GEMEENTEBESCHRIJVING BELFELD

Inhoudsopgave

1. Inleiding

2. Bodemgesteldheid

3. Grondgebruik

3.1 Agrarisch

3.2 Niet-agrarisch

4. Infrastructuur

4.1 Wegen4.2 Waterlopen

4.3 Spoorlijnen en tramlijnen

5. De gemeente Belfeld, nederzettingen

6. Conclusie

Literatuurlijst

Kaartmateriaal

Gemeentebeschrilving Belfeld

1. Inleiding

1.1. Gemeente Belfeldp.a. Hamarplein 45951 CD BelfeldProvincie LimburgInventarisatiegebied MaasvalleiAantal inwoners: 5.174 (01-07-1989)Oppervlakte: 13,86 km2Nederzettingen: Belfeld, Bolenberg, Geloo

1.2. De gemeente Belfeld, deel uitmakend van het inventa-risatiegebied Maasvallei, wordt aan de noordzijdebegrensd door de gemeente Tegelen (inventarisatiege-bied Maasvallei). In het zuiden door de gemeenteBeesel (inventarisatiegebied Maasvallei), in hetwesten door de Maas. De oostelijke gemeentegrens vanBelfeld valt samen met de rijksgrens tussen Neder-land en de Bondsrepubliek Duitsland.De gemeentegrenzen van Belfeld hebben tussen 1850 en1940 geen wijzigingen ondergaan.

2. Bodemgesteldheid

2.1 De bodem van de gemeente Belfeld bestaat uit eenstrook diluviale klei langs de oostelijke Maasoever(het westen van de gemeente), uit enkele klei-afzet-tingen langs de overige waterlopen en voor het ove-rige uit zandgrond. In oost-west richting is ditgebied iets meer dan drie kilometer breed, in noord-zuid richting ongeveer viereneenhalve kilometerlang.Op het grondgebied van de gemeente Belfeld kan menvier typen bodemsoorten onderscheiden. Allereersthet rivierdalgebied in het westen. Hierin ligt hetstroomgebied van de Maas en een smalle strook z.g.vlakkere opduikingen. Deze vorm van opduikingen komtenkel in het zuidwesten van de gemeente Belfeldvoor.Het rivierdalgebied wordt vervolgens geheel omslotendoor hogere zandgronden. Binnen deze categorie is ernog een verdere onderverdeling aan te brengen. Naasthet rivierdalgebied in het zuidwesten bevinden zichstuifzandachtige gronden langs de grens met de ge-meente Beesel (inventarisatiegebied Maasvallei).Meer naar het noorden, langs de Maas, bestaan dezehogere zandgronden voor een groot deel uit oud-bouw-landgebied, verder naar het oosten opnieuw uit vlak-kere stuifzandachtige gebieden.Oostelijk van het rivierdalgebied en de hogere zand-gronden bevinden zich de middellage en lagere zand-gronden. Deze strook loopt tot in het zuidoostendoor tot de rijksgrens met de Bondsrepubliek Duits-land. Het overgrote deel wordt in beslag genomendoor de raiddellage zandgronden. Zij liggen tegen dehogere zandgronden aan. Verder oostelijk bevindenzich de lagere zandgronden, onderverdeeld in middel-lage zandgronden, slenken, laagtes en vlakkere op-duikingen.In het noordoostelijk gebied van de gemeente Belfeldtenslotte zijn de uitlopers van de in de Ijstijdgevormde hoge Maasterrassen, de z.g. plateaugebie-den, te vinden. Steilere hellingen en droogdalenvormen de overgang naar het hoge vlakke plateauge-bied.Het gehele plateau heeft het predikaat zeer waarde-volle natuurwaarden, evenals de zuidwestelijke vlak-kere opduikingen in het rivierdal en de daarnaastgelegen stuifzandheuvels. Verder wordt nog een ge-deelte van de middellage en lagere zandgrondgebieden(b.v. de slenken) met een gedeelte van het oud-bouw-landgebied op hogere zandgrond als waardevol be-schouwd.Het grootste deel van het grondgebied van de gemeen-te Belfeld ligt tussen de 23 en ruim 47 m +NAP.

Alleen de Maasoevers in het uiterste westen liggenlager, namelijk tussen de 14 en 23 m +NAP. Het wa-teroppervlak van de Maas wordt door een stuw kunst-matig op een peil van 14 m+ NAP gehouden.

3. Bodemqebruik

3.1 Agrarisch

De agrarische sector speelde van oudsher een belang-rijke rol in de gemeente Belfeld. Maar in de periode1850-1940 ontwikkelde zich de regio van de oostelij-ke Maasoever, waartoe ook de gemeente Belfeld be-hoort, van een regio met voornamelijk agrarischeactiviteiten tot een overwegend industrieel gebiedmet belangrijke land- en tuinbouw.In het eerste kwart van de negentiende eeuw trofTranchot een kleine, van de landbouw levende gemeen-te aan (387 inwoners in 1835). De kern van Belfeldbevond zich net als in de huidige situatie, in eenlange, smalle strook akkerland langs de Maas diezich over de gehele westgrens van de gemeente uit-strekte. In het zuiden werd deze begrensd door deplek waar de Schelkensbeek uitmondde in de Maas, inhet noorden door de drassige oevers van de Aalsbeek.Deze akkerlanden waren rond 1820 verdeeld in hetDekschip Veld en het Huisackerveld ten zuiden vanBelfeld, plus het Oo-veld en de Ek-Camp in het noor-delijk gedeelte.

Oostelijk van dit akkerland bevond zich een strookhoger gelegen heidegebied, waarin van noord naarzuid de Loerberg, de Bolenberg en de Hoeverheidelagen. Deze heide werd vooral in het westen inciden-teel omgeven door akkergronden met fruitbomen. Naastdit heidegebied lag een strook akkerland die tennoorden van de zogeheten Loerberg het gebied tot aande grens met de gemeente Tegelen besloeg. Het noord-westelijke gedeelte hiervan werd in 1820 het Loer-veld genoemd, in het noordoosten bevond zich de kernGeloo. Direct oostelijk langs de heidestrook warenhet Kleinhoeverveld, het Groothoeverveld en In deNieuw Erf gelegen.Het tot nu toe beschreven gebied was in het zuidwes-ten niet breder dan één kilometer en meer naar hetnoorden maximaal anderhalve kilometer. Het over-gangsgebied naar de heide was omzoomd door weide-gronden en ingericht met akkerlanden en fruitbomen.In het zuiden overheersten de akkerlanden met fruit-bomen, oostelijk van de kern Geloo de weidegronden.De rest van het gemeentelijk grondgebied bestond inhet eerste kwart van de negentiende eeuw grotendeelsuit heide. Voor het overige lagen in het dal bijMaalbeek nog wat akkerlanden, fruitboomgaarden eneen enkel weiland, in het Maalbekerbos boomgaardenen een aantal weilanden, in het zuidwesten naast deHovenheide opnieuw enkele boomgaarden en weilanden.Het grote lager gelegen deel van de heide werd inhet eerst kwart van de negentiende eeuw "Meerling-Broick" genoemd, het hooggelegen plateau "Loerhei-de".

Daarmee was de Belfeldse situatie karakteristiekvoor het bodemgebruik op de oostelijke Maasoever inde negentiende eeuw: een beperkt areaal bouw- enweiland en grote stukken heide. Verdere ontginningwerd belemmerd door de geringe mestproductie op dekleine arealen weidegrond.In de periode tussen het eerste kwart van de negen-tiende eeuw en 1934 traden belangrijke veranderingenop in het grondgebruik. Vanaf 1870 begon men met deontginning van het "Meerling-Broick", oftewel hetMeelderbroek. Vanuit het Nieuw Erf legde men eerstde Nieuwe Dijk aan. Op de Kuyper-kaart van 1867 isdeze ontwikkeling reeds te zien. De rechte NieuweDijk (thans Maalbekerweg) doorkruiste de heide enliep naar Maalbeek, om daar in zuidelijke richtingde grens met het plateaugebied te volgen. Halverwegehet traject naar Maalbeek was een verbindingsroutenaar Geloo gelegd. In 1934 liep deze weg even voor-bij de Duitse grens dood.In 1867 was het hoogste gedeelte van het plateauge-bied ook al toegankelijk gemaakt door een tweetalrechte paden met korte verbindingsstukken. Dezerechte paden liepen evenwijdig aan de grens met degemeente Tegelen. In het Maalbekerbos en oostelijkvan de Hovenheide zijn dan eveneens rechte padenaanwezig. In dit laatste gebied was in 1934 weer eendeel van die paden verdwenen. Maar in het algemeenkwamen er tussen 1867 en 1934 alleen maar verbin-dingswegen bij. Het oostelijk gedeelte van de ge-meente Belfeld kreeg de aanblik van een in groteonregelmatig bemeten kavels verdeeld Meelderbroek,met een gekanaliseerde afwatering van de oude Soers-en Molenbeek. Het plateaugebied was geheel met naal-dhout beplant en opengelegd d.m.v. rechte paden.Alleen in het steile overgangsgebied tussen heide enplateau was de woeste heide onaangetast gebleven.Het Meelderbroek bestond in 1934 grotendeels uitakker- en weidegronden, verdeeld in relatief grotepercelen. In het centrum had zich een grote boomkwe-kerij gevestigd. Langs de grens met het plateaulagen percelen met zowel naald-, loof- als gemengdehoutbeplanting. In het oostelijke gedeelte overwogende weilanden, meer naar het westen was de oppervlak-te akkerland groter.Het westelijke deel van de gemeente Belfeld met haaroude, kleine percelen was slechts in geringe mateveranderd. Op voormalige bouwgronden in de uiter-waarden van de Maas lagen in 1934 enkele percelenweideland.

Het huidige bodemgebruik van de gemeente Belfeld isin vergelijking met de situatie van 1934 nog goedherkenbaar. In de vlakkere opduikingen van het smal-le, westelijke rivierdal treft men velden, deels meten deels zonder randbebouwing aan. Op de zuidelijkestuifzandheuvels wortelt een loofbos.

In het dal van de Schelkensbeek, een broekbos.De rest van het rivierdal bestaat grotendeels uitoud-bouwlandgebied voorzien van velden met randbe-bouwing (in het zuid- en noordwesten). Het oudegedeelte van de gemeentekern ligt ook op dit oudebouwland, het nieuwe deel op de vlakkere stuifzand-achtige gebieden die verder met kleinschalige land-bouwgebieden zijn ingericht.Onmiddellijk tegen de kern aan zijn intensieve land-en tuinbouwgebieden op middellage zandgrond gesitu-eerd. De daarvan oostelijk gelegen lagere zandgron-den zijn onder te verdelen in middellage zandgebie-den (herkenbaar aan hun grootschalige landbouw),slenken en laagtes (met nattere weilanden langs deAalsbeek en het oude dal van de Molenbeek), en vlak-kere opduikingen (kampengebied).Het noordoosten behoort tot het z.g. plateaugebied.De overgang tussen de lagere zandgronden en hetplateaugebied bestaat uit hellingen met naaldhout endroogdalen. Op het vlakkere hoge plateaugebied be-vinden zich naaldbossen, een gedeelte braakliggendgebied en zelfs een broekbos in het dal van de Maal-beek.

3.2. Niet-agrarisch

Industrie

Gedurende de periode 1850-1940 ontwikkelde de ge-meente Belfeld zich in de schaduw van de gemeenteTegelen tot een gebied met verschillende takken vannijverheid en tot een van de centra van de Neder-landse kleiwarenindustrie. De onmiddellijke nabij-heid van de hoogwaardige Tegelse klei en de goedetransportmogelijkheden via water- en spoorwegenwaren daartoe belangrijke stimulansen.In het tijdvak 1866-1900 werd de Belfeldse kleiwa-renindustrie van de grond af opgebouwd tot een to-taal van twaalf bedrijven. Hiertoe behoorden o.a.derond 1892 opgerichte en thans nog in bedrijf zijndedakpannenfabriek van Janssen-Dings Kleiproducten NV,de vanaf 1909 als NV actieve Nederlandse Gresbuizen-industrie en de stoomdakpannen en buizenfabriekHouben & Steegh met ringoven uit 1895.De stijgende vraag naar dakpannen en gresbuizen opde binnenlandse en Duitse markt plus de export naarNederlands-Indië maakten de hoge vlucht van dezeindustrietak in Belfeld mogelijk. Tussen 1900 en1919 liep het aantal bedrijven terug tot zeven, alsgevolg van schaalvergroting. In 1914 waren er van dezeven resterende kleiwarenfabrieken vier voorzienvan stoomtuigen ter aandrijving van walsen, persenen kringtransporteur.

Deze industrietak telde in 1909 150 werkzame perso-nen.

8

Verdere vormen van industriële activiteit te Belfeldwaren de in 1891 gestichte chicoreifabriek van L.G.Thomassen en de omstreeks 1900 opgerichte steenhou-werij Aug. Latiers.

Delfstoffen

In de periode van 3-1-1911 tot 11-9-1911 werd erdoor de Rijksopsporingsdienst in Belfeld naar deaanwezigheid van steenkolen gezocht. Op een dieptevan 670 m hadden de proefboringen succes. Tot ex-ploitatie van deze steenkoollagen is het echternooit gekomen.

4. Infrastructuur

4.1 Het wegennet van de gemeente Belfeld was in heteerste kwart van de negentiende eeuw weinig ontwik-keld. De weg van Roermond naar Venlo op de oostelij-ke Maasoever was de voornaamste verbinding op Bel-felds grondgebied. Dit traject werd tussen 1843 en1846 van groot belang, omdat na de Belgische af-scheiding de in 1812 aangelegde Napoleonsweg Venlo-Maaseik-Maastricht deels op Belgisch gebied kwam teliggen. In de genoemde periode werd de route op deoostelijke Maasoever met kiezel verhard. Voor hetoverige trof men in Belfeld in de eerste helft vande negentiende eeuw slechts aarden banen aan.Vanuit de bebouwde kom van Belfeld waaierden dezebanen in noordelijke, oostelijke en zuidelijke rich-ting uit naar de achter de hoge zandgronden gelegenakkerlanden en schaarse weilanden. Langs de wegRoermond-Venlo liep er noordwaarts een traject naarde kern Geloo en het Tegelse Leemhorst. In Geloobevonden zich weggetjes tussen de percelen akker-enweidegrond. Vanuit deze kern was ook het noord-oostelijke plateaugebied bereikbaar en liep de voor-naamste weg over de heide. Tussen Geloo en de "Loer-capel" lagen ook een tweetal kleine verbindingen.Soortgelijke wegen liepen vanuit Belfeld oostelijknaar het Nieuw Erf, zuidoostelijk naar Bolenberg enhet Groothoeverveld, zuidelijk naar het Kleinhoever-veld. Helemaal in het zuidoosten, even noordelijkvan de gemeentegrens met Beesel, bevond zich langsde heiderand een pad met enkele aftakkingen naarDuits grondgebied. Via deze zuidelijke omweg was heteveneens mogelijk het noordoostelijk plateaugebiedte bereiken. De heide bevond zich voor het overigein een woeste en onontgonnen toestand.

Omstreeks 1865 werd er te Belfeld op de verharde wegRoermond-Venlo tol geheven. Verder waren de eersteaanzetten van de naderende ontginning van het Meel-derbroek al zichtbaar. De rechte Nieuwe Dijk verbondhet Nieuw Erf met Maalbeek, op het beboste plateau-gebied lagen rechte wegen met tussenverbindingen. Depaadjes in het uiterste zuidoosten hadden nu de vormvan een recht traject. Oostelijk van de Hovenheidehad zich in het daargelegen gebied met akkers enweiden een soortgelijke kleine verbetering van deinfrastructuur voorgedaan.

In 1934 was het Meelderbroek volledig van aanblikveranderd. De heide had plaatsgemaakt voor bouw- enweiland. Overal waren er tussen de percelen rechteverbindingswegen zichtbaar. De paden op het plateau-gebied waren eveneens uitgebreid.

10

In het steile overgangsgebied tussen het Meelder-broek en het plateau lagen met slechts geringe tus-senruimte zeven nieuwe paden. Zij sloten aan op deoude weg langs de rand van het plateau.De hoofdverbindingen vanuit Belfeld waren verhard:de rijksweg Roermond-Venlo, de weg naar Geloo enLeemhorst (gemeente Tegelen), de Nieuwe Dijk naarNieuwerf (voorheen Nieuw Erf geheten) en Maalbeek.Verder waren verhard: de weg naar het voetveer op deMaas, de route van Maalbeek over het plateau naarDuitsland, een gedeelte van de z.g. Groenstraat (eenweg vanuit Belfeld, zuidelijk en evenwijdig aan deNieuwe Dijk), een stuk van de weg naar het spoorweg-station, een deel van de zuidelijke weg langs Grooteen Kleine Hove, en incidenteel de route Bolenberg-Geloo.Voor het overige had zich een beperkte verfijningvan het reeds bestaande wegennet voorgedaan.

4.2 Waterlopen

De belangrijkste waterlopen van de gemeente Belfeldin de periode 1850-1940 zijn de Maas, de voormaligeSoers- en Molenbeek, het nieuwe traject van de Gans-beek, de Aalsbeek en tenslotte de kleine Maalbeek.De Maas vormt de westelijke begrenzing van de huidi-ge gemeente Belfeld. In 1919 werd even ten noordenvan de kern Belfeld, op de plaats waar zich tot dantoe een eiland bevond, een stuw met schutsluis in deMaas gelegd om deze rivier bevaarbaar te maken voorschepen met een laadvermogen tot 2000 ton. Deze stuwmoet het waterpeil op een hoogte van 14 m +NAP hou-den. Op de topografische kaart van 1934 was terhoogte van de kern Belfeld ook nog een voetveer opde Maas te zien.De loop van zowel de Soers- als de Molenbeek veran-derde tussen 1850 en 1940 volledig. Deze beken zijnniet meer als zodanig bekend of herkenbaar. Van derMaelen betitelde deze waterlopen in zijn Dictionnai-re van 1835 nog als afwateringsbeken op de Maas. Opde Kuyperkaart van circa 1867 waren ze ook nog dui-delijk aanwezig. De Soersbeek stroomde in het zuide-lijke deel van het Meelderbroek, liep tussen deGroote en de Kleine Hove door en mondde uit in deSchelkensbeek, op Beesels grondgebied. De Molenbeeklag in het noordoosten en waterde af op de Aalsbeek(gemeente Tegelen). Zowel de Schelkensbeek als deAalsbeek mondden uit in de Maas.In 1867 waren de stroomgebieden van de Soersbeek ende Molenbeek al onderling verbonden door een slootlangs Bolenberg en Nieuwerf naar Geloo.In 1934 was het hele Meelderbroek voorzien vankunstmatige waterlopen tussen de percelen akker- enweidegrond. In het zuidwesten werd dit water dan viade z.g. Gansbeek op de Schelkensbeek geloosd,

11

in het noordwesten is er op naoorlogs kaartmateriaalook sprake van een Aalsbeek. Op het plateau bevindtzich ook nog de smalle Maalbeek.

De afwatering van de gemeente Belfeld geschiedtmomenteel voornamelijk via de Aalsbeek.De gemeente Belfeld behoort tot het Waterschap hetMaasterras.

4.3 Spoorwegen en tramlijnen

In de gemeente Belfeld werd in 1865 een halteplaatsgelegd aan de in dat jaar geopende spoorlijn Maas-tricht-Venlo. Het spoorwegtraject bevond zich vlaknaast de rijksweg van 1843-1846. Deze verbinding wasvan groot belang voor de ontwikkeling van de Bel-feldse kleiwarenindustrie. Nu is Belfeld geen halte-plaats meer. De stationsgebouwen uit 1865 zijn in-tact gebleven en hebben momenteel een woonbestem-ming.

12

5. De gemeente Belfeld, nederzettingen

5.1. Kernen in de gemeente Belfeld

De gemeente Belfeld bevatte binnen de gemeentegren-zen van de periode 1850-1940 de kernen Belfeld,Bolenberg en Geloo.Het inwonertal van de gemeente Belfeld maakte in deperiode 1835-1940 een spectaculaire aanwas doorvanwege de groei van de industrie en de aantrek-kingskracht van de industriële infrastructuur. In1835 telde Belfeld 387 inwoners en groeide naar 1342zielen in 1914 (via 397 in 1840, 505 in 1869, 925 in1903 en 1138 in 1909).De kern Belfeld ontstond als nederzetting op desmalle oostelijke Maasoever, op de grens van hetrivierdal en de hogere zandgronden. De nederzet-tingsstructuur in het tijdvak 1850-1940 had hetkarakter van lintbebouwing aan interlokale wegenlangs de Maas. De Tranchotkaart toont de kern Bel-feld in het begin van de negentiende eeuw.De schaarse bebouwing (+ 15 eenheden) bevond zich opde smalle oostelijke Maasoever tussen het z.g. Huys-acker Veld en het Oo-Veld en werd doorsneden door dehoofdverbinding Roermond-Venlo. Volgens van derMaelen moesten zich tussen deze bebouwing een kerken een school bevinden. Even ten zuiden daarvanlagen in het Huysacker Veld langs de hoofdweg tweepanden, In de Rijd geheten.De kern Bolenberg had in deze periode een bebouwingvan ongeveer tien eenheden, midden tussen de akkersen de schaarse weilanden gelegen.De kern Geloo had in het eerste kwart van de negen-tiende eeuw de meeste bebouwing, ongeveer 25 eenhe-den. Voor het overige was er ook nog verspreidebebouwing aanwezig.

5.2 De kern Belfeld

Tussen 1850 en 1940 onderging Belfeld een verdereinvulling van de lineaire nederzettingsstructuur. Deoude gemeentekern nam niet veel in oppervlakte toe,wel in de mate van bebouwing. Langs de oude uitvals-wegen naar Geloo, Nieuwerf en Bolenberg was dieontwikkeling onmiskenbaar. Aan beide zijden van dezeverbindingen is het bebouwingslint gestaag gegroeid.De Belfeldse kleiwarenindustrie was te vinden in deonmiddellijke omgeving van de spoorlijn Roermond-Venlo, die midden door het oude heidegebied ooste-lijk van het rivierdal werd aangelegd. Met uitzonde-ring van één pannenbakkerij in Geloo was een grootdeel van de Belfeldse kleiwarenindustrie in 1934geconcentreerd in of in de naaste omgeving van dekern Belfeld.

13

Langs de noordelijke route naar Geloo attendeert detopografische kaart van 1934 op de aanwezigheid vaneen aantal scholen. Het station werd even ten zuidenvan de Belfeldse kern gebouwd, halverwege de wegnaar Bolenberg. Daar bevond zich ook de pannenfa-briek Houben & Steegh.

5.3. De kern Bolenberg

In vergelijking met de situatie van 1850 had zich inBolenberg een verdere invulling van de lineairenederzettingsstructuur voorgedaan, hoofdzakelijk innoordwestelijke richting, d.w.z. naar het station ende dakpannenfabriek Houben & Steegh toe. Om dezereden kwam de kern Bolenberg dichterbij de kernBelfeld te liggen.

5.4. De kern Geloo

Tussen 1850 en 1940 deed zich in de kern Geloo langsde weg Belfeld-Leemhorst (gemeente Tegelen) hetzelf-de verschijnsel voor als in de overige twee kernen:een verdere uitbreiding van de lineaire nederzet-tingsstructuur. Het isolement van Geloo nam hierdooraanzienlijk af. Ook op de oostelijke akkers vanGeloo nam de bebouwing in omvang toe. Langs de ver-harde weg van Geloo naar de oude kapel in het westen(die sedert 1865 langs de spoorlijn ligt) was in1934 een pannenbakkerij gevestigd.

5.5. Verspreide nederzettingen

De Kuyperkaart van 1867 gaf, afgezien van de even-eens op de Tranchotkaart voorkomende verspreidenederzettingen, ook het bestaan van de zg. "Huttenvan Egypte" aan. Deze bevonden zich oostelijk van deKleine Hoeve, op de grens met de gemeente Beesel. In1934 waren daar op de topografische kaart nog maareen tweetal vestigingen te zien.De overige verspreide nederzettingen lagen in 1934verdeeld over het ontgonnen Meelderbroek en op hetplateaugebied. Om met het laatste te beginnen, langsde noordgrens met de gemeente Tegelen en aan de wegvan Maalbeek naar de rijksgrens met Duitsland wareneen tweetal vestigingen aanwezig.Aan de rand van het plateau,, in Maalbeek, stond in1934 een hoeve met de naam St. Arnoldus en waren ertwee nederzettingen met een agrarische bestemminggekomen. Aan de Groenstraat nam de bebouwing even-eens toe, aan het onverharde deel lag in 1934 eenaanzienlijke boomkwekerij en een nederzetting ge-naamd Mariahoef.Verder nam de Groote Hove in omvang toe. Bij deKleine Hove was er weinig veranderd.

14

Langs de zuidoostelijke grens met de gemeente Beeselbevonden zich op het grote weidegebied een tweetalnederzettingen met agrarische bestemming.

5.6 Nederzettingen na 1940

De grootste toename van de bebouwing in de gemeenteBelfeld vond na 1945 plaats. De gemeente Belfeld hadveel te lijden gehad van het oorlogsgeweld. In hetwestelijke deel van de gemeente met de bebouwings-kern werden na 1945 zowel de bestaande infrastruc-tuur als de bebouwing aanzienlijk verdicht, vooraloostelijk van de spoorlijn Maastricht-Venlo en langsde oude rijksweg.De nieuwe provinciale weg Roermond-Venlo werd ooste-lijk van de bebouwingskern aangelegd en kruist nu deGroenstraat en de Nieuwe Dijk (thans de Maalbeker-weg). In het Meelderbroek is het aantal nederzettin-gen beperkt gebleven. De aanwezigheid van de St.Leonardushoeve, de Wilhelminahoeve, een klooster ende toegenomen bebouwing langs de oude Groenstraatvormen daar de meest in het oog springende naoorlog-se ontwikkelingen.De gemeente Belfeld kan men tegenwoordig kenschetsenals een belangrijk industrieel gebied met aanzien-lijke land-en tuinbouwgebieden.

15

6. Conclusies Gemeente Belfeld

6.1 Ter afronding van de inventarisatie van de gemeenteBelfeld dienen de volgende opmerkingen te wordengemaakt.Het geven van een stedebouwkundige typologie isgegeven de ontwikkelingen binnen de gemeente in hettijdvak 1850-1940 niet relevant.

De in de inventarisatie opgenomen panden bevindenzich in hoofdzaak in de kern Belfeld in de nabijheidvan de spoorlijn Roermond-Venlo en de rijksweg Roer-mond-Venlo die de gemeente doorkruisen.

6.2 Langs de Julianastraat bestaat de bebouwing inhoofdzaak uit sober traditionele woningbouw uit heteerste kwart van de twintigste eeuw. Aan de Marktbevindt zich het vroegere raadhuis uit 1916 met eendubbelzijdige bordestrap en topgeveltje.Langs de rijksweg bevinden zich enkele vrijstaandewoonhuizen en villa's uit de jaren dertig.

Opmerkelijk is de aanwezigheid van de gebouwen vandakpannenfabriek Janssen-Dings vrijwel midden in dedorpskern. In de jaren dertig aan de rand van detoenmalige kern gebouwd, is dit complex thans geheelingesloten door jongere bebouwing. Het complex heefteen beeldbepalende situering binnen de nieuwe kernvan Belfeld. Direkt in het oog vallend is de hogegemetselde muur die het terrein omgeeft. Aan dezemuur zijn werkplaatsen vastgebouwd, alsmede enkelewoningen die het bedrijf toebehoren. Fabrieks- enovengebouwen en de schoorstenen bevinden zich ingoede staat. Aan de Schoolstraat bevindt zich eencomplex arbeiderswoningen uit de jaren dertig ge-bouwd in opdracht van de firma Jansen-Dings.

Aan de Stationsstraat staat het voormalige stations-gebouw met enige bijgebouwen. Het oudste gedeeltedateert uit het laatste kwart van de negentiendeeeuw.Het stuwcomplex in de Maas is eveneens vermeldens-waard. Het werd rond 1923 gebouwd en geheel uitbeton vervaardigd. Nieuw bij deze stuw was dat eengedeelte van het betonnen muurwerk onbekleed bleef.In deze tijd was deze bouwwijze wel in Amerika ge-bruikelijk, echter in Europa werd het beton nog metnatuursteen of baksteen bekleed.

In het buitengebied van Belfeld bevinden zich even-als in de gemeente Beesel enkele ontginningsboerde-rijen. Opvallend is de Mariahoef waarin o.a. zwart-en witgeglazuurde baksteen is verwerkt. De Arnoldus-hoeve tenslotte is een voormalige kloosterboerderijen dateert uit 1915.

16

Literatuurlijst

1. Handboek der Geografie van Nederland, Deel VI, Zwol-le 1959.

2. J. Kuyper, Gemeente-atlas van Limburg, Maasbree1981.

3. Lijst der Nederlandse Gemeenten, 's-Gravenhage 1988.

4. G.C.P. Linssen, Verandering en verschuiving. Indus-triële ontwikkeling naar bedrijfstak in Midden- enNoord-Limburg 1839-1914, Tilburg 1969.

5. Ph. van der Maelen, Dictionnaire Géographigue duLimbourg, Assen 1978.

6. J.F.R. Philips, J.C.G.M. Janssen, Th.J.A.H. Claes-sens, Geschiedenis van de landbouw in Limburg 1750-1914, Assen 1965.

7. D. Damsma, J. de Meere, L. Noordegraaf (eds), Sta-tistieken van de Nederlandse Nijverheid uit de eer-ste helft van de 19e eeuw, Supplement (RGP, dl. 168)Den Haag 1979.

8. P. Nijhof, Op Zoek naar ons industrieel verleden.Gids langs monumenten van bedrijf en techniek, dl.2, Haarlem 1987.

9. J. Starmans, Inventarisatie Industriële ArcheologieLimburg Onroerende Objecten, Maastricht 1988.

10. Streekplan Noord- en Midden-Limburg, 3 dln., S.L.1982.

17

Kaartmateriaal

1. Tranchotkaart no. 33 Venlo1803-1830Schaal 1 : 25.000

2. Tranchotkaart no. 40 Bruggen1803-1820Schaal 1 : 25.000

3. J. Kuyper, Gemeente-atlas van Limburg, Maasbree 1981Gemeente Belfeld ca. 1867Schaal 1 : 37.500

4. Topografische kaart nr. 712 Venlo 1934Schaal 1 : 25.000

5. Topografische kaart nr. 728 Kessel 1934Schaal 1 : 25.000

6. Kaart provincie Limburg, regio Midden-Limburg, 1982Schaal 1 : 50.000

7. Grote Topografische Atlas, dl. 4 Zuid-Nederland,Groningen 1987, p. 103Schaal 1 : 50.000

18

LUst van bij de gemeentebeschrijvinq gevoegde af-beeldingen

I De huidige gemeente Belfeld

II Tranchotkaart gemeente Belfeld

III De gemeente Belfeld rond 1867

IV De gemeente Belfeld in 1934

V De gemeente Belfeld in 1987

19

t<-fiiiifiiifthi\ihf Aufiiithiii* rhftinsrhrr (iflurle tlitrrh fYttnitisi^rh* ttitjrtii*./..„//.t/'/irii nnti-r (llt*r*t Tninrli»! tsu:t-lsi:t ittut thtr.h freufttsch* O/pitnnl.-i i;fnrniliwjt,r frhr. o .\fn/f/ttti/ IS/ii-t^Jt' nul r.rt/nniurif/.*/

iiifituilr hrji,„l,-ii \trh m ttrr Slmilshihtuithrk 111 Mnrhurij {Ulh• SUfhmy Vrv„lii,<L*i huhn,t»s,lz -

ts tt.n, (hupi,„ttn,ifM,ih f Jf U,t/t*trtt, J

*0 Hni'yyen

L ü n g e n n i a t t s t a b 1 : 2 5 0 0 0 Cl m i der Ka i i< ; -1 k m d e r H i t i u )

,,., s, ):•« ,!,-„ \ i,;lrrt,„i,lt'ii mul I

O ,ï.ï VvnhiAtifffrimnmifti rttnti IHt>:>non frumasischen hitj. OeoyrttphetiHetluztvri rlruu IHI6/IH tuml.riilnant SthutUr

I'ublikdtioneti der CeseUscluip für iihcinischo Geschichtskunde

Xff - *J. Ahlcihimj - Nt>u<> FoUje

lieproduziert mi f l/rt/erstülzu/tt/ des fxinrfsrhüftsverhaiHles Hheinland

Landeskundtiche Dutrhmusterung durch // Muller- Afiny

Herausyeyehen

Ijindesoermessungsiwit :\onlrhein - West futen

1908

fitnnxeieluwnij drr Bodtnbtioarhsung (h'ullururien) und Btxlrttbildntiy

Iht ItodfnbtmtrAiwf ut auf dm f*wtdfftfirSnrint irnd kniocirrmt Unfimtlblallrfn durrfi tj^rhmfurftm mi /wyv^n 4wn Hnlrvtun./ .tuf n-"-/"i .ttureA BurAitubta ArrowyrAoAtf» iil Hrt 4f Ihirrtumivmotq Hrr h'irrtrn mtrin *uf atlm Ri,illrm tl,r nnim rri.,ulrri,n H*Hti*HiUn *r> hyrim./r" '•'•aurtomttifn dtr Onfirral» fttttët .Sr/tmgiifftndr Harhtutbm b+dtvm uit* uiuirfifr 4i-iwj*. Hity*klnmin*rir h'MlwynrA fnni i.*yr*nttnjrt, K.iri.,,Wtltttm mr* ovf du Danltflutg '<i dat OnyinaHanm In dm XorMrattm tommm dirrh Mr Ke/vub.ktion Anfinyw t.trtinrrt/f„ffiun.^it m«

htrt»n htnjugtstttlf h'urbm htntutfmrttt*(in dtr Tununj Huthitnbin (in rf" Tonuny Htirh\tttOrnvtrwhtfrttn) ntnrJtitilttt)

wip, wmntetl aurn T Arktrtand fTtrw labounibit*] gtlb t) U-M u,ur,,!,r.i

mtl t'aröton flir g,lb Bh( Ihfhnxttil [ H<».

F O < / " - B ' y,« B< .\,r+rm.,Mflf...leetp. o/t trut ftinen (iaütn [Jardins]

funJtl- und Ijnirn- Srhmnrir l'unktt o/trrJlil-,tnofrittqtiuiiin 11 ui U,t*rn uuttutuno. Bnirfiltmtf, fittyt-hn/srit. htutr utitl HVr/r/ i/ru/rt* /•**'"" ÜÜX'fliOtrif ah Illr /lurfiilnffn .1 ft f. h htntrr •/••"

trr^zr"'^-—"-"•'•"•grun hofttafi*. nnqrtaunte Hitsm

und H'tidtn (fVtrJ*) '*>* <*"">"'* ournntulw hrlrf- Sthtffrl- ««./ lt.*ll,,t»l •'•tVlitntult- und Ffttiionl.intrtvh'ip >/••< /Uryt'iittlr* w•'./'•

ymn odtr gHÖ. mtttt toumgurUn (Bu„9trt*) tindn.Uö, topogmph.vhr Hnltmm»»H „wt k.,,:»,,.,,^.'.-grun.mitrtgtitn [Vtrgtrs] odtr Übatmmut rt„ Boj/nbtn.K/.wn,, U„ Itn.rhr .U- U^l-,.1.^ «,.*».»ir/tmirten fankttn. und ntidtn Ihilnnqux t*1rr tinttenStrttrnietii* nut <Um T

ttuchitabtn v < > tï„,fr„.,,-u,.. 1, ••-

hlnfirvt V Wttnbrrgt txfrr Wrtnqanm " ' " " / " * " " " /

(WintjMr) [Vignrs] hlauf „„„j,^,,,, ,,„. M """ ' /• / ' " " • ' ' "

qn,n odtr jrib mrttt I' W,evn n«d II «t/en ffrr'tj rnfetni Stnrn, "••< '•»/-»•'»'• {

ifnin. sttlttntorxtf trilnritt nut Obttbtiumtti ( W,t\trr\tnrh*)

nufh btnugrun ,in,„,j, IH, „v /«-„«» ƒ/-•/,./,/.-» ••.

qrnniftlh gtflnkt F Itrnrhltiml [rnchri] uut i*lrr nlinr t'iinkli"'">'t i,tnim-n m \.,u-l !•

mlff grun-ima qtftrrltt. ' " " • ' ^ ' ' v ' ' ' ' " ' '

orrttntttt QIKH totifl ^ i;,,.Un, \,,:l .••

i/run ijrtb. stttitnivrtit I V llulunifm und ' " ' • ' / ' ' " ' ' ' " " / '/•liitiijniii-tfrtb qrprrkt. tiintlign Wruirhimtoertinxett m,fh torifi f'Mutrwjcs] > ' *«"«""» " ' " •* /•»»"'"'""»"»••" '•'"•/'•' / ' " • ' " ' " ' - « — 'i/mn ndtr grilt Irrnntttfj -trr b'/ttlurw )• n nu hl ./mm.hi IU,I<.L- •••!•• ••

JLPHOVIXIK I.IMBI KG UE.MEKNTE 11E J.F EU).

Ll/J A S B ft

üftetkenil Juor J. Kuiper Uitgave van Huijo/•'/•/')'/J/'/ir/ws. oOO'///H onrrs. .rji.

u t\ mi

mt-^/$W£M^M$m-'Wi

tó^?^^i2tf:'^Wfi&

ik'CM'

20f

COLOFON

De inventarisatie in de gemeente Belfeldwerd uitgevoerd in maart 1990.

Begeleidingscommissie:Ir. P.A.M. Mertens (voorzitter)Prof. Dr. J.C.G.M. JansenN.H.M. Tummers

Inventarisatiemedewerkers:Drs. J.C.J.M. StarmansIr. P.J. UiterwijkDrs. H.G.J.M. LinssenIr. J. BorosDrs. R.J. TheunissenDrs. T.M.M.A. OberndorffDrs. J.L.P.B. Finaly

Administratieve ondersteuning engeautomatiseerde verwerking gegevens:M.A.A.A. DessartA.M. SayaP.M.J. Hul-Stevens

Adres Monumenten Inventarisatie Project:Provincie LimburgLimburglaan 10Postbus 57006202 MA MaastrichtTel. no. : 043-897360