belangen afstemmen op die van de mensen. Maar ookandersom.

Een verhuizing naar een nieuw gebouw, zo blijkt uitverschillende interviews, houdt vaak ook een andereorganisatievorm in. De manier van werken moet veran-deren. De medewerkers moeten zich aanpassen aan hunnieuwe fysieke werkomgeving. Dit geeft het gevoel eengezamenlijke visie en doelstelling vorm te geven. Ditnoodzaakt wel dat je van tevoren veel meer moet filoso-feren over de vraag wat je met een gebouw wilt, hoe heteruit ziet, hoe je het wilt gebruiken en wat de verant-woordelijkheid is van het personeel. Uiteindelijk, hoe jehet ook wendt of keert, is het gebouw voor de mensen.Die moeten het gebruiken, er tegenaan kijken en ermeeleven. Dat moet voor alle betrokkenen bij het bouw- ofverhuisproces het uitgangspunt zijn. Het gaat om hetintegraal beoefenen van architectuur. RijksbouwmeesterJo Coenen zegt daarover: ‘er zijn mensen nodig die nietaccepteren dat je een stuk stad inricht op basis van, hoebegrijpelijk ook, alleen makelaarskennis. Het scheppenvan ruimte is een en al psychologie, sociologie, cultuuren beschaving. Het is meer dan het gangbare mechanis-me van haalbaarheid en risico mijden.’

Op basis van zijn analyses geeft Camp in het laatstehoofdstuk aanwijzingen hoe je bijzondere gebouwenkunt realiseren en beoordelen.

Ten slotteHet blijkt dat de ziel van gebouwen moeilijk te vangen

is in een model. Hoe goed ook, een model blijft tenslot-te een versimpeling van de werkelijkheid. Een werkelijk-heid die door mensen wordt gemaakt. De belangrijkstegroep beoordelaars of een gebouw een ziel heeft zijn deopdrachtgever en de gebruikers. Zij hebben het laatstewoord.

Naar mijn mening kun je gebouwen met een zielalleen met je hart herkennen. En kan alleen een teamdat er met hart en ziel bij betrokken is ze realiseren.Dan gaat de bezieling van het team van verlichte geestenover op het gebouw. Het begint met een opdrachtgeverdie er gevoel voor en bij heeft en eindigt met de bewo-ners die het gebouw bij ingebruikname pas echt delevensadem inblazen. Zo ontstaat een bezield gebouwdat van hart tot hart spreekt met zijn bewoners en depassanten. En misschien wel de gebruikers prikkelt ommeer bezieling in hun werk te tonen.

Gebouwen met een Ziel is een boek vol verhalen overmensen met passie voor gebouwen. Het leest gemakke-lijk en is een inspiratiebron voor mensen die gebouwenwillen gebruiken bij de versterking van de positie van deorganisatie en het plezier van de gebruikers. Het boekbevat daartoe een overzicht met methoden die in depraktijk worden gebruikt om samen gebouwen enbouwprocessen te bezielen.

. 2 0 0 3 / 3 0 . 45 .

. B O E K E N .. B O E K E N .

. 2 0 0 3 / 3 0 . 44 .

Als je een menselijk lichaam in al zijn functies ontleedten in een programma van eisen vastlegt, mis je de

essentie wanneer je op basis hiervan deze mens creëert.Het wordt een zielloos lichaam. Het merendeel van deprogramma’s van eisen voor gebouwen kenmerkt zichdoor een analytische benadering – wat doet het gebouw– een opsomming van eisen en functies.De gevoelsbenadering – wat doet hetgebouw met mij als mens – is minimaalaanwezig of ontbreekt geheel. Dit wordtvaak overgelaten aan de architect dietracht het gebouw bezieling mee tegeven door te luisteren naar alle belang-hebbenden. Menig architect vat dit ech-ter op als een vrijbrief.

Avant-garde experimenten zijn inciden-teel nodig om grenzen en inzichten op terekken, maar zeker niet nodig engewenst bij de meerderheid van degebouwen. Architecten moeten leren lui-steren. Uiterlijk kun je nog zo’n mooigebouw maken, als de klant (de mens)het niet wil zal je toch iets anders moe-ten produceren.

Een gebouw is een instrument, in dezin dat het als dwingend korset of als verleidelijke linge-rie kan worden ingezet. Daarom dient het managementeen duidelijke visie te hebben over de wijze waaropmen het gebouw wil gebruiken. Een visie op hetgebouw als imagebuilding en als teambuilding. Je kunteen trainingspak aantrekken en denken dat je daardoorsportief bent geworden. Hetzelfde geldt voor het aanme-ten van een nieuw gebouw. Het is de managementstijlen het voorbeeldgedrag die maken dat een gewensteverandering aanslaat. Het gebouw zelf is alleen de ‘ziel-

loze’ hardware. Pas samen met de gebruikers komt deziel van het gebouw tot leven.

Gebouwen met een zielHet boek Gebouwen met een Ziel van socioloog en

organisatiekundige Peter Camp gaat over vijftig bijzon-dere gebouwen en het belang daarvanvoor organisaties en de mensen die erinwerken. Camp toont met behulp van dedoor hem ontwikkelde matrixmethodeaan hoe gebouwen de strategische doe-len van organisaties kunnen ondersteu-nen en de belangen van gebruikers die-nen. Het boek is een uitnodiging voorverlichte ondernemers, architecten,adviseurs en politici om meer mensge-richte gebouwen te ontwikkelen. Hetgeeft ook de maatschappelijke verant-woordelijkheid van betrokkenen aan.Zorgvuldig omgaan met de ruimteomdat wat je maakt er voor decennia ofmisschien langer staat. Het gaat om hetcreëren van een plek waar mensen metplezier naar toe komen.

Camp schrijft dat de meeste organisa-ties te veel geneigd zijn vanuit systeemfuncties te den-ken waardoor ze de kernfunctie – de mens – vergeten.

Een inspirerend gebouw ontstaat volgens hem als deopdrachtgever duidelijke lijnen uitzet en vooral door demensen erbij te betrekken. Zodat zij zich (mede)eige-naar voelen van het gebouw en het gebruiksconcept.Camp toont aan dat gebouwen de organisatiedoelen ver-binden met de behoeften van de mensen in en rondomde organisatie. Het organisatie- en het mensperspectiefmoeten in balans blijven. Organisaties moeten hun

i r . R e n é P. M . S t e v e n s M B A

GEBOUWEN MET EEN ZIEL

In mijn dagelijkse praktijk blijkt dat het de bevlogenheid van de opdrachtgever met zijn team is dat een zielloos

eisenpakket leven inblaast. Het zijn de dingen die niet in een programma van eisen staan, maar die je tussen de

regels door leest, de dingen die mensen willen en die ze voelen, die maken dat een gebouw een ziel krijgt. Het gaat

om behoeften, sfeer en verlangens en de marketing daarvan. Gebouwen met een ziel voor de beoogde doelgroep.

Gebouwen met een zielUitgeverij de PromISBN 90-6801-424-2

ir. René P.M. Stevens MBA is directeur van ATELIER V design & development B.V.