Genealogisch Onderzoek

19
Genealogisch Onderzoek Een handleiding door het Gemeentearchief Venlo Mei 2012

Transcript of Genealogisch Onderzoek

Page 1: Genealogisch Onderzoek

 

Genealogisch  Onderzoek  

 Een  handleiding  door  het  Gemeentearchief  Venlo  

   

Mei  2012                      

Page 2: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              2  

Inleiding      Veel  mensen  brengen  een  bezoek  aan  het  Gemeentearchief  Venlo  om  hun  stamboom  uit  te  zoeken,   of   -­‐   om   het   met   een   mooi   woord   te   zeggen   -­‐   voor   genealogisch   onderzoek.   De  meesten   beginnen   daar   op   een   goede   dag   aan,   doorgaans   niet   wetend   hoe   en   waar   ze  moeten  zoeken  en  wat  ze  zoal  kunnen  vinden.  Toch  kan  dit  soort  onderzoek  heel  erg   leuk  zijn,  allerhande  gegevens  boven  water  brengen  en  de  nodige  contacten  opleveren.  Om  u  een  beetje  wegwijs  te  maken  is  deze  handleiding  samengesteld.      

Page 3: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              3  

 Inhoudsopgave    

Inleiding  .............................................................................................................................  2  

1.  Genealogische  schema’s  .................................................................................................  4  

2.  Het  onderzoek  ...............................................................................................................  6  2.1  Systematiek  .......................................................................................................................................  6  2.2  Huiswerk  ............................................................................................................................................  6  2.3  Literatuur-­‐  en  internetonderzoek  .....................................................................................................  7  2.4  Bronvermelding  .................................................................................................................................  7  

3.  Primaire  bronnen  ...........................................................................................................  8  3.1  Gemeentelijke  overheid  ....................................................................................................................  8  3.2  Kerkgenootschappen  .......................................................................................................................  11  

4.  Secundaire  bronnen  .....................................................................................................  12  4.1  Stedelijke/gemeentelijke  overheid  .................................................................................................  12  4.2  Schepengerichten  ............................................................................................................................  12  4.3  Kerkgenootschappen  .......................................................................................................................  13  

5.  Diverse  archiefbronnen  ................................................................................................  14  

6.  Allerhande  ...................................................................................................................  16  6.1  Familiewapen  ..................................................................................................................................  16  6.2  Schrift  ..............................................................................................................................................  16  6.3  Taal  ..................................................................................................................................................  16  6.4  Latijn  ................................................................................................................................................  17  6.5  Datering  ...........................................................................................................................................  17  6.6  Namen  .............................................................................................................................................  17  6.7  DNA  .................................................................................................................................................  18  6.8  Resultaten  .......................................................................................................................................  19      

Page 4: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              4  

1.  Genealogische  schema’s      De   meest   gebruikelijke   vormen   van   genealogie   zijn   de   stamboom,   parenteel   en   de  kwartierstaat.  Onderstaand  wordt  kort  een  uitleg  over  iedere  vorm  gegeven.    Stamboom  Deze  bevat  alle  afstammelingen  in  mannelijke  lijn  (naamdragers)  van  een  bepaald  echtpaar  (vrouwen  worden  wel  vermeld,  maar  niet  uitgewerkt).    

Afbeelding  1:  Een  voorbeeld  van  een  stamboom.  

 Parenteel  Deze   bevat   alle   afstammelingen   in   mannelijke   én   vrouwelijke   lijn   van   een   bepaald  ouderpaar.    

Page 5: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              5  

Kwartierstaat  Deze   bevat   alle   voorouders,   in   mannelijke   én   vrouwelijke   lijn   van   een   bepaalde   persoon  (probant),  vaak  de  onderzoeker  zelf  (een  omgekeerde  stamboom  dus).    

 Afbeelding  2:  Een  voorbeeld  van  een  kwartierstaat.  

   Enkele   minder   gebruikelijke   vormen   zijn   de   stamreeks,   de   afstammingsreeks,   de  verwantschapstabel  (consanguiniteitstabel)  en  het  geneagram.  De  biografie  is  eigenlijk  geen  genealogie,  maar  een   levensbeschrijving  van  één  persoon,  met  doorgaans   zowel  aandacht  voor  zijn/haar  voorouders  als  zijn/haar  nageslacht.        

Page 6: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              6  

2.  Het  onderzoek        

2.1  Systematiek    Voor   men   aan   een   vorm   van   genealogie   begint   is   het   goed   zich   hierop   terdege   voor   te  bereiden.  Soms  wordt  daarvoor  een  cursus  gegeven.  Ook  het  lezen  van  een  handleiding  kan  goede   diensten   bewijzen,   bij   voorbeeld   voor   Limburg   dat   van   R.   de   la   Haye,   “Limburgse  Voorouders.   Handleiding   voor   genealogisch   onderzoek   in   Limburg”   (Maastricht   2005,   3e  druk).  Ook  publicaties  naar  aanleiding  van  televisieprogramma’s  zijn  aan  te  bevelen,  zoals  R.  van  Drie  (red.),  “Voorouders  in  beeld.  Stamboom  en  familiegeschiedenis”  (Utrecht/Den  Haag  1997,     Teleac-­‐uitgave)   en   recentelijk   R.   van   Drie,   “Verborgen   Verleden.   Stamboomboek”  (Zwolle  2010).      Het   is   verstandig   om   uw   gegevens   goed   bij   elkaar   te   houden.   Dat   kan   in   de   vorm   van  formulieren   en   notitieboeken.   Er   zijn   ook   speciale   computerprogramma's   te  koop/downloaden,   die   bijzonder   geschikt   zijn   voor   het   bijhouden   en   uitwerken   van   uw  stamboom.   Te   denken   valt   aan   (demo-­‐versies   van)   programma’s   als   Aldfaer  (www.aldfaer.org),   GensDataPro   (http://gensdatapro.ngv.nl),   HazaData  (www.hazadata.com),   Reunion   (voor   Mac-­‐gebruikers:   www.reunion-­‐mac.nl),   Win-­‐Family,  Family  Tree,  Family  Tree  Builder,  enz.      

2.2  Huiswerk    Alvorens   aan   een   stamboomonderzoek   te   beginnen   kan   er   eerst   al   het   nodige   huiswerk  worden   gedaan.   Vraag   familieleden   naar   bidprentjes,   trouwboekjes,   schoolrapporten,  diploma’s,   krantenknipsels,   foto’s   en   wat   je   nog   meer   te   pakken   kunt   krijgen   en   laat   ze  daarbij   zoveel   mogelijk   informatie   geven.   Je   moet   namelijk   meestal   een   periode   van   de  laatste  vijftig  tot  vijfenzeventig   jaar  zien  te  overbruggen,  omdat  veel  van  die   informatie  bij  de  gemeenten  (en  dus  ook  de  archieven)  nog  niet  openbaar  is.    

Page 7: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              7  

2.3  Literatuur-­‐  en  internetonderzoek    Alvorens  aan  een  uitgebreid  onderzoek  te  beginnen  is  het  ook  goed  om  eens  na  te  gaan,  of  er  al  eerder  iets  over  de  gezochte  familie  is  geschreven.  Voor  dit  literatuuronderzoek  dient  in  de  eerste  plaats  E.A.  van  Beresteyn,  “Genealogisch  Repertorium”  (Den  Haag  1972,  2  delen)  met  supplementen.    De   bibliotheek   van   het   Gemeentearchief   Venlo   is   rijkelijk   voorzien   van   genealogische  literatuur.   De   bibliotheekcatalogus   is   via   de   internetsite   van   het   Gemeentearchief   te  raadplegen:  http://archief.venlo.nl/ikzoek/bibliotheek.    Ook   is   veel   informatie   te   vinden   via   het   internet.   Bedenk   hierbij   wel,   dat   iedereen   alles  ongecontroleerd  op  het  net  kan  zetten.  Deze  informatie  is  vaak  niet  van  bronnen  voorzien,  dus   niet-­‐controleerbaar.   Twee   zéér   informatieve   sites   zijn:   www.geneaknowhow.net   en  www.familysearch.org,  die  beide  een  immens  groot  aantal  bronnen  bevatten.  

 

2.4  Bronvermelding    Iedereen  is  wel  eens  iets  kwijt.  Wat  men  zoekt  kan  niet  weg  zijn,  maar  het  is  gewoon  niet  te  vinden.  Als  u  een  bepaald  gegeven  hebt  gevonden  doet  u  er  dan  ook  goed  aan  om  er  op  te  noteren  waar  u  het  hebt  gevonden:  de  plaats,  instelling,  het  archief,  het  stuk,  boek,  etc..  Om  een  beetje  uniformiteit  te  krijgen  hebben  de  Limburgse  archiefdiensten  daarvoor  een  handig  boekje   samengesteld:   “Hoe   vermeld   ik   archiefbronnen”.   Dat   boekje   is   bij   alle   Limburgse  archiefdiensten  gratis  verkrijgbaar.      

 Afbeelding  3:  Publicatie  “Hoe  vermeld  ik  archiefbronnen”.

Page 8: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              8  

3.  Primaire  bronnen            Dit  zijn  de  bronnen  met  voor  elk  genealogisch  onderzoek  relevante  gegevens,  zoals  data  van  geboorte,   huwelijk,   echtscheiding   en   overlijden.   Ook   kunnen   hierin   gegevens   worden  gevonden   over   nationaliteit,   woonplaats/adres,   beroep   enz.   Op   bijna   al   de   bij   het  Gemeentearchief  Venlo  aanwezige  primaire  bronnen  zijn  alfabetische   toegangen   (indexen)  gemaakt  om  de  bezoeker  te  helpen  bij  het  vinden  van  zijn/haar  voorouders.      

3.1  Gemeentelijke  overheid    Bij  de  wet  van  20  september  1792  werd  in  Frankrijk  de  burgerlijke  stand  ingevoerd.  Voor  de  nieuwverworven  ‘Belgische’  departementen  gebeurde  dat  bij  decreet  van  17  juni  1796.  Nog  in  datzelfde  jaar  werd  de  burgerlijke  stand  in  Venlo  en  omgeving  ingevoerd  (in  de  rest  van  Nederland   pas   in   1811!).   De   burgerlijke   stand   bevat   akten   van   geboorte,   huwelijk   en  echtscheiding,   en   overlijden.   Deze   registers   hebben   jaarlijks   een   alfabetische   index;  bovendien  werden  per  tien  jaar  zogenaamde  "tienjaarlijkse  tafels"  gemaakt.  De  akten  zijn  bij  het   Gemeentearchief   Venlo   raadpleegbaar   op   microfiche,   waarvan   tegen   een   kleine  vergoeding  afdrukken  gemaakt  kunnen  worden.      

 Afbeelding  4:  Voorbeeld  akte  burgerlijke  stand.

Page 9: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              9  

Bij  de  huwelijksakten  behoren  de  huwelijksbijlagen.  Die  worden  in  het  Regionaal  Historisch  Centrum   Limburg   in   Maastricht   bewaard,   maar   die   van   Venlo   zijn   in   kopie   bij   het  Gemeentearchief   aanwezig   over   de   periode   1804-­‐1902.   Deze   registers   worden   periodiek  aangevuld;   vraag   er   de   dienstdoende   studiezaalchef     naar.   Bij   de   Regionaal   Historische  Centra   (voorheen   rijksarchieven)   wordt   gewerkt   aan   één   alfabetische   index   van   alle  openbare   akten   van   de   burgerlijke   stand   in   Nederland   in   een   computerprogramma,   te  vinden  onder  www.genlias.nl.  Dit   is  een  langlopend  project,  maar  voor  Limburg  zijn  al  heel  veel  akten  ingevoerd.    In   Nederland   werden   vanaf   1815   volkstellingen   gehouden.   In   deze   tellingen   zijn   de  gezinssamenstellingen   vermeld,   inclusief   personeel,  met   naam,   leeftijd   en   geboorteplaats.  De   nodige   voorzichtigheid   in   het   gebruik   is   geboden,  want   de   registers  werden   opgesteld  aan  de  hand  van  door  de  mensen  zelf  verstrekte  gegevens.  Zeer  zeker  geldt  dit  bij  de  oudere  volkstellingen  voor  de  opgegeven  leeftijden.  

Op   1   januari   1850   werd   het   bevolkingsregister   ingesteld.   Dit   werd   eerst   in   grote   boeken  bijgehouden,  later  in  kaartsystemen.  Deze  zijn  doorgaans  openbaar  tot  en  met  1938.    

Afbeelding  5:  Voorbeeld  bevolkingsregister.

Page 10: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              10  

Per   1   januari   1939   werd   in   Nederland   het   persoonskaartenstelsel   ingevoerd.   Dit   register  berust  nog  bij  de  afdeling  Burgerzaken  van  de  gemeente  en  is  nog  niet  openbaar.      

 Afbeelding  6:  Voorbeeld  persoonskaart.                  De   bevolkingsregisters   bij   het   Gemeentearchief   Venlo   kunnen   op   microfiche   worden  geraadpleegd;   daarvan   kunnen   tegen   vergoeding   afdrukken   worden   gemaakt.   De  gemeenten   hielden   ook   registers   van   ingekomen   en   vertrokken   personen   bij,   evenals  registers   van  dienstboden,   gestichten  en   vreemdelingen.  Ook  werden  door  de   gemeenten  gegevens   over   naturalisatie   bewaard,   zowel   om   Nederlander   te   worden,   als   om   het  Nederlanderschap  in  te  ruilen,  evenals  registers  van  naamsaanneming  en  –verandering.  

Page 11: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              11  

3.2  Kerkgenootschappen    Voordat   de   gemeenten   deze   taak   -­‐   in   veel   uitgebreidere   vorm   -­‐   overnamen,   hielden   de  kerkgenootschappen   gegevens   bij   over   hun   leden   en   wel   in   de   doop-­‐,   trouw-­‐   en  begrafenisregisters.    Voor   de   Rooms   Katholieke   Kerk   werd   het   bijhouden   van   de   doop-­‐   en   huwelijksregisters  verplicht   gesteld   in   1563   (begrafenisregisters  waren   niet   verplicht).   Het   duurde   een   tijdje  voor  deze  maatregel  in  onze  streken  werd  ingevoerd.  In  Blerick  begint  het  oudste  doop-­‐  en  trouwboek  in  1575,  in  Sevenum  al  in  1569  en  de  pastoor  van  Horst  hield  toch  al  vanaf  1576  bij  wie  er  begraven  waren.      In   dezelfde   tijd   als   bij   de   katholieken,   werd   door   de   Nederduits-­‐Gereformeerde   Kerk  begonnen  met   de   registratie   van  doop,   huwelijk   en   overlijden,   evenals   het   bijhouden   van  lidmatenregisters.  In  Venlo  wordt  de  hervormde  godsdienst  kort  na  1700  de  overheersende  religie;   het   doop-­‐,   trouw-­‐,   overlijdensregisters   dateren   derhalve   pas   van   1705.   Dit  kerkgenootschap   hield   ook   bij   wie   zich   lid   mochten   noemen,   de   zogenaamde  lidmatenregisters.  Ook  deze  zijn  voor  Venlo  aanwezig.  De  Nederlands-­‐Israelitische  Kerk  krijgt  pas  omstreeks  1825  in  Venlo  een  eigen  gemeente,  en  in  1865  een   synagoge.  Van  het  archief   van  deze  gemeente   is  niet   veel  bewaard  gebleven,  echter   wel   een   bevolkingsregister   vanaf   ca.   1880.   Besnijdenisregisters   van   de   mohel   zijn  helaas  niet  bekend.    Bij  het  Regionaal  Historisch  Centrum  Limburg  te  Maastricht  wordt  door  vrijwilligers  gewerkt  aan   een   index   op   alle   doop-­‐,   trouw-­‐   en   begraafregisters   in   de   provincie   Limburg:   het  GENDALIM-­‐project.   De   gegevens   van   een   groot   aantal   parochies   zijn   al   ingevoerd.   Het  Gemeentearchief   Venlo   beschikt   over   de   vierde   versie   van   dit   bestand,  Gendalim4,  welke  direct  raadpleegbaar  is  op  de  pc  in  de  studiezaal.    

Page 12: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              12  

4.  Secundaire  bronnen      Dit  zijn  de  bronnen,  waaruit  aanvullende  gegevens  gehaald  kunnen  worden  over  bepaalde  personen,   om   daarmee   de   genealogie   "aan   te   kleden".   Deze   bronnen   beslaan   een   schier  onmetelijk   breed   terrein,   want   in   bijna   elk   archiefstuk   kan   wel   iets   over   iemand   worden  gevonden.  De  hieronder  volgende  opsomming  is  dan  ook  verre  van  volledig,  maar  geeft  wél  de  belangrijkste  bronnen  aan.    

4.1  Stedelijke/gemeentelijke  overheid    Van  vóór  1795   zijn   in  Venlo   vooral   van  belang  de   registers  met   inschrijvingen  van  burger-­‐schap.  Deze  zijn  gepubliceerd  in  “Huldeblijk.  Bundel  opstellen  aangeboden  aan  de  genealoog  Jan   J.M.H.   Verzijn   bij   gelegenheid   van   zijn   zeventigste   verjaardag”   (Roermond   1967),  aanwezig  in  de  studiezaal  van  ons  archief.  Ook  kent  Venlo  ledenlijsten  van  sommige  gilden.  Het   Gemeentearchief   Venlo   beschikt   ook   over   de   kerspel(=dorps)archieven   van   Arcen,  Baarlo,  Belfeld,  Blerick,  Bree,  Lomm,  Tegelen  en  Velden.    De  administraties  vanaf  1815  van  de  gemeenten  Venlo,  Tegelen,  Belfeld  en  Arcen  &  Velden  bieden   een   rijke   schakering   aan   genealogisch   interessante   bronnen,   zoals   (lijsten   van)  afgegeven   paspoorten,   conscriptie-­‐   en  militieregisters   (met   gegevens   over   de   opgeroepen  militairen),  leerlingenlijsten,  schoolgeldregisters  en  belastingregisters  zoals  kohieren  van  de  hoofdelijke   omslag.   Ook   kunnen   medische   verklaringen   van   overlijden   bewaard   zijn  gebleven.      

4.2  Schepengerichten    De   rechterlijke   archieven   van   vóór   1795   zijn   bewaard   gebleven   in   de  schepenbanks(=gerichts)archieven.   Deze   worden   bewaard   bij   het   Regionaal   Historisch  Centrum  Limburg  in  Maastricht.  Die  van  Blerick  en  Venlo  zijn  bij  het  Gemeentearchief  Venlo  aanwezig.  Niet  alleen  de  procesdossiers  en  de  vonnissenboeken  geven  veel  informatie  over  namen,   ook   de   registers   van   overdrachten,   belening   met   goederen,   testamenten,   schat-­‐registers   (een  vorm  van  belastingaanslagen)  en   registers  over   voogdijschap.  Helaas   zijn  de  schepenarchieven  van  Venlo  en  Blerick  slechts  summier  geordend  en  beschreven.    

Page 13: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              13  

4.3  Kerkgenootschappen    In  de  Katholieke  Kerk  kon  geld  en/of  goederen  worden  geschonken,  om  van  de  opbrengst  daarvan   periodiek   missen   te   laten   lezen   voor   het   zielheil   van   overledenen.   Dit   werd  bijgehouden  in  de  stichtingen-­‐  en  jaargetijdenadministratie.  Grondrenten  (cijnsen)  vormden  een  belangrijke  bron  van   inkomsten.  Ook  bestond  er  een  aantal  kerkelijke  verenigingen  of  broederschappen,   die   elk   hun   ledenlijsten   hadden.   Van   sacramenten   als   vormsels   werd  eveneens  administratie  gehouden.    Het   Gemeentearchief   Venlo   bezit   parochiearchieven   van   Arcen,   Beesel,   Belfeld,   Blerick,  Grubbenvorst,    Horst,  Maasbree,  Panningen,  Sevenum,  Tegelen,  Velden  en  Venlo.    

Page 14: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              14  

5.  Diverse  archiefbronnen      Een  grote  hoeveelheid   informatie  bieden  de  notarisprotocollen,  waarin  alle  voor  de  notaris   verleden   akten   worden   bewaard.   Ook   de   memories   van   successie   kunnen  veel   gegevens   opleveren.   Deze   zijn   door   de   belastingdienst   opgemaakt   om   de  nalatenschap   van   een   overledene   te   bepalen   in   verband   met   successierechten.  Memories  van  successie  bevatten  ook  over  de  erfgenamen  veel  informatie.    In   Venlo   bestonden   enkele   studiebeurzen.   Uit   de   opbrengst   van   hun   bezit   konden  een  of  meerdere  studenten  een  studiebeurs  krijgen  als  zij  konden  bewijzen  op  de  een  of  andere  wijze  familie  van  de  stichters  van  de  beurzen  te  zijn,  daarom  bieden  deze  archieven  een  schat  aan  genealogische  informatie.      De  archieven  van  verenigingen,   instellingen,   families  en  personen  kunnen  eveneens  genealogische  informatie  bevatten  die  voor  de  onderzoeker  van  belang  is.  Ook   kranten   bevatten   vaak   genealogisch   materiaal   in   de   vorm   van   geboorte-­‐,  huwelijks-­‐   en   overlijdensaankondigingen   en   publicatie   van   gegevens   over   de  burgerlijke   stand.   Ook   staat   er   nog   al   eens   artikelen   over   personen   in,   vooral   bij  bepaalde  gelegenheden.    

Page 15: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              15  

Een   belangrijke   bron   van   informatie   zijn   ook   de   bidprentjes/gedachtenisprentjes,  uitgedeeld  bij  het  overlijden  van  een  persoon.  Het  Gemeentearchief  Venlo  beschikt  over   een   groot   aantal   van   deze   prentjes   (ca.   40.000),   die   door   vrijwilligers   in   een  database   zijn   (en   worden)   gezet   en   via   de   site   van   het   gemeentearchief   thuis  geraadpleegd  kunnen  worden  via:    http://archief.venlo.nl/ikzoek/paginas/bidprentjes.aspx.      

 Afbeelding  7:  Voorbeeld  bidprentjes.    Een   heel   andere   bron   die   bij   genealogisch   onderzoek   gebruikt   kan   worden   is   de  Beeld-­‐   en   Geluid-­‐collectie.   Hierin   bevinden   zich   onder   andere   foto’s   en  ansichtkaarten   van   Venlo   en   omliggende   plaatsen.  Momenteel   wordt   gewerkt   aan  het   digitaliseren   van   een   deel   van   deze   collectie,   u   kunt   deze   bekijken   op   onze  beeldbank,  via  http://archief.venlo.nl/ikzoek.  In  dezelfde  categorie  vallen  de  kaarten  en  prenten  van  Venlo  en  Noord-­‐Limburg.  Ook  deze  zullen  te  zijner  tijd  gedigitaliseerd  worden,   maar   zover   is   het   nog   niet.   Via   internet   kunnen   wel   al   veel   historische  kaarten   uit   andere   bronnen   bestudeerd   worden,   bijvoorbeeld   via  www.watwaswaar.nl.    Een  steeds  meer  geraadpleegde  bron  is  het  kerkhof  of  algemener:  de  begraafplaats.  Op  de  grafzerken  (liggend  of  staand)  staat  doorgaans  de  naam  van  de  persoon  die  er  begraven   ligt,   met   diens   geboorte-­‐   en   overlijdensdatum   en   soms   ook   zijn/haar  echtgeno(o)t(e).   Het   kan   een   aanknopingspunt   opleveren.   Ook   hiervoor   zijn  internetsites,  zoals  www.begraafplaatsen.nl  of  www.graftombe.nl.    

Page 16: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              16  

6.  Allerhande      Ongetwijfeld  zult  u  problemen  en  opmerkelijke  zaken  bij  het  onderzoek  tegenkomen.  Een  aantal  daarvan  worden  hier  kort  besproken.    

6.1  Familiewapen    Een  aantal  families  heeft  een  eigen  wapen.  Bedenk  wel  dat  dit  aantal  altijd  zeer  klein  is   geweest.   Meetal   betreft   het   adellijke   familie   of   families   die   iets   in   het  maatschappelijk  leven  betekend  hebben.  Hetzelfde  kan  gezegd  worden  van  zegels.  Er  zijn  veel   (hand)boeken  op  het  gebied  van  wapenkunde   (heraldiek).  Voor  Limburg   is  van  belang:  J.M.  van  de  Venne  (red.),  “Limburgsche  wapens”  (Maastricht  1925),  voor  West-­‐Europa:   J.B.   “Rietstap,  Armorial  Général”     (met  vervolgen,   in   totaal  meer  dan  100.000  wapens!).      

6.2  Schrift    Iedereen   heeft   een   eigen   hand   van   schrijven.   Dat   was   ook   vroeger   zo.   Het   schrift  heeft  zich   in  de  loop  van  de  tijd  ontwikkeld  en  kan  dan  ook  behoorlijk  afwijken  van  onze  huidige  schrijfwijze.  Voor  oud  schrift   (paleografie)  worden  cursussen  gegeven.  Er  bestaan  ook  boeken  over,  met  vele  voorbeelden  van  oude  handschriften,  voorzien  van  ‘vertalingen’  (transcripties)  in  het  huidige  schrift  of  getypt.  Voor  Nederland  is  nog  steeds  heel  bruikbaar  het  boekje  van  J.L.  van  der  Gouw,  “Oud  Schrift”  (Zwolle  1963).  Voor   Limburg   heeft   G.L.A.   Roks   in   2011   een   nieuwe   editie   van   “Oud   Schrift   in  Limburg”   uitgegeven.   In   vroeger   eeuwen   werd   veelvuldig   gebruik   gemaakt   van  afkortingen.  Voor  onze  streken  zijn  die  grotendeels  bijeengebracht  door  R.  de  la  Haye  in  “Afkortingen  van  het  Nederlandse  oude  schrift”  (Maastricht  1983  =  Leergeld  2).    

6.3  Taal    Oud  schrift  is  al  een  probleem,  daarbij  komt  ook  nog  eens  dat  de  taal  vroeger  afweek  van   ons   huidige   Nederlands.   Daar   moet   je   ook   langzaam   in   groeien.   Voor  middeleeuws  Nederlands   is  er   J.  Verdam,  “Middelnederlandsch  handwoordenboek”  (Den   Haag   1911)   met   supplement,   voor   de   zeventiende   eeuw:   A.A.   Weijnen,  “Zeventiende-­‐eeuwse  taal”  (Zutphen  1976).    

Page 17: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              17  

6.4  Latijn    Genealogen  komen  onherroepelijk  Latijn  tegen  bij  hun  onderzoek.  Vooral  kerkelijke  doop-­‐,   trouw-­‐  en  begraafregisters  zijn   in  die   taal  geschreven.  Omdat  steeds  minder  mensen  op  de  middelbare  school  kiezen  voor  Latijn,  is  dit  een  steeds  groter  wordend  probleem.   Gelukkig   heeft   R.   de   la   Haye   ook   op   dit   gebied   een   boekje   gemaakt:  “Latijnse  woorden.  Etc.”  (Maastricht  1983  =  Leergeld  1).    

6.5  Datering    Tegenwoordig  hebben  we  allemaal  kalenders  en  die  lopen  voor  veel  landen  gelijk-­‐op.  Afwijkingen   bestaan   er   wel,   want   China   heeft   een   eigen   tijdrekening,   en   de  Islamitische  landen  hanteren  een  eigen  kalender,  gebaseerd  op  maan-­‐maanden.  Ook  in   onze   streken  werd   vroeger   op   een   andere  manier  met   dateren   omgegaan.   Niet  altijd  begon  het  jaar  op  1  januari,  maar  soms  met  Kerstmis  of  Driekoningen.  Dat  kan  een   jaar   verschillen!   Bij   de   invoering   van   de   huidige   Gregoriaanse   kalender   is   een  sprong  gemaakt  van  10  dagen  om  met  de  echte  datering   in  de  pas  te  komen,  maar  dat  gebeurde  lang  niet  overal  tegelijkertijd.  Bovendien  werd  bijna  altijd  gerekend  met  feestdagen  van  heiligen.  Wij  kennen  er  daar  nog  een  paar  van,  maar  vroeger  –  toen  de  hele  maatschappij  beïnvloed  werd  door  de  Kerk  –  wemelde  het  daarvan.  Zo  kon  een  brief  gedateerd  worden  met   ‘des  anderen  dag  na  Sint   Johannes’.  Dat   is  dus  de  tweede  dag  na  Sint  Jan  (gewoonlijk  De  Doper  =  24  juni),  oftewel  26  juni.  Ook  op  dit  gebied   is   een   goed   handboek:   H.   Grotefend,   “Taschenbuch   der   Zeitrechnung   des  deutschen  Mittelalters  und  der  Neuzeit”  (Hannover  1982).    

6.6  Namen    Familienamen   kunnen   op   verschillende   manieren   tot   stand   zijn   gekomen:   de   naam   kan  betrekking  hebben  op  de  voornaam  van  een  van  de  ouders,  schoonouders  of  grootouders;  dit  heet  een  patroniem.  Een  voorbeeld  hiervan  is  Willem  Janszoon,  afgekort  tot  Willem  Jans  of  Janssen.  De  achternaam  kan  ook  verband  houden  met  de  aardrijkskundige  plek  waar  men  vandaan  komt  (toponiem),  bijvoorbeeld  Jan  van  Blerk  (van  de  plaats  Blerick),  maar  ook  Piet  van  de  Ven  (uit  een  veengebied).  In  delen  van  onze  provincie  komt  een  bijzondere  vorm  van  toponiemen   voor:   boerderijnamen.  Mensen   vernoemden   zich  naar  de  boerderij  waarin   ze  woonden,  zoals  In  het  Zandt  en  Van  de  Stay  (boerderijen  Het  Zand  en  De  Stay  in  Lottum).    

Page 18: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              18  

Door  verschrijvingen  van  ambtenaren  en  geestelijken  zijn  vele  achternamen  in  de  loop  van  de  tijd  verbasterd.  Verbruggen  naast  Vanbrugge,  Van  Brugge  of  Dupont  komt  voor,  zodat  het  uitzoeken   van   dergelijke   familienamen   een   hele   klus   kan   zijn.   Daarentegen   kwam   het  fenomeen  ‘vernoemen’  vroeger  veelvuldig  voor,  zodat  een  bepaalde  voornaam  of  een  kleine  variatie   daarop   regelmatig  weer   bij   de   nakomelingen  werd   toegepast,  wat  weer   enigszins  houvast  biedt.    Bij   de   invoering   van   de   burgerlijke   stand   in   1796   werd   iedereen   verplicht   een   vaste  achternaam   te   voeren.   Dit   kan   voor   een   genealogisch   onderzoeker   problemen   opleveren,  omdat  een  familie  ineens  van  achternaam  veranderde  (zeker  bij  Joodse  families  was  dit  vaak  het  geval).  Het  aannemen  van  een  achternaam  werd  vastgelegd  in  de  zogenaamde  registers  van   naamsaanneming,   die   onderdeel   van   het   bevolkingsregister   zijn.   Op   het   gebied   van  naamkunde  zijn  ook  veel  boeken  bekend.    

6.7  DNA    Om  de  mogelijke   relatie   tussen  personen   te  bepalen  of   te  bevestigen  kan  de  onderzoeker  momenteel  de  hulp  inschakelen  van  DNA-­‐onderzoek.  Het  DNA  van  personen  afkomstig  van  dezelfde  voorouders  zal  meer  onderlinge  gelijkenis  vertonen  dan  het  DNA  van  niet  verwante  personen.  Het  mitochondriaal  DNA  wordt  enkel  doorgegeven  via  de  moeder  en   is  dus  een  bron  om  de  afkomst  via  moederlijke  (maternale)  weg  te  onderzoeken.  Het  Y-­‐chromosoom  is  DNA  dat  enkel  via  de  vaderlijke  (paternale)  weg  wordt  doorgegeven.  Beweerd  wordt  dat  een  flink  deel  van  de  kinderen  niet  van  de  echtgenoot  van  de  moeder  van  dat  kind  stamt  (‘N.N.  staat  wel   in  mijn   (trouw)boekje,  maar   komt   niet   uit  mijn   broekje’).   Of   dit   zo   is  moet   nog  bewezen  worden.  Het  wordt  wel   steeds  gemakkelijker,  goedkopen  en  gangbaarder  om  dit  onderzoek  uit  te  voeren.  Er  bestaan  zelfs  televisieprogramma’s  over  dit  onderwerp.    

Page 19: Genealogisch Onderzoek

 

           ©  Copyright  2012  |  Gemeentearchief  Venlo                                              19  

6.8  Resultaten    Na   het   samenstellen   van   de   gegevens   volgt   vaak   de   wens   de   bevindingen   te   publiceren,  hetzij  in  druk  hetzij  op  internet.  Er  zijn  drukkerijen  te  vinden  die  zich  specialiseren  in  kleine  uitgaven,   waar   men   familieboeken   kan   laten   drukken.   De  meest   voorkomende   vorm   van  publicatie   is   via   een   website,   zowel   vanuit   een   organisatie   of   archief   alsook   persoonlijke  websites.   Hieruit   vloeide  weer   de   noodzaak   tot   het  maken   van   overzichtssites,   portals   en  speciale   zoekmachines   uitsluitend   voor   het   toegankelijk  maken   van   de   vele   genealogische  gegevens.  Bij  het  publiceren  van  genealogisch  onderzoek  moet  de  onderzoeker  zich  bewust  zijn   van   informatierechtelijke   aspecten,   zoals   de   openbaarheid   van   gegevens,   en   de  waarborg  van  de  privacy  van  nog  in  leven  zijnde  personen.    De  bevolkingsregisters  geven  een  aardig  beeld  van  de  bewoning  van  een  pand.  De  registers  zijn    vanaf  1850  aangelegd  en  aanvankelijk  bijgehouden  op  adres.  Daarna  in  een  alfabetische  volgorde   op   de   achternaam   van   de   hoofdbewoner.   Op   de   bevolkingsregisters   bestaan  indexen.   De   bevolkingsregisters   geven   naast   informatie   over   de   bewoning   ook   een   aardig  beeld  van  het  functionele  gebruik  van  een  woning  omdat  de  beroepen  van  de  bewoners  zijn  vermeld.   u   kunt   de   registers   op   microfiche   raadplegen   in   de   studiezaal   en   daarvan   een  afdruk  maken.      Vòòr   1850  werden   geen   bevolkingsregisters   bijgehouden.  Wel   was   sprake   van   periodieke  volkstellingen.   Aanvankelijk   zijn   de   volkstellingen   gehouden   vanwege   belastingheffing,  stemrecht  en  dienstplicht  doch  later  voor  een  nauwkeurige  berekening  van  de  bevolking.  De  tellingen  geven  inzicht  in  het  aantal  bewoners  per  adres  en  informatie  omtrent  het  geslacht,  leeftijd,   geboorteplaats,   burgerlijke   staat,   godsdienst   en   beroep   van   een   bewoner.   De  volkstellingen   betreffende   de   stadsdelen   zijn   voorhanden   in   het   gemeentearchief.  Uitgezonderd   de   volkstellingen   van   de   Gemeente  Maasbree   afdeling   Blerick.   Deze   kunt   u  raadplegen  in  het  archief  van  de  gemeente  Peel  en  Maas.      Gedurende   de   periode   1916-­‐1937   hield   de   gemeente   gezinskaarten   bij.   De   kaarten  vermelden   naast   de   gezinssamenstelling   ook   de   historische   adressen   en   eventuele  adreswijzigingen.   De   gezinskaarten   zin   in   1938   vervangen   door   zogenoemde  persoonskaarten.   Op   de   persoonskaarten   berust   een   beperking   op   de   openbaarheid   in  verband  met  de  privacy  van  nog  levende  personen.      Naast  de  gezinskaarten  en  persoonskaarten  heeft  de  gemeente  woningkaarten  bijgehouden.  Het   register   geeft   een   overzicht   van   alle   bewoners   per   (historisch)   adres.   Ook   hiervoor  gelden   beperkingen   op   de   openbaarheid.   Verder   kunnen   ook   adresboeken   en  telefoongidsen   relevante   informatie   voor   uw   huizenonderzoek   opleveren.   Deze   geven   de  naam  van  de  hoofdbewoner  van  een  woning.