Nachten van het Onderwijs Gent, Arteveldehogeschool, 19 april 2016

-2-

InhoudInhoud.......................................................................................................................................2De5NachtenvanhetOnderwijsinhetgeheelvandecampagneVanLeRensbelang.............3Deresultatenvande50dagen.................................................................................................5MartinValcke:‘Viersoortenverwachtingen’............................................................................9Eenreflectiedoortweevan‘de10’........................................................................................10Deeersteronde.......................................................................................................................12De2eronde.............................................................................................................................23Nabeschouwing.......................................................................................................................27

-3-

De5NachtenvanhetOnderwijsinhetgeheelvandecampagneVanLeRensbelangSitueringvandeNachtenOnderwijsiseenzaakvaniedereen.DaaromgeeftdeVlaamseoverheidditvoorjaarzoveelmogelijkmensenenorganisatiesdekansombijtedragenaanhetdebatoverdeherzieningvandeeindtermen.Hetdebatisopgebouwduitverschillendebouwstenen:de50dagenvanhetOnderwijs,5provincialeNachten,eenOnderwijsfestivaleneenreeksworkshopsinhetVlaamsParlement.De50dagenvanhetOnderwijsTussen1februarien23maartorganiseerdenLevuurenpartnersopdewebsitewww.onson-derwijs.beeeneerstegedeeltevanhetbredemaatschappelijkedebat.Hetdebatwerdzowelonlinealsfysiek,overalinVlaanderengevoerd.Iedereenkonhieraandeelnemen,naregistra-tieophetplatform.OokopTwitterenopFacebookposttenduizendengeïnteresseerdenhunmeningoverde#eindtermen.Anderenorganiseerdenzelfeendebatmethunachterban,col-lega’s,vrienden,reageerdenopideeënvananderedeelnemers,deeldenhunfavorietevoor-stellen...Dit gedeelte is afgesloten,maarde resultatenblijven toegankelijk viadewebsitehttp://onderwijs.vlaanderen.be/nl/ons-onderwijs.Levuurbrachtzeooksamenineentussen-tijdseanalyse.Dezevormdedebasisvoorde5NachtenvanhetOnderwijsdieplaatsvondenindetweedehelftvanapril,eentjeinelkeprovincie.De5NachtenvanhetOnderwijsElkeNachtofavondstarttemetdepresentatievanderesultatenuitde50dagenvanhetonderwijs.Daarnavolgdebijwijzevaninleidingopde‘Nacht’telkenseenreflectiedooreenexternesprekeruitdeaca-demische wereld. Ook na-men hier op elk van deNachtenéénoftweevandeleden van ‘De 10’ hetwoord. Zij zijn een groepjescholieren, de Ambassa-deursvandecampagne‘VanLeRensbelang’binnendescholen,dievannabijhetmaatschap-pelijkedebatoverdeeindtermenvolgenenmeesturen,daarinbegeleiddoordeVlaamseScholierenkoepel.Divers samengestelde groepen van deelnemers (ouders/burgers, scholieren, leerkrachten,maatschappelijkestakeholders,...1)kregenopdeNachtendevoorlopigeresultatenvoorge-legdomverderuittediepen.

1InGentteldenwe80deelnemers.Tweederdendaarvan(gemiddeldeoverdevijfnachten)warenactiefinhetonderwijs.Ruimeenkwartwarenleerkrachten.Gemiddelddehelftmeervrouwendanmannen.

•Maandag18april,Torhout,ProvincieWest-Vlaanderen,CampusVives.•Dinsdag19april,Gent,Arteveldehogeschool,CampusKantienberg•Maandag25april,Hasselt,HogeschoolPXL,CampusVildersstraat•Dinsdag26april,Antwerpen,CampusGroenplaats,KareldeGrote-Hogeschool•Vrijdag29april,Leuven,UCLL,CampusHertogstraat(Heverlee)

-4-

Ineeneersterondelagopelketafeleenvandeclusters(zieverder)terbespreking,metdebedoelingomderesultatenscherpertekrijgen.Decentralevragendaarbijwaren:Watisbin-nenelkvandeclustersdeéchtefundamentelebagagedieiedereenmoetmeekrijgen?Watmisschienniet?Welkekwestiesmoetenverderbesprokenenbediscussieerdworden?Debedoelingvandetweederondewasommeerreliëfaantebrengen.Watisprioritairinhetgeheelvandezeclusters,enwatmisschientochietsminder?Envooralwaaromofwaaromniet?HetOnderwijsfestivalOpvrijdag13mei2016werdhetmaatschappelijkedebatgevoerdinhethartvanonzedemo-cratie,hetVlaamsParlement.Allebetrokkenstakeholders,ouders,onderwijsmensen,scho-lierenenparlementariërsgingenermetelkaaringesprektijdenseeninteractiefOnderwijs-festivalmetallerhandewerkvormeneneenuitgebreidenheeldiversprogramma.WorkshopsinhetVlaamsParlementTotslotvindenindeschootvandeCommissieOnderwijsvanhetVlaamsParlementnogeenreeksworkshopsplaatsovereenaantalcentraleresultatenvanditdebat.Nadezomervakan-tiedenkenParlementsledensamenmetstakeholdersenexpertsnaoverdeconsequentiesvan hetmaatschappelijke de-bat. Die gesprekken vormende aanloop voor het verdereparlementaire en politiekewerk rond de eindtermen inhetnajaarvan2016.Het traject van de VlaamseScholierenkoepelEenspecialeplaats inditpro-cesisweggelegdvoordescho-lieren.DeVlaamseScholieren-koepel (VSK) verzamelde op26februariinhetVlaamsPar-lement50leerlingenduo'svan50 verschillende Vlaamsescholen voor de ‘Dag van de100’.Zobereiddenzezichvooromindedaaropvolgendewekeninhunscholen,metzoveelmogelijkleerlingen,ingesprektegaanoverhunverwachtingenoverdeinhoudvanhetbasis-ensecundaironderwijsvandetoekomst.Daarnaastwerdeengroepjegevormdvan10jonge-rendiealshetwarehetgezichtvormenvandecampagnevandeVSK.NadepaasvakantienodigdedeVSKdepoliticiookuitopeen'realitycheck':eendagjeterugnaarschoolomop-nieuwaandenlijveteondervindenhoehetervandaagindeVlaamsescholenaantoegaat.

-5-

Deresultatenvande50dagenDetalrijkebijdragendiedevelegeïnte-resseerden via allerhandewegen aanhetdebathebbengeleverdwerdenal-lemaalgeanalyseerd.Elk van de ingediende voorstellenkreegopbasisdaarvaneenofmeerco-des en die codes werden naderhandthematisch bij elkaar gebracht in 13clusterswaarmee de deelnemers aandeNachtenaandeslaggingen.Dedertienclustersdievoorliggenzijn:1-ZelfkennisenpersoonlijkeontwikkelingKinderenenjongerenmoetenzichontwikkelentotevenwichtige,veerkrachtige,gezondeenzelfbewustemensendiezichzelfkennenenzogoedekeuzeskunnenmaken.Zezullenzichnietlatentegenhoudendooreentegenvallermaarvolzelfvertrouwenhunpadblijvengaan.•Zelfkennis,•psychischeweerbaarheid,•assertiviteit,•zelfstandigheid,•verantwoordelijk-heidszin,•motivatie,•sport,•doorzettingsvermogen,•verslavingspreventie,•omgaanmetstress,•bewustzijnidentiteit.2–Sociale(intermenselijke)competentiesHetontwikkelenvansocialevaardighedenenhetlerenkennenvanenkunnenomgaanmetdiversiteit(indebreedstmogelijkedefinitie).Ookrespectvolomgaanmetanderemensenenanderemeningen.•Diversiteit,•socialevaardigheden,•communicatievevaardigheden,•omgaanmetanderemeningen,•respectmedemens,•emotioneleintelligentie,•empathie,•omgangsvormen,•seksueleopvoeding,•voorbereidingopouderschap,•omgaanmetdedood.3-ZelfredzaamheidenpraktischecompetentiesKinderenen jongerenmoetenvoorbereidwordenomopeigenbenentestaanenmoetendaarvooreenenanderwetenenkunnen.Zelfredzaamheidomvateenwaaiereenpraktische,financiëleenjuridischekennismaarookandereaspectenvanlevensvaardighedenzoalslerengezondteleven,EHBO,veiligheidenverkeer,...•Financiëlegeletterdheid,•gezondheid,•levensvaardigheden,•EHBO,•zelfredzaamheid,•verkeersdeelname,•juridischegeletterdheid,•voeding,•praktischevaardigheden,•dac-tylo,•NAVO-alfabet,•basisbeginselenvanhetopvoedenvankinderen.

De50dageninenkelecijfers

•19.000actievebezoekers•2.270geregistreerdebezoekersen169organisaties•884uniekebijdragen,meerdan800reactiesen4710likes•945twitteraarsenmeerdan2500tweets•meerdan70persartikelsenTV-enradioreportages•meerdan150debattentelande(10-250deelnemers)

Wie?•Meerdan6/10vrouwen•1/3heeftschoolgaandekinderen•Bijna4/10professioneelactiefinonderwijs,25%leerkrachten,15%leerlingenSO

•Tussen16en76jaar

-6-

4–KennisengebruikvantalenKennisengebruikvanmodernetalenendanvoornamelijkNederlands,FransenEngels.Tweeaspectenstaanhier(gedeeltelijk)tegenoverelkaar:enerzijdshetbelangvancommunicatieenhetvlotkunnengebruiken(vooralmondeling)vantalen,anderzijdshetbelangvaninzichten'taaltheorie'.•Nederlands,•Frans,•taalpraktijk,•Engels,•modernetalen,•Esperanto,•taaltheorie,•Duits,•dodetalen,•spelling,•gebarentaal.5–KritischenprobleemoplossenddenkenKritisch,out-of-the-boxenprobleemoplossenddenkenbetekenendatjongerennietalleszo-maaraannemen,maarmeteenkritischebrilkunnenendurvenkijkenendaarbijhuncreativi-teitinzettenominnovatiefenoplossingsgerichtmetdeuitdagingenvanvandaagenmorgenomtegaan.•Kritischdenken,•out-of-the-boxdenken,•probleemoplossenddenken,•lerenargumen-terenendebatteren,•toekomstvisie.6–KennisvanenomgaanmetpolitiekeenmaatschappelijkevraagstukkenBurgerzin/burgerschapwordtverstaanalswetenhoezichtegedragenals 'goede',geënga-geerdeburgersdieelkaarookhelpen,naasthethebbenvaninzichtindemaatschappelijke,economische,politiekeenmondialecontextwaarinweleven.•Maatschappelijkevorming,•burgerzin/burgerschap,•wereldkennis/mondiaalbewustzijn,•politiekevorming,•historischinzicht,•mensenrechten,•economie,•rechtenenplichten.7–LeercompetentiesKinderenenjongerenmoetenoverdeattitudes,vaardighedenenkennisbeschikkenom(zelf-standig) tekunnenenwillenbijleren.Zehebbenbreed leren leren (metaandachtvoordevolledigeontwikkeling).Zewerdengeprikkeldomeennieuwsgierigehoudingteverwervenenleggeneenuitgesprokenzin(goesting)aandedagomlevenslangteleren.•Lerenleren,•levenslangleren,•nieuwsgierigheid,•levensbreedleren.8–KennisvanenomgaanmetlevensbeschouwelijkeenethischevraagstukkenHetlerenkennenenlerenomgaanmetlevensbeschouwelijkeenethischevraagstukkenhoudtnietalleen indat jongerenopschoolverschillendewereldreligiesen levensbeschouwingenlerenkennen,maarookdatzelerenfilosoferenenethischdenken.Ooklerenkennenvanenlerenomgaanmetnormenenwaarden,wettenen regelsen rechtenenplichtenenmeerspecifiekdemensenrechtenzijnvanleRensbelang.•Filosofie,•godsdienst(en)/levensbeschouwingen,•ethischdenken,•normenenwaarden.

-7-

9–KennisvanenomgaanmetICTen(nieuwe)mediaJongerenzijnICT-vaardigenmediawijs.ZekunnenwerkenmetICTenhebbeneventueelzelfseenbasiskennisvanprogrammeren.Daarnaastkunnenzekritisch(mediawijs)omgaanmetallerhandenieuweenmindernieuwemedia.Gezienhetbelangvanbeeldeninonzemaat-schappijishetrelevantomooktelerencommunicerenmetbeeldenenombeeldentekunneninterpreteren.•Mediawijsheid,•ICT,•programmeren,•beeldgeletterdheid.10–KennisvanenomgaanmetduurzaamheidsvraagstukkenJongerenbeschikkenoverkennisvandefysiekewereldenwetenhoeerzorgzaammeeomtegaan.Zezienhetbelanginvanduurzaamheid,opgrondvanhunkennisvanonzeplaneet/deaardealsnatuurlijk'systeem'.Enzehebbenookvoelingmetdenatuur.•Duurzaamheid,•aardrijkskunde,•natuureducatie,•bewustconsumeren.11–ProfessionelecompetentiesJongerenmoetennietalleendevaardighedenverwervendievereistzijnvoordeuitoefeningvaneenspecifiekvakofberoep.Zemoetenookmeerinhetalgemeenvoorbereidzijnophunlaterejobeneenaantalprofessioneleofarbeidsgerichtecompetentiesontwikkelen,zoalssa-menwerken,flexibiliteit,ambitie,...

-8-

• Arbeidsmarkt, • samenwerken, • ondernemerschap, • projectmatig werken, • ambitie,•flexibiliteit,•leidinggeven,•vergadertechnieken.12-WetenschappelijkeenonderzoekscompetentiesOntwikkelenvan(wetenschappelijke) inzichtenenverbandenkunnenzienen leggen.Doorkennistecombinerentoteennieuwe,'hogere'vormvankenniskomen.Kinderenenjongerenmoetenhiertoeookdejuisteonderzoekscompetentiesenmethodiekenaanleren.Belangrijkhierbijzijnwiskundeenstatistiekenhetintegraalbenaderenvanwetenschappen,technolo-gie,engineeringenwiskunde(STEM).• Onderzoekscompetenties, • holistisch denken/verbanden leggen, • logisch redeneren,•STEM,•wiskunde,•statistischegeletterdheid.13–KennisvanenomgaanmetkunstJongerenmoetenkunstencultuurlerenkennenenervankunnengenieten.•Kunst-encultuurbeschouwing,•Muziek.

-9-

MartinValcke:‘Viersoortenverwachtingen’MartinValckeisprofessorOnderwijskundeaandeUGentMoetmarxismeeeneindtermzijn?Ofmoetenjongerenveeleerwetenwateengezondemaal-tijdinhoudt?Sportisbelangrijkmaarscholenhebbennietaltijdeensportzaal.EnVlaanderenbouwthettheoretischrijbewijsviadeschoolweeraf...MetenkelerakevoorbeeldenwierpValckedeknuppelinhethoenderhok.Erisnogalwatdrukomteverandereninhetonderwijs.Maaromwelkeredenenschuiftmennupreciesdingennaarvoordiescholenmoetendoen,vroegValckezichaf?Overigenssteldehijookvooromteproberenhetwoordje‘moeten’zoveelmogelijktevermijden.Hetkanonzefocusopkennenenkunnenalleenmaarverscherpen.Desamenlevingheeft4soortenredenenomeisenaanhetonderwijstestellen,wistMartinValcke:humanistischeeisen,ontwikkelingseisen,eisenvansocialeefficiënteeneisenvanuithetsociaalmeliorisme.Deeerstecategorievaneisenvaltsamenmetwatweweleensdecanonofhetkolonialecur-riculumnoemen.Hetgaatdaarbijomdeklassiekekennisoverdrachtdieechternietzoneu-traalisalsvaakwordtgedacht.DeRussischevoorsprongtijdensde‘spoetnikcrisis’heeftbij-voorbeelddeheleAngelsaksischesamenlevingeenSTEM-stempelgegeven.Eentweedereeksvaneisenisgerichtopeengezondeontwikkelingvanhetkind,vanuitdeovertuigingdatonsonderwijsharmonischemensenmoetafleveren.

De categorieën 3 en 4 omschrijftValckealsdeideologischeverwach-tingen.Drieisdesocialeefficiëntie:gehoorzame burgers maken. Datkanabsurdeproportiesaannemen,als jeweetdat ‘Heksen’ vanRoaldDahlin17vandeAmerikaanseSta-ten taboe is.Onderdezecategorievallendeeisenophetvlakvanwet-gevingkennen,rijbewijshalen,…Tot slotwilmen via het onderwijsook de maatschappij beter maken(sociaalmeliorisme).Daaromwillenweondermeerkritischemensenaf-leveren, die de toekomstige uitda-

gingenaandurvenendiebijvoorbeeldduurzaamkunnenenwillenleven.ZogoedalsalleeiseneneindtermenkunnenwevolgensValckeineenvandegenoemdeca-tegorieënvatten.Deeerstelijstvaneindtermendateertvaneinddejaren1990.OndertussenzijnerondermeerICT-eindtermenbijgekomenendebekende‘VOETen’(VakOverschrijdendeEindTermen).DoordieopeenvolgendeherzieningenkreeghetheleeindtermenverhaalvolgensMartinValckehetuitzichtvaneen‘typischBelgischeverbouwing’.

-10-

AlsovergangnaardeeigenlijkegesprekkengafValckehetpublieknogenkele inspirerendevragenmee.Ligtergeentegrotenadrukopsocialeefficiëntie,hetklaarzijnvoordejob?Ditterwijldesamenlevingwaarindestartersvannuterechtkomenover15jaaralweeranderszalzijn.Zul-lenwehetLatijnafschaffenofnietenwaarom?Gaanwevoorconformismeofdurvenwekritischemensenafleveren?Welkgewichtmoetendevierclustersaaneindtermenkrijgen?Enwaarom?

Eenreflectiedoortweevan‘de10’ErgysBrocajenPieterStalpaertvertegenwoordigdeninGentde‘10’,eengroepvan10scho-lieren,gecoachtdoordeVlaamseScholierenkoepel(VSK),dieoveraltelandehunleeftijdge-notenmee aanzetten om zich inheteindtermendebattemengen.Ergys Brocaj van de 10 ambassa-deurs van de VSK wees op dekracht van heel uiteenlopendeachtergronden. Vanuit die vast-stellingheeftdeVlaamseScholie-renkoepel de jongeren te landebevraagd, met de bedoeling omonzeVlaamsepoliticitedoenluis-teren naar hen om wie het alle-maal in de eerste plaats draait,naar zijdiedebelangrijkste steminhetdebatzoudenmoetenvor-men.Uitzijndebattenmetanderescholierenonthoudthijvooraldecentraleplaatsdieaandiver-siteitwordtgegevenenhetbelangvanhetlerensamenleveninverdraagzaamheid,metver-schillendeculturenenreligies.ZijncollegaPieterStalpaertgaftoedathijaanvankelijkooknietwistwateeneindtermwas.Hijpleittevoorhetbehoudvandeoudetalen,diehijzietalsdetoegangspoorttotdeheden-daagseliteratuurencultuurendieonsopwegzettenomonzeeigengevoelensinkaarttebrengen.EnPietereindigdetoepasselijkmetSeneca’swoorden:“Nonscholae,sedvitaedis-cimus”.Welerennietvoordeschoolmaarvoorhetleven...

-11-

-12-

DeeersterondeInGentgingenpertafelzeventotachtmenseningesprekrondeenbepaaldecluster.Voorelkvandedertienclusterslagendrievragenvoor.Deeerstetweevragenpeildennaarwatkin-derenenjongerenvolgensdedeelnemersconcreetmoetenlerenoverdecluster.Devragen‘Watwel?’en‘Watzekerniet?’warenvoorelkvandeclustersdezelfde.Dederdevraaggingtelkensdieperinopeenbepaaldaspectvandespecifiekecluster.Watvolgt isde letterlijkeweergavevanwataandeverschillendetafelsopdetemplates isgenoteerd.1.ZelfkennisenpersoonlijkeontwikkelingWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Bewustkiezen:studiekeuze,gezondelevensstijl(voeding,beweging,geenmiddelengebrui-ken,fysiekeenmentalegezondheid,sociaal).

-Reflecteren(zelfreflectie).-Argumenterenenopkomenvoorjezelf.-Socialevaardigheden:neen lerenzeggen,omgaanmetgroepsdruk,steunenhulpdurvenvragen (bijproblemen),gevoelenskunnenverwoorden, (actief)kunnen luisterennaarel-kaar.

-Assertiviteit/weerbaarheid.-Zelfrespect.-Kennismakenmetjetalenten(linkmetzelfsturing).-Jeleerstijlkennen.-Omgaanmetfalen.-Complimentengevenenruimerfeedbackgevenenontvangen.-Verkennen,kansenherkennen.Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Geenkeurslijfwaarinleerlingengedwongenworden.-Geenzelfreflectiedwang.-Hetpuntensysteemhiernietaankoppelen.‘Menssanaincorporesano:ookopschool?Waaromwelofniet.’Eerderwel.Deschoolisimmerseenbelangrijkecontext,waarjongerenheelwattijddoor-brengen.Deschoolheefteengroteinvloed.Doorheendevakken,vakoverschrijdendwerkenverdientdevoorkeur.Ditmoetonderdeelzijnvaneenbredeschoolvisie.Bewegenmoetookeenplaatshebben:lerendoorbewegen.

-13-

2.Sociale(intermenselijke)competentiesWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Empathiealsoefeningincommuniceren.-Vakoverschrijdend(ruimtelaten!).-Omgaanmetmeningen:respectvoldeeigenmeningformuleren(communiceren),dieme-ningopeengoede,onderbouwdemanierbeargumenterenenempathischzijn,actieflerenluisteren.

-Taboeonderwerpennietuitdeweggaan.-Nietmeteenoordelenenveroordelen(zelfendeander).-Genuanceerddenken.-Zichbewustwordenvandeeigenwaardenennormen.-Zelfkennisenzelfreflectiealsbasis:emotioneleintelligentie:inschattenvandeemotiesvananderen,lerenomgaanmetallerhandeemotiesvanjezelfenanderen.

-Diversiteitwaarderenenop-timaalgebruiken.

-Omgaanmetanderemensenenrespecttonen.

-Empathischhandelen.-Bredediversiteit(allesoortenminderheidsgroepen).

Daarbij nogdebedenkingdatleerlingen zich goed moetenvoelen in demaatschappij enindeklas.Watzoudenvolgens julliekin-deren en jongeren zeker nietmoeten leren als het hierovergaat?-Jongerenmoetennietzozeerlerenwatmoetennietmoetmaardienormenenwaardenzelf ondervinden. Geenchecklistdus.

- Geen ‘regels’, anders zullenzenietinstaatblijkenomzelfkritischnatedenken.

- Geen burgerschapsvormingomgeenkopieënvanelkaartemaken.

Welke specifieke opdrachtheeftdeschoolhierinrelatietotandereactorenzoalsoudersenfamilie,jeugdbeweging,sport-clubs,…?

-14-

Deschooldienteenbredeschooltezijn,metbetrokkenheidvanouders,sportclubs,delokalegemeenschap,…Daarkanmenookcrèches,woonzorgcentra,…bijbetrekken.Deschoolkaneenplaatszijnwaarleerlingenlerenmaatschappelijkeverantwoordelijkheidoptenemen(op-komentegenonrecht).3.ZelfredzaamheidenpraktischecompetentiesWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Voelinghoudenmetdebodem(letterlijkenfiguurlijk,grond,groententeelt…),zodatmenweetwateengoedebasisis.

-Bewustekeuzenkunnenmaken,wetenwatjebehoeftenzijn.-Mondigheid,communicatie,assertiviteit.-Inzichtindewerkingvanbedrijven,instituten,…(ambtenarentaalverstaan).-Budgetbeheer(elementenomaanbudgetbeheertedoen).-Zelfzorg,bewustzijnvanemoties.-Kanalenaanreikenomtewetenwaarjewatkanbekomen,waarjehulpvindt.-Gezondkunnenkokenenbepalenwatgoedisvoorjelichaam.-Zakeninhuncontextkunnenplaatsen(bijvoorbeeldalcoholisnietzo‘normaal’alsgezegdwordt).

-Holistischelevenswijze/‘ecosystemisch’denken(alleshangtaanelkaar).-EHBO(bewustzijnvandekanalenwaarlangsmenditkanaanleren).- Leren omgaan metkinderen.

- Ambachtelijk werken folklore beoefe-nen (klusjes zoalsknopen aannaaien,spijkershanteren).

- Verkeersvaardighe-den.

Aldezezakendienenzeer praktijkgerichtverworven te wor-den.Wat zouden volgensjulliekinderenenjon-geren zeker nietmoeten leren als hethierovergaat?-Hiervullenwelievernietsin.Ditkanbetervraaggestuurd,vanuitdeklasofschoolbeslissenwatwewelofnietaanbieden.

-Inelkgevalgeentheoriezonderpraktijk.-Rijbewijshalen.

-15-

Welkespecifiekeopdrachtheeftdeschoolhierinrelatietotandereactorenzoalsoudersenfamilie,jeugdbeweging,sportclubs,…?-Communicatie/samenwerkingtussenalleactoren.-Deideevandebredeschool.-Bedrijvenzijnpermanentepartners.-Afstemmingtussenalleonderwijsniveaus.4.KennisengebruikvantalenWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-WatbetrefthetNederlandsalsonderwijstaalwillenwijhethoogsteniveauvoorlezen,schrij-ven,luisterenénspreken,taalplezierbijiedereen.Elkeleerlingmoetookkunnensplitseninlettergrepen.

-Inverbandmetdevreemde(buur)talenmoetelkeleerlingzichbinneneenmeertaligecon-textkunnenbegevenenbewegen.

Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Wijwillennietalleeneenfocusopcognitiemaarookophetaffectieve.‘Hetlerensprekenengebruikenvaneentaal(taalpraktijk)versushetaanlerenvanspelling-engrammaticaregels (taaltheorie).Wetendedathetéénnietzonderhetanderekan,waarmoetvolgensjulliehetmeestenadrukopliggen?Waarom?Taalpraktijkkrijgtdenadrukmaarmoetondersteunddoortaaltheorie.Eentaalmoetgeïnte-greerdaangeleerdworden.5.KritischenprobleemoplossenddenkenWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Bronnenvaninspiratielerenkennenenverzorgen.-Vaardigheidomtereflecterenoverzichzelf.-Onderscheidkunnenmakentussenfeiten,vooroordelen,meningen,interpretaties.-Begrijpenvandecontextendeachtergrondvanbijvoorbeeldbepaaldeuitspraken,lerenuithetverleden.

-Openstaanvoornieuwekenniseninzichten,werkwijzen.-Durvenuitjecomfortzonetestappen.-360°denkenenhandelen(heeftmetdiecontexttemaken,dehelecontext).-Experimenteren,uitproberen,durvenfalen,tijdenruimtekrijgenomtemislukken,vrijheidkrijgenomdaarvanuitalleinvalshoeken(bijvoorbeeldtaal,wetenschap,kunst)ietsmeetedoen.

-Verantwoordelijkheidlerennemen(uitdagenaangepastaandegroeiendedraagkrachtvandescholier).

-Informatie-enmediawijsheid.-Vertrekkenvanuitlevensechteproblemen,situaties.-Voortbouwenopandermansmening,verderbouwenaaneenoplossing,teamgericht.-Kunnenanalyseren,synthetiserenenrelativeren.

-16-

Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Geenslaafstevolgenwerkboeken.-Geenwerkwijzeopdringen.-Excentriekeantwoordennietafstraffen.-Nietteveelwaardehechtenaanhetresultaat.‘Watzijneigenlijkdemeestgeschiktevakkenomkritischenprobleemoplossenddenken testimulerenenaanteleren?’-Vanuitelkeinvalshoek,alsdiemaarlevensechtis.-Nietvakgerichtmaarverbindenaandisciplines,bijvoorbeeldwiskundeenkunst.-Projectmatigwerken:hetprocesendeargumentatieswordenbeloond,nietzozeerhetre-sultaat,metopenvragenwerkenindiverssamengesteldegroepenenmeteennederigerolvoordebegeleiding.

6.KennisvanenomgaanmetpolitiekeenmaatschappelijkevraagstukkenWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Zorgdragenvoorelkaar:engagement,verantwoordelijkheidopnemen.Geloofincollectieveactie.

-Kinderenalsrechthebbenden.-Democratischonderwijs:discussiëren,argumenterenenluisteren.-Erkenningvanmeervoudigeidentiteit.-Perspectiefwissel,overdegeneratiesheen.-Kritischomgaanmetmedia.-Kruispuntdenken:verbandenleggenindewerkelijkheid.-Echteparticipatie.-Mensenrechtenalsuniverseelkader:gelijkheidvanmanenvrouw,heteenszijnoverbasis-waardenennormenendehistoriekerachterkunnenduiden(geenrelativisme).

-Openhouding.Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Geenpure(feiten)kennis.Kennisisbovendienteeng.Ditmoetverdergaan.-Nietbeperkentoteenvakengeeneenzijdigebenadering.Welkespecifiekeopdrachtheeftdeschoolhierinrelatietotandereactorenzoalsoudersenfamilie,jeugdbeweging,sportclubs,…?-Deschoolkaneenveiligeoefenplaatszijnvoordemocratie,metleerkrachten,…dieexplicietmodelstaan(bredeschool).

7.LeercompetentiesWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Methodiekenomvattekrijgenopinformatie.-Eigenleerstrategielerenkennenentoepassen.-Leerlingenprikkelenomuiteenlopendeleerstrategieëntelerenkennenentoepassen.

-17-

-Leerlingenhebbenhetinzichtdatlerenveelbrederisdanhetschoolseleren.-Deleerlingenontdekkeneenbredekijkopleren,formeeleninformeel,bewustenonbewust.-Openheid,nieuwsgierigheid,wetendathetlastigkanzijnéndeugddoend.Lerenvraagteeninspanning.Wetendatjefoutenmagmaken(lerengaatmetvallenenopstaan).

-Leerlingenbewustmakenvanhunleren.-Zelfevaluatie:heteigenleerproceslereninschatten,evalueren,bijsturen.-ZELFSTURING:deleerlingisinstaatzicheenleerdoeltestellen,daarnaartoetewerkenenhetbijtesturen(leren‘ambitieuze’,uitdagendeleerdoelentestellenvoorjezelf).Ditbleefevenweleendiscussiepunt:mensenkunnenookgelukkigzijnzonderdoelen.

-Vertrouwenhebbenineigenleren.-Hetbesefdatjeveelkanlerenvananderenenaananderen.Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Geenspecifiekeleermethodenopleggen.-Discussiepunt:oordelenovertempo,gevolgdewegvandeleerlingen…-De‘aangeboren’creativiteitmagniettenietgedaanworden.Hoekanjenieuwsgierigheidzogoedmogelijkproberentestimuleren?-Ineenwarme,veilige,rijke,openomgeving:dewereldindeklasendeklasindewereld.-Deleerlingenvoelenzichgoedinhunleeromgeving.-Zehebbengeenschrikomfoutentemaken.-Zevoelenzichmenselijkverbonden.8.KennisvanenomgaanmetlevensbeschouwelijkeenethischevraagstukkenWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Basiskennisvanverschillendereligies(verdraagzaamheid).- Getuigenissen van boeiende en belangrijke religies,wereldbeschouwingenmaar ook hetcontrasttonenmetbijvoorbeeldOostersereligies.

-Nadekenniskomtdevolgendestap:hoeomgaanmet…-Vertellenvanuitdeeigenwereld(verschillendeinvalshoeken).-Thematischbenaderen(bijvoorbeelddevrouw,seksualiteit,…)vanuitverschillendeinvals-hoekenennagaanhoedezekunnenverzoendworden.

-Debatterenendialogeren,luisterennaarelkaar,inrespect.-Zijngevoelens,zorgen,…kunnenuiten.-Openheidtegenoveranderevisiesenopvattingen,omtekomentotpersoonlijkestandpun-tenenintrinsiekemotivatie.

Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Nietbeperkentotverbaaluiten.Allesiscommunicatie.-Nietalleende‘letter’maarookde‘geest’vandewet.-Vanwaarden,wettenenregelsnaardeugden(intrinsiekemotivatie).-Nietpraktiserenvandeeigenreligie.

-18-

‘Isernogplaatsvoorapartelevensbeschouwelijkevakkenopschoolofkiezenwebetervooreenvakwaarineenbreedpaletaangodsdienstenenlevensbeschouwingenwordtbehandeld?Waaromwel/niet?’Nietpraktiserenvanheteigengeloofindeles,maarlerenomgaanmetdiversiteit.Ofwelvervlechteninanderelesseninplaatsvanéénbepaaldvak.9.KennisvanenomgaanmetICTennieuwemediaWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Jongerenlerenprogrammerenwantdatdraaitomlerenredenerenenlogischdenken.-Inpikkenopdeeigeninteressesvanjongeren(niveaubepalen,wantsomsontbreektdeba-siskennis,bijvoorbeeldconfiguratie).

-Netetiquette:hoecommunicerenopsocialemedia?-Jongerenpassenbeeld-ofvideobewerkingsprogramma’stoeenkennendebasisprincipes(geïntegreerddoorheenallevakken).

-Jongerenpassenbasisvaardighedentoe(inverschillendeprogramma’s)enlerenuittezoe-kenhoeeenprogrammawerkt.Zehebbenhiertoeeenopen,reflectievehouding.

-Jongerengaankritischommetdigitaleinfoenhebbengoedezoekvaardigheden.-Jongerenzijninstaatgoedepresentatiestemaken.-Jongerenzijninstaatomtebepalenwelkeprogramma’szehanterenomhundoelteberei-ken.Hetisgeendoelopzichomhetprogrammatekennen.

-Jongerenhebbeninzichtinmedia–industrie&auteursrechten,virtueeleigendomenstaanhierrespectvolenkritischtegenover.

-Ookmetbetrekkingtotethiekensocialemedia.Zegaandusethischommetmedia.- Jongerenschatten inwatheteffect isvanhunomgangmetnieuwemedia,auteursrecht,eigendomsrecht,ethischegrenzen.

-Jongerenlerenomgaanmetdigitaalgeld(bitcoins,…).-Jongerenstaanflexibeltegenovernieuweevolutiesenstaanopenvoornieuweontwikkelin-gen.Geefzealeensruimteomteexperimenteren.

- Jongerenvertalen/vertellendingenaanelkaarende leerkrachten (binneneenduidelijkafgelijndeopdracht).

-Jongerenzijnzichbewustvanhoehetinternetfunctioneertenwelkedeeconomischelogicavandebedrijvenerachteris(beschermingtegenspam,cookies,omgaanmetprivacy).

-Jongerenbewakenhuneigengrenzenentijdsdosering(bijvoorbeeldimpactnegatievebe-richtgevingopgezondheid)enkunnenmediaberichteninhuncontextplaatsen(bijvoorbeeldopiniesopsocialemedia)enkennendebronnenvaneenboodschap.

-JongerengebruikenICTalsmiddel(=adequaatmediagebruik),nietalsdoel.Eerstaandachtnaarhetdoel,danhetmiddel.

-19-

Watzoudenvolgensjulliekin-derenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Geenoudesoftwarepakket-tendieachterhaaldzijn,zelfsbij softwarepakketten toutcourt kunnen we vraagte-kensplaatsen(wel:welkpak-ketwaneer?).- Eindtermen rond gevarenmogen niet negatief gefor-muleerdzijn.Geenangstpsy-choseveroorzaken.-Geendoelloos gebruik vaninternet.-Geenverslavingcreëren.- Er is een gevaar vanwegeeengrootgebrekaancompe-tentie en kennis bij de leer-krachten. Zij voelen zichon-zekerenhakenaf.-Bovendienisdeapparatuurniet altijd up-to-date. Kin-derenhuneigenmateriaalla-tengebruikenisbeter.‘Aldoendeleren?Hoekunnenwe omgaanmet ICT enme-

diageletterdheidhetbesteaanleren?’-Viadekinderenmoetenookdeoudersbereiktworden.Alszijietsuitleggenaanhunouderslerenzijzelfookbeter(interactieleerlingenleerkrachtmaarookleerlingenouder).

-Leerkrachtencreëreneencontextwaarinleerlingendingenaanelkaarkunnenuitleggen.-Dit isgeenapartvakmaarvakoverschrijdend.Wemoetener ruimtevoorcreëren inallevakkenenwerkenhetbestemeteeninspanningsverplichting.

-Binneneenafgebakendkader.Deleerkrachtenstappenafvanhettop-downlesgevenenwerkenhorizontaal.Dusmeerinteractieflesgeven(middelénwerkvormaanpassen)

-Menkandaarbijookopenstaanvoorwatdejongerenzelfaanbrengen.Gamingheeftduide-lijkeentoegevoegdewaarde,iseengrootdeelvanhunleven(maarmoetwelauthentiekzijn).Hetspelelementmagnietontnomenworden.

-20-

10.KennisvanenomgaanmetduurzaamheidsvraagstukkenWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Draagkrachtaarde,verantwoordelijkheidenzorgopnemenvoordeaardeenvoorelkaar.Huishoudkunde:onderdeelvaneengrotersysteem.Verbondenheid

-Waardenkaders:verschillendewaardenkadersomtrentduurzaamheid,bijvoorbeelddieren-welzijnineenduurzaamheidscontext.Instaatzijnomverschillendedefinitiesvanduurzaam-heidtegeven.

-Duurzaamheidconcreetmakeninkeuzes:watkanjezelfdoen?Ervaringopdoen.Herken-barekeuzen,bijvoorbeeldzelfoogsttegenovergrootschalige landbouw.Houdaarbij reke-ningmetdebelevingswereldvanhetkind:wonen,werken,vrijetijd…Alternatieveparame-tersbijaankopen.

- Inzicht in systemenenkennisvansysteemdenken.Ecologisch,met inzicht indepolitiekebesluitvorming.Hoeloopthetnu?Eigeninschattingmaken.Weerbaarmakenomeventueelietsandersvoortestellen.LinkmethetmeliorismeuitdepresentatievanMartinValcke.

-Debasiskennisoversystemengeeftdejongerenverschillendeargumenten(omzusofzotekiezen)enverschillendeperspectieven.

-Zelerenookoveralternatievesystemen(alternatievemunten),de‘randenvanhetsysteem’.Zelerenookgeduldigtezijninhunkeuzenenhunoordeeluittestellen.

-Delangetermijnimpactvanbeslissingenopdeanderenenopdewereld.Ditiseenholistischperspectief.Dejongerenzijninstaatomtebeseffendatallesinverbindingstaatmethetandere.Eengevaarhierisdatdeimpactopmensenontbreektenteveelaandachtgaatnaarhetpuurecologischeenfysische.

-Ruimteperspectiefenderuimtelijkeimpactvanbeslissingen.Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Eriseenspanningmogelijkmeteentesterkefocusophetindividuele.Defocusmoetophetcollectiefliggen:debatenbesluitvormingoverduurzaamheid.Tegelijkmaghetindividueleniethelemaalwegvallen.Wevondenhiergeenconsensusrond.

-Eenanderespanningbetreftdelinkmetdevakken.-Wekwamenevenmintoteenconsensusovereendefinitievanduurzaamheid.-Nietfragmenteren,welbehapbarekleinestappen.‘Hoeverkanjegaaninhetevaluerenopditvlakenmagjedaarbijhetaldannietduurzaamgedragvanleerlingenenscholiereninrekeningbrengen?’-Hetgaatnietomhetgedragopzichmaaromhetprocesvanhoeeenkeuzegemaaktwordtenominstaatzijnomperspectieventeonderscheidenenaftewegen(uitstellenvanheteigenoordeel).

-Ditisnietevalueerbaar,tenzijhetaspectkennis.

-21-

11.ProfessionelecompetentiesWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Eriseensterkelinkmetclusters1,2en3.-Blijvenleren.-Ondernemingszin(eenondernemendehoudingalswerknemer(entrepreneurschap)en‘be-drijfswijsheid’(basisstructuurvanbedrijf,gezagsstructuur,sectoren,…).Weteninwelkejobsjemetwelkestudiekeuzeterechtzultkunnen.Laatzeeenbreedscaladoorlopen(werkge-ver,werknemer)endevaardighedenverwervenomeengoedekeuzetemaken.

-Ervaringsgericht,praktijk,stage+kennislerentoepassen.-Doorzettingsvermogen.-Realiteitszin,zowelbijleerlingenalsleerkrachten.-Attitudes:watwordtverwachtineenbedrijf,flexibelenmobielzijn,omgaanmetkritiekengezag.

-Lerensolliciterendoorhetactieftedoenentoetepassen,metdebijbehorendemediawijs-heid(Facebookprofiel).

-Lerennetwerken,contactenuitbouwen.Ditmoetvanafdebasisschoolentotenmethetvoortgezetenhogeronderwijs.Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Nietiedereenalsondernemer,nietlouterondernemerschap.-BIN-normenaanleren.-Geenone-shotsalsbedrijfsbezoek.-Miniondernemingispassé,prestige.-Dehuidigeinvullingvanbedrijfsbeheer.-Geentestrikteleerplannen.-Tweerandvoorwaardenzijncommitmentvanbedrijvenenhetopnemenhiervanindelera-renopleiding(metherbronningnavijfjaarindebedrijfswereld).

‘Theorieversuspraktijk:watishetbelangvanstagesenwerkplekleren?’-Moetabsoluuteninallerichtingen,vooriedereen.Deduurzalvanderichtingafhangen.-Liefststagesinverschillendesectoren.12.WetenschappelijkeenonderzoekscompetentiesWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Deleerlingenkunneneenonderzoeksvraagstellen.- Zekunnenkritisch reflecterenoverethischevraagstukkenbinneneenwetenschappelijkecontext.

- De leerlingen kunnen kritisch omgaanmetwetenschappelijkemedia,waaronderweten-schappelijkeliteratuur(bronvermeldingen).

-Deleerlingenkunnenkritischreflecterenovereigenresultateneneigenwerk.-Deleerlingenhebbeneenbasisinzichtinstatistiekendataverwerking.-Zedurvendoenenwetendatzemogenmislukken.Zezettendoor.

-22-

-Deleerlingenherkennendecontextenmaatschappelijkerelevantievanwetenschappelijkekennis.

-Zekunnencommunicerenoverwetenschappelijkekennis(presenteren).-Deleerlingenkunnenoverwetenschapfilosoferen.Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Geenvoorgekauwdehandboekenvolgen.‘Watzijneigenlijkdemeestgeschiktevakkenomwetenschappelijkeenonderzoekscompeten-tiesbijtebrengen?’Ditkaninvelevakkenaanbodkomen.Ditiseenvakoverstijgendecompetentie.13.KennisvanenomgaanmetkunstencultuurWatzoudenvolgensjulliedekinderenzekerwelconcreetmoetenlerenalshethierovergaat?-Waarnemen,verbeeldingaangeven,conceptenverwoorden.-Kunstalsmiddelenalspersoonlijkheidsvorming.-Identiteit:kunstencultuur(deeigencultuurendievandeanderen)zijnnodigomidentiteittebehouden,ontwikkelen,delen.Eriseenbandmetdiversiteitenverdraagzaamheid.

-Cultureelbewustzijn.-Leerlingenmoetenzichmuzischennietenkellogisch,verbaal,analytischkunnenuitenenlerenuitdrukken.

-Drama,theater,dansverplichtvoorelkeleerling.-Doorheenhethelecurriculum.-Motorischevaardigheden.Watzoudenvolgensjulliekinderenenjongerenzekernietmoetenlerenalshethierovergaat?-Moetbrederdan‘gitaarspelen’.-Ookniet:éénlesjeindeeerstegraad.Vanafdebasisschool.-Niet iedereenoverdezelfde latalsmeetbaredoelstellingen.Onsvoorstel zouzijnomdeevolutie,deprogressie,deleerwinsttemeten.

-Geenhele,langelijstvaneindtermen.Welvertrouwen,autonomie.‘Hoekunnenwevoorkomendatkunst-encultuureducatiebeperktblijventoteenzeerspecifieksegmentvandeleerlingenpopulatie?’-Vroegbeginnen.-Doortrekkendoorheendeleertijd(leerlijn).-Proces,evolutie(samenhangoverdejarenheen).

-23-

De2erondeTijdensdetweederondenamendeaanwezigenplaatsaaneennieuwetafelplaats,bijvoor-keuromringddooranderemensendanindeeersteronde.Elketafelkreegtijdenshettweededeelvande‘Nacht’dezelfdeoefening‘voorgeschoteld’.Zehaddenopnieuweengrotetemp-latevoorzichliggendieditkeereenbordsymboliseerde.Daarnaastbeschiktenzeovereensetvan13taartpuntenofpizzastukken:eentjepercluster.Deopdrachtluidde:rangschikdeclustersophetbordwaaropslechtsplaatsisvoor10.Deafgewezenclustersoftaartpuntenkwamendanlogischerwijzeterechtop...hetrestjesbord.Bedoelingwasomhetrelatievebelangvandeverschillendeclustersaantegeven.Welkemoe-tenzekerinhetnieuwepakketeindtermen?Welkezijnmindercentraalofnietzocruciaalenvooralwaarom?Detemplatebooddenodigeplaatsomvoorelketaart-ofpizzapuntdeargu-mententenoterenwaaromdezetafeleraldannieteengrootbelangaantoekent.Moetenophetbord:Tafel1-ICT:deprofessionelecompetentiesmoetencentraalstaanmaarhetmagommeergaandanhetutilitaire.

-Kritischenprobleemoplossenddenkenzitten inverschillendeclusters.Problemenstellenzichoveral(basisvanhetonderwijsenbijgevolgvakoverschrijdend).Creatiefoplossenervanishetuitgangspunt.Vanuitverschillendestandpuntenlerenkijken.

-Zelfkennisenpersoonlijkeontwikkelingensociale(intermenselijke)competentieshorensa-men.Gezonde keuzesmaken.Doorheende vakken. Respectvol jemening kunnenuiten.Multicultureleopvoeding.Deschoolheefthiereenaanvullendefunctie.

-Kennisvanenomgaanmetpolitiekeenmaatschappelijkevraagstukkenisgelinktaanzelf-kennis en sociale compe-tenties: vanuit het indivi-duele kijken naar en be-oordelen van de maat-schappij. Democratischewaardenaanleren. Schoolalsoefenplaats.- Wetenschappelijke enonderzoekscompetenties

omdegrenzenvandeken-nisteverleggen.-Kunstencultuuromwillevan de inspiratie. Heeftverder geen direct prak-tischnut.Vrijkunnenden-ken: scholen vormen eenvrijplaats zonder directeconomischnut.

-24-

-Hetlevensbeschouwelijkeomwillevandedialoogenhetverbindende.Filosoferenisbelang-rijkalsvormvanopenmindeddenken.Deschooliseenplaatsomtefilosoferen.Wemogendeeindtermennietenkellatendicterendoordeeconomischemarkt.

-Ooktalennietlouterutilitairbenaderenmaarookomwillevanhetvormendeaspect.VooralNederlands,Frans,Engels.Sprekenishetbelangrijkstemaardetheoriemagevenminver-waarloosdworden.

-Praktischecompetenties,insamenwerkingmetbijvoorbeeldmutualiteiten,VDAB.Basiszelf-redzaamheid.Nietenkelutilitairvoordearbeidsmarkt.Vraaggestuurdvanuitdeleerling.

-Duurzaamheid.Het‘wat’vandeduurzaamheidisbelangrijk,alhoewelhetalonderverschil-lendeclusterszit…Inzichtininstituties.Inzichthebbeninlow-enhightech.Zorgvoorjezelf,deandere,dewereld(nietenkelfysiek).

-Kennisvankunstencultuur:passievekennis,andereculturenlerenkennen.Beleven:mu-zischuiten(indebredezin)iseenbelangrijkehefboom.

-Professionelecompetenties:samenwerkingenwisselwerkingmetbedrijven.Afstemmingopbedrijfsculturen.Ruim:groeienindebedrijfscultuur.

Tafel2-Socialecompetentiesenlevensbeschouwing.Diversiteit.Willenweinvredelevenmetel-kaar.Demensiseenspiritueelwezen.Verdraagzaamheidleren.

-Kunstencultuur,omwillevandeidentiteitsvorming.Hetiseenmanieromonderwijsniet-utilitairtemaken.Hetspreekteenanderedimensieaaninhetonderwijs.

-Talenzijndebasisvoorallesenhebbenookbelangvoorhetsocialiseren.Alstaalontbreektisderestooknietmogelijk.Zondertaalkanergeencommunicatiezijn.

-Politiekeensocialevaardigheden,omdatdemocratischburgerschapbelangrijk is.Wezijneendemocratischesamenleving.Onderwijsalseendemocratischehefboom.

-Duurzaamheid.Duurzaamhandelenisimmersalleenmogelijkalserkennisoverduurzaam-heidis.

Tafel3-Kennisengebruikvantalen:zevormendetoegangtotalhetandere(leren,ICT,diversiteit,zelfredzaamheid…).

-Kritischenprobleemoplossenddenkenvormeneenbasisvoorwaardeomtefunctionerenalsmens.

-Leercompetentieszijneenvoorwaardevoorzelfkennis.Zevormenalshetwaredemotorvandetaart.

-Zelfkennis(handinhandmetleercompetenties,dus):zonderkanjejedoelennietbereiken.-Politiekeenmaatschappelijkevraagstukken.Eriseennoodzaakaanopenheidomgoeddeeltehebbenaandemaatschappij.

-Duurzaamheidisbehalveeen‘hipwoord’belangrijkomwillevanhetbesefvanjeeigenrolbinnendesamenleving.

-Socialeenintermenselijkecompetenties.Deschoolalsidealeoefenplek.Ditkanalleenge-leerdwordendooroefeningbinnengoedekaders.Experimenteerruimtenodig.Belangrijkomlatergoedtefunctioneren(job,kinderen,…).Eriseenduidelijkelinkmetprofessionelecompetenties,socialeinteractie…

-Kunstencultuurleertonsveeloverdeidentiteit(vanvolk,maatschappij,zichzelf).Actievekunstbelevingbiedttalvankansenvoorsamenleven,solidariteit,verdraagzaamheid.Angst

-25-

isnietwaardenvrij.Dithoeftnietvooriedereen.Ookbelangrijkvanwegelerenoutsidetheboxdenken.

-Wetenschappelijkeenonderzoekscompetentiesalsvoorwaardevoorobjectiefhandelenendenken(referentiekader).Voorsommigenvaltditonderkritischenprobleemoplossendden-kenenvooranderenisditalteconcreetingevuld.Ookvroegensommigenzichafofditwelvooralleleerlingenmoetgelden.

- Het levensbeschouwelijke en ethi-sche: ‘kennis van wijsheid’. Even-wichtmetkennisoverdrachtsfunctievan het onderwijs (nu onderverte-genwoordigd). Manier om burger-schapsdenken te faciliteren. Refe-rentiekaderontwikkelen.

-Zelfredzaamheid,omdateengezondlevenspatroon primordiaal is. Ditsluitaanbijduurzaamheid.

Tafel4-Wetenschap–Ontwikkeling.-Cultuur–Persoonlijkheidenmetal-lesverweven.Zelfexpressie.

-Kennisengebruikvan talenmethetoogopcommunicatie inverbandmetglobalisering,samenwerkingenconflictvermijding.

-Kritischdenken-Toekomstgerichtinonzekritischesamenleving.-Politiekenmaatschappij-Engagementenkennisvanpolitiekevraagstukken.-Zelfkennis–ondersteunendvoordevolledigeontwikkeling.-Sociaal–maatschappelijkenoodzaak.-Ethiek–ookmaatschappelijkenoodzaakengekoppeldaankritischdenken.-Duurzaamheid–globaalbelang.Tafel5-Alleskomtophetbord.Allesisimmersbelangrijkendatgeldtvooriedereen.Erisweleenhiërarchie:boveninhetbordenmeernaaronder.

-Degroepvraagtzichafofdithaalbaarisominhetcurriculumvaniedereenoptenemen.Eindtermenmogenbovendienniettottunnelvisie leiden.Hetmaggeensimpelechecklistworden.

-Prioritairishethelesocialeluikmetzelfkennisalsbasisomjetekunnenvoorbereidenopdemaatschappij,intermenselijkevaardigheden(respect,empathie,zelfbewustzijn).Afhankelijkvande invullingvandeconcepten iszelfkenniswellichtcombineerbaarmetzelfredzaam-heid?Zelfredzaamheidisookzelfstandigbeslissenoverzakenenzelfstandigkunnenfuncti-oneren(bepaaldedingenzoalskoken,eentreinnemenalleenkunnendoen).Bijdeprakti-schecompetentiespleitdegroepvoormeeroefenen(doen)alrijstookdevraagofdiewelietsvoordeschoolis.

-‘Kritischenprobleemoplossenddenken’vloeitvoortuitenhangtsamenmetzelfkennis.-Kunstisbelangrijkvanuitverschillendoogpunt:diversiteit,jezelfuiten(communiceren),deuniverseletaal,brederperspectief(cf.grotetevredenheidinKSO).Kunstbiedtkansenvoorkinderendietaligmindersterkzijn.Kunstalswegnaareendoel.Hoe?Wat?

-26-

-Hetethische:omgaanmetreligies,lerenomgaanmetmensendienietrespectvolzijn.-Taalmoetmeerzijndanmondelingcommuniceren.Ookhetaffectieve,hetgraagdoen,alisdatmoeilijktemeten.

-Professionelecompetenties:voorbereidenoploopbaan(communicatie,zelfredzaamheid).-Metbetrekkingtotdemedia(waarwenietomheenkunnen)wordtprogrammereninvraaggesteld.

-Wetenschappelijkeenonderzoekscompetenties:breder+levensloop!Tafel6-Sociaalenintermenselijk:basishoudingvanempathieenrespectvolomgaanmetelkaar.Sa-menmetpolitiekenmaatschappelijk:engagement, jeplekvinden indesamenleving (di-verse,complexemaatschappij).Filosoferen.

-Talen:jekunnenuitenbinnendemaatschappij.Lerencommunicereninwatvoortaalook.-Kunstencultuur:cf.taal,jekunnenuiten.- Professionele competenties: in contact komenmet dewerkelijkewereld (sociaal-econo-misch).

-Zelfkennismethetoogopzelfbewustzijn.-Kritischdenken:vernieuwingvandemaatschappij,vakverbindend.MoetenbijderestjesTafel1Deleercompetentieszijnondersteunend.Zemakendeeluitvanalleclusters.Wemoetenleer-lingenwelprikkelenomtelerenenzeeenopenkijkopdewereldgeven.Rijke,warme,veiligeomgeving.Tafel2De professio-nelecompeten-tiesmogenach-terwege blij-ven. Bedrijvenwillenvooralal-gemeen opge-leideleerlingen.Tafel3- Professionelecompetenties.Voorbereidenopdearbeids-markt komtterugindean-dere clusters.Bovendienverandert de

-27-

arbeidsmarkt te snel voordeonderwijswerelden stelt hij te specifiekeeisenaandeuit-stroom.Hieroverbleefdiscussieindegroep.Eenenanderhangtnatuurlijkafvandedefini-ties.

-Alsalgemeneopmerkingvindenwedeclustersonvoldoendeduidelijkonderscheiden.Detaartpuntenkomeninconcurrentiemethetbestaandeonderwijs.Waarhalenwederuimteomnieuwedingenintevoeren?

-ICTenmediaalstaalenmiddelmogenvoorsommigenbijderestjes.Vooranderenmakenzedeeluitvantalenkennisofkritischdenken.

Tafel4-Professionelecompetenties,ICTenleercompetentieswordenverworveninanderevakkenindienjuistgeïmplementeerd.

Tafel5BlijftleegTafel6-Zelfredzaamheidenpraktischecompetenties:instaatzijnomzelfbewustekeuzentemakenzitvervatinanderetaartstukkenalszijopeenanderemanierwordengebracht.

-Leercompetenties:debestestrategievoorzichzelfontdekken.Hetpastbeteromditonderzelfkennisteplaatsen.

-Duurzaamheidmagnietbeperktzijntotdefysiekewereldmaarmoethorizontaalaanwezigzijnenbreedingevuldworden.

-ICTisgeenopdrachtvoorhetonderwijs.VeeleerlerenzeelkaaromgaanmetICTennieuwemedia.

-Levensbeschouwing:lerenomgaanmetdiversiteit,filosoferen.

NabeschouwingElisabethMeuleman,KoenDaniëlsenJoDeRo,deVlaamseparlementsleden(ledenvandeCommissieOnderwijs)die inGentdewerkzaamhedenhebbenbijgewoond,slotenmeteenkorte(niet-politieke)reflectiedeavondaf.DeParlementsledenbedankendeaanwezigenvoorhuninzet.HetwerkdatdedeelnemersaandezeNachtvanhetonderwijsverzethebben,heefthenbe-wustgemaaktvandemoeilijkeopdrachtdieheninhetnajaarinhetParlementtewachtenstaatentegelijkookenigszinsgerustgesteldomwillevandegrotebetrokkenheid.Deenergieisingeengevalverspildaangezienhetomdetoekomstvanonsonderwijsenonzekinderengaat.