DEMO

GebruikshandleidingWoninginstallaties

Comfortabel, milieubewust en veilig wonen.

Aangeboden door :

Uw brancheorganisatie biedtu deze demo versie aan.Mochten de beschikbare tekstenonvoldoende zijn dan kunt uuitbreiding aanvragen.

Voor vragen kunt u contactop nemen met de project-leider Roelof Timmer.Bij voorkeur per e-mail:helpdesk@publicatieplatvorm.nlOf 06-20135772

En zo zijn er 4 vakken waaru ook 4 verschillendebedrijven kunt tonen.

Bijvoorbeeld:E-, W-, S- of K-installateurNAW- gegevens en logo

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

Voorwoord

Welkom in uw nieuwe woning! Deze woning is voorzien van een elektrische installatie, een verwarmingssysteem, eventueel aangevuld met een gasinstallatie en/of een mechanisch ventilatiesysteem.Deze Gebruikshandleiding Woninginstallaties geeft u extra aanvullende informatie over een goed, veilig en comfortabel gebruik van de installaties in uw woning.Elk apparaat in uw woning heeft een eigen gebruiksaanwij zing, aangeleverd door de fabrikant. Lees deze documenten altij d goed door voordat u iets met het apparaat doet.

Waar mogelij k zij n handige tips toegevoegd voor dagelij ks gebruik of voor toekomstige aanpas-singen bij verbouwing en renovatie. Deze handleiding helpt u schade en extra kosten te voorko-men en wordt u aangeboden door uw UNETO-VNI erkende installateur.

Colofon Deze gebruikshandleiding is een initiatief van UNETO-VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en technische detailhandel en is tot stand gekomen in samenwerking met:

TVVL - beroepsvereniging van personen, werkzaam in de installatietechniek. • ISSO - kennisinstituut van de installatiesector. • VLA - vereniging van fabrikanten van luchttechnische apparatuur. • AEDES - branchevereniging van Woningbouwcorporaties. • GIW - Garantie Instituut Woningbouw. • Stichting VACpunt Wonen - kennis- en adviescentrum voor de gebruikskwaliteit van woning en • woonomgeving.

Consument en Veiligheid - werkt aan het verbeteren van de veiligheid in onze leefomgeving. •

Disclaimer Wij hebben er alles aan gedaan om te verzekeren dat de informatie in deze handleiding correct en actueel is. Aan de informatie kunnen echter geen rechten worden ontleend. UNETO-VNI aan-vaardt geen enkele aansprakelij kheid voor enige schade die direct of indirect ontstaat als gevolg van het gebruik van deze handleiding of als gevolg van de in de handleiding gepubliceerde infor-matie. De handleiding kan verwij zingen naar websites van derden bevatten, die niet onder het beheer van UNETO-VNI vallen. De verwij zingen impliceren geen goedkeuring van UNETO-VNI met betrekking tot de inhoud van die websites.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

AlgemeenInleiding ........................................................................................................................................ 4Is uw woning kort geleden voltooid of verbouwd? ............................................................................ 4Het onderhoud in één oogopslag .................................................................................................... 6Brandveiligheid.............................................................................................................................. 6De meterruimte (meterkast) ............................................................................................................ 10

Uw verwarmingsinstallatieAlgemene inleiding ........................................................................................................................ 12Radiatoren en convectoren ............................................................................................................. 17De regeling van uw verwarming ....................................................................................................... 19Thermostatische radiator- of convectorkranen ................................................................................. 21

De warm- en koudwatervoorzieningHoe ga ik om met het leidingwater (koud en warm kraanwater) ........................................................ 23Hoe ga ik om met het sanitair? ........................................................................................................ 28

Uw koelinstallatieHoe ga ik om met koelen van mijn huis? .......................................................................................... 30

Uw ventilatiesysteemVentilatie, waarom en hoe ? ............................................................................................................ 31Hoe werkt uw ventilatiesysteem? .................................................................................................... 34Uw afzuigkap in de keuken ............................................................................................................. 40

Uw gasinstallatieHoe ga ik om met gas? .................................................................................................................... 42

Uw elektrische installatieHoe ga ik om met elektra? ............................................................................................................... 44Elektrisch koken ............................................................................................................................. 49

Uw ICT-, beeld- en geluidinstallatieCentrale antenne, beeld en geluid .................................................................................................. 50Computernetwerk ........................................................................................................................... 50Huisautomatisering ........................................................................................................................ 51Uw beveiligingsinstallatie ............................................................................................................... 51

BijlageMateriaalstaat ................................................................................................................................ 54Onderhoudsmatrix ......................................................................................................................... 55

3

Inhoudspagina

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

4

Algemeen

Inleiding U woont met meer plezier in uw woning als u de installaties in uw woning goed gebruikt. Het comfort en de veiligheid nemen toe en het energie- en waterverbruik is effi ciënter. Deze handleiding helpt u hierbij .

Een samenvatting van deze handleiding vindt u ook op de kaart die in de meterruimte is aangebracht.

De handleiding In de handleiding komt aan de orde:

welk onderhoud u zelf kunt uitvoeren en welk onderhoud u moet laten uitvoeren; • wat u bij een storing moet doen; • hoe u de installaties kunt bedienen; • hoe de verschillende installaties werken; • waar u met vragen terecht kan. •

Ook leest u tips over comfortabel, energiezuinig en gezond wonen.In de handleiding (bij lage) is bovendien informatie opgenomen over de toegepaste materialen.

Belangrij ke informatie voor nieuwe en verbouwde woningen! Dit hoofdstuk van de handleiding gaat in op wat u moet doen in een woning die kort geleden is opgeleverd. Lees dit voor u het huis gaat inrichten om (ernstige) schade bij de inrichtingswerkzaamheden te voorkomen! Een deel van de aanwij zingen is ook nuttig bij het inrichten van een al wat oudere woning.

Fabriekshandleidingen apparaten Fabrikanten van apparatuur maken meestal zelf handleidingen voor de diverse appa-raten. Deze krij gt u, als het goed is, bij het apparaat geleverd of zij n in de vorm van een informatiesticker op het apparaat aangebracht. Deze handleidingen zij n opgeborgen bij de apparaten.

Is uw woning kort geleden voltooid of verbouwd? Gefeliciteerd met uw nieuwe woning !!! Dit hoofdstuk biedt u als nieuwe bewoner specifi eke informatie over de woninginstalla-ties, met name voor het gebruik tij dens de eerste maanden. Opmerking: deze informatie is ook elders in deze gebruikshandleiding opgenomen, maar dan verspreid over de desbetreff ende installaties.

voorbeeld meterkastkaart

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

5

Waarschuwing: Wees voorzichtig met boren!

Boor of spij ker nergens in de vloeren. In de vloer lopen allerlei leidingen. Beschadiging ervan kan onder andere leiden tot lekkage. Wees ook voorzichtig met boren en spij keren in de muren in de buurt van sanitair of bij wandverwarming.

Let op : De detectoren voor metalen leidingen reageren niet bij kunststof leidingen. Dit kunnen waterleidingen zij n, maar zeker voorzieningen als stopcontacten heb-ben altij d leidingen in de wand.

Bouwvocht Bij de ingebruikname van uw woning is de kans groot dat er nog veel bouwvocht in de diverse constructies aanwezig is. De hoeveelheid vocht hangt onder andere af van de gebruikte materialen en constructiemethoden. Zo zit er in ter plaatse gestort beton, dekvloeren en metselwerk relatief veel vocht. Het kan wel een jaar duren voordat al dat vocht verdwenen is!Ventileer daarom het eerste halve jaar extra veel. Gebruik regelmatig de hoogste stand van het ventilatiesysteem en zet, als u thuis bent, ramen goed open. Zet dichte kasten en andere meubels dit eerste halve jaar nog niet tegen wanden, maar enkele centimeters er vanaf. Dan kan in de tussenruimte lucht circuleren en vocht ver-dampen. Laat aanrechtkastjes op een kiertje staan.

Een nieuwe woning gebruikt het eerste jaar duidelij k meer energie voor het verdampen en afvoeren van het bouwvocht dan de jaren daarna als het bouwvocht weg is. Onthoud dit bij het bekij ken van uw energierekening na het eerste jaar.

Verwarm desgewenst ook extra, maar pas op bij vloer- en wandverwarming (indien aanwezig). Bij gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning (wtw) Is uw woning net opgeleverd of heeft u net verbouwd? Dan kan er veel stof in de woning zitten. Reinig de fi lters in de wtw-unit dan de eerste weken vaker, bij voorbeeld eens per twee weken. Volg daarna de handleiding van de fabrikant. Kranen doorspoelen Zet de eerste 2 à 3 maanden elke ochtend de kranen een paar minuten open. Zo worden de leidingen doorgespoeld en kunt u daarna het water onbezorgd drinken. Nieuwe kranen geven in de eerste periode van gebruik namelij k metalen af. Dat geldt ook voor sommige onderdelen van nieuwe leidingen. In die leidingen kunnen bovendien nog lichte verontreinigingen aanwezig zij n.

Overigens is het hele waterleidingstelsel voor oplevering door de installateur ook al goed gespoeld. Dit om eventuele verontreinigingen te verwij deren die tij dens de bouw in de leidingen terecht zij n gekomen.

Een voorbeeld van leidingen in de wand. Reken er niet op dat de leidingen altijd (strak) verticaal aangebracht zijn. Soms zijn er horizontale verbind-ingen!

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

6

Warm kraanwater: controleer de watertemperatuur Controleer bij de ingebruikname van uw woning of de temperatuur van het douchewater minimaal zo’ n 60 °C kan worden. Is dat niet het geval, raadpleeg de gebruiksaanwij zing van uw warmwatertoestel om na te gaan of de temperatuur van het warme water hoger in te stellen is. Als u er niet uitkomt, bel dan uw W-installateur. Doe deze controle verder om de 1 à 2 jaar.De controle is van belang om besmetting door legionella te voorkomen. Werkzaamheden Sluit bij werkzaamheden aan gas of water altij d de hoofdkraan en eventuele tussenkra-nen van het gasnet of waterleiding af.Sluit bij werkzaamheden aan de elektra altij d de betreff ende groep in de meterkast of (indien toegepast) op de (keuken)verdeler uit (zie bij Uw elektrische installatie). Uitbreiden / bij trekken van de woning Wanneer u uw woning uitbreidt of anders indeelt dan het standaard ontwerp (bij voor-beeld zolder, serre of garage), is het van groot belang dat het ventilatie- en verwarmings-systeem geschikt is voor deze indeling. Informeer van te voren naar de mogelij kheden van het aanbrengen van ventilatieroosters voor verse buitenlucht, de aansluiting op het afzuigsysteem en de capaciteit van de ventilatie-unit en verwarmingsinstallatie. Is deze capaciteit wel voldoende? Uw elektrische installatie moet wellicht aangepast worden als u extra stopcontacten en elektrische apparaten wilt plaatsen.

Waarschuwing: let op bij open haard, houtkachel of open inzethaard op gas

Wilt u ‘gezellige’ warmte in uw woning? En denkt u daarbij aan de aanschaf van een open haard, houtkachel of open inzethaard op gas?

Vraag altij d advies aan uw installateur/verhuurder over het plaatsen hiervan. Der-gelij ke haarden en kachels zij n namelij k NIET te combineren met een mechanisch afzuigsysteem tenzij speciale maatregelen worden genomen. Zie verder bij uw ventilatiesysteem.

Informeer bij een deskundige (aannemer, ontwikkelaar enz.) of de benodigde rook-gasafvoer (‘ schoorsteen’ ) aangelegd kan worden; en zo ja, waar. Dit is van belang met het oog op de constructie van vloeren en op eventuele leidingen in de vloeren.

Het onderhoud in één oogopslag In de bij lage ‘onderhoudsmatrix’ vindt u in één oogopslag

welk onderhoud wanneer plaats moet vinden, • wat door uzelf uitgevoerd kan worden en • wanneer u een installateur moet inschakelen. •

Zie voor een toelichting bij desbetreff ende installatieonderdelen in de genoemde para-grafen.

Brandveiligheid Brandveiligheid is een belangrij ke eigenschap binnen de woning. Uw installaties zij n natuurlij k zo ontworpen en uitgerust dat u veilig en gerust kunt wonen. Toch zij n er situ-aties die gevaarlij k zij n. In dit hoofdstuk worden twee belangrij ke onderwerpen behan-deld. Hoe u veilig kunt omgaan met installaties en belangrij ke informatie over rookmel-ders die in uw woning zij n opgenomen.

De Stichting Consument en Veiligheid heeft veel informatie beschikbaar over veilig wonen. Zie hiervoor de website www.veiligheid.nl. We hebben de belangrij kste informa-tie voor u samengevat:Ongelukken met gas en elektra in woningen komen gelukkig niet vaak voor in Nederland. Maar als het mis gaat, zij n de gevolgen wel groot. Koolmonoxi-devergiftiging, brand, elektrocutie of een gasexplosie; u wilt het gewoon niet riskeren. De belangrij kste oorzaken zij n achterstallig onderhoud, ondeskundig doe-het-zelven en slechte ventilatie.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

7

Wat kunt u zelf doen om het gevaar te minimaliseren: Houd alles stofvrij . Een keer per week de fi lters van uw mechanische ventilatiesysteem • stofzuigen bij voorbeeld. Gebruik gas- en elektriciteitsleidingen niet om dingen aan op te hangen. • Zorg dat kruipruimtes altij d toegankelij k blij ven zodat in noodsituaties, zoals een gas-• lek, de leidingen makkelij k bereikbaar zij n. Naast explosiegevaar bestaat ook het gevaar van koolmonoxidevergiftiging. Goede • ventilatie is nodig voor de verbranding; stop daarom nooit ventilatiegaten dicht. Elk apparaat moet het aardgas dat toegevoerd wordt, kunnen verbranden. Daar is zuur-• stof voor nodig. Is er te weinig zuurstof, dan is de verbranding niet volledig en vormt zich koolmonoxide. Indicaties van gevaar zij n: 1. De vlam in de cv-installatie is oranje in plaats van blauw (zoals bij een goed afge-• steld gastoestel) en hoger dan normaal. 2. Door de vrij komende waterdamp, die niet via de afvoer verdwij nt, beslaan de ramen. • Houd de hoofdafsluiters van gas, elektriciteit en water goed bereikbaar. Bij brand of • gaslekkage moeten gas en elektriciteit snel kunnen worden afgesloten. Zorg dat alle zekeringen in tact zij n. Als er regelmatig (kort)sluiting ontstaat, moet u • de oorzaak daarvan opsporen en de zekering beslist niet doorverbinden met zilverpa-pier. Als u dat doet, zal bij de volgende (kort)sluiting veel warmte vrij komen, waardoor brand kan ontstaan.

Wanneer kunt u een vakman inschakelen:

Voor alle gastoestellen en elektrische installaties geldt: elk jaar door een erkend • installateur laten onderhouden en controleren. Laat gastoestellen regelmatig schoonmaken en controleren door een erkend instal-• lateur. Daarbij moet ook gekeken worden of het toestel voldoende luchttoevoer heeft. Vaak kunt u aan een sticker op de installatie zien wanneer deze voor het laatst is gecontroleerd. Zie ook het hoofdstuk ‘Verwarming’ voor meer informatie. Bij het vervangen van een toestel moeten ook de leidingen worden gecontroleerd. In • risicosituaties is een gerichte controle van belang. Bij voorbeeld als in vergelij kbare situaties lekkages optreden. Waarschuw het energiebedrij f (of een erkend installateur) als u gas ruikt buiten of in • de woning en: 1. sluit de hoofdkraan 2. open deuren en ramen 3. vermij d vuur of vonkvorming 4. schakel geen elektrische verlichting of toestellen in of uit 5. houd u nauwkeurig aan de gebruiksaanwij zing van toestellen Afvoerloze (‘ open’ ) geisers zij n gevaarlij k. De verbrandingsgassen hopen zich bij • slechte ventilatie op in uw huis en kunnen koolmonoxidevergiftiging veroorzaken. Schakel een erkend installateur in om een geiser met goede afvoer naar buiten te installeren.(voor meer info zie www.mij nhuisinstallatie.nl) Zorg dat de elektrische installatie beveiligd is met een aardlekschakelaar. In nieuw-• bouwwoningen zij n aardlekschakelaars zelfs verplicht. Een aardlekschakelaar kan brandgevaar beperken en uzelf beschermen tegen elektrocutiegevaar.

Schoorsteen Een open haard is gezellig en sfeervol, maar zonder een schoon schoorsteenkanaal kunt u niet veilig stoken. Een vervuild of verstopt kanaal kan een schoorsteenbrand of koolmonoxidevergiftiging veroorzaken. Daarom moet u minimaal één keer per jaar de schoorsteen laten vegen. De schoorsteenveger verwij dert voor u het vuil uit de schoor-steen en controleert op loszittende delen en scheuren. Stookt u hout, kolen of olie en gebruikt u de kachel of open haard als sfeerverwarming, laat de schoorsteen dan eens per jaar vegen. Bij intensief gebruik (als hoofd- of bij verwarming) is het verstandig om het kanaal twee keer per jaar te laten vegen.Bij apparaten die op gas worden gestookt is het rookkanaal normaal gesproken niet vervuild. Gasgestookte apparaten moeten wel regelmatig onderhouden en afgesteld worden. Laat bij dit onderhoud ook het schoor-steenkanaal controleren op verstopping door bij voorbeeld een vogelnestje.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

8

Huishoudelij ke apparaten in huis Bij na alle elektrische apparaten worden warm in het gebruik. Apparaten waarin een ventilator zit om oververhitting te voorkomen vragen extra aandacht. Vooral wanneer zich in het apparaat stof heeft opgehoopt, waardoor warmte niet goed weg kan, ligt het gevaar van brand op de loer. Van warmte en stromende lucht is onder meer sprake bij : drogers, magnetrons, elektrische ovens, mechanische ventilatiesystemen, ventilatorka-chels, computers, printers en föhns. Het is dus heel belangrij k om deze apparaten goed te onderhouden en nooit een kapot apparaat te gebruiken.

Hieronder vindt u per apparaat een advies en gebruikstips:

Wasdroger De droger staat met stip op de eerste plaats van elektrische apparaten die brand kunnen veroorzaken. Dat komt omdat hete lucht en stof een ‘ideale’ combinatie vormen.

Maak het fi lter van de wasdroger na iedere wasbeurt (maximaal na drie wasbeurten) • stofvrij . Zie voor instructies de fabriekshandleiding. Maak de eventuele luchtafvoerslang van uw droger ook één keer per jaar stofvrij . Door • een verstopte slang raakt de droger oververhit en kan brand ontstaan. Een wasdroger moet eens in de vij f jaar van binnen grondig worden schoongemaakt • door een vakman. Laat de wasdroger liever niet draaien als u niet thuis bent. •

Televisie Zet de tv helemaal uit (niet op stand-by) als er niemand naar kij kt. Als u tv kij kt, worden bepaalde onderdelen in de tv heet. Die onderdelen krij gen geen kans om af te koelen als u de tv op stand-by laat staan. Het zal u verbazen hoeveel stof zich kan ophopen in een televisietoestel. De combinatie warmte en stof heeft al veel tv-branden veroorzaakt. Uw tv-toestel helemaal uitschakelen scheelt u bovendien geld, want ook in de stand-by stand verbruikt uw toestel energie. Halogeenverlichting

Wees voorzichtig met warme halogeenspotjes: u kunt zich er lelij k aan branden • Plaats halogeenverlichting niet te dicht bij gordij nen en meubels. Door langdurige • verhitting kunnen die spontaan in brand vliegen. Bij inbouw in een verlaagd plafond moet de warmte goed weg kunnen. Zorg voor vol-• doende ruimte tussen plafond en verlaagd plafond. Informeer bij de aanschaf van inbouwspots altij d of ze geschikt zij n om in te bouwen in • een houten of kunststof plafond.

Kabelhaspel Rol een kabelhaspel altij d helemaal uit als u er een elektrisch apparaat op aansluit. Een opgerold snoer in een haspel wordt warm, waardoor het isolatiemateriaal smelt. Kort-sluiting is het gevolg en in veel gevallen ook brand. Dit soort brand gaat gepaard met een enorme rookontwikkeling, die veel schade kan aanrichten. Grote stroomverbruikers (elektrische frituurpannen of elektrische kacheltjes) kunt u beter rechtstreeks op een stopcontact aansluiten. Zo voorkomt u veel ellende.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

9

Magnetron/oven Gebruik de magnetron of oven alleen voor het bereiden of verwarmen van voedsel of drank. Het verwarmen of drogen van ander materiaal dan voedsel levert brandgevaar op. Let er bovendien op dat u de juiste bereidingstij d instelt (seconden of minuten).

Elektrische apparaten Als een elektrische deken de hele zomer opgerold of opgevouwen in een kast heeft gelegen, kan de bedrading beschadigd zij n. Daardoor kunnen kortsluiting en brand ontstaan.

Probeer de deken eerst uit voordat u deze bij het slapen gaat gebruiken. Blij f erbij • staan! Vouw de elektrische deken helemaal uit als u deze aansluit. •

Afzuigkap Bij een vlam in de pan of bij intensief gebruik van het kooktoestel kan de hele afzuigkap in brand raken. Zeker als de kap vet is, kan in één keer een grote brand ontstaan. Dat heeft helaas vaak tot gevolg dat de keuken volledig uitbrandt.

Maak het vetfi lter van de afzuigkap één keer in de drie maanden schoon. • Vervang het fi lter op tij d (wanneer dit moet gebeuren leest u in de gebruiksaanwij zing • van uw afzuigkap).

Zie ook bij hoofdtuk ‘uw ventilatiesysteem’ paragraaf ‘uw afzuigkap in de keuken’ .

Kleine huishoudelij ke apparaten Maak uw broodrooster, stofzuiger, haarföhn, frituurpan e.d. regelmatig schoon. Ver-vuilde apparaten zij n een stuk onveiliger en vergroten de kans op brand. Achtergebleven broodkruimels in het broodrooster kunnen zo warm worden dat ze in brand vliegen. Pas ook goed op met föhns, want zodra u een brandgeur ruikt is er risico op kortsluiting en dus brand. In de meeste gebruiksaanwij zingen staan schoonmaakinstructies, maar u kunt natuurlij k ook bellen met de fabrikant.

Inbouwapparatuur In elk apparaat ontstaat warmte. Iets om rekening mee te houden als u een TV, verster-ker, videorecorder, PC, oven, magnetron of halogeenspotjes inbouwt. Onvoldoende ventilatie veroorzaakt oververhitting en dat vergroot de kans op brand. Laat daarom voldoende ruimte vrij rondom uw inbouwapparatuur, zodat de warmte goed weg kan.

Check uw eigen huis op brandveiligheid via www.woonikbrandveilig.nl. Rookmelders redden levens! In een huis waar werkende rookmelders hangen, heeft u 100% meer kans om een wo-ningbrand te overleven. Rookmelders waarschuwen u razendsnel bij brand, ook wanneer u slaapt. Tij dens uw slaap kunt u namelij k nog wel horen, maar is uw reukvermogen uitgeschakeld. Bovendien komt er bij vuur koolmonoxide vrij waardoor u dieper slaapt. Een klein beetje rook - dat u dus niet zult ruiken - is voor een rookmelder al voldoende om een luid piepend alarm te doen afgaan.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

10

Belangrij k: Test de rookmelders één keer per maand Uw woning is voorzien van één of meer rookmelders die aangesloten zij nop het elektrici-teitsnet. Ook zitten er één of meerdere batterij en ofaccu’ s in voor het geval de elektrici-teit uitvalt.

Testen doet u door op de testknop te drukken. U moet dan een schel signaal horen.Test de rookmelder(s) NOOIT door er rook tegen aan te blazen of door er een sigaret of kaars onder te houden! Hierdoor kan de rookmelder beschadigd raken.

Als het alarm niet goed werkt, laat de rookmelder controleren door uw E-installateur.

Maak de buitenzij de regelmatig (bij voorbeeld om de 2 maanden) schoonmet een licht vochtige doek en zuig met een zachte borstel van destofzuiger eventueel stof voorzich-tig weg. Te veel stof kan de goedewerking van het alarm verhinderen met als mogelij k gevolg vals alarm.Open de brandmelder nooit. De rookmelders zij n optisch (kij ken of errook is) en zij n niet radioactief.Vervang indien nodig debatterij (en). Als de batterij (en) bij na op zij n, wordt er eenge-luidsignaal gegeven. Zie verder de onderhoudsvoorschriften in defabriekshandleiding van de rookmelder(s).

Gekoppelde rookmelders De rookmelders zij n aan elkaar gekoppeld. Als één van de rookmelders rook signaleert, gaan alle rookmelders binnen enkele seconden werken. Dit gebeurt ook bij het testen van één van de rookmelders.

De meterruimte (meterkast) In uw meterruimte (vroeger vaak als meterkast benoemd) zij n diverse voorzieningen opgenomen voor elektra, gas en water zoals de hoofdschakelaar, de aardlekschakelaars en de aan-uitschakelaars van alle elektragroepen, de gas- en waterkraan. Tevens zij n de meters van nutsvoorzieningen in deze ruimte geplaatst .Mogelij k vindt u daar ook de aansluiting op een warmte- (en/of koude-) net. U vindt er ook één of meerdere aansluitingen voor communicatie, beeld en geluid (CAI, internet, computernetwerk).

Belangrij k: Zowel de meterruimte zelf als de voorzieningen in de meterruimte moeten goed bereik-• baar zij n. Dit is van belang bij bij voorbeeld storingen of calamiteiten zoals kortslui-ting, water- of gaslekkage. Maar het is ook nodig om meterstanden te kunnen afl ezen of om een voorziening te kunnen afsluiten bij werkzaamheden aan elektriciteit, water en gas. Gebruik de meterruimte daarom niet als bergkast. Zet er dus geen spullen neer zoals • een stofzuiger of strij kplank. Zet er zeker geen brandbare vloeistoff en neer zoals was-benzine en terpentine! Zorg er voor dat de ventilatie van de meterruimte goed blij ft werken: sluit de ventilatie-• openingen niet af en plaats geen planken of andere zaken die de luchtdoorstroming verhinderen!

voorbeeld rookmelder

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

11

Tip

Laat in de meterruimte een noodverlichtinglampje aanbrengen. Dit lampje blij ft ongeveer 45 minuten branden na uitval van de elektriciteit.

U kunt ook een knij pkat of zaklantaarn in of bij de meterruimte leggen.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

12

Uw verwarmingsinstallatie

Algemene inleiding Hoe verwarmen? Uw woning heeft centrale verwarming. De warmte wordt vanuit één ‘centraal’ punt in uw woning geleverd door een HR combi cv-ketel. Vanaf dat punt loopt het warme water via, meestal, kunststofl eidingen naar de warmteafgiftesysteem. Na afgifte van de warmte aan één of meer kamers en andere ruimten, stroomt het afgekoelde water weer terug en wordt opnieuw verwarmd. Zie voor de warmteafgiftesystemen en regeling van de kamer-temperatuur de uitleg in de desbetreff ende paragraaf en bij de onderstaande algemene tips.

Tip

Heeft u een storing of vraagt u zich af welk onderhoud moet gebeuren, kij k dan in de betreff ende paragraaf of in uw handleiding van uw verwarmingstoestel.

Onderhoud / storing Controleer 1x per half jaar de waterdruk in de cv-installatie en vul zonodig bij . Scha-• kel uw W-installateur in als u meer dan 2x per jaar water moet bij vullen. Een (te) lage waterdruk kan ook veroorzaakt worden door een kapot expansievat. Controleer deze daarom ook enkele keren per jaar. (zie ook bij paragraaf ‘expansievat’ ) Hoort u water borrelen in de cv? Ontlucht dan de cv-installatie. • Laat de verwarmingsinstallatie 1x per 1,5 - 2 jaar door uw W-installateur onderhouden. • (Controleer dit, ook indien uw ketel gehuurd of geleased is) Voorkom bevriezing van de verwarmingsinstallaties (denk ook aan waterleidingen, • inclusief een eventuele buitenkraan). Zorg ervoor dat bij (strenge) vorst elk vertrek tenminste enigszins wordt verwarmd. Heeft de cv-installatie een storing, kij k dan eerst op de display (regelpaneel) van de • cv-ketel of hierover informatie wordt gegeven. Heeft u een open haard of houtkachel? Laat ieder jaar uw ‘schoorsteen’ vegen. •

voorbeeld opstelling

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

13

Algemene tips voor energiezuinig, comfortabel en veilig verwarmen Zie ook bij ‘De regeling van uw verwarming’ in desbetreff ende paragraaf.

Nachtverlaging (‘ s nachts en bij afwezigheid overdag) Zet ‘s nachts de verwarming enkele graden lager. Doe dat ook als u overdag weg bent. Dit bespaart behoorlij k wat energie. Bij voorbeeld 3 °C nachtverlaging geeft globaal 10% besparing. Het is een fabeltje dat nachtverlaging in moderne woningen geen zin heeft.

Hoe laag u de temperatuur instelt, hangt af van de tij d dat u weer wilt wachten op het opwarmen tot de gewenste temperatuur. Van belang hierbij zij n:

de buitentemperatuur; naarmate deze lager is, zal het langer duren voor uw woning • weer op de gewenste temperatuur is gekomen; het type verwarming; het opwarmen bij radiatoren of convectoren gaat sneller dan bij • vloer- en wandverwarming.

Over het algemeen is een verlaging van 2 tot 4 °C aan te raden. Bij erg koud (vriezend) weer een verlaging van maximaal 1 tot 2 °C. Het duurt anders te lang om uw woning weer op te warmen tot een comfortabele temperatuur.

Zet de verwarming een uur van te voren al in de lagere stand, uw woning koelt immers door de goede isolatie slechts langzaam af. Bij een ‘zelfl erende’ klokthermostaat ge-beurt dat automatisch op het juiste tij dstip.

Een graadje hoger of lager? Door de verwarming het hele jaar gemiddeld één graad lager te zetten, bespaart u glo-baal 10 % op uw energieverbruik voor verwarming. Ventileren? Zet verwarming laag Zet bij het ventileren (zie hoofdstuk ‘Uw Ventilatiesysteem’ ) van een vertrek de verwar-ming zo laag mogelij k. Dit voorkomt onnodig warmteverlies.

Voorkom bevriezing Voorkom bevriezing van de verwarmingsinstallatie en eventuele drinkwaterleidingen. Zorg ervoor dat bij (strenge) vorst elk vertrek tenminste enigszins wordt verwarmd.Zet bovendien de (klok)thermostaat minimaal op een stand van ongeveer 15 °C.

Gratis zonnewarmte in de winter Via op de zon gerichte ramen kan de zonnewarmte in de koude maanden een behoor-lij ke bij drage leveren aan de warmtebehoefte. Het is verstandig om dan zo min mogelij k (buiten)zonwering te gebruiken. Voorkom bovendien het beschaduwen door bij voor-beeld bomen en struiken. Deze ‘gratis’ zonnewarmte wordt vaak aangeduid met ‘pas-sieve zonne-energie’ .

Koelen in de zomer Bij warm zonnig weer is het verstandig om juist wà¨l buitenzonwering te gebruiken. Dit verkleint de kans dat het binnen te warm wordt. Ventileer ook goed met buitenlucht zolang deze nog koel is. Zie ook hoofdstuk ‘Ventilatie’ .

Tip

Buitenzonwering heeft veel meer eff ect dan binnenzonwering. Gebruik, als dit kan, daarom bij voorkeur buitenzonwering.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

14

Hoe werkt uw verwarmingssysteem? Uw woning is voorzien van een HR-combiketel. HR staat voor hoog rendement. Zie de fabriekshandleiding van de HR-ketel voor meer informatie. De ketel levert warmte aan zowel de centrale verwarming als aan het kraanwater voor de keuken, douche en dergelij ke. De ketel moet dus het hele jaar ‘aan’ staan. Wel kan bij sommige typen ketels (zie fabriekshandleiding) het deel van de ketel voor de ruimteverwarming door u tij delij k uitgeschakeld worden; vaak aangeduid met ‘zomerstand’ . Dit bespaart energie. De ketel geeft dan voorrang aan het leveren van warm kraanwater boven de ruimteverwarming.

Het warme water gaat vanuit de ketel via leidingen naar de warmteafgiftesysteem (zie betreff ende paragraaf), eventueel via verdelers. De leidingen lopen deels via het bovenste deel van de vloer (de ‘afwerk- of dekvloer’ ). Ook de leidingen voor het warme en koude kraanwater, gas en elektra, lopen mogelij k door deze afwerkvloer. In verticale richting lopen de leidingen vooral in leidingkokers, maar soms ook in muren ter hoogte van bij voorbeeld kranen of de douche.

Waarschuwing: Wees voorzichtig met boren!

Boor of spij ker nergens in de vloeren; hierdoor kunnen de leidingen van de ver-• warmingsinstallatie en andere leidingen beschadigd raken met o.a. lekkage als gevolg. Wees ook voorzichtig met boren en spij keren in de muren in de buurt van sanitair • of wandverwarming.

Let op: De detectoren voor het opsporen van metalen leidingen reageren niet bij kunststofl eidingen.

Onderhoud / storing Watertemperatuur De maximale watertemperatuur van het verwarmingssysteem is in de ketel te wij zigen. Zie hiervoor de ketelhandleiding of laat dit uw W-installateur doen.

Waterdruk controleren en bij vullen Het water in de cv-leidingen en de rest van de installatie staat onder druk. De druk is af te lezen op de waterdrukmeter in of bij de cv-ketel en eventueel op een extra waterdruk-meter die elders is aangebracht. Als de verwarming afgekoeld is, moet de wij zer tussen de cij fers 1 en 2 (bar) staan. ‘Bar’ is de eenheid van druk. Als de verwarming aan staat, zal de wij zer tussen de 2 en 3 staan. Hoger dan 3 mag de druk niet worden! Als dat wel het geval is, zet dan de verwarming direct uit. Zie voor meer informatie de handleiding van uw cv-ketel.

Hierna volgt een korte instructie voor het bij vullen.

leidingen in de vloer

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

15

De vulkraan is aangebracht in de cv-ruimte en de waterdrukmeter meestal in de combi cv-ketel.

Als de druk lager is dan 1 bar, moet u de verwarming uitzetten en bij vullen met leiding-water; zie de handleiding van uw cv-ketel voor meer gedetailleerde informatie.

Zet de volgende stappen: 1. Zet de kamerthermostaat of de ketelthermostaat op 15 °C; of in ieder geval lager dan de kamertemperatuur.2. Open alle radiatoren en/of andere afgiftesystemen voor verwarming zoals de vloerver-warming.3. Wacht circa 15 minuten zodat de watertemperatuur gedaald is (tot circa 40°C).4. Haal de stekker van de cv-ketel uit het stopcontact.5. Koppel de vulslang aan de speciale kraan op de waterleiding. Let er op dat de rubber ringetjes nog in de koppelingen zitten.6. Vul de slang tot alle lucht uit de slang is, sluit de waterkraan.7. Koppel de slang aan de cv-installatie.8. Draai de waterkraan voorzichtig open en daarna de vulkraan van de cv-installatie (meestal door deze kraan een kwart slag te draaien).9. Vul de cv-installatie bij tot de druk niet meer oploopt of maximaal tot 1,5 à 2 bar.10. Sluit de waterkraan en vervolgens de cv-vulkraan; de cv-vulkraan sluit u meestal door deze weer een kwart slag terug te draaien.

drukmeter drukmeter gecombineerd met temperatuur meter

vulkraan en waterkraan vulpunt cv-installatie

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

16

Nu kunt u de radiatoren of andere afgiftesystemen ontluchten als dat nodig is. Na het ontluchten kan het nogmaals nodig zij n om water bij te vullen.Als dat niet nodig is, kunt u:11. De vulslang loskoppelen van de cv en de waterleiding. Pas op: er staat nog druk op de slang, er komt dus nog wat water uit. Houd eventueel een doek voor lekwater bij de hand.12. De stekker in het stopcontact doen.13. De kamerthermostaat of de ketelthermostaat op de juiste stand zetten.De ketel zelf heeft een automatische ontluchting (tenzij anders vermeld, zie hiervoor de handleiding van uw cv-ketel), dus daar hoeft u niets aan te doen.

Expansievat Aan de cv-installatie is een expansievat gekoppeld. Dit vat, meestal rood maar soms wit, is in uw woning aangebracht nabij de cv-ketel.Het expansievat vangt de kleine drukverschillen in de installatie op die ontstaan door het uitzetten of krimpen van het volume van het water.U hoeft niets aan dit vat te regelen of te onderhouden. Wel is het handig om te weten dat dit vat inwendig kapot kan gaan. Controleer het vat als:

Er een groot drukverschil optreedt tussen een opgewarmde en een afgekoelde cv-• installatie. Er water komt uit het overstortventiel welke is aangebracht nabij het expansievat; dit • ventiel is een beveiliging tegen een te hoge druk in het cv-circuit.

Een kapot vat is als volgt te herkennen:Tik op de onderste helft van het vat met een metalen voorwerp; als dit massief dof klinkt, dan zal het vat kapot zij n. Neem dan direct contact op met uw W-installateur. Een goed vat hoort hol te klinken.

ontluchten radiator expansievat op beugel

ontlastventiel inlaatcombinatie

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

17

Controleer de inlaatcombinatie De combiketel en eventuele (keuken)boiler zij n voorzien van een ‘inlaatcombinatie’ . Deze voorkomt een te hoge druk in de drinkwaterinstallatie. Het is normaal dat de in-laatcombinatie soms druppelt. Dit gebeurt namelij k wanneer het drinkwater opgewarmd wordt en daardoor uitzet. Controleer de werking van de inlaatcombinatie door regelmatig (1x per 12 maanden) aan de bij behorende knop te draaien zodat er water uitstroomt en sluit hem dan weer direct. Hiermee wordt voorkomen dat de klep in de inlaatcombinatie vast gaat zitten. Controleer dan ook of de afvoer niet verstopt is. Is dat wel het geval (de inlaatcombinatie stroomt over), ontstop dan de afvoer of laat dit doen.

Zie de fabriekshandleiding voor meer informatie. Storingen Werkt de de cv-installatie niet naar behoren, kij k dan eerst op de display (regelpaneel) van de ketel of deze hierover informatie geeft. Kij k ook of de keteltemperatuur hoog genoeg staat (zie bij watertemperatuur) en of de waterdruk goed is. Voor codes op de display zie de fabriekshandleiding van de cv-ketel. Volg de instructies op.Gebruik zonodig de resetknop op de cv-ketel (indien aanwezig) of haal de stekker uit het stopcontact en doe deze na ongeveer 5 minuten weer terug. Helpt dit niet, bel dan uw W-installateur en geef, als dit mogelij k is, ook de storingscode op de display van de ketel door. Onderhoud door de installateur De cv-installatie zal periodiek (1 x per 1,5-2 jaar) onderhouden en gecontroleerd moeten worden door een vakman voor een probleemloze werking en energiezuinig verbruik. De onderhoudsmonteur die aangesloten is bij UNETO-VNI gebruikt hiervoor de gegevens die de fabrikant van de installatie aanlevert. Tevens heeft de onderhoudsmonteur specifi eke opleiding voor dit fabricaat gevolgd. Na de jaarlij kse onderhoudsbeurt zal de monteur een sticker op het toestel plakken, zodat u weet wanneer de laatste onderhoudsbeurt heeft plaatsgevonden en de volgende moet worden uitgevoerd.

Radiatoren en convectoren Hoe ga ik om met mij n radiatoren/convectoren? In uw woning zij n radiatoren en/of convectoren toegepast. Hierin stroomt water van maximaal zo’ n 60 tot 80 °C. De radiatoren zij n bij de maximale watertemperatuur dus erg warm en kunnen verbrandingsgevaar opleveren wanneer u ze aanraakt. Convectoren zij n altij d aan te raken.Radiatoren zij n onder en boven nooit even warm. Convectoren zij n aan de buitenzij de altij d nauwelij ks warm; het gaat bij convectoren om de lucht die aan de binnenzij de van de convector opgewarmd wordt en die aan de bovenzij de opstij gt.

Zie bij ‘De regeling van uw verwarming’ voor de bediening van uw centrale verwarming.

onderhoudssticker

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

18

Tip:

Heeft u een storing of vraagt u zich af welk onderhoud moet gebeuren, kij k dan in de volgende paragraaf of de handleiding van de radiator of convector.

Onderhoud / storing Ontlucht uw radiatoren/convectoren op tij d. Als er lucht in het systeem zit, geeft dat extra geluid en wordt de warmte minder goed overgedragen.

Ontluchten radiatoren / convectoren Als u een borrelend geluid hoort en/of de radiator/convector wordt niet goed warm, moet u deze ontluchten. Dit kunt u eenvoudig zelf doen. Dat er lucht in de radiatoren/convectoren komt, is een normaal verschij nsel. Na verloop van tij d kunnen uit het water namelij k luchtbelletjes vrij komen. Lucht kan de goede werking van de radiatoren/con-vectoren hinderen.

Het ontluchten gaat als volgt:1. Vul zonodig eerst het cv-systeem bij (zie in de vorige paragraaf bij verwarming).2. Open alle radiatoren/convectoren en zet de verwarming voluit aan zodat de radiato-ren/convector goed warm worden.3. Zet de verwarming in de laagste stand (op 15 °C; of in ieder geval lager dan de kamer-temperatuur).4. Wacht circa 15 minuten.5. Ontlucht nu met behulp van het ontluchtingssleuteltje het ventiel op alle radiatoren/convectoren (en eventuele andere verwarmingselementen). Begin bij de laagst gelegen radiator/convector. Draai het ventiel voorzichtig open, de lucht kan nu ontsnappen (u hoort een sissend geluid). Zodra er water uit het ventiel komt, draait u direct het ventiel weer dicht. Houd een doekje onder het ventiel om het (licht vervuilde) water te kunnen opvangen.6. Controleer weer de waterdruk en vul zonodig het cv-systeem bij .7. Zet de verwarming weer op de gewenste stand.

Reinigen Zuig uw radiatoren/convectoren aan de boven- en onderzij de 1x per jaar met de stofzui-ger schoon. Gebruik hiervoor een zachte borstel. Doe dit bij voorkeur aan het begin van het stookseizoen (herfst).

Storingen Zie eerst de handleiding bij de cv-ketel. Komt u er niet uit, schrij f de code op de display van de cv-ketel op en bel uw W-installateur.

ontluchten radiator

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

19

De regeling van uw verwarming Uw verwarmingsinstallatie wordt geregeld met een klokthermostaat, welke in de woon-kamer is geplaatst. (In onderstaande tekst is voor de leesbaarheid het woord cv-ketel gebruikt, ook daar waar de warmte door een individuele warmtepomp of warmtenet geleverd wordt).

Onderhoud, demontage, vervanging en storingen • Reinig de klokthermostaat voorzichtig met een vochtige doek. • Bij demontage van de klokthermostaat: haal de stekker uit de cv-ketel. • Sluit na het demonteren van de klokthermostaat de aansluitdraden (als die aanwezig zij n) weer exact op dezelfde wij ze aan. • Wees voorzichtig met het vervangen van klokthermostaten. Kies bij vervanging een type dat past bij de rest van uw installatie. Informeer en/of lees in de fabriekshand-leiding van de klokthermostaat en de cv-ketel hoe de nieuwe thermostaat aangeslo-ten moet worden.

Reinigen Voor het reinigen van de klokthermostaat en eventuele ruimtethermostaten en eventu-ele thermostaatkranen op de radiatoren mag u alleen milde reinigingsmiddelen zoals afwasmiddel, gebruiken. Bij de klokthermostaat mag u alleen een licht vochtige doek gebruiken om kortsluiting te voorkomen.

Demontage klokthermostaat Demontage van de klokthermostaat komt bij voorbeeld voor bij behangen of schilderen van de muur.

Haal bij demontage van de klokthermostaat de stekker uit de cv-ketel. • Sluit na het demonteren van de klokthermostaat de aansluitdraden (als die aanwezig • zij n) exact weer op dezelfde wij ze aan tenzij in de fabriekshandleiding staat dat niet nodig is.

Vervanging klokthermostaat Wees voorzichtig met het vervangen van klokthermostaten. Niet elke klokthermostaat past namelij k bij uw cv-ketel. Kies bij vervanging van de klokthermostaat een type dat past bij de rest van uw cv-installatie. Zie hiervoor de fabriekshandleiding van de cv-ketel, de site van de fabrikant van de cv-ketel of vraag het aan uw W-installateur. Informeer of er thermostaten van het-zelfde merk als dat van uw cv-ketel verkrij gbaar zij n. Deze thermostaten geven meestal optimale mogelij kheden. Dem

onstr

atiev

ersie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

20

Enige begrippen die van belang kunnen zij n bij de keuze van een (nieuwe) thermostaat: ‘Modulerende’ kamerthermostaat: De modulerende cv-ketel brandt niet harder dan • nodig is voor het bereiken en handhaven van een stabiele kamertemperatuur; de ketel kan harder of zachter branden afhankelij k van de warmtevraag. Alle moderne cv-ketels zij n modulerend. De kamerthermostaat moet geschikt zij n voor het aansturen van zo’ n modulerende ketel. Zelfl erende (klok)thermostaat: de thermostaat ‘leert’ zelf wanneer de cv-ketel warmte • moet gaan leveren om direct vanaf het begin van een ingestelde periode al de gewens-te temperatuur bereikt te hebben. Zo moet bij vriezend weer de cv-ketel eerder warmte gaan leveren dan bij relatief zacht weer om die temperatuur te bereiken. ‘ Open Therm’ : dit begrip staat voor een universele (algemene) ‘taal’ voor de commu-• nicatie tussen cv-ketels en (klok)thermostaten. Als in de documentatie staat aangege-ven dat een thermostaat en een cv-ketel beide geschikt zij n voor ‘Open Therm’ , dan is het vrij wel zeker dat ze op elkaar aangesloten kunnen worden. Weersafhankelij ke regeling: De (klok)thermostaat is voorzien van een buitenvoeler • voor de temperatuur van de buitenlucht. Mede aan de hand van die temperatuur wordt de cv-ketel geregeld. De cv-ketel wordt niet aan de hand van de temperatuur in de woonkamer geregeld. Elke kamer is voorzien van een eigen regeling, bij voorbeeld (thermostatische) radiatorknoppen.

Informeer en/of lees in de fabriekshandleiding van de thermostaat en de cv-ketel hoe de nieuwe thermostaat aangesloten moet worden; of laat de montage aan uw W-instal-lateur over.

Storing Lees eerst de fabriekshandleiding van de eventuele andere regelkastjes en die van de cv-ketel. Komt u er niet uit, bel uw W-installateur. Hoe stel ik de temperatuur in? Zorg ervoor dat er een goede luchtcirculatie rondom de klokthermostaat mogelij k is. Zet of hang er dus niets vlakbij dat op deze circulatie invloed heeft.

U regelt de cv-installatie met de klokthermostaat in de woonkamer. U kunt voor bepaal-de tij dsperioden (bij v. ‘s nachts, overdag en ‘s avonds) de gewenste ruimtetemperatuur instellen. Meestal kunt u ook voor bepaalde dagen verschillende perioden aangeven. Tij delij k kunt u de temperatuur verhogen of verlagen zonder dat u de ingestelde perio-den en temperaturen verandert. Voor de perioden overdag en ‘s avonds dat u thuis bent, stelt u de thermostaat in op bij voorbeeld op 20 °C. Voor de perioden dat u overdag weg bent, stelt u hem op bij voorbeeld 18 °C, en ‘s nachts op 16 °C. Zie voor de exacte bedie-ning van uw thermostaat de fabriekshandleiding. Veel klokthermostaten zij n voorzien van allerlei extra mogelij kheden. Zo kunt u soms de comfortstand (indien aanwezig) voor het warme (tap)water aan en uit zetten. Ook wordt soms op de display aangegeven of het cv-circuit bij gevuld moet worden. Zie ook hiervoor de fabriekshandleiding.De klokthermostaat meet en vergelij kt de kamertemperatuur met de door u ingestelde temperatuur. Als er warmte nodig is, geeft de thermostaat dat door aan de cv-ketel. Deze gaat dan warmte leveren. De radiatoren / convectoren (en eventueel vloer- en wandverwarming) in de woonkamer moet u open laten staan. Anders wordt de woonkamer niet meer verwarmd en kan de thermostaat de temperatuur niet goed meer regelen.De temperatuur in de overige vertrekken kunt u slechts beperkt regelen met radiator-kranen. De standaard radiatorkranen zij n nauwelij ks te regelen. Sommige kranen zij n geschikt voor thermostatische radiatorknoppen en zij n daarmee enigszins te regelen. De warmtetoevoer naar deze vertrekken is namelij k gekoppeld aan de warmtetoevoer naar de woonkamer. Is er geen warmtevraag in de woonkamer, dan levert de cv-ketel ook geen warmte aan de overige vertrekken.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

21

Nachtverlaging Het instellen van een lagere temperatuur gedurende bepaalde periodes zoals ‘s nachts (‘ nachtverlaging’ ) en overdag gedurende werkdagen is mogelij k. Zie hiervoor eerdere hoofdstukken en de fabriekshandleiding van in de klokthermostaat / regelunit.

Thermostatische radiator- of convectorkranen Hoe bedien ik mij n thermostatische radiator- of convectorknoppen Met de thermostatische radiatorknop kunt u de temperatuur per vertrek regelen. Dit doet u door aan de knop te draaien en op de gewenste stand te zetten. Stand 3-4 op de radiatorknop komt overeen met een vertrektemperatuur van circa 20°C. Dit kunt u in de praktij k nauwkeuriger bepalen. Stand * kan voorkomen en houd de ruimte vorstvrij . De cv-ketel moet dan natuurlij k wel voldoende warmte blij ven leveren. U kunt de tempera-tuur naar behoefte en proefondervindelij k instellen.

Wanneer u een vertrek wilt opwarmen, zet dan de thermostatische radiatorknop direct in de gewenste stand. Het heeft geen zin de radiatorknop eerst in een hogere stand te zetten. Het opwarmen gaat daardoor niet sneller zoals men soms denkt.

De thermostatische radiatorknop houdt, als de gewenste temperatuur eenmaal bereikt is, de vertrektemperatuur constant op de ingestelde waarde. Wordt het vertrek op een bepaald moment opgewarmd door bij voorbeeld de zon of door veel personen, dan zal de radiatorknop er voor zorgen dat de radiator minder warmte af gaat geven.

Werking thermostatische radiatorknop De radiatorknop is voorzien van een voeler voor de temperatuur voor de binnenlucht. Afhankelij k van de stand van de knop en de temperatuur in het vertrek, laat de radiator-knop meer of minder water door de radiator stromen. Is er geen warmte nodig, dan sluit de knop de radiator geheel af.

Voorbeeld van een klokthermostaat idem met gesloten klepje

Door de knop (iets) naar links te draaien wordt het na enige tijd warmer, naar rechts kouder

Voorbeeld vorstbeveiligingstand

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

22

Tip:

Zorg ervoor dat de thermostatische radiatorknop de luchttemperatuur goed kan meten. Scherm de radiatorknop dus niet af met bij voorbeeld gordij nen, meubels of een vensterbank.

Afhankelij k van het toegepaste fabrikaat zij n er verschillende aanvullende toepassingen: Met de aan te brengen ‘geheugenclip’ kunt u een stand aangeven die u normaal in dat • vertrek wenst. De clip helpt een te hoge stand te voorkomen. Zie verder de fabrieks-handleiding. Met behulp van stiftjes is een minimum of maximum stand in te stellen; zie hiervoor • de fabriekshandleiding.

Zie voor meer informatie de fabriekshandleiding van de radiatorkraan. Zo heeft elke thermostaatknop een eigen ‘instelteken’ : u moet de knop zodanig draaien dat de door u gewenste stand ter hoogte van dat teken komt te staan.

voorbeeld van stiftjes voor instelling minimum en maximum stand

voorbeeld instelteken

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

23

De warm- en koudwatervoorziening

Hoe ga ik om met het leidingwater (koud en warm kraanwater) In iedere woning in Nederland is een voorziening voor kraanwater. In dit hoofdstuk wor-den de belangrij kste aandachtspunten voor onderhoud en gebruik behandeld.

• Laat kranen elke dag even kort doorstromen. • Beperk de kans op legionella door na afwezigheid van meer dan een week alle koud- en warmwaterleidingen goed door te spoelen met respectievelij k koud en heet water. Doe dit totdat het water echt koud of heet is en laat het dan een minuut doorstromen. • Stel de temperatuur van uw warmwatertoestel in op 60 °C. • Boor of spij ker nergens in de vloeren en wees voorzichtig bij het boren in wanden vlakbij sanitair in verband met mogelij ke lekkage.

Tip:

Heeft u een storing of vraagt u zich af welk onderhoud moet gebeuren, kij k dan in de volgende paragraaf of uw handleiding van uw warmwatertoestel.

Algemene informatie In uw woning zorgt een HR-combiketel voor het warme (kraan)water.Vanaf dit toestel loopt het warme water via leidingen naar de keuken, de wastafels en de douche en/of het bad. Bij de warmwaterkranen wordt het water eventueel bij gemengd met koud water. Zie voor informatie over de ketel het hoofdstuk ‘Uw verwarmingsinstallatie’ en de meter-kastkaart.

Tips:

Drink alleen koud water. Dat smaakt niet alleen beter, in warm water kunnen meta-• len uit het warmwatertoestel opgelost zij n. Wilt u toch warm water, warm het koude water dan eerst op met een fl uitketel of waterkoker en laat het afkoelen. Gebruik voor de bereiding van voedsel en het zetten van thee en koffi e ook altij d • koud water uit de koudwaterkraan, en dus geen warm water uit een warmwatertoe-stel. Ook dat komt de smaak ten goede.

Wachttij d op warmwater Omdat tussen kranen en het warmwatertoestel of het aansluitpunt op het collectieve warmwaternet een zekere afstand is, zal het bij die kranen enige tij d duren voordat u hieruit warmwater kunt tappen. Daarbij komt dat ook sommige warmwatertoestellen tij d nodig hebben voordat ze warmwater leveren. Een wachttij d is dus heel normaal.Bij combi-ketels is soms een ‘comfortstand’ aanwezig waardoor de ‘toestelwachttij d’ korter wordt.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

24

Kranen doorspoelen Algemeen Spoel een kraan altij d even goed door als u deze minimaal een paar dagen niet gebruikt hebt en u wilt het water opdrinken. Dit spoelen dient om bacteriologische verontreinigin-gen te voorkomen. In de kraanuitloop blij ft namelij k altij d water zitten. Zie ook hieronder bij ‘Voorkom legionella’ . Bij een nieuwe woning Zet de eerste 2 à 3 maanden elke ochtend de kranen een paar minuten open. Zo worden de leidingen doorgespoeld en kan men daarna het water onbezorgd drinken. Nieuwe kranen geven in de eerste periode van gebruik namelij k metalen af. Dat geldt ook voor sommige onderdelen van nieuwe leidingen. In die leidingen kunnen bovendien nog lichte verontreinigingen aanwezig zij n Bij nieuwe kranen Zet nieuwe kranen in bestaande woningen de eerste 2 à 3 maanden elke ochtend even open: laat een hoeveelheid van ongeveer 1 kopje eerst weglopen voordat u water om te drinken tapt. Nieuwe kranen geven namelij k in die periode mogelij k metalen af. Voorkom legionella Legionella is een bacterie die voorkomt in water. Ook in leidingwater, maar de hoeveel-heden zij n vaak zo gering dat ze geen gevaar vormen voor de gezondheid. Een probleem ontstaat echter als de bacterie zich kan vermenigvuldigen. Dit gebeurt vooral in stil-staand water met een temperatuur tussen de 25 °C en 50 °C, optimaal is 37 °C. In hoge concentratie kunnen legionellabacteriën de ‘veteranenziekte’ veroorzaken. Besmetting vindt plaats via de longen, door het inademen van een nevel van kleine druppeltjes water met de bacterie zoals bij douchen het geval kan zij n. Bij het drinken van het water levert legionella dus geen enkel gevaar op! De ziekteverschij nselen kunnen uiteenlopen van een fi kse verkoudheid tot zware griep en longontsteking.

Wilt u de kans beperken dat er geen legionella in het (douche)water zit, stel dan de temperatuur van uw warmwatertoestel - bij voorbeeld een combiketel, boiler of kleine elektrische keukenboiler - in op 60 °C. Uw toestel wordt standaard door de fabrikant of installateur op 60 °C ingesteld. Het is aan te bevelen om deze instelling om de 1 à 2 jaar te controleren. Spoel na afwezigheid van meer dan een week alle koud- en warmwaterleidingen goed door met respectievelij k koud en heet water. Doe dit totdat het water echt koud of heet is en laat het dan een minuut doorstromen. Een bubbelbad kunt u in zo’ n geval het beste vullen met heet water (60 °C) en laten bubbelen (of volg de instructies van de leverancier). Na twintig minuten laat u het bad leeglopen en kunt u het weer veilig gebruiken. Ventileer de badruimte goed of verlaat voor alle zekerheid de badruimte.

Meer informatie over legionella thuis en op vakantie Op www.vrom.nl/legionella en www.minvws.nl vindt u tips hoe u legionellabesmetting kunt voorkomen. De brochure ‘De meest gestelde vragen over legionella’ kunt u bestel-len via deze websites of telefonisch: 0800-8051.Ook op www.uneto-vni.nl en www.legionellavraagbaak.nl vindt u informatie over legio-nella.

Waarschuwing

Ook buiten uw waterinstallatie kan legionella voorkomen, neem daarom de vol-gende maatregelen: Ververs water dat lang op een warme plek in een plantenspuit heeft gestaan, voor-• dat u gaat sproeien. Laat ook het water in de tuinslang, die in de volle zon hangt, wegstromen voordat u • de tuin gaat sproeien of er een kinderbadje mee vult.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

25

(Warm)waterbesparing In de moderne goed geïsoleerde woningen benadert het energieverbruik voor het verwarmen van kraanwater het energieverbruik voor het verwarmen van de woning. Het heeft dus veel zin om zuinig om te gaan met het gebruik van warm water. Daarnaast is waterbesparing op zich natuurlij k ook zinvol: niet alleen vanwege de kosten, maar zeker ook vanwege de nadelige gevolgen van de waterwinning voor het milieu.

U kunt natuurlij k proberen minder (warm)water te gebruiken door bij voorbeeld korter te douchen. Maar er zij n andere mogelij kheden om water te besparen waarbij het comfort hetzelfde blij ft of zelfs verbeterd wordt. Deze worden hierna in het kort uitgelegd. In uw woning zij n in ieder geval al enkele waterbesparende maatregelen genomen. Welke precies is in deze handleiding niet opgenomen omdat dat per woning kan verschillen. Bij koopwoningen heeft de koper immers zelf vaak invloed op de keuze van kranen, dou-chekop, ander sanitair. Soms kunt u er ook voor kiezen om een installatie voor warmte-terugwinning uit douchewater aan te laten brengen.

Zie voor meer informatie over waterbesparing ook www.milieucentraal.nl en www.info-bladen.nl Waterbesparing bij kranen Kranen zij n vaak voorzien van een volumestroombegrenzer al dan niet gecombineerd met een perlator (zeef in de uitloop). De volumestroombegrenzer beperkt de hoeveel-heid water die uit de kraan komt. De perlator voegt lucht bij het water zodat het gaat bruisen. Het lij kt alsof er een volle straal water uit de kraan komt. U zult daardoor de kraan minder ver openen, hetgeen water bespaart.

Tip:

Bij de perlator kan na verloop van tij d kalkaanslag ontstaan. Hierdoor wordt de waterstraal minder goed verdeeld. Schroef de perlator van de kraan en leg deze in schoonmaakazij n te weken. De kalk lost op en de perlator is weer klaar voor gebruik.

Waterbesparende douchekop Een waterbesparende douchekop (spaardouche) gebruikt minder water dan een normale douchekop terwij l bij een goede keuze van de douchekop het comfort toch goed blij ft. Door de water- en vooral door de energiebesparing is zo’ n douchekop erg interessant. Waterbesparende douchekoppen laten maximaal zo’ n 6 liter per minuut door (bij een waterdruk van 1 bar). Er bestaan diverse klassen voor waterbesparing, waarbij ‘Doorstroomklasse Z’ het zui-nigst is; zie verder www.milieucentraal.nl of www.infobladen.nl.

Let op: Een spaardouche is meestal goed te combineren met uw warmwaterinstallatie, maar niet altij d. Een toestel zonder voorraad warmwater slaat mogelij k niet aan door de relatief kleine hoeveelheid warmwater die wordt gevraagd met een spaardouche. Infor-meer daarom altij d bij de leverancier of uw installateur naar de mogelij kheden. Dat geldt ook als u een ‘luxe’ douche (met bij voorbeeld extra zij sproeiers of een extra grote douchekop) overweegt die relatief veel water gebruikt.

Thermostatische mengkraan Bij een thermostatische mengkraan is de gewenste watertemperatuur van te voren in te stellen. Zo’ n kraan is vooral comfortabel bij douche en bad en vergroot bovendien de veiligheid (voorkomt verbranding door heet water).

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

26

Closet Uw closet(combinatie) is voorzien van een waterbesparende regeling. Er zij n verschil-lende mogelij kheden, de meest gangbare zij n:

één (kantelende) spoelknop; door deze aan één zij de in te drukken start het spoelen, • door kort daarna op de andere zij de te drukken stopt het spoelen; soms is de tekst ‘STOP’ op of bij de knop aangegeven. twee knoppen waarbij de ene voor het starten van het spoelen dient; de andere (die • soms iets omhoog komt) moet ingedrukt worden om de spoeling te stoppen. twee knoppen; de ene dient voor de volledige spoeling (meestal 6 liter), de andere • dient voor de kleine spoeling (meestal 3 liter); hierbij hoef je alleen de juiste knop in te drukken. Informeer uw eventuele huisgenoten en gasten over de bediening van het toilet. •

Hot-fi ll aansluiting voor vaatwasser en wasmachine In ons land worden zowel vaatwassers als wasmachines vrij wel altij d met alleen koud water gevuld, waarna de (vaat-)wasmachines dit water elektrisch verwarmen. Het is van-uit milieuoogpunt bekeken vaak gunstiger om deze apparaten (ook) te vullen met warm water uit het warmwaternet. Zie voor meer informatie www.milieucentraal.nl

Tip:

Heeft u een tuin? Sproei dan zo min mogelij k met water. Planten die te veel ‘ver-wend’ worden, wortelen minder diep en u moet dus vaker sproeien.

thermostatische badmengkraan

voorbeeld closetbedieningDemon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

27

Onderhoud / storing • Laat de warmwaterinstallatie 1x per 1,5-2 jaar door uw installateur onderhouden. • Indien u de installatie huurt of u woont in een huurwoning, zal de verhuurder de on-derhoudsperiode van de warmwaterinstallatie in de meeste gevallen bewaken. • Voorkom bevriezing van de (warm)waterleidingen en tap bij vorst een eventuele buitenkraan af. • Heeft de warmwaterinstallatie een storing, kij k dan eerst op de display (regelpaneel) van de ketel/boiler of hierover informatie wordt gegeven.

Watermeter en hoofdkraan De watermeter is onder in de meterkast aangebracht. Met de hoofdkraan kan u de waterleiding geheel afsluiten. Dit moet u bij voorbeeld doen wanneer u een pakking (ook wel kraanleertje genoemd) van een kraan vervangt. Soms zij n er bij kranen stopkraan-tjes aanwezig, bij voorbeeld onder de wasbakken. Dan kunt u deze dichtzetten als u een kraan of onderdeel ervan wilt vervangen.

De watermeter heeft aan beide zij den een hendel waarmee de toevoer afgesloten kan worden. Dit doet u door de hendel een kwart slag te draaien. Op de foto staan beide hendels in de open stand (bovenste blauwe hendel betreft de aansluiting van een bui-tenkraan).

Voorkom bevriezing waterleiding

Voorkom bevriezing van de (warm)waterleidingen. Zorg ervoor dat bij (strenge) vorst elk vertrek (waar een waterleiding doorheen loopt) tenminste enigszins wordt verwarmd. Let op: de waterleiding is vaak weggewerkt in de dekvloer of wanden.

Tap bij vorst een eventuele buitenkraan af. Is de kraan vorstbestendig en wordt deze ‘s winters toch niet gebruikt, tap dan de kraan toch af. Dit om bacteriologische verontreiniging van het drinkwater te voorkomen.

Comfortklassen Bij warmwaterinstallaties wordt onderscheid gemaakt tussen diverse comfortklassen. Dit heeft onder andere te maken met de hoeveelheid warmwater die de installatie tegelij kertij d kan leveren. Deze hoeveelheid bepaalt bij voorbeeld of u tegelij kertij d de warmwaterkraan in de keuken kan gebruiken en kan douchen. Meer info over onder andere keurlabels kunt u terugvinden op de website www.epk.nl. In de tabel kunt u zien welke mogelij kheden er zij n.

voorbeeld watermeter

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

28

Uw installatie is uitgerust met een comfortklasse CW 3 warmwatertoestel.

Hoe ga ik om met het sanitair? Kitvoegen: In uw huis is sanitair geplaatst en de natte ruimten zij n voorzien van tegels. Op de naden tussen sanitair en tegels en vaak op binnen of buiten hoeken van tegelwerk wordt kit gebruikt om lekkage te voorkomen en uitzetting of beweging op te vangen.Kitwerk is helaas noodzakelij k en vraagt aandacht van de gebruikers. Controleer dan ook regelmatig of de kitvoegen nog vast zitten. (in geval van lekkage door loszittende kitvoe-gen zal uw verzekeraar de schade niet vergoeden!). Zij n uw voegen niet meer waterdicht vervang deze dan zo spoedig mogelij k. Raadpleeg uw W-installateur of een bouwkun-dige aannemer c.q. gespecialiseerd kitbedrij f.

Instructie kitvoegen vervangen:Voordat u nieuwe kit aan kunt brengen, dient alle oude kit zorgvuldig verwij derd te worden. Nieuwe kit hecht namelij k niet op oude. Het grootste deel is te verwij deren met een speciaal kitmesje. Voor het verwij deren van de laatste restjes zij n professionele kitverwij deraars, die de kit oplossen, te verkrij gen. Maak de ondergrond goed schoon en zorg dat u de juiste kit gebruikt. Voor verschillende ondergronden bestaan verschil-lende soorten kit. Aan te raden is om neutrale siliconenkit (NO) te gebruiken, deze hecht op alle materialen. Gebruik voor marmer en natuursteen echter alleen speciaal hiervoor bestemde kit (NM). Deze kit hecht bovendien op alle andere materialen. Let op dat de kit schimmelwerend is en dat u deze afstrij kt met een Ph-neutrale zeep.Voor de levensduur van de kit, zie informatie over onderhoud op de verpakking.

Let op: Kit hecht niet op het snij vlak van tegels, deze dient eerst met primer behandeld te worden.

Ingebruikname bad: na het afkitten van de badrand dient liefst 48 uur, doch minimaal 24 uur water in het bad te blij ven staan .

Ingebruikname douche: na het afkitten van de douche dient liefst 48 uur, doch mini-maal 24 uur voldoende gewicht (bij voorbeeld 2 zakken cement) in de douche te blij ven staan .

indeling comfortklassen

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

29

Schoonmaak sanitair:

Gebruik nooit chloorhoudende of zure (citroen, azij n, etc.) schoonmaakmiddelen op kit en keramisch materiaalWel toegestaan: Ph-neutrale schoonmaakmiddelen als spiritus, alcohol, Glassex.

Hoe kan ik het beste mij n douchewand onderhouden? Het belangrij kste advies is: na ieder gebruik van de douche met een wisser de panelen droogtrekken en de profi elen afwrij ven. Hierdoor wordt voorkomen dat zich kalk en vuil aan de douchewand gaat hechten. Als zich toch kalk vormt kan dit alleen verwij derd wor-den met zuurhoudende middelen zoals schoonmaak azij n. Deze middelen zij n schadelij k voor de aluminium profi elen en de kitranden. Daarom altij d goed naspoelen met schoon water als zure of agressieve middelen zij n gebruikt. Gebruik nooit schurende middelen.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

30

Uw koelinstallatie

Hoe ga ik om met koelen van mijn huis? Steeds meer mensen vinden het prettig een airco-installatie (oftewel koelsysteem) in hun huis te laten installeren. Ook u heeft misschien het voornemen uw huis te koelen en te verwarmen door middel van een airco. Want die mogelij kheid bestaat. Nog niet zo lang geleden werden airco’ s voornamelij k gebruikt om tij dens hete zomers toch een koele woning te creëren. Tegenwoordig hebben airco’ s de mogelij kheid om zowel een huis of pand te koelen als ook te verwarmen. Er zij n al installaties op de markt die een combinatie zij n van airco en cv. Een dergelij k systeem kan uw woning verwarmen, koelen en van warm tapwater voorzien. De installatie kan dat regelen via kastjes (sensoren) bin-nen de woning, maar ook via de vloerverwarming of convectoren in uw woning.

Gelukkig zij n airco-installaties de afgelopen jaren steeds duurzamer geworden. Het gebruik van de zogenaamde invertertechnologie zorgt ervoor dat, afhankelij k van de koelbehoefte, het energiegebruik langzaam toe- of afneemt. Dat betekent dat u fors energie bespaart omdat de airco niet elke keer aan of uit moet worden gezet. Het geluid van een werkende airco werd door velen als storend ervaren. Er is goed nieuws. Dankzij de invertertechnologie werken de installaties nu vrij wel geluidloos. U kunt rustig in uw woonkamer lezen of televisie kij ken zonder dat u last heeft van het geluid van de werkende airco. De airco is op de achtergrond actief om het verblij f in uw woning zo comfortabel mogelij k te maken.

Tip

Te warm in de zomer? Gebruik bij warm zonnig weer buitenzonwering en ventileer in ruime mate met bui-tenlucht zolang deze nog koeler is dan de binnenlucht. Dit zal vooral ‘s nachts en ‘s ochtends vroeg het geval zij n. Zet ramen en deuren open, maar let op insluipers! Laat eventueel anti-inbraakstangen in sommige ramen aanbrengen zodat u die zon-der risico van inbraak open kunt laten staan.In plaats van buitenzonwering kan u ook binnenzonwering gebruiken, maar derge-lij ke zonwering heeft veel minder eff ect. Globaal weert buitenzonwering 75% van de zonnewarmte en binnenzonwering 35%. Deze percentages zij n gemiddelden. Het werkelij ke percentage hangt af van het type en de kleur van de zonwering.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

31

Uw ventilatiesysteem

Ventilatie, waarom en hoe ? Waarom ventileren? Goed ventileren is belangrij k voor uw gezondheid en voor een comfortabel binnenkli-maat. Goed ventileren betekent dat er voortdurend verse buitenlucht de woning bin-nenkomt en dat er voordurend ‘gebruikte’ binnenlucht naar buiten gaat. Als u te weinig ventileert, kunnen vocht en schadelij ke gassen zich in de woning ophopen. Dit kan gezondheidsproblemen opleveren zoals benauwdheid, hoofdpij n of chronische verkoud-heid. Ook kan na enige tij d schade aan de woning ontstaan zoals schimmelvorming.De toe te voeren verse buitenlucht zorgt voor onder andere de benodigde zuurstof voor u en uw eventuele huisdieren.De binnenlucht raakt vervuild door onder andere (kook)luchtjes, gassen en geuren uit al-lerlei (bouw)materialen, meubels, vloerbedekkingen, en gordij nen en kooldioxide (CO2) uitgeademd door mens en huisdier. Wist u bij voorbeeld dat er per dag ongeveer 10 liter vocht in een woning wordt geproduceerd door bij voorbeeld douchen en koken?

Meer info Lees het dossier ‘ventilatie’ van het Ministerie van VROM via www.vrom.nl.

Onderhoud Er zal regelmatig onderhoud aan het ventilatiesysteem moeten plaatsvinden. Voor een deel kunt u dit zelf doen, voor een ander deel zal een installateur nodig zij n. Zie verder bij de toelichting op uw ventilatiesysteem.

Hoe ventileren? Het ventilatiesysteem in uw woning helpt u om voldoende te ventileren. Belangrij k daar-bij is dat u het systeem op de juiste wij ze gebruikt.

Belangrijk

Gebruik tij dens het koken, douchen of bij veel bezoek de hoogste ventilatiestand. • Schakel het ventilatiesysteem nooit helemaal uit, tenzij er calamiteiten zij n (zie bij • calamiteiten). Houd onder de binnendeuren een spleet van minimaal 1,5 cm vrij in verband met • de benodigde luchtcirculatie en ventilatie. Denk hieraan bij het aanbrengen van de vloerbedekking. Is de vloerbedekking erg dik, dan zult u misschien deuren moeten (laten) inkorten. Houd ventilatieroosters in binnendeuren en/of binnenmuren open zodat binnen-• lucht goed afgezogen kan worden.

Toevoer verse buitenlucht en afvoer binnenlucht Bij ventilatie gaat het om de toe- en afvoer van lucht gedurende de hele dag. Het ventila-tiesysteem moet altij d in bedrij f zij n, ook als u niet thuis bent.

De toevoer van buitenlucht gebeurt meestal via gevelroosters of via ‘toevoerventielen’ in plafonds en binnenwanden; dit is afhankelij k van het type ventilatiesysteem dat u heeft.

Bij de meeste ventilatiesystemen wordt de binnenlucht vanuit de woonkamer en slaapkamers mechanisch afgevoerd via ‘afvoerventielen’ in keuken, wc en badkamer. Soms ook via ventielen in een berging, opstelplaats voor wasapparatuur of heel soms in een slaapkamer. Houd daarom onder alle binnendeuren een spleet van minimaal 1,5 cm vrij zodat de binnenlucht zich goed van de ene ruimte naar de andere ruimte kan verplaatsen. Om vervolgens afgezogen te worden. Let daarop bij het aanbrengen van de vloerbedekking; laat zonodig binnendeuren iets inkorten.

In plaats van een spleet kunnen er ook roosters in binnendeuren en/of binnenwanden geplaatst zij n. Houd deze ook open zodat binnenlucht goed afgezogen kan worden.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

32

In de keuken is vaak een afzuigkap (wasemkap) aanwezig zodat u tij dens het koken extra lucht kan laten afzuigen of kan laten fi lteren en opnieuw gebruiken (‘recirculeren’); dit is afhankelij k van het type afzuigkap (zie bij Uw afzuigkap).

Bij ventileren gaat het om de voortdurende toevoer van versebuitenlucht en de afvoer van ‘gebruikte’ binnenlucht, dus 24 uur perdag. Hoeveel u moet ventileren hangt af van o.a. het aantal mensen inhuis en de activiteiten waarmee u bezig bent. Luchten Wanneer u het prettig vindt om uw woning te ‘luchten’, dan is dit prima. Dit doet u door de ramen en deuren, bij voorbeeld een kwartier, goed open te zetten. Als de verwarming aanstaat, zet deze dan tij dens het luchten wel zo laag mogelij k of uit. Het is bij geen enkel ventilatiesysteem aan te raden in de winter langdurig ramen open te laten staan. De woning wordt dan onnodig afgekoeld.

Lucht ook tij dens of direct na bij zondere activiteiten zoals verven of een feestje. Vocht in de lucht, stof en schadelij ke stoff en zoals oplosmiddelen verdwij nen zo het snelst.

Ter informatie: Elke kamer moet volgens de voorschriften voorzien zij n van één of meer te openen ramen of deuren zodat die kamer en de woning in korte tij d goed geventileerd (gelucht) kan worden.

Tip voor als u gaat verven;

Gebruik bij voorkeur verven op waterbasis, zeker binnenshuis; dat voorkomt het inademen van schadelij ke oplosmiddelen.

Verbouwen / uitbreiden/ bij trekken zolder of garage Wanneer u uw woning gaat verbouwen, is het van groot belang dat het ventilatiesysteem aan de nieuwe indeling aangepast wordt. Dit speelt bij voorbeeld wanneer u op zolder een slaap- of hobbykamer wil aanleggen, of de garage als woonruimte wilt gebruiken.Informeer van te voren welke mogelij kheden er zij n. Het gaat dan bij voorbeeld om mogelij kheden voor het aanbrengen van ventilatieroosters voor verse buitenlucht, de aansluiting op het afzuigsysteem en om de capaciteit van de ventilatie-unit. Is deze capaciteit wel voldoende?Ook wanneer u een nieuwbouwwoning gaat betrekken, is het aan te bevelen om naar deze problematiek te informeren.

Calamiteiten

Bij een calamiteit zoals een grote brand of ontsnapping van giftige stoff en, advi-seert de overheid (via de radio, tv of geluidwagens) om ramen en deuren te sluiten. Volg dat advies op en sluit bovendien ook andere openingen voor de toevoer van ventilatielucht. Zet uw ventilatiesysteem helemaal uit; dit kan meestal door de stekker van de ventilatie-unit eruit te halen. Als dit niet kan, zet dan de bij beho-rende elektragroep uit (zie bij Meterruimte of Elektra).Het uitzetten van de ventilatie levert voor korte tij d (enige uren) geen probleem op: er is voldoende zuurstof in huis aanwezig, ook als er helemaal niet wordt geventi-leerd.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

33

Te warm in de zomer? Gebruik bij warm zonnig weer buitenzonwering en ventileer in ruime mate met bui-tenlucht zolang deze nog koeler is dan de binnenlucht. Dit zal vooral ‘s nachts en ‘s ochtends vroeg het geval zij n. Zet ramen en deuren open, maar let op insluipers! Laat eventueel anti-inbraakstangen in sommige ramen aanbrengen zodat u die zonder risico van inbraak open kunt laten staan.In plaats van buitenzonwering kan u ook binnenzonwering gebruiken, maar dergelij ke zonwering heeft veel minder eff ect. Globaal weert buitenzonwering 75% van de zon-newarmte en binnenzonwering 35%. Deze percentages zij n gemiddelden. Het werkelij ke percentage hangt af van het type en de kleur van de zonwering. De was drogen? Droog bij voorkeur de was buiten: dit voorkomt dat te veel vocht in uw woning komt en u bespaart elektriciteit voor de wasdroger. Gebruikt u geen wasdroger en wilt u de was binnen drogen: ventileer de ruimte waar de was droogt goed en zet bij veel was het ven-tilatiesysteem tij delij k in de hoogste stand.Zorg dat bij wasdrogers geen vochtige lucht in de woning komt (zie ook de website van Milieu Centraal). Controleer het fi lter van de wasdroger en maak deze zonodig schoon, dit vanwege brandgevaar; zie hiervoor de handleiding van de fabrikant. Ventilatiesystemen Ventilatiesystemen kunnen worden ingedeeld op basis van de manier van lucht toe- en afvoer.

Indeling van de systemen:Systeem A: Natuurlij ke toevoer en natuurlij ke afvoer van ventilatieluchtSysteem B: Mechanische luchttoevoer en natuurlij ke luchtafvoerSysteem C: Natuurlij ke luchttoevoer en mechanische luchtafvoerSysteem D: Mechanische luchttoevoer en mechanische luchtafvoer (gebalanceerde ventilatie) al dan niet met warmteterugwinning (WTW)

Principe schema’s:

systeem A:Natuurlijke toevoer en natuurlijke afvoer

Systeem B:Mechanische luchttoevoer en natuurlijke luchtafvoer

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

34

Bij systeem C en D zij n er varianten met zogenaamde vraagsturing. Deze sturing kan geschieden op basis van tij d (een ventilatieprogramma), vochtgehalte in de lucht of CO2-percentage.

Systeem C+D: Gebalanceerde ventilatie in één of meer vertrekken en natuurlij ke toevoer en mechanische afvoer in keuken, badkamer en toilet.

Systeem D2 (variant): Mechanische toevoer van ventilatielucht in woonkamer en slaap-kamers en centrale mechanische afvoer via keuken, toilet en badkamer.

Hoe werkt uw ventilatiesysteem? De ventilatie in uw woning is op onderstaand systeem ontworpen.

Systeem C:Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer

Systeem D:Gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning

Combinatie systeem C en D Variatie op systeem D

Systeem D:Gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

35

Tip:

Heeft u een storing of vraagt u zich af welk onderhoud moet gebeuren, kij k dan in de volgende paragraaf of uw handleiding van het ventilatiesysteem.

• Het ventilatiesysteem moet altij d in werking zij n. Haal dus nooit de stekker van de wtw-unit uit het stopcontact behalve bij calamiteiten. • Kies de juiste ventilatiestand met behulp van de driestanden-schakelaar. • Houd onder de binnendeuren een spleet van minimaal 1,5 cm vrij in verband met de benodigde ventilatie. Denk hieraan bij het aanbrengen van de vloerbedekking • Houd ventilatieroosters in binnendeuren en/of binnenmuren open.

In uw woning is een gebalanceerd ventilatiesysteem toegepast. Bij gebalanceerde ventilatie vindt zowel de toevoer van buitenlucht als de afvoer van binnenlucht plaats met behulp van ventilatoren. De beide luchtstromen hebben een ge-lij k volume, ofwel zij n in ‘balans’ . Bovendien wordt ongeveer 95% van de warmte uit de afvoerlucht overgedragen aan de koude toevoerlucht. Dit levert een aanzienlij ke energie-besparing op. Ook het comfort is daardoor goed: u heeft geen last van koude lucht die als tocht ervaren kan worden.

Het ventilatiesysteem bestaat uit een stelsel van meestal dunwandige metalen buizen die door wanden en vloeren lopen. Een deel van de buizen dient voor de toevoer van de verse lucht en een deel voor de afvoer van de binnenlucht. In de diverse vertrekken zit-ten toevoer- en/of afzuigventielen die aangesloten zij n op het stelsel.

Het systeem voert verse lucht aan in de woon- en slaapkamers. Tegelij kertij d wordt van-uit de keuken, de wc en de badkamer een gelij ke hoeveelheid ‘gebruikte’ lucht afgezo-gen. Soms zij n er nog extra afzuigventielen, bij voorbeeld in een inpandige berging of op een zolder.

In de zogenaamde wtw-unit vindt de warmteterugwinning plaats: de warmte van de afvoerlucht wordt overgedragen aan de toevoerlucht. Hierbij blij ven de beide luchtstro-men gescheiden van elkaar. Ook zij n in de unit de beide ventilatoren ondergebracht. De wtw-unit is te herkennen aan de 4 luchtslangen of luchtbuizen die eraan gekoppeld zij n. Deze dienen voor de diverse ‘soorten’ toe- en afvoerlucht. In de wtw-unit zij n ook 2 fi lters aangebracht die regelmatig onderhoud nodig hebben.In uw woning is de wtw-unit aangebracht in/op de zolder. Mogelij ke aanvulling: Uw wtw-unit is standaard voorzien van G3-fi lters (of andere code) voor een normale fi ltering. Wilt u de toevoerlucht extra fi lteren, dan kunt u het standaard fi lter vervangen door een fi jnstoffi lter of pollenfi lter (een F6- of F7-fi lter). Maar LET OP : dat kan alleen als de capaciteit van de ventilatoren voldoende is. Informeer bij uw instal-lateur of dit kan. Mogelij k moet uw installateur het ventilatiesysteem opnieuw inregelen.

principe van gebalanceerde ventilatie wtw unit opgesteld

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

36

Ventilatiestanden Het ventilatiesysteem kent drie ventilatiestanden waardoor de ventilatiehoeveelheid afgestemd kan worden op de ventilatiebehoefte. Deze stand kan u regelen met de drie-standenschakelaar in de keuken. Soms is de schakelaar op de afzuigkap gemonteerd. De standen worden met cij fers of symbolen aangegeven. De drie standen zij n:Stand 1: wanneer niemand thuis isStand 2: wanneer één of meerdere personen thuis zij nStand 3: bij koken, douchen, baden, veel bezoek, partij tjes en dergelij ke.

In sommige woningen is een extra schakelaar aangebracht bij bij voorbeeld de badka-mer.Heeft u nog geen extra schakelaar, dan is een draadloos exemplaar misschien mogelij k. In dat geval kan u de schakelaar eenvoudig zelf monteren.

Sommige drie-standenschakelaar zij n voorzien van een ‘ledje’ (lampje). Als dit gaat branden (knipperen), is er een storing in de wtw-unit of zij n de fi lters vervuild.

Andere instelmogelij kheden Sommige systemen kennen extra instelmogelij kheden voor o.a.: • Comforttemperatuur; dit is de temperatuur waarop de bypass (zie bij bypass) wordt • geregeld Tij dvertraging; de hoogste ventilatiestand blij ft na terugschakeling naar een lagere • stand nog een tij dje op de hoge stand werken; dit is handig na koken en douchen.

Meestal zij n deze mogelij kheden op een display (regelpaneel) op de wtw-unit door u in te stellen. Zie hiervoor de handleiding van de fabrikant.

voorbeelden 3-standenschakelaars

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

37

Wel of geen ramen openen? Het openen van ramen in de winter is gewoon mogelij k, maar doe dit niet te lang: U mist dan een deel van de energiebesparing. Kort luchten, bij voorbeeld een kwartier, is geen enkel probleem.‘ s Zomers kunt u wel zonder enig bezwaar ramen (langdurig) open zetten, maar let op insluipers. Laat eventueel anti-inbraakstangen in sommige ramen plaatsen. Waarschuwing: let op bij open haard, houtkachel of open inzethaard op gas Vraag altij d advies aan uw installateur/verhuurder over het plaatsen van een open haard, houtkachel of open inzethaard op gas (‘ blokkenvuurtoestel’ ). Dergelij ke haar-den en kachels zij n namelij k NIET te combineren met een mechanisch afzuigsysteem tenzij speciale maatregelen worden genomen. Zo moet er buitenlucht rechtstreeks via een luchtkanaal naar de haard of kachel aangevoerd worden. Zonder deze maatregelen bestaat het gevaar dat het ventilatiesysteem de verbrandingsgassen van haard of kachel in uw woning terug zuigt. Informeer bij een deskundige (aannemer, ontwikkelaar enz.) of een rookgasafvoer (‘ schoorsteen’ ) aangelegd kan worden; en zo ja, waar? Dit is van belang met het oog op de constructie van vloeren en op eventuele leidingen in de vloeren.

Schema van een gesloten houtkachel met aanvoer van buitenlucht via een luchtkanaal in de kruipruimte. Het luchtkanaal moet van gevel tot gevel lopen. Dit omdat bij een kanaal met slechts aan één gevel een aanvoeropening, kans is op onderdruk bij die opening. Er wordt dan geen buitenlucht naar de haard of kachel aangezogen.

Tip:

Een open haard levert erg veel milieuproblemen op en is daarom sterk af te raden. Bij houtkachels is dat minder het geval, zeker als ze een behoorlij k rendement heb-ben.

Opstelling met luchttoevoer van buiten

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

38

Onderhoud / storing • Vervang de twee fi lters in de wtw-unit minimaal 2x per jaar en maak ze tussendoor 1x schoon. Zowel voor het schoonmaken als het vervangen geldt: of zoveel vaker als nodig blij kt. • Reinig de toevoer- en de afvoerventielen minimaal 1x per jaar of zoveel vaker als nodig blij kt. • Laat de ventilatie/wtw-unit 1x per jaar door uw installateur nakij ken en zonodig schoonmaken/bij stellen. • Controleer het fi lter in de afzuigkap minstens eens per 2 maanden en vervang deze of maak deze schoon.

Schoonmaken en vervangen fi lters wtw-unit Vervang • minimaal 2x per jaar de fi lters in de wtw-unit, dit is eenvoudig zelf te doen. Ook kunt u dit door uw installateur laten doen. U kunt fi lters kopen bij uw installateur, onderdelenwinkels voor huishoudelij ke artike-• len, via internet en soms bij de fabrikant. Schakel bij het vervangen de stroomtoevoer uit door de stekker uit het stopcontact te • halen. Maak tussendoor 1x de twee fi lters in de wtw-unit schoon met behulp van een stofzui-• ger. Plaats ze altij d in dezelfde stand terug zoals ze eruit gehaald zij n. Schakel tij dens het schoonmaken de stroomtoevoer uit door de stekker uit het stopcontact te halen. Vergeet niet de wtw-unit weer aan te zetten. •

Zie voor meer informatie de handleiding van de wtw-unit.

Let op: • Let op dat u de fi lters koopt die bij uw type wtw-unit horen! • Is uw woning net opgeleverd of heeft u net verbouwd? Dan kan er relatief veel stof in de woning zitten. Vervang de fi lters niet pas na een half jaar maar bij voorbeeld al na 1 of 2 maanden.

Haal de stekker uit het stopcontact. Trek vervolgens de fi lters aan de handvatten uit de unit

Verwijder de klemmen

Schuif het fi lter van het frame Zuig het fi lterdoek schoon met een stofzuiger of doe het in een sopje

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

39

Het vervangen van de fi lters kan bij elke wtw-unit weer anders zij n; gebruik daarom de fabriekshandleiding die bij uw wtw-unit hoort.

Het achterwege laten van dit onderhoud kan de werking van het ventilatiesysteem ernstig belemmeren: er wordt dan veel te weinig geventileerd. Het gevolg: een onaan-genaam en ongezond binnenklimaat. Dit kan zelfs gezondheidsklachten tot gevolg hebben.

Schoonmaken toe- en afvoerventielen Deze zij n eenvoudig zelf schoon te maken. Doe dit minimaal 1x per jaar met water en zeep. Of doe het zodra bij de opening vuil te zien is. Er zij n verschillende soorten ventielen. Maar voor alle geldt:

Maak de ventielen één voor één schoon en plaats ze direct terug. Zo voorkomt u dat u • de ventielen verwisselt. Verwissel de ventielen onderling niet omdat ze in veel systemen ingesteld zij n op een • bepaalde hoeveelheid lucht die bij dat vertrek hoort. Wij zig (als dat al kan) de afstelling van de binnenconus (bepaalt het volume) niet. • Plaats ze steeds op dezelfde wij ze terug zoals u ze ook er uit gehaald heeft. •

Indien sopje: spoel de zeepresten af en laat het fi lterdoek drogen

Schuif het schoongemaakte of nieuwe fi lterdoek terug op het frame

Monteer de klemmen Plaats de fi lters terug en steek de stekker weer in het stopcontact. Schakel het toestel weer in

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

40

Ventilatieunit Laat deze door uw installateur 1x per jaar nakij ken en zonodig schoonmaken en bij stel-len.

Reinigen kanalenstelsel In de loop van de jaren bestaat de kans dat de luchtkanalen vervuild raken. Reinigen van de kanalen is gewenst en ook mogelij k. Neem hiervoor contact op met uw installateur.

Storing ventilatiesysteem, wat te doen? Een storing in het ventilatiesysteem levert geen direct gevaar. Zet als u thuis bent één of enkele ramen op een kier zodat uw woning kan ventileren. Let op insluipers! Laat wel de unit spoedig repareren om (vocht)problemen te voorkomen. Neem contact op met uw installateur en neem, indien aanwezig, de storingscode op de display op en het type wtw-unit.

Uw afzuigkap in de keuken Bij het koken ontstaan geuren en waterdampen, die afgevoerd moeten worden. Hiervoor zij n afzuigkappen (wasemkappen) ontwikkeld. Er zij n nogal veel uitvoeringen. In deze handleiding wordt nader ingegaan op het bij u geïnstalleerde type.

Werking van uw afzuigkap In uw woning is een afzuigkap met motor geplaatst. Deze afzuigkap heeft een eigen afvoer naar buiten. De afzuigkap mag nooit aangesloten worden op de mechanische afzuiging tenzij de fabrikant van de (centrale) ventilatie-unit dit wel toestaat.Werk de afzuigventielen in de keuken nooit weg achter bij voorbeeld bovenkasten: de ventielen zorgen voor de normale ventilatie en zij n volgens het bouwbesluit verplicht.

Pak het ventiel aan de buitenrand vast en trek het met een draaiende beweging in zijn geheel uit muur of plafond

Let bij het uittrekken van het ventiel erop dat er geen rubberring achterblijft

Reinig het ventiel met een sopje. Spoel goed na en droog het ventiel af. Plaats het ventiel terug in muur of plafond

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

41

Vervangen of schoonmaken fi lter Controleer het fi lter in de afzuigkap minstens eens per 2 maanden. Bij ‘doeken’ fi lters: • vervang deze zo nodig; hoe vaak dit moet gebeuren is erg afhankelij k van uw wij ze van koken en hoe vaak u kookt. De doeken fi lters zij n te koop in onder andere onderdelen-winkels voor huishoudelij ke artikelen. Bij permanente metalen of kunststof fi lters: maak deze zo nodig schoon in de vaatwas-• ser of met de hand met behulp van een schoonmaakmiddel dat daarvoor geschikt is.

Zie de handleiding van de afzuigkap hoe het fi lter vervangen moet worden.

Een schoon fi lter is belangrij k voor een goede werking van de installatie. Een vervuild (vet!) fi lter laat te weinig lucht door en een ‘papieren’ fi lter is zelfs brandgevaarlij k.

Waarschuwing!

Sluit nooit een afzuigkap met motor aan op het mechanische afzuigsysteem, tenzij de fabrikant van de ventilatie-unit dit wel toestaat.

voorbeeld vrijhangende afzuigkap voorbeeld inbouw afzuigkap

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

42

Uw gasinstallatie

Hoe ga ik om met gas? Er in uw woning een aansluiting voor gasapparatuur aangelegd. In dit hoofdstuk vindt u meer informatie over het gasnet en de aan te sluiten voorzieningen.

Tip:

Heeft u een storing of vraagt u zich af welk onderhoud moet gebeuren, kij k dan in de volgende paragraaf of in uw handleiding van de gasinstallatie.

Klussen? Sluit bij klussen of bij het aan- of afkoppelen van gasapparatuur altij d de tussenkranen bij de apparatuur en de hoofdkraan af.Verricht alleen werkzaamheden die u ‘aankunt’ , zoals vervangen van de gasslang. Laat moeilij ke klussen over aan uw W-installateur.

Extra voorzieningen? Tegenwoordig zij n er steeds meer apparaten die een extra gasaansluiting vragen. Zo zij n er wasdrogers op gas (energiezuinig) en barbecues op aardgas. De extra aansluitingen zij n geen klusje voor de doe-het-zelver. Vraag om advies bij uw W-installateur. Onderhoud / storing

• Ruikt u gas, draai dan direct de hoofdkraan (hendel) uit die bij de gasmeter in de meterkast is aangebracht.

In de meterkast zit bij de gasmeter een kraan (meestal een hendel). Door deze hendel een kwart slag te draaien, sluit u de gastoevoer naar uw woning. Verder zitten er kranen bij de aansluiting van de diverse (huishoudelij ke) apparaten op het gasnet waarmee u de toevoer per toestel kan afsluiten.

Ruikt u gas? Sluit direct de hoofdkraan (hendel) bij de gasmeter in de meterkast. • Open deuren en ramen. • Vermij d vuur en vonken. • Schakel geen elektrische verlichting of toestellen in of uit. • Probeer de oorzaak te vinden of bel uw W-installateur. •

In diverse gebieden in Nederland zij n de kruipruimten erg vochtig. Als dan metalen gasleidingen aangebracht zij n, kunnen deze gaan roesten. Het is daarom in dit soort ge-vallen verstandig om de installateur een veiligheidskeuring volgens de NTA 8025 (veilig thuis check) te laten uitvoeren. Normaal gesproken is dit 1 keer per 10 jaar. Soms eerder, de installateur in uw woonplaats is daarvan op de hoogte.

logo veiligheidskeuring voorbeeld gasmeter met (gele) hoofdkraan. De hoofdkraan (gastoevoerhendel) staat open

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

43

Veiligheidsklep gasvoorziening Bij de gasmeter zit een veiligheidsklep. Deze zogenaamde ‘B-klep’ sluit de toevoer van gas af bij plotseling drukverlies. Op het moment dat ‘het lek’ hersteld is, wordt de druk geleidelij k weer opgevoerd. Na globaal een uur is de druk weer hersteld.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

44

Uw elektrische installatie

Hoe ga ik om met elektra? De groepenkast De groepenkast, ook wel ‘schakel- en verdeelinrichting’ in de woning is de beveiliging van de elektrische voorzieningen.

Er is één hoofdschakelaar waarmee u de totale elektriciteit in uw woning snel kunt uit- en aanschakelen. Deze schakelaar en de groepenkast zij n in de meterruimte te vinden.

Tip:

Heeft u een storing of vraagt u zich af welk onderhoud moet gebeuren, kij k dan in de volgende paragraaf of uw handleiding van de elektrische installatie.

De elektrische installatie (het leidingnet) in uw woning is verdeeld in groepen. In de meterruimte heeft elke groep een eigen aan/uit schakelaar, deze zij n gecombineerd met een aardlekschakelaar tot één geheel (de aardlekautomaat).

In de meterruimte staat op een lij st of kaart welke delen van de woning bij een bepaalde groep horen, de groepen zij n genummerd. De corresponderende nummers staan onder de bij behorende installatieautomaten of aardlekautomaten. In uw woning zij n alle stopcontacten ‘geaard’ . Dit wil zeggen dat ze verbonden zij n via de aardleiding met de aarde; de ‘aardpen’ of ‘aardelektrode’ loopt door tot in het grond-water. Soms heeft u net buiten de woning een aardpen in de grond, maar tegenwoordig levert de netbeheerder de aardevoorziening. De aarding zorgt er voor dat een kapot apparaat niet onder spanning kan komen te staan: de elektriciteit vloeit via de aarding naar de aarde weg. Meer informatie over veiligheid en aarding: www.energieveilig.nl Aardlekautomaten Elke groep is voorzien van een aardlekautomaat. Zo’ n automaat is een combinatie van een aardlekschakelaar en een installatieautomaat (=de moderne vervanger van de ‘stop’ of ‘zekering’ ). De aardlekschakelaar zorgt er voor dat het betreff ende deel van de installatie direct uitgeschakeld wordt wanneer er stroom weg ‘lekt’ naar de aarde. De installatieautomaat schakelt de stroomtoevoer uit bij overbelasting of kortsluiting. Bij kortsluiting of bij het gebruik van teveel ‘zware’ elektrische apparaten (apparaten die veel elektriciteit gebruiken) loopt er te veel stroom door een deel van de leidingen. Dit kan schade aan het elektranet tot gevolg hebben en kan zelfs brand veroorzaken. Zie hieronder als een storing optreedt.

Een aardlekautomaat kan door blikseminslag in de buurt uitgeschakeld worden. Treedt er tij dens een onweersbui een storing op, dan kan u proberen om de aardlekautomaat direct weer aan te zetten. Lukt dit niet, volg dan de instructiues op die hieronder bij het kopje’ onderhoud/storing’ genoemd zij n.

voorbeeld hoofdschakelaar voorbeeld groepenkast

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

45

Nieuwe aansluitingen voor speciale elektrische apparaten? Wilt u speciale elektrische apparaten aansluiten zoals een elektrische kookplaat, stoomcabine, sauna of werkbank, neem dan contact op met uw E-installateur. Die kan bepalen in hoeverre uw elektrische installatie aangepast moet worden, mede gelet op uw veiligheid.

Klussen / werkzaamheden? Schakel de betreff ende groep uit! Ga bij werkzaamheden aan de elektra altij d eerst na bij welke groep u de werkzaamhe-den uitvoert. Zet voor uw veiligheid deze groep vervolgens in de meterruimte uit met de aan/uit schakelaar op de installatieautomaat van die groep. In de meterruimte is op een lij st of kaart te vinden welke vertrekken en/of welke apparaten bij een bepaalde groep horen.

Tips:

Indien de meterruimte een slot heeft, draai de deur bij werkzaamheden op slot en neem de sleutel mee zodat niet iemand de groep (ongewild) aanschakelt.

Verricht alleen werkzaamheden die u ‘aan kunt’ , zoals klussen aan stekkers, stop-contacten en lampen. Laat moeilij kere klussen over aan uw E-installateur.

Belangrij k: Als gevolg van blikseminslag in uw omgeving kunnen allerlei apparaten die aan het • elektriciteitsnet of de kabel zij n gekoppeld onherstelbare schade oplopen. Installeer daarom een beveiliging tegen overspanning. Informeer bij uw E-installateur of bij een elektronicawinkel. Vrij wel alle elektrische toestellen produceren warmte. Ventilatie rondom een toestel is • daarom van belang. Zorg dus voor voldoende ruimte rondom de toestellen. Sluit elektrische toestellen aan op een stopcontact in dezelfde ruimte als waar u het • toestel gebruikt. Sluit dus bij voorbeeld geen toestel in de badkamer al dan niet met behulp van een verlengsnoer aan op een stopcontact elders. Als een stekker niet past in een stopcontact, probeer de stekker dan niet alsnog ‘pas-• send’ te krij gen. Een geaarde stekker hoort in een geaard stopcontact. Wanneer u een verlengsnoer op een haspel gebruikt, rol het snoer altij d geheel uit! • Anders kan het snoer bij gebruik van een aangesloten apparaat te warm worden en kan het snoer ernstig beschadigd raken. Sluit geen verlengsnoer aan op een ander verlengsnoer. • Sluit op een verdeeldoos nooit meer toestellen aan dan het aantal stopcontacten in • de doos. Let op: grote stroomverbruikers zoals een elektrische waterkoker en een kof-fi ezetapparaat mogen nooit tegelij kertij d op één stopcontact of verdeeldoos worden aangesloten en aangezet worden! Een (vaat)wasmachine en een droger dienen altij d op afzonderlij ke stopcontacten • aangesloten te worden. Ze kunnen alleen gelij ktij dig gebruikt worden als de stopcon-tacten op aparte groepen aangesloten zij n. Informeer bij uw uw E-installateur naar de mogelij kheden. Gebruik nooit een ‘tweelingsnoer’ voor het aansluiten van elektrische apparatuur en • verlichting (230 V) op het elektriciteitsnet. Een dergelij k snoer is alleen bedoeld voor het aansluiten van luidsprekers, een deurbel en dergelij ke.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

46

Gebruik in de badkamer en op andere vochtige en natte plaatsen altij d spatwater-• dichte verlichting. Dergelij ke verlichting is te herkennen door de aanduiding IP44 of IP 54 op de verpakking. Heeft u een wasdroger? Zo ja, maak regelmatig het fi lter van de wasdroger schoon. Zie • hiervoor de handleiding van uw apparaat. Gebruik voor apparatuur buiten de woning zo mogelij k een stopcontact op een aparte • groep, eventueel met een stekker met ingebouwde aardlekschakelaar. Indien vanwege calamiteiten uw ventilatie moet worden uitgeschakeld, kunt u de • stekker van de ventilatie-unit uit het stopcontact halen, maar soms is er ook in de meterruimte een schakelaar of speciale groep opgenomen om daar de ventilatie uit te schakelen.

Zie verder www.veiligheid.nl voor meer informatie over (elektrische) veiligheid in en rondom de woning. Bespaar elektriciteit Nog steeds stij gt het gemiddelde elektriciteitsverbruik per huishouden. Veel nuttige tips om het verbruik omlaag te krij gen, zij n te vinden bij Milieu Centraal: www.milieucentraal.nl of bel 0900 - 1719.

Een relatief eenvoudige manier om elektriciteit te besparen is het vervangen van gloeilampen door spaarlampen. Let bij het kopen van nieuwe armaturen er op dat deze geschikt zij n voor spaarlampen. Spaarlampen hebben vooral zin voor verlichting die langere tij d achter elkaar in gebruik is zoals in de woonkamer.

Door op bepaalde plaatsen een schakelklok, timer, bewegingsmelder of lichtsensor voor de verlichting aan te brengen voorkomt u dat lampen onnodig blij ven branden. Dat kan bij voorbeeld bij de buitenverlichting of in de hal. Als u hierbij TL- of spaarlampen wilt gebruiken, koop dan uitvoeringen die daar speciaal geschikt voor zij n. Anders gaat de lamp snel kapot.Zeer uitgebreide informatie is bij Milieu Centraal te vinden (www.milieucentraal.nl / energie en energiebesparen / verlichting).

Iets wat vaak over het hoofd wordt gezien zij n de zogenaamde ‘standby’ -verliezen: dit is de elektriciteit die veel apparaten constant gebruiken terwij l u het apparaat niet gebruikt of terwij l het apparaat ‘uit’ lij kt te staan. Bekende voorbeelden zij n de tv, cd- en dvd-speler, computer en de oplader van een mobiele telefoon.

Het totale verbruik van stand-by kan wel oplopen tot 400 à 500 kWh per jaar!Met enige moeite kan dit globaal gehalveerd worden door apparatuur volledig uit te schakelen.

Doorsnede tweelingsnoer (links) en normaal snoer (rechts)

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

47

Tips energiebesparing:

Gebruik, indien aanwezigde, de aan/uitknop van het apparaat. • Is er geen uitknop, haal de stekker uit het stopcontact. Of plaats een stekkerdoos • met een aan/uit schakelaar tussen stopcontact en apparaat en zet de schakelaar na gebruik uit. Dit is ook handig bij een groepje apparaten. Er zij n ook speciale stekkerdozen • verkrij gbaar die de aangekoppelde apparaten beschermen bij blikseminslag in het elektriciteitsnet. Halogeenlampen hebben vaak de aan/uitknop tussen lamp en transformator. De • transformator blij ft stroom verbruiken ook als de lamp uit is. Dit voorkomt u door de halogeenlamp aan te sluiten op een stekkerdoos met aan/uitschakelaar en hiermee te schakelen.

Onderhoud / storing • Test de aardlekautomaten maandelij ks, of in het uiterste geval 2x per jaar. • Laat uw elektrische installatie minimaal 1x per 10 jaar controleren.

Controle aardlekautomaten De aardlekautomaten zij n in de meterruimte aangebracht. Test de aardlekautomaten maandelij ks, of in het uiterste geval 2x per jaar, bij voorbeeld bij de ingang van zomer- en wintertij d. Dit doet u door op de testknop T te drukken: de installatie moet direct uitge-schakeld worden. Als dat niet gebeurt, waarschuw direct uw E-installateur. Het testen is van belang om er zeker van te zij n dat de beveiliging goed werkt als dat nodig is.Opmerking: Als u ook een (keuken)verdeler heeft, dan moet u ook daar de aardlekschakelaar(s) testen. Zie de handleiding van de verdeler.

Let op: Tij dens het testen wordt de stroomlevering ook echt onderbroken. Houd hier dus rekening mee bij het gebruik van computers, video en andere (huishoudelij ke) appara-tuur. Zet dus eerst uw computers uit! Waarschuw uw eventuele huisgenoten. Loop na de test alle apparatuur na of ze opnieuw ingesteld moeten worden. Loop ook uw installaties voor verwarming en ventilatie na.

Tip:

Doe het testen bij de overgang van zomer- naar wintertij d en andersom, want dan moeten toch waarschij nlij k diverse apparaten opnieuw ingesteld worden voor wat de tij dsaanduiding betreft.

Controle elektrische installatie Laat uw elektrische installatie minimaal 1x per 10 jaar controleren door uw E-installateur. Naast de controle van de aardlekschakelaars zij n andere delen van de installatie door gebruik aan slij tage onderhevig. Het is daarom verstandig om uw installateur een veilig-heidskeuring volgens de NTA 8025 (Veilig Thuis Check) te laten uitvoeren. Soms is het eerder nodig. Laat u adviseren door uw installateur.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

48

Storing Ga bij een storing na of het een storing in uw huis is of een algemene elektriciteitssto-ring: Treedt de storing in uw hele huis op, dan is de kans groot dat het een algemene storing is: kij k naar buiten of vraag het de buren. Zo ja: Wacht rustig af en luister eventueel naar een radio op batterij en, een autoradio of een mobieltje met radio.Zo nee: Dan is er iets mis in uw woning.

Werkwij ze bij storing van elektriciteit De aardlekautomaten zij n in de meterruimte aangebracht. Als er geen elektriciteit is, is dat vaak het geval door een uitgeschakelde aardlekautomaat.Als u constateert dat één van de aardlekschakelaars op stand 0 staat (= uit, schakelaar staat naar beneden), ga dan als volgt te werk:1 Stel vast welk deel (welke groepen) van uw installatie niet werkt. Schakel in dat deel alle apparaten (en ook lampen!) uit en haal de stekkers uit het stopcontact.2 Probeer nu de aardlekautomaat weer aan te zetten.3 Als dat lukt: Doe nu alle stekkers één voor één terug en schakel vervolgens één voor één de apparaten weer in en doe de lampen weer aan. 4 Zodra de aardlekautomaat zichzelf weer uitschakelt, weet u welk apparaat of lamp defect is.

Als de aardlekautomaat direct na het inschakelen zichzelf weer uitschakelt, terwij l alle apparaten en lampen nog uit en/of afgekoppeld zij n, dan zit er ergens in het betreff ende deel van het elektriciteitsnet een defect. Waarschuw dan direct uw E-installateur.

Houd ook rekening met te veel aangesloten apparatuur. Het maximale vermogen mag 3600 Watt zij n.

logo veiligheidskeur

Linker (1e) automaat uitgeschakeld voorbeeld traditionele installatie met ‘stoppen’ en groepenschakelaars, wel met aardlekschakelaar

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

49

Elektrisch koken Gelet op energiebesparing, heeft koken op gas de voorkeur boven elektrisch koken. Wilt u of moet u elektrisch koken, dan zij n er diverse mogelij kheden:

conventionele kookplaat • keramische kookplaat • halogeen kookplaat • quicktherm kookplaat • inductie kookplaat •

Quicktherm en inductiekoken gebruiken de minste hoeveelheid energie.

Let op:Gebruik de juiste pannen! Niet elk type pan is geschikt voor bij voorbeeld inductieko-ken. Lees de gebruikshandleiding van de kookplaat of informeer bij de leverancier van de kookplaat of van de pannen. Uw elektriciteitssysteem is niet voorbereid op elektrisch koken. Informeer bij uw E-installateur naar de mogelij kheden.

Voor meer info kunt u ook contact opnemen met Milieu Centraal: www.milieucentraal.nl of bel 0900 - 1719 .

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

50

Uw ICT-, beeld- en geluidinstallatie

Centrale antenne, beeld en geluid In uw meterruimte zij n diverse voorzieningen opgenomen voor elektra, gas en water. U vindt er ook één of meerdere aansluitingen voor communicatie, beeld en geluid. De leve-ranciers van deze signalen, telecom-, internet, of CAI-providers, geven u de mogelij kheid om via de gerealiseerde aansluitingen in uw huis te kunnen internetten, telefoneren, televisie kij ken of naar de radio te kunnen luisteren.

Tip:

Als u nog moet kiezen tussen bepaalde leveranciers (providers), informeer altij d naar de garantievoorwaarden en de mogelij kheden voor (gratis) ondersteuning bij het installeren van systemen.

De telecom-leverancier heeft een aansluiting in de meterruimte gerealiseerd voor de telefoon en eventuele internet- en tv-aansluiting. ‘Standaard’ is uw woning voorzien van een telefoonaansluiting in de woonkamer en mogelij k in de slaapkamer.Neem contact op met uw telecom-leverancier indien u op de hoogte wilt zij n van alle mogelij kheden.

De leverancier van televisiesignalen heeft een aansluiting in de meterruimte gereali-seerd voor de Centrale Antenne Inrichting (CAI) en eventuele telefoon-/internetaanslui-ting. ‘Standaard’ is uw woning voorzien van een CAI-aansluiting in de woonkamer en mogelij k in de slaapkamer. Neem contact op met uw CAI-leverancier indien u op de hoogte wilt zij n van alle moge-lij kheden.

Wilt u uitbreidingen van de aansluitingen? Er zij n genoeg mogelij kheden om dit ook in uw huis te realiseren. Met een enkele kabel kunt u in uw woning een geïntegreerde geluid-data-beeldverbinding laten aanleggen, maar inmiddels zij n er ook beproefde draadloze oplossingen leverbaar. U hoeft niet bang te zij n voor een wirwar aan draden in uw huis want alles verloopt via een centraal kastje waarop de hoofdaansluitingen voor tv/radio, internet en telefoon worden aangesloten. Met een enkele stekker kunt u het systeem vervolgens koppelen aan televisies, computers en telefoons.Neem contact op met uw E-installateur of kij k op www.perfectwonen.nl.

Computernetwerk Computers, maar ook andere apparatuur, zij n steeds vaker met elkaar te verbinden. Hier wordt vaak een computernetwerk voor geïnstalleerd. Hiermee kunt u tegelij kertij d uw telefoontoestellen aansluiten. Overleg met uw E-installateur wat de mogelij kheden zij n.

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

51

Huisautomatisering Binnen uw woning zij n op verschillende terreinen installaties mogelij k die uw leven kunnen vergemakkelij ken. Te denken valt onder meer aan verlichting. In ruimtes waar u slechts een korte tij d bent, bij voorbeeld de hal, wc, bad- of slaapkamer, kan auto-matische verlichting worden toegepast. De verlichting springt automatisch aan dankzij sensoren op de deur die elke beweging registeren. Na het verlaten van de ruimte scha-kelt het licht weer automatisch uit. Als u bij voorbeeld ‘s nachts naar de wc moet, hoeft u niet eerst het lichtknopje te zoeken. Zodra u uit bed opstaat, schakelt automatisch de ‘nachtpadverlichting’ aan: Getemperde lampen verlichten de route van het bed naar de wc of badkamer. En zodra u weer in bed ligt, schakelt de verlichting uit.Ook alle installaties die te maken hebben met verwarming, koeling, ventilatie en zonwe-ring kunnen automatisch worden geregeld. Zo kan een verwarming het huis automatisch voorverwarmen voordat u ‘s ochtends uit uw bed stapt.

Met betrekking tot de veiligheid van de woning zij n ook aanpassingen mogelij k. Bij een inbraak, gaslek of brandgevaar wordt u automatisch gewaarschuwd doordat het alarm afgaat. Controle is ook een belangrij k onderdeel van de huisnetwerken. Wanneer u uw huis verlaat, controleert het systeem of alles dicht is. Als er nog een raam openstaat, wordt dit aan u gemeld of sluit het raam automatisch.

Neem contact op met uw E-installateur over mogelij kheden binnen uw woning.

Uw beveiligingsinstallatie Alarmering Tegen inbraak in uw woning kunt u veel doen, zoals goede sloten en kostbaarheden uit het zicht plaatsen. Daarnaast kunt u uw toevlucht nemen tot inbraaksignalering. Met een alarmsysteem vermindert u de kans op inbraak aanzienlij k.

U kunt uw wensen en verlangens met uw installateur bespreken. Neem ook contact op met uw assurantietussenpersoon of uw verzekeraar. Zij zullen aangeven of er specifi eke eisen zij n in verband met de waarde van uw bezittingen. Informeer bij uw E-installateur wat de beste manier is om uw woning te beveiligen. Of dat nu overdag is, ‘s nachts of tij dens langere perioden van afwezigheid zoals vakantie. Uw woning kan worden uitgerust met een beveiligingsinstallatie. Deze installatie zorgt voor een veilig gevoel en kan uw waardevolle bezit en gezin beschermen. Dem

onstr

atiev

ersie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

Notities

52

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

Notities

53

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

54

Bijlage

Materiaalstaat

Hoofdstuk fabrikaat, typenummer en serienummer ruimte

Brandveiligheid Brandmelder ELRO zolder en hal

HR combi cv-ketel Nefi t HRC 32 nr. 90-234567-90 zolder

Radiatoren en/of convectoren Radson vlakke plaat radiator woonkamer

Radiatoren en/of convectoren Veha standaard radiator verdieping

Radiatoren en/of convectoren Radson vlakke plaat radiator woonkamer

Radiatoren en/of convectoren Veha standaard radiator verdieping

Radiatoren en/of convectoren Radson handdoekradiator badkamer

Klokthermostaat in uw woning Nefi t Moduline 30 woonkamer

Thermostatische radiatorkranen Herz TSalle ruimtes excl. woonkamer

D Gebalanceerd systeem met warmteterugwinning Itho WTW unit met bypass zolder

D Gebalanceerd systeem met warmteterugwinning Itho ventielen

Afzuigkap met motor Atag keuken

Afzuigkap met motor Atag keuken

Aardlekautomaten Holecalamats

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

55

Bijlage

Onderhoudsmatrix door consument door installateur

perm

anen

t

1-2

p. m

aand

per

half

jaar

per

jaar

Per

Jaar

Per

10 ja

ar

testen rookmelders, schoonmaken rookmelders X

waterdruk in cv-installatie controleren X

controleer werking inlaatcombinatie bij cv-ketel X

de combi cv-ketel 1x keer per 1,5 à 2 jaar reinigen en afstellen X

radiatoren/convectoren schoon zuigen X

controle kitvoegen in ‘natte’ ruimtes X

fi lter WTW ventilatieunit reinigen X

fi lter in WTW ventilatieunit vervangen X

WTW ventilatieunit reinigen en bijstellen X

reinig regelmatig de ventilatie afzuigventielen/roosters X

controle/reinigen fi lter in afzuigkap X

Controle Gasinstallatie volgens Veilig Thuis Check (o.b.v. NTA 8025) X

aardlekautomaten testen X

Controle E-installatie volgens Veilig Thuis Check (o.b.v. NTA 8025) X

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik

www.uneto-vni.nlwww.isso.nlwww.giw.nlwww.perfectwonen.nlwww.mijnhuisinstallatie.nlwww.aedes.nlwww.sbi.nlwww.sei.nlwww.tvvl.nlwww.vacpuntwonen.nlwww.veiligheid.nlwww.veiligthuischeck.nlwww.vrom.nlwww.woonikbrandveilig.nl

Demon

strati

evers

ie

Niet vo

or co

mmerciee

l geb

ruik