GEWILD GEWELD

PHILOS ofisch cafe

19 mei 2009

www.VANDESANDEINLEZINGEN.nl

Inhoud

Geweld

Willen

Beleving

WIJ-ZIJ

GEWELD

WAT ?• Voorbeelden:

• Fysiek gevecht: zinvolheid, krachtsverschil, spelvorm • Verbaal geweld: Echt of metafoor?• Vandalisme: pubervorm, brandstichting, stadsvernieuwing• Oorlog: leger of bevolking, burgeroorlog

• Definitie : • Invloedspoging die zich baseert op (fysieke?) kracht• Geëscaleerde invloedspoging• Schade toebrengen aan iets• Oorzaak van verschil tussen ideaal en werkelijkheid (Galtung)

• Vragen:• Kan een muis geweld gebruiken tegen een kat? (overmacht) • Is een duel geweld? Bestaat overheidsgeweld? (normen & regels)

• Is verschil emotioneel-instrumenteel vol te houden?

Perspectieven op geweld• Politiek: middel om eigen wil te laten prevaleren

• Sartre: institutioneel geweld rechtvaardigt revolutionair geweld

• “For in the first days of the revolt you must kill: to shoot down a European is to kill two birds

with one stone, to destroy an oppressor and the man he oppresses at the same time: there remain a dead man, and a free man; the survivor, for the first time, feels a national soil under his foot.”

• Utopisten: geweld is middel om ideale staat te bereiken

• Vroege ethologen: geweld is een natuurlijk instinct

• Lombroso: Geweld is een atavisme

• Kant: we kunnen het hart van een man beoordelen op grond van zijn behandeling van dieren.

© 2006 JP van de Sande RuGWat is agressie?• Letterlijk: toenaderen (in plaats van vluchten)

• Alle dieren kennen een Fight/Flight mechanisme

• Zeer snelle en omkeerbare beslissing ogv schatting

• Twee soorten A: Binnen Soort (affectief) en Tussen Soorten (prooi)

• Affectief Systeem kent vele remmen en controlemechanismen– instinctief: Niet te ver gaan, Dominantie, Schattigheid– Cultureel: normen, formele aspecten, wetten en

practische bezwaren (cf Elias)

• Prooi systeem veel minder. (cf ontmenselijking)

© 2006 JP van de Sande RuGAGRESSIE: NEUROLOGISCH ONDERZOEK (McEllistrem, 2004)

Electrische of chemische stimuleringvan hersengebieden (Limbisch systeem: Hypothalamus,Amygdala, e.a.)

Gevolg: twee typen agressie

(afh. van localisatie):

Affectieve aanval (Hypothalamus)

Prooi-aanval (Amygdala e.a.)

Vraag is: wat gebeurt bij stimulering: activatie gedragsmechanisme

Of verandering waarneming omgeving? (NB: er is altijd omgeving)

Een belangrijk modern probleem?

Ik waarschouw nog een keer!O ja? Kom maar op!

© 2006 JP van de Sande RuGToch niet zo modern

Agressie als ‘normaal’ verschijnsel, historie

1700 1800 1900 2000

MARTELING

DUELS

DOODSTRAF

VUURWAPENGEBRUIK

VUURWAPENBEZIT

VERKRACHTING

VROUWEN SLAAN

KOLONIALISME

VECHTERIJ

KINDEREN SLAAN

VERZET TEGEN OVERHEID

Zie ook Pinker, A Hist.of Violence

New Republic,2007

Wat is veranderd?• Aantal mensen is enorm toegenomen• Daarom wordt beheersing van emoties gevraagd• Overheid heeft een bijna totaal geweldsmonopolie• De perceptie van geweld is sterk veranderd:

• Werkelijk geweld is sterk verminderd

• Imaginair geweld is sterk toegenomen

• De techniek is enorm dominant geworden• De techniek staat ons ‘onpersoonlijk geweld’ toe

•

WILLEN

© 2006 JP van de Sande RuGWat is waarheid? Twee visies• Immanuel Kant: waarheid bestaat wel (das Ding an sich),

maar we kunnen hem niet kennen

• Daarom zijn vele verschillende meningen over één zaak mogelijk

• Daarom is zorgvuldige toetsing van meningen nodig

• Wetenschap reduceert chaos maar lost niet op

• Thomas: Things that people believe to be real, are real in their consequences

• Waarheid is daarom een te abstract begrip

• Waarheid is eerder een waarde dan een feit

• Feiten kunnen dus meer of minder waar gevonden worden

• De verwachte consequenties spelen hierbij een grote rol

• 2 dimensies beinvloeden waarheids-gevoel sterk: Angsten en Wensen

© 2006 JP van de Sande RuGInvloed & Macht• Machiavelli (1513) Macht is iets dat je kunt bezitten.

Om hem niet te verliezen zijn soms drastische maatregelen nodig

• Hobbes (1651) Natuurstaat mens is oorlog van allen tegen allen. Om dat te reguleren is staatsmacht nodig (Leviathan)

• Nietzsche (1885) Mens, maar ook natuur, heeft machtswil. Wille zur Macht. Wil is wat een noodzaak heeft.

• Adler (1920) Macht is de basis van het menselijke denken en voelen. Minderwaardigheidscomplex.

© 2006 JP van de Sande RuGConflict (Herakleitos, 600 BC)

Alles stroomt

Men kan geen twee keer in dezelfde

Rivier stappen

De oorlog is de vader

van alle dingen,

de koning van alle dingen

conflict (Herakleitos, 600 BC)

EENHEID VAN DE TEGENDELEN

Tegenovergestelde spanningen zijn op elkaar afgestemd. Is dat het goede van het conflict, dat in de strijd tegendelen

samenwerken om een beweging te scheppen die harmonie is?Herakleitos gaat hierin ver: "Goed en kwaad zijn één."Ook hier zien we weer het Griekse gevoel voor een kosmische

rechtvaardigheid: de strijd van de tegendelen zal nooit uitlopen op de volledige overwinning van één er van.

Denk ook aan de "struggle for life" van Darwin en aan de dialectiek van Hegel: These en Antithese brengen samen de Synthese voort.

© 2006 JP van de Sande RuGconflict• THOMAS HOBBES

De mens is de mens

tot wolf

De oorlog van allen

tegen allen

Door ingrijpen staatsmacht [LEVIATHAN] kan dit gereguleerd.

© 2006 JP van de Sande RuGConflict (Nietzsche)My idea is that every specific body strives

to become master over all space

and to extend its force (--its will to power:)

and to thrust back all that resists its extension.

But it continually encounters similar efforts on the part of other bodies and ends by coming to an arrangement ("union") with those of them that are sufficiently related to it:

thus they then conspire together for power.

And the process goes on

© 2006 JP van de Sande RuGTwee manieren van denken

Idealisme• Georg W.F. Hegel (1770-1831)

• Leende term van Herder (Geist der Völker & Zeite)

– Er zijn eeuwige waarden & ideeën

– Deze ontwikkelen zich lineair

– Doel is “het absolute”

• De verandering uit zich in ZEITGEIST– Kracht, stroming, tendens kenmerkend voor tijdperk– Universeel, maar ongrijpbaar en onzichtbaar– Uit zich in: Gedachten, ideeën, emoties, beslissingen,

inschattingen, waarderingen, doelen– En dus in het wereldbeeld

BELEVING

Geweldsontwikkeling kent traagheid (Chaos model)

ST

ER

KT

E

GE

WE

LD

STERKTE CONFLICT

Plezier in geweld

WIJ-ZIJ

© 2006 JP van de Sande RuGGEMEINSCHAFT: GROEP

STATUS

INCLUSION

KERNGROEP

PERIFERE LEDEN

Formele vs Informele hierarchie

gesellschaftgemeinschaft

© 2006 JP van de Sande RuGConflict is bron en gevolg van crisisVRIEND VIJAND

MENS ROBOT

VERZETSSTRIJDER TERRORIST

HELD GEK of ROEKELOZE

goed slecht

dapper lafsterk zwak MAAR GEVAARLIJK

taai koppig

WIJWIJ ZIJZIJ

© 2006 JP van de Sande RuGIntergroepsconflict

COMPETITIE

MACHTSTACTIEKEN

CATEGORISATIE

C

O

N

F

L

I

C

T

EXT.ATTRIBUTIE

MISPERCEPTIE

IN- OUT BIASSTEREOTYPEN MOREEL (DIABOLISERING)

VIRIEL

COMMITMENT

RECIPROCITEIT

AROUSAL

C

O

N

F

L

I

C

TCOHESIE

IN-G-COOPERATIE

substantial

procedural

personal

ConclusiesAgressie is normaal

Geweld misschien niet

Maar beiden zijn van alle tijden

Maar niet altijd en overal hetzelfde

Geweld impliceert krachtsverschil

In westen wordt geweld onderdrukt

Maar het bestaat wel degelijk

Publieke opinie heeft weinig effect