Belangstelling?Ben jij door al deze leuke voorbeelden geïnspireerd geraakt? En heb je met enkele buurtbewoners belangstelling om zelf iets te gaan doen met gemeentegroen? Maak dan snel een afspraak met jouw stadsdeelmanager. Hij of zij kan je er alles over vertellen en samen met jullie kijken naar de mogelijkheden bij jou in de buurt.

1

Steeds vaker dragen bewoners een initiatief aan om zelf een bijdrage te leveren aan het

beheer en onderhoud van gemeentegroen. De gemeente ziet dit als een kans om de kwaliteit

van de openbare ruimte te verhogen en betrokkenheid van bewoners te vergroten.

In dit boekje staan verschillende voorbeelden van wat bewoners zelf kunnen doen met

gemeentegroen. Dat varieert ook qua intensiviteit. Sommige bewoners zetten zich wekelijks

in om een stuk groen te onderhouden, andere vrijwilligers gaan 1 dag per jaar aan de slag.

Doe wat je aankunt en waar je zin in hebt!

Inleiding

2

Algemeneinfo

Do’sJe kunt met een leuke groep bewoners een stuk gemeentegroen mooier, beleefbaarder of eetbaarder maken. Als bewoners een stuk openbaar gebied adopteren van de gemeente, creëren zij meer mogelijkheden voor de inrichting ervan. In plaats van het standaard gemeentegroen, zoals besjes, kan er dan gekozen worden voor een mooie rozenstruik. Of voor een kruidentuin in plaats van een stuk gras.

Voor bewoners is het leuk om mee te doen, want:• jewijkwordtmooier• zoleerjejeburenkennen• jebreidtjeeigentuinuit!

Voor de gemeente is het ook leuk, want:• dewijkenwordenmooier.Alsgemeentekunnenwehetgewensteniveaunietaltijd betalen, maar als een groep bewoners gemeentegroen wil beheren, denkt en helpt de gemeente graag mee• hetvergroothetwoonpleziervandeArnhemmers• degemeentewilbewonersfaciliterenwaarhetmaarkandoordeinzetvanvrijwilligers heeft de gemeente meer tijd over om bijvoorbeeld parken extra schoon te maken en te onderhouden.Let wel: het gaat hier niet om een bezuiniging voor de gemeente. De meeste projecten die door bewoners worden gedaan, kosten de gemeente net zoveel geld als het reguliere beheer en onderhoud.

3

Dont’sNiet alle stukken groen lenen zich voor alternatief beheer. Het is alleen mogelijk bij gemeentegroendatopdatmomentnietvooreenspecifiekdoeleindegebruiktwordt.Maar je kunt bijvoorbeeld niet maar zo een trapveldje omvormen tot tuin of gezonde bomen kappen en vervangen door fruitwaarde. Het uitgangspunt is dat het wel kwaliteit moet toevoegen.

Besef wel dat……je een verplichting aangaat in de vorm van een contract, vaak voor meerdere jaren. Het is dus wel handig om tuindersbloed in de bewonersgroep te hebben.

…het altijd maatwerk is en in overleg gaat met de stadsdeelmanager. Het niet zo is dat als je in Schaarsbergen iets mag, dat ook in De Laar kan.

...de aanlegkosten niet door de gemeente worden vergoed. Vaak kan het wijkplatform wel iets betekenen.

…er duidelijke afspraken moeten worden gemaakt met de gemeente over wie wat doet. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat de gemeente de hagen onderhoudt en de stoep reinigt en dat bewoners de rest doen.

…de gemeente niet aansprakelijk is als het groen vernield wordt.

SmaakOver smaak valt niet te twisten. Mooi en lelijk zijn subjectieve begrippen. Wees je er bewust van dat als je begint aan beheer van het openbare gebied, je ook draagvlak moet hebben in de buurt. Niet alle bewoners zullen meedoen en niet alle bewoners zullen enthousiast zijn. De gemeente is geen scheidsrechter!

Algemeneinfo

4

De stadstuinen in de wijk Spijkerkwartier zijn een begrip in Arnhem. Negen verbazingwekkend mooie tuinen die grotendeels door vrijwilligers worden onderhouden.

5

Spijkertuinen

6

Vrijwilligster Jobien Wind: “In de jaren ’80 begon de gemeente met het opknappen van de wijken Spijkerkwartier en Spoorhoek, waarbij verwaarloosde panden werden gesloopt. Dit had tot gevolg dat er steeds meer binnenterreinen vrijkwamen. De buurt-bewoners grepen deze kans aan om er mooie openbare binnentuinen van te maken. De eerste opzet was om alle tuinen ecologisch aan te leggen, maar doordat er voor elk terrein verschillende bewonersgroepen waren, ontstonden er ook diverse tuinen, sommige met inheemse planten, andere juist niet. Deze karakters (b.v. watertuin, ecologische tuin, kruidentuin) zijn nog steeds in alle tuinen te herkennen. De tuinen zorgen voor diversiteit in de wijk en bevorderen bewonersparticipatie, doordat bewoners verantwoordelijk zijn voor een openbaar stukje van de wijk. Als je een boomspiegel

onderhoudt voor je huis, zorg je actief voor je leefomgeving. Je haalt dan vuilniszakken, fietsen,blikjesenandererommeluitjeboomspiegel.Ergroeitenbloeitvanalleswaarde bewoner zelf van geniet. Natuurlijk is die natuur ook zichtbaar voor de andere bewoners en bezoekers van de wijk. De gemeente helpt bij het beheer van de tuinen (hulpbijgrasmaaien,grotesnoeiklussen,plaatsenvanhekken)enzorgtvoorfinanciëleondersteuning. Ook is er een groengroep, hierin zit een vertegenwoordiger uit elke tuin. Deze groep organiseert één keer per jaar dat bewoners weer nieuwe planten voordeboomspiegelkunnenbestellen.Erzijnopditmomentmeerdan150mensenactief.Eendeelalsmedewerkerineentuin,derestalsboomspiegelbeheerder. Ze onderhouden het groen, en genieten van het werken in de tuin en het resultaat.”

7

Meerdan150vrijwilligers onderhouden het groen en genieten van het werken in de tuin én het resultaat

8

De vlindertuin aan de Parkweg is een uniek natuurgebied en een paradijs voor vlinders en vogels. De tuin wordt onderhouden door een trouwe groep vrijwilligers.

9

Vlindertuin

10

Anita Broekhuizen, IVN Arnhem: “Op verzoek van enkele Arnhemse bewoners is het terrein van de vlindertuin in 2008 geadopteerd door de Arnhemse afdelingen van het IVN (vereniging voor natuur en milieu-educatie) en de KNNV (vereniging voor veld-biologie). Zij hebben het ingericht als vlindertuin. De vlindertuin wordt onderhouden door een trouwe groep vrijwilligers. Iedere donderdagmorgen steken we de handen uit de mouwen om te snoeien, onkruid te verwijderen en te zaaien. Zo zorgen we ervoor dat de beplanting optimaal is voor vlinders. In de vlindertuin vinden vlinders en rupsen voedsel, maar ook rustige plekjes. Die gebruiken ze om zich op te warmen, te overwinteren en zich voort te planten.”

Van het vroege voorjaar tot het late najaar wordt er donderdags hard gewerkt door de vrijwilligers,maargelukkigiserookaltijdtijdvooreenkopjekoffieofeenlunch.

Het is een gezellige, gevarieerde club; mannen en vrouwen, van jong tot oud. Anita: “We hebben echt een persoonlijke band met elkaar opgebouwd. Vorig jaar heeft de gemeente als dank een uitstapje voor de vrijwilligers gesponsord. Toen zijn we met z’n allen naar de Ooij geweest en hebben daar vlinders bekeken en geluncht.”

De gemeente is eigenaar van de grond, dus zij nemen ook enkele onderhoudswerk-zaamheden voor hun rekening. Anita: “Wij doen het dagelijkse handwerk, maar de gemeente snoeit de heggen bijvoorbeeld. We weten elkaar te vinden. Soms word ik door de gemeente gebeld dat ze nog planten of struiken voor ons over hebben. Enlaatstkregenweenkeleboomstammen.Daarhebbenwenustammenvan gemaakt om op te zitten.”

11

Iedere donderdag-morgen steken we de handen uit de mouwen

12

De volkstuinen in Elderveldzijnuniek.Niet alleen omdat ze biologische zijn, maar ook omdat de 200 volkstuinen gelegen zijn in het openbare park ‘De Steenen Camer’.

13

Volkstuinen Elderveld

14

EdvanDam,voorzittervolkstuinenElderveld:”Inhetopenbarepark‘Desteenen Camer’ zijn onze tuinen in clusters gelegen. Dat park werd tot die tijd onder verantwoordelijkheid van de gemeente onderhouden. Gras maaien, heggen knippen, zwerfvuil ruimen en snoeien. Onze vereniging, de Biologische Tuin Vereniging (BTV-Elderveld)heeftdestijdseenplangemaaktomhetparkte“vernieuwen”en beter aan te laten sluiten op onze biologische, natuurlijke en kleinschalige doel- stellingen. Meer oude hoogstamfruitbomen en ander klein fruit en ruimte maken voor de natuur. Dit plan werd geaccepteerd door de gemeente. Om dit plan te kunnen realiseren hebben wij de gemeente het aanbod gedaan het onderhoud onder onze verantwoordelijkheid te laten plaatsvinden. Het onderhoud gebeurt door leden van onze vereniging in “onderhoudsdagen” en door cliënten van

Werkzin, een afdeling van de Pluryn-werkenrode. Deze cliënten zijn jongens en meisjes met een beperking en worden opgeleid voor hovenier of om het dagelijkse ritmevanschool/werkmeetemaken.Dagelijkswordterinmiddelsal5jaarlang,geweldig werk geleverd aan het park en wordt zichtbaar dat het park kleinschalig en natuurlijk wordt onderhouden. Het verenigingsgebouw van onze vereniging dient als onderkomen voor de begeleiders en cliënten van Werkzin. Twee keer per jaar maak ik met de stadsdeelmanager van de gemeente, door het park en wordt de voortgang besproken. Tot op heden is er een zeer goede verstandhouding met de gemeente en ook met de cliënten van Werkzin en hopen wij dat er nog jaren op dezelfde wijze kan worden voort gegaan.”

15

Dagelijkswordteral5jaarlang,geweldig werk geleverd aan het park en wordt zichtbaar dat het park kleinschalig en natuurlijk wordt onderhouden

16

In het Perenlaantje inEldenstaanmaarliefst 80 verschillende perensoorten. De Perenlaan wordt onderhouden door een groep enthousiaste Eldenaren.

17

Perenlaantje

18

Henk van Rheede, vrijwilliger: “Onze volkstuinvereniging is aangesloten bij de stichting Samenwerkende Volkstuinverenigingen Arnhem (SSVA). Deze stichting heeft als doel om de belangen tussen de volkstuinverenigingen uit Arnhem te bundelen. In 2002 laat de staat waarin de oude perenbomen verkeren in te wensen over. Daarom klopt de dorpsraadEldenaanbijdegemeente.VrijwilligersuitEldenstondendegemeente met goede raad bij. Het Perenlaantje werd door de gemeente opgeknapt.” Hetoorspronkelijk300meterlangePerenlaantjeistedankenaaneenEldenaar die in 1844 op Huize Westerveld werd geboren: Walter baron Van Voorst tot Voorst.

HijlaatinzijntijdhetPerenlaantjeaanleggen.Erverrijzenvolgensoverlevering80verschillende soorten peren. Henk:“HetPerenlaantjezorgtallejaargetijdenvoorfraaieplaatjes.EnveelEldenarenwandelenergraag.EnkelejarenterugheefthetParkWestervelddestatusvanGemeentelijk monument gekregen. Het Perenlaantje is – terecht – als onderdeel van het Park opgenomen. Dit maakt dat nog generaties lang genoten kan worden van het Perenlaantje.Erstaannumaarliefst80verschillendeperensoorten.Eengenotindebloesemtijd!”

19

Eengenotin de bloesemtijd!

20

In Sint Marten lag lange tijd een onbe-stemd stuk terrein dat bekend stond als het ‘voormalige boerderijterrein’. Bewoners van Sint Marten namen het heft in eigen hand en openden in 2010 een openbare stadstuin.

21

BoerderijtuinSt. Marten

22

Tussen de Schrasserstraat en het straatje Sint Marten lag tot voor kort een onbestemd stuk terrein wat voornamelijk bekend stond als het ‘voormalige boerderijterrein’. Bewoners van Sint Marten namen het heft in eigen hand en openden in 2010 een openbare stadstuin. Leon Waltmans, bewoner St Marten: “In 2008 gaven de gemeente enPortaalgezamenlijkeenkick-off.Eengrotegroepbewonerswaaronderikzelfraaktegelijk enthousiast.

Samen gingen we aan de slag. We hebben ons in het begin vooral laten inspireren door de tuinen in de Spijkerbuurt. Daar heb je een stuk of zeven tuinen die onder-houdenwordendoorbewoners.Erzittenechtpareltjestussen!”

23

Eengroepbewonersraakte enthousiast en we gingen aan de slag

24

Bewoners uit de Vondellaan in Paasberg hebben acht boomspiegels van de gemeente geadopteerd om de leefbaarheid in de straat te vergroten.

25

BoomspiegelsVondellaan

26

RobHennemann,initiatiefnemerboomspiegelproject:“In2005beniksamenmet een paar andere bewoners van de Vondellaan in Paasberg het boomspiegelproject Vondellaan gestart. We wilden de leefbaarheid in de straat vergroten door vaste beplanting op de grote boomspiegels onder de Linden te planten. We zijn toen samen met de stadsdeelmanager van de gemeente om tafel gaan zitten om te kijken wat er mogelijk was. Het bewonersproject heeft vervolgens acht boomspiegels van de gemeente Arnhem geadopteerd.”

De gemeente liet haar waardering blijken door het project in november 2007 een gemeentelijke Spekcheque toe te kennen. De directe meerwaarde voor bewoners

en gemeente is de versterking van de groene beeldkwaliteit en leefbaarheid. Daarnaast is de sociale leefbaarheid in de straat verbeterd. Rob: “De Vondellaan is een brede straat, daardoor is de overkant vaak ver weg. Maar tijdens de werkzaam-hedenaandeboomspiegels,maakjemetiedereeneveneenpraatje.Eenkeerperjaar loop ik samen met een buurman alle deuren langs om de jaarlijkse contributie op te halen. Iedereen betaalt dan 4 euro. Maar daar kunnen we met z’n allen heel veel bloemen en planten voor halen!”

27

De meerwaarde voor bewoners en gemeente is de versterking van de groene beeldkwaliteit en leefbaarheid

28

In de Steile Tuin in park Sonsbeek wordt ieder jaar een dag hard gewerkt door een grote groep vrijwilligers om de vaste planten te stekken.

29

Steile Tuin

30

Rudi Gies, onderhoud gemeente Arnhem: “In de Steile Tuin in park Sonsbeek staan meer

dan zeventig vaste plantensoorten die in het voorjaar gestekt moeten worden. Dat is een

heel intensief werkje. Ieder jaar gaan we een dag aan de slag met vrijwilligers. Ik geef ze

altijdeenuitleghoezemoetenstekkenenscheuren.Ennatuurlijkmogenzedestekjesdie

overblijven meenemen naar huis. Als dank nodigen we de vrijwilligers later in het jaar nog

eens uit om te kijken hoe de planten bloeien en dan geef ik ze een kleine tuincursus, hoe ze

moeten snoeien bijvoorbeeld. Dat vinden mensen altijd erg leuk.”

Jeroen Glissenaar, opzichter gemeente Arnhem: “Ieder jaar nodigt de KMPT Arnhemmers

uit om een dagje te komen stekken en scheuren in de steile tuin in Park Sonsbeek.

Ze begeleiden nog veel meer leuke projecten voor mensen die zich een dagje willen inzetten

als ‘groene’ vrijwilliger. Vanuit de gemeente faciliteren we het proces. Ik zorg voor grote

stektafelsenkoffieenlekkerebroodjes.Enmeteenbeetjegelukooknogeenpaarhapjes

van de Chinees uit park Sonsbeek. We maken er gewoon een gezellige dag van met z’n

allen.Enerwordtaltijdgoedgenetwerkttussendevrijwilligers.Ikhoorvaakterugdatze

het zo leuk vinden dat de gemeente hen deze kans biedt!”

3

31

Als dank nodigen we de vrijwil-ligers later in het jaar nog eens uit om te kijken hoe de planten bloeien en dan krijgen ze een kleine tuincursus

32

De ‘vrienden van Meinerswijk’ bestaat uit maar liefst 200 vrijwilligers die allerlei groene initiatieven ontplooien in de wijk.

33

Meinerswijk

34

Geert V, vriend van Meinerswijk: “De goep ‘Vrienden van Meinerswijk’ is ontstaan toen het vogelkijkhuisje in Meinerswijk in brand was gestoken. Daarna kwamen verschillende groenliefhebbers bij elkaar om ervoor te zorgen dat het vogelkijkhuisje terugkwam. Vijf jaar later heeft de groep maar liefst 200 vrienden die allerlei groene initiatieven ontplooien in de wijk. Zo zijn de Vrienden van Meinerswijk actief betrokken bij de landelijke Parkendag. We hebben bijvoorbeeld de laatste twee jaar een Romeinse dag georganiseerd met allerlei activiteiten voor kinderen én volwassenen.

Daarnaastorganiserenwewandelingen,zoalsdeflora-wandelingenendevroege-vogel-wandelingen. Ook hebben we dit jaar een webcam op de steenfabriek geplaatst, zodat mensen 24 uur per dag naar het enige ooieveraarsnest in Arnhem konden kijken. De gemeente Arnhem en Rijkswaterstaat hebben de kosten voor de webcam op hun rekening genomen. De Vrienden van Meinerswijk en de gemeente Arnhem weten elkaartevinden.Erisveeldeskundigheidaanwezigbinnende‘Vriendenvan Meinerswijk’, dus we zijn een uitstekend adviesorgaan voor de gemeente.”

35

‘De Vrienden van Meinerswijk’ en de gemeente weten elkaar te vinden

36

Bent udooraldezeleukevoorbeeldengeïnspireerdgeraakt?Enheeftumetenkelebuurt-

bewoners belangstelling om zelf iets te gaan doen met gemeentegroen? Maak dan snel een

afspraak met uw stadsdeelmanager. Hij of zij kan u alles over alternatief beheer vertellen en

samen met u kijken naar de mogelijkheden bij u in de buurt.

U kunt bellen naar het algemene informatienummer van gemeente Arnhem, 0900-1809 (lokaal

tarief) of mailen naar gemeente@arnhem.nl. Als u dan duidelijk aangeeft in welke wijk u woont

en wat uw idee is, dan komt uw vraag bij de juiste stadsdeelmanager terecht en neemt hij of

zij zo snel mogelijk contact op met u.

Ontwerp: ontwerpers om de hoek, Nadine van Kleef

Fotografie: Nadine van Kleef & Dennis Winters

Belangstelling?