Gedrag en Toezicht op financiële markten4 november 2014

Wilte Zijlstra (@wilte | wilte.zijlstra@afm.nl)

AFM (@AutoriteitFM)

slideshare.net/wiltez #BDAMS

Missie Autoriteit Financiële Markten

Pagina 2 4 november 2014

De AFM bevordert

eerlijke en transparante

financiële markten

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

Vraag(klant)

Aanbod

(aanbieder)

4 november 20143 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Levelplaying field

© Andre Habermann / sxc.hu4 november 20144 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Zorgvuldige

financiële

dienstverlening

aan consumenten

Eerlijke en efficiënte

werking van

kapitaalmarkten.

4 november 20145 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

De AFM bevordert eerlijke en

transparante financiële markten.

Wij zijn de onafhankelijke

gedragstoezichthouder

op de markten van

sparen, lenen, beleggen en verzekeren.

4 november 20146 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

(Oud) Bestuursvoorzitters AFM

7 4 november 2014

Arthur

Docters

van Leeuwen

2002-2007

Hans

Hoogervorst

2007-2011

Ronald

Gerritse

2011-2013

Merel

van

Vroonhoven

2014-

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

Financieel toezicht in Nederland:Twin peaks

VerzekeraarsBanken

DNB

AFM

AdviseursBeursPensioen-

fondsen

Gedragstoezicht;

gedrag van en informatieverstrekking

door alle marktparticipanten

Prudentieel toezicht ;

soliditeit financiële

instellingen en stabiliteit

systeem

4 november 20148 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

4 november 20149 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

4 november 201410 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

4 november 201411 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Effectiefbeïnvloeden

4 november 201412 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Handhaving

4 november 201413 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Complex

Ontastbaar

Grote impact

Lage koopfrequentie

Lange incubatietijd

Grote externe effecten

Kenmerken van financiële producten

Kwaliteit is moeilijk

observeerbaar,

reputatie en

leereffecten werken

slecht

4 november 201414 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Hypotheken zijn:

• Complex – veel soorten (oa door hypotheekrenteaftrek)

• Ontastbaar – hypotheek is middel voor doel huis

• Grote impact – gemiddelde prijs koophuis € 240.000

• Lage koopfrequentie – 2-3x in je leven

• Lange incubatietijd – looptijd 30 jaar

• Grote externe effecten – hypotheekschuld NL €650 miljard

4 november 201415 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

http://www.youtube.com/watch?v=tGPrDnvfZ80

Filmpje, toezicht AFM

16 4 november 2014 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

gedragstoezichthouder

risicogestuurd

eerlijk en transparant

financiële dienstverlening

kapitaalmarkten

vertrouwen

4 november 201417 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Haunting questions voor een toezichthouder

18 4 november 2014

Waarom heeft de AFM te weinig

gedaan?

Waarom heeft de AFM niets gezien?

Waarom was de AFM er niet?

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

Malcolm Sparrow

• Pick important problems

• Fix them

• Tell about it

19 4 november 2014

http://www.hks.harvard.edu/fs/msparrow/

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

Schadelijk

gedrag

Illegaal

gedrag

Balans tussen bestrijden

illegaal en schadelijk gedrag

4 november 201420 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Piramide Ayres & Braithwaite

Effectief beïnvloeden

21 4 november 2014 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Tafel van elf

22 4 november 2014

http://www.hetccv.nl/instrumenten/programmatisch-handhaven/Landelijk+-+Tafel+van+Elf

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

De Interventie: Handboek Sparrow in de praktijk

23 4 november 2014

http://www.inspectieloket.nl/Images/VT_interventie_digiboek_2013-1028_def%20(2)_tcm296-346908.pdf

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

| #BDAMS Gedrag en Toezicht24 4 november 2014

Effectgericht toezicht op financiële markten

(Theodor Kockelkoren, 2014)http://www.afm.nl/nl/nieuws/2014/sep/publicatie-tk-veranderingen.aspx

http://www.afm.nl/nl/werken-bij-

afm/blog/danny-van-dijk.aspx

Mensen gedragen zich niet altijd rationeel…

4 november 201425 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Fraude in Beeld (2006) – ISMA model

Interne norm

Sociale norm

Mogelijkheden

Afschrikking

26 4 november 2014

http://docs.szw.nl/pdf/129/2007/129_2007_3_10661.pdf

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

De marketing van nalevingsgedrag (2010)

27 4 november 2014

http://www.inspectieloket.nl/Images/De_marketing_van_naleving

sgedrag_-_Danielle_de_Jong_tcm296-327715.pdf

www.videnet.nl/download/?id=17683217&download=1

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

Thaler & Sunstein: Nudge (2008)

28 4 november 2014

http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2499658

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

MINDSPACE (2010), EAST (2014)

29 4 november 2014

http://www.instituteforgovernment.org.uk/publicati

ons/mindspace

http://www.behaviouralinsights.co.uk/publications/east-four-

simple-ways-apply-behavioural-insights

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

30 4 november 2014

http://www.fca.org.uk/news/fca-publishes-occasional-papers-on-

behavioural-economics

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

Financial Conduct Authority (FCA)

(“Engelse AFM”)

WRR: Menselijke beslisser (2009) en

Met kennis van gedrag beleid maken (2014)

31 4 november 2014

http://www.wrr.nl/fileadmin/nl/publicaties/PDF-

verkenningen/De_menselijke_beslisser.pdf

http://www.wrr.nl/publicaties/publicatie/article/met-

kennis-van-gedrag-beleid-maken/

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

EIOPA: Good practices on information

provision for DC schemes (2013)

32 4 november 2014

http://www.afm.nl/nl/nieuws/2013/feb/eiopa-rapport-pensioncommunicatie.aspx

Max

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

33 4 november 2014

https://www.gov.uk/government/publications/test-learn-adapt-developing-public-policy-with-randomised-

controlled-trials

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

“Nudge-unit”: Randomized Control Trials

Effectieve communicatie testen

34 4 november 2014

http://www.fca.org.uk/your-fca/documents/occasional-

papers/occasional-paper-2

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

Quick win: handtekening bovenaan

35 4 november 2014

http://www.pnas.org/content/109/38/15197.full.pdf+html

| #BDAMS Gedrag en Toezicht

| #BDAMS Gedrag en Toezicht36 4 november 2014

https://www.coursera.org/course/behavioralecon

Klantbelang Centraal Dashboard

sociale norm & benchmark

| #BDAMS Gedrag en Toezicht37 4 november 2014

http://www.afm.nl/nl/over-afm/thema/klantbelang-centraal/wat-

doet-afm/kbc-dashboard.aspx

Perverse prikkels

| #BDAMS Gedrag en Toezicht38 4 november 2014

[2011]

http://www.cmu.edu/dietrich/sds/docs/loewenstein/WhenS

unLightFails.pdf

http://wilte.nl/ESB_Beloningstransparantie%20en%20adviseren%20in%20eigen%20belang.pdf

Provisieverbod tegen perverse prikkels

| #BDAMS Gedrag en Toezicht39 4 november 2014

http://www.afm.nl/nl/professionals/afm-voor/provisieverbod.aspx

| #BDAMS Gedrag en Toezicht40 4 november 2014

http://www.afm.nl/nl/professionals/afm-actueel/nieuws/2014/sep/rapport-controles-big4.aspx

| #BDAMS Gedrag en Toezicht41 4 november 2014

https://www.coursera.org/course/unethicaldecision

Tips

www.afm.nl/consument

• Klinkt het te goed om waar te zijn, dan is

het dat vaak ook

• Neem de tijd om informatie goed door te

lezen, laat je niet opjagen

• Koop geen producten die je niet begrijpt

• Controleer je aanbieder

| #BDAMS Gedrag en Toezicht42 4 november 2014

http://www.afm.nl/nl/consumenten/vertrouwen/bedrijf_bekend.aspx

Scarcity

Authority

Interactieve

hulpmiddelen

weetwatjeweet.nl

meerkeuzemetgeld.nl

www.afm.nl/eneeuro

www.afm.nl/besliswijzer

4 november 201443 | #BDAMS Gedrag en Toezicht

Gedrag en Toezicht op financiële markten

Wilte Zijlstra (@wilte, Linkedin) werkt bij de afdeling Communicatie van de

Autoriteit Financiële Markten (www.afm.nl). Hij is gepromoveerd evolutiebioloog en

werkt nu acht jaar bij de AFM. Als onafhankelijke gedragstoezichthouder op

sparen, lenen, beleggen en verzekeren, bevordert de AFM eerlijke en transparante

financiele markten.

De AFM kan formele maatregelen opleggen, zoals boetes of het intrekken van

vergunningen. Maar vaak zijn informele maatregelen, communicatie en/of

gedragsbeïnvloeding effectiever en efficienter. Hoe kan de AFM

gedragseconomische inzichten het best inzetten voor een eerlijke financiële

markt? Met dit soort vraagstukken houdt Wilte zich bij de AFM bezig als

(markt)onderzoeker en communicatieadviseur.

Aankondiging

44 4 november 2014 | #BDAMS Gedrag en Toezicht