Genees jezelf van infobesitas en twitteritis...nrc E 18 Opinie G A OENSD W 25 APRIL 2 0 18Genees...
1
nrc WOENSDAG25APRIL2018 E18 Opinie Genees jezelf van infobesitas en twitteritis ‘D ingen zijn zo mooi als je er echt naar kijkt.” En: „Ik erger me eraan dat ik niet ben zoals ik zou willen zijn.” Of: „Ik kreeg in- eens zo veel ruim- te in mijn hoofd.” Het zijn drie typerende reacties na af- loop van een weekje digitale detox. Bij wijze van experiment ging een groep studenten volledig off the grid: zij leverden smartphones, tablets en laptops in om zich zeven dagen lang in een zuiver analoge wereld voort te bewegen. Inzet was de vraag wat het betekent om een mooi en waarachtig leven te leiden, dat het bestaan de moeite waard maakt. Dat experiment was opgezet door de Bil- dung Academie in Amsterdam – een on- derwijsinitiatief dat algemene vorming en maatschappelijk verantwoordelijk- heidsbesef weer een centrale plek in het onderwijs wil geven. En het leverde bijzondere inzichten op. Een periode van digitale onthouding zou een vaste plek in onze onderwijspraktijk moeten krijgen. Het doel was niet om de deelnemers in digitale geheelonthouders te veranderen. Wel om de ‘touchscreen-mens’, die altijd in de stand-by-stand staat, de ruimte te geven om te reflecteren op zijn digitale bestaan. Volgens de Italiaanse technolo- giedenker Luciano Floridi zijn we immers hard op weg om inforgs te worden: orga- Met ‘onsje minder’ zullen De industrie moet de hoofdrol pakken in verduurzaming economie, schrijven CO 2 -activist Marjan Minnesma en Marcel Galjee van AkzoNobel. E en van de meest energie- intensieve bedrijven van Nederland, AkzoNobel Specialty Chemicals, en een van de prominente voorvechters tegen klimaatverande- ring, Stichting Urgenda, verwacht je misschien eerder tegenover elkaar dan met een gezamenlijke oproep in de krant. Maar de onderhandelingen voor een nieuw energie- en klimaat- akkoord stellen ons allemaal voor de cruciale keuze: gaan we, met ‘een onsje minder’, hier en daar nog een ton CO2 besparen, of durven we te kiezen voor een fundamentele tran- sitie naar een duurzame economie? Dit is hét moment om Nederland schoner te maken door te bouwen aan een duurzame economie voor 2030, 2050 en daarna. Een CO2- emissievrije economie, gebaseerd op de kracht van onze huidige industrie. De industrie in Nederland heeft de afgelopen jaren al veel gedaan om het CO2-verbruik terug te brengen. Vanaf 1990 is ruim 30 procent reduc- tie aan broeikasgassen gerealiseerd zonder verlies van concurrentie- kracht. Voor volgende stappen zijn fundamentele veranderingen in grondstoffen, processen en produc- ten noodzakelijk. 2030 en 2050 klin- ken misschien ver weg, maar voor grote industrieën zijn dit de investe- ringen van vandaag. In de emissievrije economie is re- cycling van groot belang, maar er zijn ook nieuwe grondstoffen nodig om de wereldbevolking te voorzien van dagelijkse producten – van medicij- nen en kleding tot huisvesting en elektronica. Hoe mooi zou het zijn als die worden gemaakt uit groene nismen die onderling verbonden in een ‘in- fosfeer’ leven die steeds meer losstaat van de fy- sieke realiteit. Het onder- scheid tussen offline en online is daarom steeds minder te maken. Even uit deze ‘infosfeer’ stappen, blijkt louterend. In tijden van nepnieuws, fil- terbubbels en tracking & targe- ting-technieken, is dat geen over- bodige luxe. De recente onthullin- gen over de praktijken van databoe- ren als Facebook en Cambridge Analy- tica, die zich bekwaamd hebben in het bijeendrijven en uitmelken van het data- vee, maken eens te meer duidelijk hoe nodig het stimuleren van kritisch digitaal bewustzijn is. In het onderwijs staart men zich vaak blind op het aanleren van computervaar- digheden met de tablet als totem voor onderwijsvernieuwing. Wat men hierbij dreigt te vergeten, is de les dat het stellen van één juiste vraag meer inzicht ver- schaft dan het herhalen van duizend ant- woorden. O mdat een digitale onthouding ge- paard gaat met een zekere ont- heemding, roept ze allerlei funda- mentele vragen op over de invloed van technologie. Valt mijn identiteit samen met mijn Facebook- of Instagram-profiel? Ben ik echt te reduceren tot mijn data? Waar zuivere lucht ons laat ademen, laat zuivere aandacht ons denken en voelen Matthew Crawford in The World Beyond Your Head Een weekje digitale detox doet wonderen voor de concentratie, ondervonden de studenten van Hans Schnitzler . We hebben de plicht ‘aandachtswoekeraars’ als Facebook en WhatsApp af en toe uit de school te weren. Advertentie nrc WOENSDAG25APRIL2018 Opinie E19 HansSchnitzler is filosoof,docentaande BildungAcademieen auteurvan Kleinefiloso- fievandedigitaleont- houding. wij onze klimaatdoelen niet halen MarjanMin- nesma isdirec- teurvanStichting Urgenda. MarcelGaljee is directeurEnergie vanAkzoNobel SpecialtyChemi- cals. grondstoffen of circulaire chemie uit Nederland? Dat de Nederlandse ener- gie- en chemiereuzen van vandaag de marktleiders in de duurzame wereld- economie van morgen zijn? Met onze sterke industrieclusters, de unieke logistieke positie en ijzersterke ken- niseconomie hebben we een uitgele- zen kans om deze economische acti- viteiten in Nederland uit te bouwen. E en voorbeeld hiervan is de transitie naar de waterstof- economie. Waterstof wordt nu nog op grote schaal geproduceerd uit aardgas, onder andere voor de pro- ductie van kunstmest, waarbij veel CO2 vrij komt. Vergroening is dus es- sentieel als we onze industrie duur- zaam willen maken. AkzoNobel bezit nu al enkele van de grootste electro- lyzers in Europa, waarmee op basis van duurzame stroom groene water- stof gemaakt kan worden uit water. Dat zullen we verder op moeten schalen, zodat deze waterstof de grondstof kan zijn in vele industrieën waar nu nog aardgas wordt gebruikt. Met dit soort initiatieven kunnen we onze industrie een duurzame toe- komst geven. Dan moeten we, met het energie- en klimaatakkoord in de hand, nog wel echte keuzes durven maken. Zoals: ‘wind op zee’ moet snel worden opgeschaald naar een vermogen van industriële omvang met een werkeiland in de Noordzee en goede verbindingen met het vasteland. Versnel de bouw van off- shore-energie naar 3 gigawatt per jaar voor de komende tien jaar en zet daarvan minimaal 1 gigawatt in om de industrie te verduurzamen. Ge- bruik deze elektriciteit bijvoorbeeld om warmte te produceren voor de in- dustrie en om waterstof te maken uit water via elektrolyse als opslagmedi- um en als vervanger van aardgas in chemische processen. Daarmee kun- nen we direct het gasverbruik verla- gen, CO2 reduceren en bouwen aan een duurzame industrie. Laten we daarnaast de kans pak- ken om koolstof (C) steeds nuttig op- nieuw in te zetten (circulaire econo- mie), met initiatieven zoals Waste to Chemistry in Rotterdam, waarbij Ik deel, dus ik ben? Heb ik echt niets te verbergen? Die invloed heeft dus ook veel positieve kanten die onze levens- kwaliteit ten goede komt. Tegelij- kertijd geeft het experiment aan- leiding tot bezinning op misschien wel het urgentste onderwijsvraag- stuk in digitale tijden: wat is de be- tekenis en het belang van aandacht? S tuk voor stuk ondervonden de studenten hoezeer hun aan- dachts- en concentratievermo- gen tijdens de detox sprongsgewijs toenamen. Dat is ook niet zo gek. Facebook, WhatsApp en Google zijn in essentie aandachtswoekeraars; hoe meer we swipen, sharen en klikken en onze aandacht laten vangen, des te meer data we genereren. En data is de olie waarop de internetindustrie draait. De Homo digitalis mobilis wordt, met behulp van notificaties, alerts en push- berichten, voortdurend verleid om van het ‘hier en nu’ naar een diffuus ‘overal en nergens’ te verkassen. Daarmee raakt zijn aandachtsvermogen ontwricht. Ge- volg: aandachts- en concentratiestoornis- sen, als infobesitas en twitteritis. In The Guardian vatte Tim Berners-Lee, grondlegger van het wereldwijde web, deze dynamiek eind vorig jaar kernachtig samen: „Mensen worden vervormd door zeer verfijnde kunstmatige intelligenties die uitzoeken hoe ze hen kunnen aflei- den.” Oftewel: de smartphone is een ge- raffineerde dwingeland die voortdurend om aandacht schreeuwt. Deze digitale dwingelandij vraagt om een adequate en deels analoge onderwijs- reactie. In zijn boek The World Beyond Your Head. On Becoming an Individual in an Age of Distraction (in het Nederlands verschenen als De wereld buiten je hoofd. Een filosofie van de aandacht) schrijft de filosoof Matthew Crawford dat we nog niet goed begrepen hebben dat aandacht een menselijke hulpbron is, net zoals wa- ter en lucht dat zijn. Raakt deze hulpbron uitgeput, dan bedreigt dit de menselijke leefwereld. Want waar zuivere lucht ons laat ademen, laat zuivere aandacht ons denken en voelen. K ortom, dat de mens een aandachts- schenkend dier is, betekent dat hij zich denkend en voelend kan ver- houden tot zichzelf en tot de Ander. Daar- mee is deze menselijke aanleg het tegen- gif bij uitstek voor zoiets als onverschil- ligheid of gedachteloosheid. Aandacht engageert. We hebben als samenleving de plicht om de aandachtswoekeraars bij tijd en wijle uit de leertempels van onze kinde- ren te ranselen. Doen we dat niet, dan le- veren we een hele generatie uit aan de manipulatieve aandachtssjacheraars van Silicon Valley. Neemt het onderwijs zijn vormende taak serieus, dan dient het de strijd tegen de verschraling van aandacht aan te gaan en aandachtsmanagement als een typi- sche 21ste-eeuwse vaardigheid te gaan zien. Dat kan het doen door rijke aandachts- omgevingen te creëren en praktijken te bedenken waarbij het aandachtsvermo- gen geoefend en gecultiveerd kan wor- den. Het schoolgebouw is zo’n omgeving, en de digitale detox is zo’n praktijk. straks nieuwe chemische bouwste- nen met koolstof erin worden ge- maakt uit afval. Dan hoeft dat afval niet verbrand te worden, waarbij de koolstof vrijkomt in de vorm van CO2 in de atmosfeer. Ook de koolmonoxi- de (CO) uit de staalindustrie kan heel goed ingezet worden in de chemie, want koolmonoxide en waterstof zijn dé bouwstenen van de bulkchemie. Zolang we koolstof in de kringloop weten te houden en niet als broeikas- gas (CO of CO2) naar de atmosfeer la- ten ontsnappen, is er geen probleem. Koolstof blijft ook in 2050 de belang- rijkste bouwsteen voor het leven op aarde, daar maakt geen energie- en klimaatakkoord verschil in. Alle technologieën op het gebied van wind, waterstof en circulaire chemie zijn in handen van onze in- dustrie. Maar als we willen opscha- len naar een duurzame én competi- tieve economie moeten we leider- schap tonen en groot durven denken over het nieuwe energie- en klimaat- akkoord. Dat geldt voor industrie, overheid, ngo’s en andere partijen. In vele industrieën kan aardgas vervangen worden door waterstof FOTOISTOCK
Transcript of Genees jezelf van infobesitas en twitteritis...nrc E 18 Opinie G A OENSD W 25 APRIL 2 0 18Genees...
nrcWOENSDAG�25�APRIL�2�0�18E18 Opinie
Genees jezelf vaninfobesitas entwitteritis
‘Dingen zijn zo mooials je er echt naark i j k t .” En: „Ik ergerme eraan dat ikniet ben zoals ikzou willen zijn.”Of: „Ik kreeg in-eens zo veel ruim-
te in mijn hoofd.”Het zijn drie typerende reacties na af-
loop van een weekje digitale detox.Bij wijze van experiment ging een
groep studenten volledig off the grid: zijleverden smartphones, tablets en laptopsin om zich zeven dagen lang in een zuiveranaloge wereld voort te bewegen.
Inzet was de vraag wat het betekent omeen mooi en waarachtig leven te leiden,dat het bestaan de moeite waard maakt.Dat experiment was opgezet door de Bil-dung Academie in Amsterdam – een on-derwijsinitiatief dat algemene vormingen maatschappelijk verantwoordelijk-heidsbesef weer een centrale plek in hetonderwijs wil geven.
En het leverde bijzondere inzichten op.Een periode van digitale onthouding zoueen vaste plek in onze onderwijspraktijkmoeten krijgen.
Het doel was niet om de deelnemers indigitale geheelonthouders te veranderen.Wel om de ‘touchsc ree n-mens’, die altijdin de stand-by-stand staat, de ruimte tegeven om te reflecteren op zijn digitalebestaan. Volgens de Italiaanse technolo-giedenker Luciano Floridi zijn we immershard op weg om i nfo rg s te worden: orga-
Met ‘onsje minder’ zullen De industrie moetde hoofdrol pakkenin verduurzamingeconomie, schrijvenCO2-activist MarjanMinnesma enMarcel Galjee va nAkzoNobel.
Een van de meest energie-intensieve bedrijven vanNederland, AkzoNobelSpecialty Chemicals, eneen van de prominente
voorvechters tegen klimaatverande-ring, Stichting Urgenda, verwacht jemisschien eerder tegenover elkaardan met een gezamenlijke oproep inde krant. Maar de onderhandelingenvoor een nieuw energie- en klimaat-akkoord stellen ons allemaal voor decruciale keuze: gaan we, met ‘eenonsje minder’, hier en daar nog eenton CO2 besparen, of durven we tekiezen voor een fundamentele tran-sitie naar een duurzame economie?
Dit is hét moment om Nederlandschoner te maken door te bouwenaan een duurzame economie voor2030, 2050 en daarna. Een CO2-emissievrije economie, gebaseerd op
de kracht van onze huidige industrie.De industrie in Nederland heeft de
afgelopen jaren al veel gedaan omhet CO2-verbruik terug te brengen.Vanaf 1990 is ruim 30 procent reduc-tie aan broeikasgassen gerealiseerdzonder verlies van concurrentie-kracht. Voor volgende stappen zijnfundamentele veranderingen ingrondstoffen, processen en produc-ten noodzakelijk. 2030 en 2050 klin-ken misschien ver weg, maar voorgrote industrieën zijn dit de investe-ringen van vandaag.
In de emissievrije economie is re-cycling van groot belang, maar er zijnook nieuwe grondstoffen nodig omde wereldbevolking te voorzien vandagelijkse producten – van medicij-nen en kleding tot huisvesting enelektronica. Hoe mooi zou het zijn alsdie worden gemaakt uit groene
nismen die onderlingverbonden in een ‘in-fosfeer ’ leven die steedsmeer losstaat van de fy-sieke realiteit. Het onder-scheid tussen offline enonline is daarom steedsminder te maken. Even uitdeze ‘infosfeer ’ stappen,blijkt louterend.
In tijden van nepnieuws, fil-terbubbels en tracking & targe-ting- te c h n i e ke n , is dat geen over-bodige luxe. De recente onthullin-gen over de praktijken van databoe-ren als Facebook en Cambridge Analy-tica, die zich bekwaamd hebben in hetbijeendrijven en uitmelken van het data-vee, maken eens te meer duidelijk hoenodig het stimuleren van kritisch digitaalbewustzijn is.
In het onderwijs staart men zich vaakblind op het aanleren van computervaar-digheden met de tablet als totem vooronderwijsvernieuwing. Wat men hierbijdreigt te vergeten, is de les dat het stellenvan één juiste vraag meer inzicht ver-schaft dan het herhalen van duizend ant-wo o rd e n .
Omdat een digitale onthouding ge-paard gaat met een zekere ont-heemding, roept ze allerlei funda-
mentele vragen op over de invloed vante c h n o l o g i e . Valt mijn identiteit samenmet mijn Facebook- of Instagram-profiel?Ben ik echt te reduceren tot mijn data?
Waar zuiverelucht ons laatademen, laatz u ive reaandacht onsdenken envo e l e n
Matthew�Crawfordin�The�WorldBeyond�Your�Head
Een weekje digitale d e t ox doet wonderen voor deconcentratie, ondervonden de studenten van HansSchnit zler. We hebben de plicht ‘a a n d a c ht s wo e ke ra a rs ’ alsFacebook en WhatsApp af en toe uit de school te weren.
A�d�ve�r�t�e�n�t�i�e
nrcWOENSDAG�25�APRIL�2�0�18 Opinie E19
Hans�Schnitzler isfilosoof,�docent�aan�deBildung�Academie�enauteur�van�Kleine�filoso-fie�van�de�digitale�ont-houding.
wij onze klimaatdoelen niet halen
Marjan�Min-nesma is�direc-teur�van�StichtingU�rg�e�n�d�a�.Marcel�Galjee isdirecteur�Energievan�AkzoNobelSpecialty�Chemi-ca�l�s�.
grondstoffen of circulaire chemie uitNederland? Dat de Nederlandse ener-gie- en chemiereuzen van vandaag demarktleiders in de duurzame wereld-economie van morgen zijn? Met onzesterke industrieclusters, de uniekelogistieke positie en ijzersterke ken-niseconomie hebben we een uitgele-zen kans om deze economische acti-viteiten in Nederland uit te bouwen.
E en voorbeeld hiervan is detransitie naar de w ate r s to f -economie. Waterstof wordt nu
nog op grote schaal geproduceerd uitaardgas, onder andere voor de pro-ductie van kunstmest, waarbij veelCO2 vrij komt. Vergroening is dus es-sentieel als we onze industrie duur-zaam willen maken. AkzoNobel bezitnu al enkele van de grootste ele ctro-lyze rs in Europa, waarmee op basis
van duurzame stroom groene water-stof gemaakt kan worden uit water.Dat zullen we verder op moetenschalen, zodat deze waterstof degrondstof kan zijn in vele industrieënwaar nu nog aardgas wordt gebruikt.
Met dit soort initiatieven kunnenwe onze industrie een duurzame toe-komst geven. Dan moeten we, methet energie- en k l i m a at a k ko o rd in dehand, nog wel echte keuzes durvenmaken. Zoals: ‘wind op zee’ moetsnel worden opgeschaald naar eenvermogen van industriële omvangmet een werkeiland in de Noordzeeen goede verbindingen met hetvasteland. Versnel de bouw van off-shore-energie naar 3 gigawatt perjaar voor de komende tien jaar en zetdaarvan minimaal 1 gigawatt in omde industrie te verduurzamen. Ge-bruik deze elektriciteit bijvoorbeeld
om warmte te produceren voor de in-dustrie en om waterstof te maken uitwater via elektrolyse als opslagmedi-um en als vervanger van aardgas inchemische processen. Daarmee kun-
nen we direct het gasverbruik verla-gen, CO2 reduceren en bouwen aaneen duurzame industrie.
Laten we daarnaast de kans pak-ken om koolstof (C) steeds nuttig op-nieuw in te zetten (circulaire econo-mie), met initiatieven zoals Waste toChemistr y in Rotterdam, waarbij
Ik deel, dus ik ben? Heb ik echtniets te verbergen?
Die invloed heeft dus ook ve e lpositieve kanten die onze levens-kwaliteit ten goede komt. Tegelij-kertijd geeft het experiment aan-leiding tot bezinning op misschienwel het urgentste onderwijsvraag-stuk in digitale tijden: wat is de be-tekenis en het belang van aandacht?
S tuk voor stuk ondervonden destudenten hoezeer hun aan-
dachts- en concentratievermo-gen tijdens de detox sprongsgewijs
toenamen. Dat is ook niet zo gek.Fa c e book, WhatsApp en Google zijn in
essentie aandachtswoekeraars; hoemeer we swipen, sharen en klikken en
onze aandacht laten vangen, des te meerdata we genereren. En data is de oliewaarop de internetindustrie draait.
De Homo digitalis mobilis wordt, metbehulp van notificaties, alerts en push-berichten, voortdurend verleid om vanhet ‘hier en nu’ naar een diffuus ‘ove r a len nergens’ te verkassen. Daarmee raaktzijn aandachtsvermogen ontwricht. Ge-volg: aandachts- en concentratiestoornis-sen, als infobesitas en twitteritis.
In The Guardian vatte Tim Berners-Lee,grondlegger van het wereldwijde web,deze dynamiek eind vorig jaar kernachtigsamen: „Mensen worden vervormd doorzeer verfijnde kunstmatige intelligentiesdie uitzoeken hoe ze hen kunnen aflei-den.” Oftewel: de smartphone is een ge-raffineerde dwingeland die voortdurendom aandacht schreeuwt.
Deze digitale dwingelandij vraagt omeen adequate en deels analoge onderwijs-reactie. In zijn boek The World BeyondYour Head. On Becoming an Individual inan Age of Distraction (in het Nederlandsverschenen als De wereld buiten je hoofd.Een filosofie van de aandacht) schrijft defilosoof Matthew Crawford dat we nog
niet goed begrepen hebben dat aandachteen menselijke hulpbron is, net zoals wa-ter en lucht dat zijn. Raakt deze hulpbronuitgeput, dan bedreigt dit de menselijkeleefwereld. Want waar zuivere lucht onslaat ademen, laat zuivere aandacht onsdenken en voelen.
K ortom, dat de mens een aandachts-schenkend dier is, betekent dat hijzich denkend en voelend kan ver-
houden tot zichzelf en tot de Ander. Daar-mee is deze menselijke aanleg het tegen-gif bij uitstek voor zoiets als onverschil-ligheid of gedachteloosheid. Aandachte ng a ge e r t .
We hebben als samenleving de plichtom de aandachtswoekeraars bij tijd enwijle uit de leertempels van onze kinde-ren te ranselen. Doen we dat niet, dan le-veren we een hele generatie uit aan demanipulatieve aandachtssjacheraars vanSilicon Valley.
Neemt het onderwijs zijn vormendetaak serieus, dan dient het de strijd tegende verschraling van aandacht aan te gaanen aandachtsmanagement als een typi-sche 21ste-eeuwse vaardigheid te gaanzien.
Dat kan het doen door rijke aandachts-omgevingen te creëren en praktijken tebedenken waarbij het aandachtsvermo-gen geoefend en gecultiveerd kan wor-den. Het schoolgebouw is zo’n omgeving,en de digitale detox is zo’n praktijk.
straks nieuwe chemische bouwste-nen met koolstof erin worden ge-maakt uit afval. Dan hoeft dat afvalniet verbrand te worden, waarbij dekoolstof vrijkomt in de vorm van CO2in de atmosfeer. Ook de koolmonoxi-de (CO) uit de staalindustrie kan heelgoed ingezet worden in de chemie,want koolmonoxide en waterstof zijndé bouwstenen van de bulkchemie.Zolang we koolstof in de kringloopweten te houden en niet als broeikas-gas (CO of CO2) naar de atmosfeer la-ten ontsnappen, is er geen probleem.Koolstof blijft ook in 2050 de belang-rijkste bouwsteen voor het leven opaarde, daar maakt geen energie- enklimaatakkoord verschil in.
Alle technologieën op het gebiedvan wind, waterstof en circulairechemie zijn in handen van onze in-dustrie. Maar als we willen opscha-
len naar een duurzame én competi-tieve economie moeten we leider-schap tonen en groot durven denkenover het nieuwe energie- en klimaat-akkoord. Dat geldt voor industrie,overheid, ngo’s en andere partijen.
In vele industrieënkan aardgas vervangenworden door waterstof
FOTO
�ISTO
CK
