Geert Driessen (2014). Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: Bewezen effectief?

Geert Driessen Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: bewezen effectief?

Onderwijs Research Dagen 2014, Groningen, 11-13 juni 2014

Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid:

bewezen effectief?

dr. Geert Driessen

ITS – Radboud Universiteit Nijmegen [email protected]

www.geertdriessen.nl

http://www.its-nijmegen.nl/





Achterstandenbeleid

Algemene doel Bestrijden achterstanden die het gevolg zijn van sociale, economische en culturele factoren in de thuissituatie



Beleidsontwikkelingen

Lokale voorlopers Jaren ‘70: OSM, GEON, Innovatieproject A’dam Landelijk 1974: Onderwijsstimuleringsbeleid (OSB) 1981: Culturele-minderhedenbeleid (CuMi-beleid) 1985: Onderwijsvoorrangsbeleid (OVB) 1998: Onderwijsachterstandenbeleid (OAB)



Ontwikkelingen

Perspectief deficiet → differentie → deficiet Regie lokaal → centraal → lokaal Periode vroeg → bestrijding (later) → preventie (vroeger) Doelgroepen milieu → milieu // etniciteit → milieu + etniciteit → milieu (opleiding) Omvang doelgroep 1995: 39% → 2012: 12%



Instrumenten

Bij ongeveer gelijkblijvende doelen, onder invloed van politieke, demografische en onderwijskundige ontwikkelingen: • steeds nieuwe instrumenten • aanpassing bestaande instrumenten

Maar vrijwel onveranderd: • nauwelijks vooraf onderzocht of het werkt • veel lokale autonomie en vrijheid invulling/uitvoering

(schoolbesturen, gemeenten, instellingen)



De gewichtenregeling

Belangrijkste instrument (>€400M) Groepsgewijze vs. individuele benadering Aanscherping criteria Validiteit: doelgroepindicator x criteriumvariabele: r=0.40→0.20 Inzet middelen Monitoringstudies Allochtone doelgroep: inhaalslag, maar achterstand; autochtone doelgroep: achteruitgang Geen uitspraken mogelijk over effectiviteit



VVE

Speerpunt (>€400M)

Home- en center-based

VVE-programma’s in kdv, psz en kleutergroepen

Decentralisatie

Variatie criteria, uitvoering; relatie programma?

VS veel onderzoek; effectief, maar…

NL nauwelijks onderzoek; niets bewezen effectief

Problemen: leidsters; ouders; achterstand/zorg;

indicatie – programma



ICO

Multiculturele samenleving: niet-cognitieve en cognitieve doelen, waarden/normen, culturen, tolerantie

Voorschriften, doelen, doelgroepen; geen effect-onderzoek

Burgerschap en sociale integratie Participatie samenleving Verplicht, voorschriften, doelgroepen; geen effect-

onderzoek; Inspectie: zwaar onvoldoende



Tweetalig onderwijs, OETC

• Tweetalige opvangprogramma’s • Moedertaalonderwijs (OETC, OET, OALT) Doel: reïntegratie → bestrijding onderwijsachterstanden → cultuurbehoud Veronderstelling: eerst eigen taal, daarna Nederlands Problemen: doelen; leerkrachten; lesmateriaal; relatie

met reguliere onderwijs; moedertaal ≠ eigen taal; politiek geen steun

Nauwelijks onderzoek; leerlingen leerden weinig/niets



NT2, taalbeleid

NT2 Nederlandse taal kernpunt beleid Inventariserend, beschrijvend onderzoek; nauwelijks effectonderzoek Effecten: leerlinggebonden factoren Pilots taalbeleid onderwijsachterstanden Aanpak alle zwakke lln. Ondersteuning experts taal/lezen Deels succesvol Succes: differentiatie, opbrengstgericht werken



Klassenverkleining

• ‘Niet-bewuste’ inzet (vanuit gewichtenregeling) • Bewuste inzet (beleid): lkr./ll.-ratio → individuele

aandacht → kwaliteit STAR-experiment: 23 → 15 lln. Recent internationaal onderzoek: geen duidelijke samenhangen NL onderzoek: tegengestelde effecten, ook positieve

effecten grote klassen, differentiële effecten (leeftijd, goede/zwakke lln.)



Gemengde scholen

Beleid 2004-2011 Afspraken gemeenten – schoolbesturen; oudergroepen Juridische obstakels, praktische mogelijkheden, draagvlak (witte) ouders, eigen wijk: ‘deterministisch’ Internationaal en NL veel onderzoek, meestal cross- sectioneel Kern: extra groepseffect bovenop individueel effect Hooguit zeer gering effect, geen differentieel effect, geen cumulatief effect



Extra tijd, andere tijden

Verwachting: meer tijd → betere prestaties Varianten: jonger beginnen, kleuterbouwverlenging, zittenblijven, weekendscholen, zomerscholen, verlengde schooldag, brede scholen, dagarrangementen, huiswerkklassen, andere schooltijden (bioritme), etc. Cognitieve aspecten, vooral niet-cognitieve aspecten Nauwelijks of geen onderzoek: geen effect Relatie met reguliere schooldag, activiteiten



Schakelklassen

Autochtone en allochtone lln. met grote taalachterstand één jaar intensief taalonderwijs, aparte klas tijdens of na schooltijd

Varianten: voetklas, kopklas, parallel groep 1-8 Evaluatie positief: meer leerwinst taal, niet ten koste van

rekenen; hogere Citoscores en advies; sociaal-emotioneel geen nadeel

Advies: schakeljaar onderdeel integrale aanpak; ook ná schakeljaar nog extra begeleiding



Ouderbetrokkenheid en –participatie

Thuis/op school; geïnstitutionaliseerd/niet- geïnstitutionaliseerd Partnerschap met buurt (‘community’) Internationaal onderzoek: vaak positieve effecten, soms negatieve (reactie) NL: nauwelijks onderzoek, geen effecten op lln.



Conclusies en discussie

1. Op centraal niveau veel (wisselend) beleid uitgezet, op lokaal niveau op zeer uiteenlopende wijzen vorm gegeven: enorme variatie.

2. Effecten bij de doelgroepen hooguit bescheiden. 3. Überhaupt weinig onderzoek naar

beleidseffectiviteit, noch ex-ante, noch ex-post en nauwelijks volgens ‘de gouden standaard’.

4. Is ‘evidence-based’ onderzoek dé oplossing en ook mogelijk?

Geert Driessen (2014). Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: Bewezen effectief?

Education

Transcript of Geert Driessen (2014). Het Nederlandse onderwijsachterstandenbeleid: Bewezen effectief?