leren - HuisOnderwijs Educatief · Gids voor zelfstandig leren 155036/Broch...

Gid

s vo

or z

elfs

tand

ig ler

en

�

155036/Broch ZL 210x297 2kl-def 05-08-2002 15:41 Pagina 1

1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32. Wat is leren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43. Zelfstandig leren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

3.1. Leerfuncties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53.2. Affectieve factoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63.3. Leerstijl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

4. Het verwerken van geschreven informatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84.1. Lezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84.2. Studerend lezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

4.2.1. Voorbereiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94.2.2. Grondig verwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104.2.3. Herhalen en reflecteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

5. Samenvattend schema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126. Tot slot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147. Memokaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Inhoud

�


‘Levenslang leren’ is een begrip dat niet meer weg te denken is uit onze samenleving.De snel veranderende maatschappij, technologie en wetenschap confronteren ons thuis enop het werk voortdurend met nieuwe ontwikkelingen. Wie bij wil blijven, moet blijven leren.

Veel organisaties spelen op deze noodzaak aan permanente vorming in. Ook BIS (BegeleidIndividueel Studeren) biedt iedereen die dat wenst heel wat kansen aan om bij te leren opallerlei domeinen.

Bij onze methode van individueel leren wordt een beroep gedaan op je vaardigheden omtaken zelfstandig aan te pakken. En omdat de methode vooral met teksten werkt, is hetbelangrijk dat je over de juiste werkwijze en hulpmiddelen beschikt om die teksten beter tebegrijpen en te verwerken.

De belangrijkste bedenking is echter dat studeren nogal wat inspanning vraagt. Het komterop aan gemotiveerd te blijven, in het oog te houden wat je wil bereiken en je daar 100%voor in te zetten.

Veel cursisten beginnen enthousiast maar een aantal haken na verloop van tijd af.Bijvoorbeeld omdat de verhoopte resultaten uitblijven maar vooral als er geen dwingenderedenen zijn om verder te gaan zoals een examen of nieuwe vereisten op het werk. Dat iserg jammer want leren doe je immers ook om jezelf te vormen, om mee te zijn met nieuweontwikkelingen of gewoon om je algemene kennis uit te breiden.

Bij BIS leer je individueel maar krijg je ook begeleiding van een mentor. Hij verbetert je takenen geeft je tips. Als bijkomende ondersteuning krijg je in deze gids extra informatie overleren in het algemeen en studerend lezen in het bijzonder.

1. Inleiding1. Inleiding

Natuurlijk blijft leren altijd een per-

soonlijke aangelegenheid. De ideale

methode of student bestaan gewoon

niet. Mensen verschillen nu eenmaal

van elkaar, ook in de manier waarop

ze leren. We hebben allemaal onze

eigen aanleg, voorkeuren en gewoon-

ten. De ene zal beter leren wanneer

hij de leerstof hardop herhaalt, de

andere wanneer hij ze opschrijft.

Dat neemt niet weg dat ook jij voor-

deel kan halen uit de resultaten van

onderzoek over leren of uit de erva-

ring die andere mensen op dit terrein

hebben verworven.

Je manier van leren is vaak een

gewoonte geworden. Je vraagt je dan

niet meer af of het ook anders kan.

Daarom is het goed verschillende

methodes uit te proberen en na te

gaan wat voor jou persoonlijk het

beste resultaat oplevert. Deze gids wil

je daarbij helpen.

�

3


Leren is eigenlijk niets anders dan het verwerken van informatie. Elke dag krijgen we eenmassa informatie over ons heen. Veel van die informatie nemen we niet op en dat is maargoed ook want het opslaan van die overweldigende hoeveelheid zou ons in de war brengen.Sommige informatie nemen we niet of nauwelijks op omdat ze ons op dat moment niet inte-resseert of omdat we er niets bewust mee doen. We nemen dan een passieve houding aantegenover die informatie. Dat is ook het geval wanneer we een tekst zeer oppervlakkig lezenof nauwelijks luisteren naar wat iemand vertelt. In dat geval is er geen enkele garantie datwe uit de informatie iets leren.

Andere informatie nemen we echter wel op: omdat ze ons wel interesseert, omdat we er vaakmee in aanraking komen of omdat we ze bewust willen opnemen en verwerken. Als we nieuweinformatie hebben verwerkt en ons echt eigen hebben gemaakt, dan hebben we geleerd.We kennen dan nieuwe dingen, we kunnen ook meer, we voelen ons anders.

Wat doen we nu eigenlijk als we bewust informatie verwerken?- We nemen bewust waar: we kijken aandachtig, we luisteren gericht of we lezen met - een bepaalde bedoeling.- We proberen te begrijpen: waar gaat het eigenlijk over, heb ik dat nog gezien,- gelezen of gevoeld, snap ik wat er staat, welke voorbeelden kan ik hierbij bedenken,- hoe zeg ik dit met mijn eigen woorden?- We ordenen: is er een rode draad, zijn er verbanden, hoe hangt alles samen?- We gebruiken de informatie: we structureren ze op onze eigen manier, gebruiken ze- in andere situaties en toepassingen, halen ze op als we ze nodig hebben.

Het ligt natuurlijk voor de hand dat de soort van informatie de manier van leren beïnvloedt.Een taal leren gebeurt anders dan wiskunde of geschiedenis leren. Hoe dan ook: bewustleren is altijd een actief gebeuren!

2. Wat is leren?2. Wat is leren?

Leren is een actief en constructief

proces waarbij diegene die leert ken-

nis, inzichten en vaardigheden

‘construeert’ op basis van wat hij

reeds kan en kent. Men gaat er dus

niet langer vanuit dat ‘kennis’ moet

overgedragen worden. In deze opvat-

ting leert iemand efficiënt als hij de

informatie die hij krijgt of zelf vindt,

bewerkt en verwerkt tot voor hem

bruikbare kennis.

�

4


Om het leerproces efficiënt te laten verlopen, moeten in elke leersituatie een aantal functiesvervuld worden. Leerfuncties zijn activiteiten die het leren in de gewenste richting sturen. Weonderscheiden drie leerfuncties: voorbereiding, uitvoering en controle.

In een traditionele onderwijssituatie is het de leraar die deze functies voor zijn rekeningneemt. Hij bepaalt wat en hoe er geleerd wordt en hij is het ook die controleert en evalu-eert. Het leren wordt hier extern, van buitenaf gestuurd.

Als je zelfstandig leert, zal je deze functies zelf invullen en bepaal jij dus in hoofdzaak zelfwat en hoe je wil leren. Je denkt zelf na over wat je wil bereiken en hoe je dat het best aan-pakt. Je controleert ook jezelf. Je verricht dus zelf de voorbereidende, uitvoerende en con-trolerende activiteiten. We spreken dan van intern gestuurd leren. Dit sluit niet uit dat jehierbij de raad van anderen, bijvoorbeeld van je mentor, kan inwinnen.

Wat doe je als je de leerfuncties zelf opneemt?

VoorbereidingHet bepalen van de leerdoelen: wat ga ik leren, wat wil ik kennen en kunnen?Voorbereiden op de taak: zal ik nieuwe leerstof voor de eerste keer doornemen, gron-dig verwerken of herhalen? Zal ik oefeningen maken? Mezelf overhoren? Hoe zou ik dithet best kunnen aanpakken?

UitvoeringHet kiezen van leeractiviteiten en leermiddelen: wat ga ik precies doen en in welkevolgorde? Wat ga ik lezen? Welke cassette ga ik beluisteren? Welke leerstof ga ik herhalen? Welke bronnen of naslagwerken moet ik raadplegen en heb ik die binnenhandbereik? Welke oefeningen ga ik maken?Het kiezen van een plaats: Waar ga ik leren? Waar word ik minst afgeleid? Waar kan ikmij het best concentreren? Welke ‘afleiders’ moet ik uitschakelen?Het kiezen van de tijd: wanneer ga ik een bepaalde taak aanpakken?Hoeveel tijd moetik voorzien om tot het gewenste resultaat te komen? Hoeveel tijd heb ik nodig om allesnog eens te herhalen? Wanneer leer ik het gemakkelijkst?

ControleHet sturen en bewaken van het leerproces. Je kijkt als het ware over je eigen schoudermee om na te gaan of alles naar wens verloopt en of je eventueel moet bijsturen. Jestelt je vragen waarmee je de eigen aanpak controleert en nagaat of je de gewensteresultaten bereikt.- Waarmee ben ik bezig? Was dat de bedoeling?- Doe ik de goede dingen?- Doe ik de dingen wel goed?- Breng ik genoeg afwisseling in de activiteiten?- Gebruik ik de juiste bronnen?- Word ik niet teveel afgeleid?- Hoe komt het dat ik mij niet kan concentreren?- Waarom ben ik vandaag niet gemotiveerd ? Waar loopt het fout?- Waarom begrijp ik het niet?- Ben ik voldoende actief bezig?- Zou ik niet beter een schema maken? Notities nemen? Een oefening maken? - Een voorbeeld bedenken? Zou ik vroegere leerstof best eens herhalen?- Wat moet ik doen om fouten te verbeteren of te voorkomen?- Wat moet ik over mijn aanpak voor de volgende keer onthouden?

3.1. Leerfuncties3.1. Leerfuncties

Door het zelf opnemen van de leer-

functies ben je in feite tegelijkertijd

planner, uitvoerder en bewaker van je

leerproces. Met andere woorden: als

je zelfstandig leert ben je de manager

van je eigen leren.

�

5

3. Zelfstandig leren3. Zelfstandig leren

Om het leerproces efficiënt te laten verlopen, moeten in elke leersituatie een aantal functiesvervuld worden. Leerfuncties zijn activiteiten die het leren in de gewenste richting sturen. Weonderscheiden drie leerfuncties: voorbereiding, uitvoering en controle.

In een traditionele onderwijssituatie is het de leraar die deze functies voor zijn rekeningneemt. Hij bepaalt wat en hoe er geleerd wordt en hij is het ook die controleert en evalu-eert. Het leren wordt hier extern, van buitenaf gestuurd.

Als je zelfstandig leert, zal je deze functies zelf invullen en bepaal jij dus in hoofdzaak zelfwat en hoe je wil leren. Je denkt zelf na over wat je wil bereiken en hoe je dat het best aan-pakt. Je controleert ook jezelf. Je verricht dus zelf de voorbereidende, uitvoerende en con-trolerende activiteiten. We spreken dan van intern gestuurd leren. Dit sluit niet uit dat jehierbij de raad van anderen, bijvoorbeeld van je mentor, kan inwinnen.

Wat doe je als je de leerfuncties zelf opneemt?

VoorbereidingHet bepalen van de leerdoelen: wat ga ik leren, wat wil ik kennen en kunnen?Voorbereiden op de taak: zal ik nieuwe leerstof voor de eerste keer doornemen, gron-dig verwerken of herhalen? Zal ik oefeningen maken? Mezelf overhoren? Hoe zou ik dithet best kunnen aanpakken?

UitvoeringHet kiezen van leeractiviteiten en leermiddelen: wat ga ik precies doen en in welkevolgorde? Wat ga ik lezen? Welke cassette ga ik beluisteren? Welke leerstof ga ik herhalen? Welke bronnen of naslagwerken moet ik raadplegen en heb ik die binnenhandbereik? Welke oefeningen ga ik maken?Het kiezen van een plaats: Waar ga ik leren? Waar word ik minst afgeleid? Waar kan ikmij het best concentreren? Welke ‘afleiders’ moet ik uitschakelen?Het kiezen van de tijd: wanneer ga ik een bepaalde taak aanpakken?Hoeveel tijd moetik voorzien om tot het gewenste resultaat te komen? Hoeveel tijd heb ik nodig om allesnog eens te herhalen? Wanneer leer ik het gemakkelijkst?

ControleHet sturen en bewaken van het leerproces. Je kijkt als het ware over je eigen schoudermee om na te gaan of alles naar wens verloopt en of je eventueel moet bijsturen. Jestelt je vragen waarmee je de eigen aanpak controleert en nagaat of je de gewensteresultaten bereikt.- Waarmee ben ik bezig? Was dat de bedoeling?- Doe ik de goede dingen?- Doe ik de dingen wel goed?- Breng ik genoeg afwisseling in de activiteiten?- Gebruik ik de juiste bronnen?- Word ik niet teveel afgeleid?- Hoe komt het dat ik mij niet kan concentreren?- Waarom ben ik vandaag niet gemotiveerd ? Waar loopt het fout?- Waarom begrijp ik het niet?- Ben ik voldoende actief bezig?- Zou ik niet beter een schema maken? Notities nemen? Een oefening maken? - Een voorbeeld bedenken? Zou ik vroegere leerstof best eens herhalen?- Wat moet ik doen om fouten te verbeteren of te voorkomen?- Wat moet ik over mijn aanpak voor de volgende keer onthouden?


Bij zelfstandig leren vul je de leerfuncties dus zelf in. Maar dat is niet alles. Het leerprocesdraait niet alleen om je hersenen, leren gaat ook steeds gepaard met emoties en die kun-nen het leren zowel positief als negatief beïnvloeden.

Het komt er dus op aan je eigen gevoelens onder controle te houden en negatieve emotiesuit te schakelen. Stress en faalangst werken remmend bij het leren. Daarom is het belang-rijk de factoren die stress en faalangst in de hand werken te leren herkennen en onder con-trole te krijgen.

Emoties als ‘je gemotiveerd voelen’, ‘er zin in hebben’, ‘je uitgedaagd weten’ hebben daar-entegen een positieve invloed op het leren. Deze gevoelens kunnen opgewekt worden doorje eigen mogelijkheden realistisch in te schatten, een haalbare werken tijdsplanning op temaken en positieve verwachtingen in te bouwen over verloop en resultaat van het leerproces.

Je leergedrag wordt sterk bepaald door je persoonlijke opvattingen over leren. Als voor jouleren het opnemen van kant en klare informatie is, dan zal je vooral proberen alles ‘vanbuiten’ te leren . Deze manier van werken geeft problemen als je de kennis moet toepassenof wanneer er gepeild wordt naar het inzicht dat je in de leerstof verworven hebt.

Onze visie op leren bepaalt grotendeels onze leerstijl. We hebben de neiging om steedsdezelfde leeraanpak te gebruiken en ons niet aan te passen aan de verschillende leerdoe-len of omstandigheden.

Zo denken we vaak dat we goed leren als we de leerstof overschrijven. Dat is ook belang-rijk als we woorden foutloos willen leren schrijven maar bij het instuderen van geschiedenisheeft dat weinig zin. Dan kunnen we de leerstof veel beter schematiseren.

Het is belangrijk je bewust te zijn van je eigen leerstijl. Die moet aangepast zijn aan het doeldat je wil bereiken. Als de resultaten tegenvallen moet je je leerstijl herzien. Vraag dan eensaan anderen hoe zij het aanpakken of probeer zelf een andere werkwijze en ga na of je opdie manier beter of sneller leert. Je kan natuurlijk ook je mentor om raad vragen.

3.2. Affectieve factoren3.2. Affectieve factoren

3.3. Leerstijl3.3. Leerstijl

6


�

7

We onthouden:

Actief: Je behaalt betere resultaten als je actief met de leerstof omgaat.

Affectie: Gevoelsmatige factoren beïnvloeden je leren. Tracht negatieve gevoelens Affectie: onder controle te houden.

Constructief: Leer niet zomaar van buiten. Structureer de leerstof, maak schema's en Constructief: toepassingen, denk creatief.

Doelgericht: Bepaal voor jezelf duidelijke en concrete leerdoelen. Ze geven richting Doelgericht: aan je leren.

Leeropvatting: Je opvatting over leren bepaalt in grote mate je leerstijl. Stuur bij als Leeropvatting: dat nodig is in functie van je leerdoel.

Reflectie: Kies bij elke leertaak de geschiktste aanpak. Stuur bij als de verhoopte resul-Reflectie: taten uitblijven. Denk na over je leeraanpak in het algemeen.

Toepassingen: Denk na over de toepassingsmogelijkheden van wat je leert.

Verantwoordelijk: Voel je verantwoordelijk voor je leren. Leren is jouw persoonlijke Verantwoordelijk: zaak.

Zelfevaluatie: Wees kritisch voor jezelf. Hou je doel voor ogen en ga na hoe je leert.

We onthouden:


Zoals gezegd verstaan wij onder leren ‘het zich op een actieve en constructieve wijze eigenmaken van informatie’. Bij BIS krijg je in hoofdzaak te maken met geschreven informatie.Daarom besteden we in deze gids aandacht aan het bestuderen van schriftelijke teksten encursussen.

Lezen is dan uiteraard een belangrijke activiteit. Er zijn vele manieren om een tekst te lezen.Wie een boek leest om zich te ontspannen, leest anders dan iemand die van een tekst eenstudie maakt. In een telefoongids of catalogus lezen we zoekend tot we de gewenste infor-matie gevonden hebben; we lezen dan niet alles. Als we een scriptie willen schrijven, lezenwe meerdere teksten om ons te documenteren. Wie zich voorbereidt op een examen zal stu-derend lezen en ervoor zorgen dat hij het geleerde kan onthouden en weergeven.

We lezen altijd met een bepaalde bedoeling. Het doel bepaalt de manier waarop we lezen.In dit verband wijzen we op het belang van een optimale leessnelheid. De leessnelheid is nietalleen afhankelijk van het leesdoel, maar ook van de aard van de tekst. Een gedicht lezenwe trager dan een krantenartikel. Algemeen kunnen we echter stellen dat het moeilijk wordtom een tekst te begrijpen als we te traag lezen.

Om begrijpelijk te zijn, moet informatie die samen hoort ( een korte zin, een aantal woor-den) immers ook samen ter beschikking blijven in ons werkgeheugen. De snelheid waarmeewe lezen wordt onder meer bepaald door onze ogen: ze springen als het ware over de let-tertekens heen, stoppen even om het beeld vast te houden ( fixeren) en springen ook weleens terug (regressie).

We kunnen onze leessnelheid opdrijven door grotere oogsprongen te maken, de fixatietijd inte korten en minder regressies te maken. De woorden binnensmonds mee zeggen remt deleessnelheid af. Toch doen ook geoefende lezers dat wel eens bij zeer moeilijke teksten.

4. Het verwerken van geschreven 4. informatie4. Het verwerken van geschreven 4. informatie

Goed lezen betekent zeker niet altijdsnel lezen. Goed lezen is flexibellezen, dit wil zeggen:

- je snelheid aanpassen aan je- doel: verkennend lezen gaat veel - vlugger dan diep ingaan op een - tekst.- je snelheid aanpassen aan het - soort van tekst: een moeilijke - synthese of een belangrijke defi-- nitie zal je trager en grondiger - lezen dan een inleidende tekst.

4.1. Lezen4.1. Lezen

�

8


Bij studerend lezen proberen we de geschreven informatie te begrijpen en om te vormen totbruikbare en toepasbare kennis. Om dit zo efficiënt mogelijk te doen, doorlopen we een aan-tal fasen die samenvallen met de leerfuncties: voorbereiding, de actieve verwerking, herha-ling en reflectie.

We doorlopen deze fasen bij elk leermoment. Een leermoment is een tijdsperiode die jebesteedt aan je studie, bijvoorbeeld zaterdagvoormiddag van 9 tot 11 uur. Zo’n leermomentkan variëren in duur, afhankelijk van je concentratievermogen of de aard van de leerstof.

De opdeling in fasen is wat kunstmatig. Bij iemand die vlot leert, lopen deze fasen wel eensdoor elkaar. Maar de ervaring leert ons dat deze opdeling een hulpmiddel kan zijn bij hetontleden en eventueel bijsturen van je eigen leergedrag. Soms blijven de verhoopte resul-taten uit omdat we bij het leren belangrijke stappen overslaan of onvoldoende uitwerken.

De voorbereiding delen we op in een planningsfase en een oriënteringsfase.

PlanningJe maakt als het ware een contract op voor jezelf over hoe je de leerstof gaat aan-pakken.- Wat ga ik precies studeren?- Wat wil ik kunnen?- Wat moet ik doen om dat te bereiken?- Welk materiaal heb ik nodig?- Hoeveel tijd wil ik hieraan besteden?- Hoe controleer ik of ik op de juiste wijze werk?- Hoe kan ik tonen dat ik het kan?

OriëntatieOverloop vluchtig de hele tekst zodat je zicht krijgt op het geheel en op delen diebelangrijk zijn voor de opdracht of het gestelde doel. Je hebt dan een kapstok waar-aan je bij het eigenlijke lezen de informatie kan ophangen.

4.2. Studerend lezen4.2. Studerend lezenTips voor planning

- Bepaal welke leerstof je gaat

- studeren: welke les, welk onder-

- deel.

- Denk na over wat je gaat doen:

- woordenschat leren, een schema

- maken, vraagstukken oplossen…

- Zorg ervoor dat je het nodige

- materiaal bij de hand hebt: woor-

- denboek, atlas, lijst met formu-

- les, schrijfgerief, kladblok...

- Bepaal vooraf voor jezelf een

- pauzemoment en het tijdstip dat

- je stopt.

- Plan een moment om jezelf te

- overhoren of laten overhoren.

- Voorzie tijd om even na te den-

- ken over je aanpak.

Tips voor oriëntatie

- Vraag je af wat je al weet over

- het onderwerp uit vorige lessen,

- uit andere cursussen,via media

- als radio, televisie en internet,

- uit gesprekken met je kinderen,

- vrienden of collega’s…

- Slalom door de tekst en ga op

- zoek naar signalen.

- Bekijk de titels, ondertitels en

- tussentitels. Ze zeggen iets over

- inhoud en opbouw van de

- tekst. Let op typografische signa-

- len zoals een ander lettertype,

- onderstrepingen, kaders, afwij-

- kende marges en regelafstanden.

- Zoek naar signaalwoorden die

- iets aangeven: een voorbeeld

- (ter illustratie, bijvoorbeeld,…),

- (een tegenstelling ( anderzijds,

- maar,…), een opsomming

- (eveneens, daarbij, vervolgens…),

- een volgorde ( eerst, daarna,

- voorafgaand,….) een conclusie

- (als besluit, samenvattend,…)

- Bekijk de tekeningen, foto’s en

- schema’s. Ze geven je ook een

- idee van de inhoud.

4.2.1. Voorbereiding

��

9


Na de voorbereiding kan je beginnen met het studerend lezen. Je bewerkt de leerstof : jebegrijpt en onthoudt ze zodat je ze kan gebruiken en toepassen. Het komt er vooral op aande leerstof te ordenen, samen te vatten en te schematiseren, verbanden te leggen en op tezoeken wat je niet begrijpt.

Een vragende houding is daarbij een uitstekend uitgangspunt. Via vragen kan je de opbouwvan een tekst achterhalen, kerngedachten opsporen en controle krijgen over de inhoud.

Stel jezelf voortdurend vragen.Heel eenvoudige vragen helpen je al een eind op weg: wie, wat ,wanneer, waarom, hoe-veel, waar, voor wie…

Andere vragen zijn: som op, vergelijk, geef de oorzaken , de gevolgen, de kenmerken…Zet titels of ondertitels om in een vraag en zoek het antwoord in de tekst.Vragen om de inhoud te controleren: over wie of waarover gaat het? Wat wordt bedoeld met…? Welke elementen worden hier opgesomd? Worden er voorbeelden gegeven en zijnze belangrijk? Hoe wordt een bepaald begrip gedefinieerd?Vragen om zichzelf te verplichten bijkomende informatie op te zoeken: wie is? Waar ligt?Wanneer gebeurde? Ken ik die definitie nog? Waar vind ik?Vragen om klaarheid te brengen in de structuur: hoeveel oorzaken worden gegeven? Welkegevolgen/conclusies worden getrokken? Hoeveel elementen zitten er in de definitie? Hoeveelkerngedachten geeft de tekst? Welke illustraties staan bij de tekst en wat is hun belang?Aantekeningen maken bevordert het actief studeren.

Je kan aantekeningen maken in de tekst zelf: aantekeningen maken in de marge, tekstonderstrepen of aanduiden met fluorescerende stiften, belangrijke woorden of begrippenomkaderen, pijlen tekenen om verbanden aan te duiden, opsommingen nummeren, uitroep-tekens plaatsen bij belangrijke woorden, begrippen, definities of alinea’s.

Je kan aantekeningen maken op steekkaarten of in een schrift: schema’s, samenvattin-gen, tekeningen, grafieken, tabellen, woordenlijsten, definities… Het voordeel is dat je dezeaantekeningen later makkelijk kan gebruiken bij het herhalen. Vergeet niet duidelijke verwij-zingen naar de oorspronkelijke tekst te voorzien.

Ook weerbarstige leerstof moet overwonnen worden. Sommige leerstof kan je moeilijk inje geheugen prenten: vreemde woorden, moeilijke begrippen, ingewikkelde definities,verwarrende data, namen en kenmerken. Eenvoudige middeltjes kunnen je dan helpen: metde beginletters van de te onthouden woorden een nieuw woord maken, de woorden latenrijmen of in een bepaald ritme zetten, ze in verband brengen met een persoonlijke ervaringof op een plaats hangen waar je ze vaak ziet…

Na de voorbereiding kan je beginnen met het studerend lezen. Je bewerkt de leerstof : jebegrijpt en onthoudt ze zodat je ze kan gebruiken en toepassen. Het komt er vooral op aande leerstof te ordenen, samen te vatten en te schematiseren, verbanden te leggen en op tezoeken wat je niet begrijpt.

Een vragende houding is daarbij een uitstekend uitgangspunt. Via vragen kan je de opbouwvan een tekst achterhalen, kerngedachten opsporen en controle krijgen over de inhoud.

Stel jezelf voortdurend vragen.

4.2.2. Grondig verwerken4.2.2. Grondig verwerken

Tips

Lees de tekst in zijn geheel of deel

per deel, afhankelijk van de lengte of

de moeilijkheidsgraad.

- Zoek verbanden tussen de ver-

- schillende zinnen

-Tracht de kerngedachte van een

- alinea te achterhalen.

- Verwerf inzicht in de opbouw van

- de tekst.

- Ontcijfer symbolen, tekens en

- afkortingen.

- Bestudeer de tabellen, grafieken

- en schema’s. Zij geven in

- beknopte vorm veel informatie

- leer. Lees ook de onderschriften

- of titels zodat je de illustraties

- juist interpreteert. Leg het ver-

- band met de geschreven tekst.

- Lees ook tussen de regels: soms

- moet je verder kijken dan de let-

- terlijke betekenis.

- Zoek de betekenis van woorden

- en uitdrukkingen die je niet

- begrijpt op in een woordenboek,

- een encyclopedie, andere

- naslagwerken of via het internet.

- Breng de tekst in verband met

- wat je al weet, kent en kunt.

�

10


HerhalenLeren heeft maar resultaat als de nieuwe informatie in je geheugen blijft zitten. Om dat tebereiken,volstaat het niet de leerstof grondig te verwerken, je moet ze ook herhalen. Datgebeurt best op verschillende momenten: onmiddellijk na de verwerking maar ook nadien,op geregelde tijdstippen.

Het is ook belangrijk dat je na verschillende onderdelen ook het geheel herhaalt of de moei-lijkste stukken eens herneemt. Als je geregeld herhaalt, zal je het geheel beter snappen,nieuwe verbanden en voorbeelden vinden, tot nieuwe inzichten komen. Door te herhalenbreidt de kennis in je langetermijngeheugen uit. Je houdt de leerstof dan voor een langeperiode in je geheugen vast.

Als je de leerstof eigenlijk onder de knie hebt, kan je alles nog eens herhalen, bijvoorbeeldbij de voorbereiding van een examen. Je gaat dan op zoek naar kennis die opgeslagen is inje langetermijngeheugen. Dat gaat makkelijker als de kennis daar goed geordend is, netzoals je in een kast waar alles op zijn plaats ligt alles makkelijker kan terugvinden.

ReflecterenZoals we al eerder gezegd hebben, is het van het grootste belang om na te denken over demanier waarop je leert. Uit onderzoek blijkt dat mensen die gemakkelijk leren meer reflecte-ren over hun leren dan anderen. Zij stellen zich voortdurend vragen over hun leeraanpaken verbeteren daardoor hun aanpak en de resultaten.

4.2.3. Herhalen en reflecteren4.2.3. Herhalen en reflecteren

Tips voor herhalen

Afhankelijk van de leerstof kan je:

- de tekst letterlijk weergeven

- (opzeggen of opschrijven) bij

- definities of de vertaling van

- woorden.

- de tekst met je eigen woorden

- weergeven (parafraseren).

- conclusies formuleren bij gedeel-

- ten van de leerstof.

- toepassingen maken en de leer-

- stof hernemen als je dreigt vast

- te lopen.

- de tekst heropbouwen aan de

- hand van je schema’s en steek-

- kaarten en controleren of je dat

- correct doet.

- woorden of begrippen oefenen

- door gedeelten van de tekst te

- bedekken.

- jezelf testen aan de hand van de

- inhoudstafel of trefwoorden die

- je hebt genoteerd.

Tips voor reflecteren

Keer terug naar de vragen uit je voor-

bereiding en ga na of je het contract

met jezelf hebt nageleefd. Onthoud

ook wat je kan helpen bij een volgend

leermoment.

- Heb ik gestudeerd wat gepland

- was? Was mijn plan wel haal-

- baar?

- Heb ik mijn leerdoel voldoende

- voor ogen gehouden en was dat

- leerdoel voldoende duidelijk?

- Waren mijn leeractiviteiten

- efficiënt? Wat had ik beter

- anders aangepakt?

- Had ik het nodige materiaal bij

- de hand?

- Heb ik mijn tijd goed gebruikt?

- Had ik voldoende tijd voorzien?

- Heb ik mijzelf voldoende en

- nauwkeurig gecontroleerd?

- Kan ik nu wat ik wilde kunnen?

�

11


5. Samenvattend schema5. Samenvattend schema

12

Planning=

vóór deleertaak

Waarover gaat het?

Wat moet ik kennen?

Wat moet ik kunnen?

Hoe ga ik het aanpakken?

Reflectie=

tijdens enna de leertaak

Waarover ging het?

Wat moest ikkennen?

Wat moest ik kunnen?

Heb ik de juiste

activiteiten verricht?

Bij elke leertaakBij elke leertaak

Onderwerp Leerdoelen Leerstappen


13* Handige memokaart op de achterflap.

Welk materiaal heb ik nodig?

Hoe ga ik mezelfcontroleren?

Hoeveel tijd isbeschikbaar?

Hoe ga ik na of mijn leerdoel

bereikt is?

Heb ik de goedehulpmiddelen goed

gebruikt?

Heb ik mijzelfvoldoende en

goed gecontroleerd?

Was de voorziene tijdvoldoende?

Heb ik mijn tijd goed gebruikt?

Kan en ken ik wat ik moet kunnen

en kennen?Heb ik de taak

op de meest efficiëntemanier aangepakt?

Leermiddelen Controle Timing Demonstratie


Planning=

vóór de leertaak

Reflectie=

tijdens en na de leertaak

7. Memokaart

Waarover gaat het?

Wat moet ikkennen?

Wat moet ik kunnen?

Hoe ga ik het aanpakken?

Welk materiaal heb ik nodig?

Hoe ga ik mezelfcontroleren?

Hoeveel tijd is beschikbaar?

Hoe ga ik na of mijn leerdoel bereikt is?

Waarover ging het?

Wat moest ikkennen?

Wat moest ik kunnen?

Heb ik de juisteactiviteiten verricht?

Heb ik degoede hulpmiddelen

goed gebruikt?

Heb ik mijzelfvoldoende en

goed gecontroleerd?

Was de voorziene tijdvoldoende?

Heb ik mijn tijdgoed gebruikt?

Kan en ken ik wat ik moetkunnen en kennen?

Heb ik de taak op de meestefficiënte manier aangepakt?

Onderwerp

Leerdoelen

Leerstappen

Leermiddelen

Controle

Timing

Demonstratie

Bij elke leertaakBij elke leertaak


Koning Albert II-laan 15, 1210 BrusselGratis infolijn: 0800/92 370 - fax: 02/553 96 15

[email protected]


Gids voor zelfstandig leren - HuisOnderwijs Educatief · Gids voor zelfstandig leren 155036/Broch...

Documents

Transcript of Gids voor zelfstandig leren - HuisOnderwijs Educatief · Gids voor zelfstandig leren 155036/Broch...