FOLIA PHARMACEUTICA - knpsv.nlknpsv.nl/wp-content/uploads/2017/03/2008-nr3.pdf · WERKEND ARTS...

28 FYTOTHERAPIE IN DEOPENBARE APOTHEEKREIN BOS & PROF. DR. OLIVER KAYSER

OVERIGE RUBRIEKEN04 VOORWOORDEN06 AGENDA’S07 K.N.P.S.V.-LIED10 HYGEIA11 BEROEPENDAG 200812 VERSLAG VAN DE WORLD HSS 200715 VERSLAG VAN DE TWIN DEEL 2: MUNSTER

22 HOMEOPATHIE ENFYTOTHERAPIE: FARMACOTHER-APIEN MET TOEKOMSTJOHAN VAN DER MOLEN

34 EEN DAG UIT HET LEVENVAN EEN HOMEOPATHISCHWERKEND ARTSANNEMIEK KLITSIE

33 OPINIE: KETENVORMINGHENRI SIKKENS

DRUKKERIJ KOPIJHEGADRUK BV REDACTIE FOLIA PHARMACEUTICA

DEN HAAG TAV. JASPER LODDER

HELPER KERKSTRAAT 51

OPLAGE 9722 DA GRONINGEN

2500 STUKS 06-41747008

[email protected]

SOFTWARE FOLIA, AD REM!QUARKXPRESS 6.1 FOTO VOORKANT: FRANK ROOSSINK

REDACTIEJUDITH BORST VOORZITTER/HOOFDREDACTEUR

JASPER LODDER SECRETARIS

ELINE STOUTJESDIJK PENNINGMEESTER

ANNE VAN HEES REDACTEUR I/PENNINGMEESTER II

MARTIN POOL REDACTEUR II/DESIGN

SVEN DE KROU REDACTEUR III

FOLIA PHARMACEUTICA

Copyright 2007/2008 - Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk,fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ookzonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de commissie ter redactie van de Folia Pharmaceutica

03

WAARDE LEZERS,Namens de redactiecommissie van de Folia Pharmaceutica wil ik ueen gelukkig nieuw jaar wensen. Hopelijk brengt 2008 nóg meergezelligheid binnen de K.N.P.S.V.Nadat alle commissies zichzelf hebben voorgesteld, is nu hetvrouwendispuut Hygeia aan de beurt! Daarnaast is te lezen hoehet tweede deel van de TWIN is verlopen.

Het thema voor dit nummer, homeopathie en fytotherapie, isgekozen omdat de wintermaanden gekenmerkt worden door verk-oudheden en andere kwaaltjes. En juist hierbij grijpt men vaaknaar homeopathische middelen omdat men denkt dat hetopbouwen van een goede weerstand met de hulp van moedernatuur nuttig is.Ondanks het scepticisme van menig farmaceut, is het nodig alsaankomend apotheker toch enige kennis op dit gebied te bezitten.Homeopathie is meer dan een zuigtabletje ´tussistin´.Homeopathische middelen worden ook gebruikt bij chronischeaandoeningen als astma of depressie. Hierbij wordt er per individugezocht naar een passende therapie. Frans Kusse, arts in dehomeopathie, geeft een overzicht van de homeopathie. Daarnaastbeschrijft Annemiek Klitsie hoe een dag in het leven van eenhomeopatisch arts eruitziet. Hoe wordt de diagnose gesteld en eenbijpassend geneesmiddel gekozen? Ook Johan van der Molen,Marieke Schoemaker en Annelies Klink van VSM schrijven een stukover homeopathie.Om wat meer over fytotherapie te weten te komen, schrijft o.a.farmaceutisch bioloog O. Kayser een artikel over fytotherapie inde openbare apotheek

Dit jaar hebben we besloten om naast het uitwerken van eenthema, ook een opinierend stuk te plaatsen. Het onderwerp isgeworden; ketenvorming. We hebben Henri Sikkens, apotheker,bereid gevonden zijn mening over dit onderwerp met ons te delen.

Dan rest mij u veel leesplezier te wensen,

Met vriendelijke groet,Judith Borst (hoofdredacteur) h.t. voorzitter van de commissie ter redactie van de Folia Pharmaceutica 2007-2008 "Focus"

HOMEOPATHIE EN FYTOTHERAPIE

36 HOMEOPATHISCHEGENEESMIDDELEN STIMULERENHET ZELFHERSTELFRANS KUSSE

Waarde leden der K.N.P.S.V.,

De feestelijke maand december hebbenwe inmiddels achter de rug. Een maandwaarin de 126e Dies Natalis vanPharmaciae Sacrum groots gevierd is ende viering van Kerst en de jaarwisselinghebben plaatsgevonden. In mijn ogenwordt de farmacie 2007 herinnerd alshet jaar waarin het veelbesproken tran-sitieakkoord is afgesloten. Op hetgebied van de studie Farmacie is 2007het tweede jaar dat vele studenten aandeze studie zijn begonnen. Een beves-tiging dat de interesse in de studieFarmacie toeneemt. Het jaar 2008 isinmiddels ingeluid en ik ben benieuwdwat er op het gebied van de farmacie ditjaar zal gebeuren. Wat ik wel weet, isdat de farmacie niet stil zit. Het is voorons allen dan ook van groot belang omop de hoogte te blijven van de farma-ceutische actualiteit middels vereni-gingsbladen als deze.

Pharmaciae Sacrum zit ook niet stil. Indeze eerste maand van het jaar 2008wordt voor de eerste keer een EHBO-

cursus aangeboden aan onze leden. Ditzal ons toekomstige beroep als zorgver-lener ten goede komen en tijdensactiviteiten van Pharmaciae Sacrum zaler, zo nodig, EHBO verleend kunnenworden.

Het thema van deze Folia is"Homeopathie en Fytotherapie". Tijdenshet Binnenlands Bedrijvenbezoek vanPharmaciae Sacrum afgelopen augus-tus is het bedrijf VSM bezocht. Dit be-drijf houdt zich bezig met het beschik-baar stellen van natuurlijke geneesmid-delen en gezondheids-producten. Tij-dens dit bezoek is gebleken dat erweinig be-kend is onder de studentenover homeopathie en de werkingsmech-

anismen ervan. Ik kijk dan ook zeer uitnaar dit interessante nummer en ik benbenieuwd hoe alle apothekers in spetegenover homeopathie en fytotherapiestaan.

Dan rest mij nu nog u veel plezier tewensen met het lezen van deze Folia enik hoop u binnenkort te mogenbegroeten op een van de activiteitenvan de K.N.P.S.V. of PharmaciaeSacrum.

Met vriendelijke groet,

namens het 126e bestuur der G.F.S.V."Pharmaciae Sacrum",

Wai-Ping Chooh.t. praeses


Een nieuw jaar, een nieuwe start. Eengroter cliché bestaat er bijna niet. Al diemensen die goede voornemens maken,maar na een paar maanden (of zelfsdagen) weer in hun oude gewoontesvervallen. Je wordt er bijna moe van. Demens blijkt nu eenmaal niet te veran-deren. Aangeleerde gewoontes zijnbijna niet meer af te leren. In dekomende maanden gaan mensen weertevergeefs proberen te stoppen metroken, worden er weer verwoede pogin-gen gedaan om de kerstkilo's kwijt teraken en worden er plannen gemaaktom dit jaar extra te gaan sporten.Gezonder leven, dat is, wordt en blijfthet motto. Met ons vergrote gezondheidsbeseftegenwoordig proberen we alle midde-len aan te grijpen om voor ons gevoelzo gezond mogelijk te eten en te leven.Lang leve het blauwe klavertje en degrote gele "biologisch vlees" stickers, diehet ons zo makkelijk maken om gezondvoedsel te kiezen.

Maar wij kiezen niet alleen voor biolo-gisch voedsel. Ook bij medicijnen wordter steeds vaker uitgeweken naar alter-natieven, zoals homeopathie enfytotherapie. Dit klinkt voor een heelaantal mensen gezonder dan dechemische 'troep' die er in regulieremedicijnen zou zitten. Maar wij, als far-maceuten, staan nogal sceptisch tegen-over deze alternatieven en wij willen ereigenlijk niks van weten. Toch kunnenwij onze ogen niet sluiten voor dezegroep en zijn wij bijna verplicht om ookhierover informatie te verschaffen aanonze patienten. En deze informatiemogen wij niet alleen te baseren oponze persoonlijke mening.

Lees daarom deze folia... Waarschijnlijkzal het moeilijk zijn je mening op ditgebied te veranderen, maar het zal je inieder geval meer informatie verschaffenover homeopathie en fytotherapie.

Verder wil ik jullie van harte uitnodigenvoor onze AV op 26 januari en hoop ikjullie ook te mogen begroeten op deberoependag op 1 maart.


Emilie Gielingh.t. voorzitter

PHARMACIAE SACRUM

K.N.P.S.V.

04

FOLIA PHARMACEUTICA JANUARI 2008

05


Het is weer januari en dus zijn alledagen van feest weer voorbij. In 2007stond de maand december letterlijk stijfvan de feestdagen. In week 50 en 51was het tijd om dies van respectievelijkPharmaciae Sacrum en Aesculapius tevieren. Een aantal dagen in die weekstonden alleen maar in het teken van de126e respectievelijk 122ste verjaardag.Hierna stonden uiteraard de kerstdagenen oud & nieuw nog voor de deur.Eerder al in november was het tijd voorUnitas Pharmaceuticorum om eengehele week te vieren dat de vereniging113 jaar is geworden. Het jaar is dusfeestelijk afgesloten en hopende dat hetjaar 2008 ook weer bruisend van startmag gaan.

Na 2 weken rust tijdens de kerst-vakantie, zijn we hopelijk allemaal weeruitgerust en kunnen we ons voor devolle 100% storten op de laatste helftvan ons bestuursjaar. Mocht dit na de 2weken rust toch niet helemaal lukken,

kunnen we altijd de hulp in schakelenvan meerdere homeopatische midde-len. Er zijn vele middelen die velekwaaltjes voorkomen, verlichten ofgenezen. Een groot voordeel van dezemiddelen is ook, dat ze vrij te verkrijgenzijn en je dus geen arts hoeft te raadple-gen. Hopelijk is in deze Folia te lezenwat er allemaal wel niet op de markt is,waar het tegen is en misschien wel hetbelangrijkste; of er eventuele scha-delijke gevolgen zijn. Ook benieuwd ofde werking ook wetenschappelijk is vast-gesteld, lees dan verder.

Voor de vereniging uit het mooieLeidsche staan er komend jaar nog een

hoop mooie activiteiten op de planning.Als bestuur hebben we, zoals gezegdnog een half jaar te gaan en hier zullenwij dan ook alles uit halen wat er uit tehalen valt.

Wens ik verder iedereen een goed engezond 2008!

Vivat, Crescat, Floreat, "Aesculapius"!

Namens het 122ste bestuur der L.P.S.V."Aesculapius" 'Alet it be ?'

Alette Ouwerlingh.t. praeses aesculapii

,,AESCULAPIUS”

Geachte leden der K.N.P.S.V.,

In de leer van de homeopathie wordthet individu centraal gesteld, een ziektewordt beschouwd als een uiting van eenonevenwichtige situatie. Met deze defin-itie kan het gehele studentenleven alseen ziekte worden beschouwd. Want wievoelt zich nu niet in een enigszinsonevenwichtige situatie na een DiesNatalis. Een aandoening wordt in de home-opathie bestreden met de veroorzakervan dezelfde ziekte, echter wordt deveroorzaker dan vele malen verdundtoegediend. Dit kan worden vergelekenmet de recepties die in het studenten-leven voorkomen. Zo gaat het geruchtdat in bepaalde uithoeken van het landde drank die tijdens de receptie wordtgeschonken, zo ver verdund wordt datdeze zijn uitwerking mist.

Fytotherapie heeft betrekking op dekruidenleer en is weer een geheelandere tak van sport dan de homeo-pathie. Dit zijn namelijk stoffen, waar-van de werking meestal al eeuwen be-

kend is. Toch kunnen we ook defytotherapie betrekken op het studenten-leven, want studenten gebruiken vaakbepaalde middelen waarvan de uitwerk-ing ook al eeuwen bekend is. Een voor-beeld hiervan zijn de diverse graanpro-ducten die men in het dagelijks levengebruikt.

Onderwerpen als homeopathie enfytotherapie komen in het curriculumweinig aan bod en daarom is het goeddat de Folia deze onderwerpen belicht.Bovenstaande voorbeelden geven weerdat de definities van beide begrippen opdiverse wijzen uitgelegd kunnen wor-den, en zo betrekking hebben op heteigen studentenleven. Iedereen bepaalt

zelf hoe dit studentenleven wordt inge-vuld, en de studievereniging helpt hier-bij, door het organiseren van diverseactiviteiten.

In het Stichtse staat het leven dan ookniet stil, sinds het vorig schrijven zijn erveel activiteiten geweest om de inner-lijke rust van de student en de even-wichtige situatie te compenseren.

De komende maanden zijn er ook talvan activiteiten. Wanneer u zelf in eenonevenwichtige situatie verkeert, dan ishet aan te raden aan een van dezeactiviteiten deel te nemen en onder-getekende hoopt u dan ook op een vandeze activiteiten te mogen begroeten.

Met vriendelijke groet,Namens het bestuur,

Johan de Raadh.t. praeses der U.P.S.V. "UnitasPharmaceuticorum"

UNITAS PHARMACEUTICORUM



06

Pharmaciae Sacrum8 januari. STOF-vergadering 9 januari P.S.-borrel 11 januari EJC feest 23 januari ALV 6 februari P.S.-borrel (BEC-onthulling) 20 februari Eerstejaarsfeest Volonté 27 februari FEDAp Activiteit5 maart STOF-vergadering 6 maart P.S.-borrel 8 maart OPG eerstejaars excursie 20 maart ALV 22 maart Eerstejaars Symposium 22 maart FAC-feest 27-28 maart Bèta Bedrijvendagen 27 maart Interpharm ouderejaarsexcursie 30 maart Extra AV der K.N.P.S.V.

,,Aesculapius"15 januari DDB28 januari Halfjaarlijkse ALV15 februari Betagala19 februari DDB3 maart middagsymposium5 maart BetaBanenMarkt18 maart Reunisten DDB31 maart Buitengewone ALV

K.N.P.S.V.18 januari Internationale avond Utrecht.26 januari AV der K.N.P.S.V. 16 februari Patient Counseling Event Groningen20 februari Patient Counseling Event Utrecht1 maart Beroependag14 & 15 maart Het nationale Farmacie congres22 maart voorjaarsdag der K.N.P.S.V.

Unitas Pharmaceuticorum16 jan S&G nieuwjaarsdiner en EFC feest19 jan Ouderdag4 feb Studiecommissiebijeenkomst4 feb U.P.-borrel13 feb ALV U.P.20 feb Almanakonthulling en feest 3 mrt Studiecommissiebijeenkomst3 mrt U.P.-borrel 19 mrt EFC feest

AGENDA’S

07


Geachte leden der K.N.P.S.V.,

Bij deze hebben wij de eer en het ware genoegen je uit te mogen nodigen voor de

Januari AV der K.N.P.S.V.

Tijdens deze Algemene Vergadering zal o.a. de halfjaarlijkse begroting gepresenteerd worden, zullen er verschillende afrekeningen plaatsvinden en tevens zullen er commissies

gedechargeerd en geinstalleerd worden.

De AV zal plaatsvinden op zaterdag 26 januari om 12.00 uur in de Boothzaal, Heidelberglaan 3, universiteitscomplex 'De Uithof' te Utrecht.

Tevens willen we je van harte uitnodigen om deel te nemen aan het aansluitende diner in de binnenstad van Utrecht. De kosten voor dit diner zijn €10,-. Je kunt je opgeven voor het

diner door voor 14 januari een mailtje te sturen naar [email protected].

De notulen van de Algemene Vergadering gehouden 22 september in Putten liggen ter inzage bij je afdelingsbestuur.

Als je graag thuis een bundel wilt ontvangen, stuur dan een mailtje naar [email protected], onder vermelding van je naam en adres.

Na inlevering van uw treinkaartje bij de penningmeester zullen de reiskosten volledig worden vergoed.

Hopelijk kunnen we je begroeten op zaterdag de 26e.


Het bestuur der K.N.P.S.V. 2007-2008

Wij allen farmaceutenDoor 't zelfde doel vereendGaan samen in ons strevenGaan saam' in lief en leedSteeds hechter wordt de band tochDie ons reeds vroeg verbindtDank 't schoon vereen'gingslevenWaar elk zijn steun bij vindt.

Vier universiteitenTot een geheel gemaaktDat door zo vele krachtenGewis tot bloei geraaktAmsterdam, Utrecht, LeidenEn Groningen telt meeWaar 't geldt de samenstellingVan de K.N.P.S.V.

Nu zijn wij nog studentenVan alle zorgen vrijVergeten wij de toekomstEn zetten leed opzijKomt laat ons allen vierenOns jaarfeest blij tevree't Heden van ons allenDe K.N.P.S.V.

K.N.P.S.V.-LIED

D. van Os, 1910

AANKONDIGING JANUARI AV

De Stichting Verenigde Nederlandse Apotheken (VNA) stelt als

enige onafhankelijke organisatie in Nederland jonge

apothekers in staat een apotheek te verwerven om

daaruit als zelfstandig ondernemer een reëel

inkomen te verkrijgen.

Doordat VNA de financiering van een

eventuele overdracht op zich neemt,

hoeft de jonge apotheker zich niet

in ‘wurgcontracten’ te storten en kan

hij of zij onafhankelijk het bedrijf

leiden.

Om een jonge apotheker zowel een uit-

stekende farmaceutische zorgverlener als

een efficiënt manager te laten zijn, is boven-

dien een uitgekiend opleidings- en cursusplan

samengesteld.

Zorgverlener en ondernemer tegelijk?

Geïnteresseerd? Neem dan contact op met de Stichting VNA,Postbus 662, 3800 AR Amersfoort, E-mail: [email protected]

Apothekers,is uw profiel wel

scherp genoeg voor de toekomst?

Escura Apotheek zorgt ervoor.

De nieuwe formule Escura Apotheek biedt u, naast deskundige ondersteuning, alle

middelen om u op hedendaagse wijze te presenteren. Dat doet het goed bij uw

klanten, bij zorgverzekeraars, bij andere partners in de gezondheidszorg en werkt

effectief in de dagelijkse praktijk. Wat Escura voor uw apotheek kan betekenen?

Scan www.escura-apotheek.nl. Of beter: bel ons op (030) 245 25 81.

De nieuweprofessionele

formule:Escura

Apotheek

ESCURA_ADVs_210x297.indd 3 14-08-2006 14:38:07


11

Al deze vragen en nog veel meerzullen beantwoord worden op deBeroependag! Daar zal de hele dag inhet teken staan van jouw toekomst.Aan de hand van twee plenairelezingen en vier rondes workshopskom jij alles te weten over deberoepen waarin jij wellicht terechtkomt. De beroependag zalplaatsvinden op 1 maart 2008 inhet Wentgebouw op deSorbonnelaan 16 in Utrecht.

De plenaire lezingen zullen wordengegeven door Marga van Weeldenen professor Breimer. Marga vanWeelden is voorzitter van deKNMP, de beroepsvereniging voorapothekers. Zij is dagelijks bezig metde ontwikkelingen en de toekomst vanhet beroep van apotheker en hier zalzij ook haar lezing over houden.Professor Breimer is hoogleraar farmacologie aan de UniversiteitLeiden. Hij is ook onderzoeksdirecteurvan het Leiden/Amsterdam Center forDrug Research (LACDR) geweest entevens is hij erelid van de K.N.P.S.V..Zijn lezing zal gaan over de toekomst,een loopbaan en de ontwikkelingen inde farmaceutische wetenschappen.

De workshops zullen gegeven worden

door specialisten uit diverse farmaceutische werkvelden. Opmoment van schrijven hebben we al 17specialisten bereid gevonden eenworkshop te verzorgen maar hier zalhet niet bij blijven. Als deelnemer aande beroependag kun je vier workshopsuitkiezen waarvoor je dan ingeplandzal worden. Tijdens deze workshop zalde professional een presentatie gevenover zijn/haar beroep, waarom hij/zijhiervoor gekozen heeft of hoe hij/zijdaar terecht gekomen is.

Voorbeelden van workshops diegegeven worden zijn: Nucleair farmaceut, Apotheker bij de

Landmacht, Onderzoek in de industrie,Forensisch toxicoloog, Veterinaireapotheker, Apotheker werkzaam bij eenverzekeraar, Bereidingsapotheker,Onderzoeker aan de universiteit,Productieapotheker, Apotheker werkzaam bij de assistentenopleiding,Projectapotheker, een apothekerwerkzaam bij het PW, openbaarapotheker, tweede apotheker, ziekenhuisapotheker en ziekenhuisapotheker in opleiding.

Deze dag is een unieke kans om eenkijkje te nemen binnen al dezeberoepsvelden en is zeker ook

interessant voor eerste- of tweedejaars.Na afloop zal er een diner plaatsvinden waarvoor je je in kuntschrijven. Na het diner vindt er ooknog een feest plaats, wat hetK.N.P.S.Veest wordt genoemd. Op ditfeest zal de onthulling van hetLustrumcongres plaatsvinden. Dus benje hier ook zo benieuwd naar? Zorgdan dat je erbij bent!Voor het geval je uit Groningen komten 's nachts nog naar huis wilt is er eenbus geregeld die jullie allemaal weerthuis brengt. Laat dit dus geen belemmering zijn om niet naar hetfeest te komen en daardoor deonthulling te missen.

Inschrijven kan vanaf maandag 21januari via www.knpsv.nl en dekosten zijn:Beroependag + Diner + Feest €12,-Beroependag + Diner € 10,-Beroependag € 2,50

Behalve de beroependag zal erook nog de finale van het PatientCounseling Event plaatsvinden. Ditis het landelijke evenement waarbijde winnaars van de plaatselijke

voorrondes hun communicatie-vaardigheden onderwerpen aan acteurs. Zij zullenbeoordeeld worden door een strengejury en voor de winnaar wordt de reisnaar en de inschrijving op het IPSFcongres in Roemenië betaald.

Wij hopen jullie allemaal te zien op deberoependag!

Namens de Beroependagcommissie,Boris Tyndall

BEROEPENDAG 2008Vraag jij je ook af wat je allemaal kunt gaan doen na je studie?Welke beroepen er allemaal mogelijk zijn naast het alom bekendeopenbaar apotheker, ziekenhuisapotheker of onderzoeker op de universiteit? Of wil je juist weten hoe het is om een apotheek tebezitten of hoe de opleiding tot ziekenhuisapotheker eruit ziet?


12

TEKST: JASPER LODDER

De eerste dag, maandag 26 novemberwerd iedereen ontvangen. Om 17 uurzou een openingsceremonie zijn metdaaropvolgend een diner. Omdat ikeerst een aantal dagen in Lissabonvakantie had gevierd zouden wij om 17uur vertrekken met de bus vanaf hetvliegveld van Lissabon en tegen 20 uuraankomen in Albufeira. Daar zoudenwe dan alle tijd hebben om rustig teeten en ons om te kleden voor heteerste feest van die week. Op hetvliegveld bleek echter iemand zoek tezijn en nadat deze persoon teruggevon-den was konden we, met een uur ver-traging, de lange reis naar het zuidenmaken. In de bus konden we alvast ken-nis maken met andere deelnemers en algauw bleek dat het merendeel van dedeelnemers farmaceut was (en uitSlovenië kwam, maar dat terzijde).Eenmaal aangekomen bij het hotelwachtte de aangename verassing vanhet 5 minuten voor ons aangekomenKNPSV-bestuur. Alvorens aan tafel tekunnen moesten we eerst maar eensinchecken. Hoe lang kan dat duren?Betalen voor de bus, kaartje ophalengegevens controleren… kwestie vaneen paar minuten? En zeker omdat jelangs verschillende mensen moest, zoudat redelijk te doen moeten zijn. Maarnee, om de een of andere redenpresteerden sommigen het er soms 10minuten over te doen. Toen wij eindelijk

aan de ronde begonnen waren, werdgeroepen dat we snel moesten wezen,want de koks gingen afruimen. Ai, da’sdan toch even haasten. Na een record-poging lekker-en-toch-snel-eten-om-half-11-'s-Avonds moesten we gauwomkleden om de bus naar de feestlo-catie te kunnen pakken.Het openingsfeest werd gehouden ineen te dure bar in een overigens welmooi casino ergens downtownAlbufeira. Daar aangekomen was het alsnel integreren met… alleNederlanders, om wat later op deavond dan toch ook te integreren metanders denkenden. Ook al waren zeniet met velen gekomen, de Fransenwaren hier toch al meteen duidelijkaanwezig. Al met al beloofde het eenmooie week te gaan worden.

Op dinsdag was het dan toch evenlastig. Terwijl buiten de zon scheen,zaten we binnen met een deel van demensen (een ander deel - Nederlands -lag aan het zwembad) om de eerstelezingen te volgen. Achteraf bleek dittoch de best te volgen dag geweest,want alle verdere dagen waren ersteeds minder mensen en werden delezingen hoe langer hoe taaier. Deeerste lezing werd gegeven door Prof.Dr. Nigel Bax, van de universiteit vanSheffield. Hij gaf een inleiding over InterProfessional Learning. Het thema vandeze dag was dan ook 'onderwijs'. Naprof. Bax en een National Coffeebreak

waar we kennismaakten met alleandere Nederlanders die ook de kouverwisseld hadden voor het warmezuiden, was het de beurt aan prof. IanBates over lifelong learning en dan metname de voordelen van e-learning. Natuurlijk waren deze dag wel meerlezingen, maar ja, het zwembad lonktetoch ook wel…'s Avonds na het eten werd het tijd omweer eens verder te integreren met demensen die eerder op de dag ontmoetwaren. Later die avond was er een themafeest in discotheek 'Kiss', dus washet een goed excuus om elkaarsdrankspelletjes te leren kennen. Al gauwwerd duidelijk dat er een deel van dedeelnemers strikte symposiumbezoekerszouden worden en een ander deel feest-beesten. Tijdens het themafeest 1001nacht werd wederom weer eensduidelijk dat ze in het buitenland nogveel moeten leren over wat verkledeninhoudt, want bijna iedereen wasunderdressed. Helaas vertrokken veelmensen al vroeg van dit feest, dus werdhet eigenlijk te vroeg al tijd om terug tegaan. Onderweg kon Emilie het natu-urlijk niet laten een kapitein Buf foto temaken, want ja je moet toch wat inalBUFeira. Woensdag stond in het teken vanethiek. Ik had me voorgenomen omvoor de lunch nog een ´parallel ses-sion´ bij te wonen over euthanasie enpalliatieve zorg, maar helaas was devrouw die de discussie zou voeren ver-

VERSLAG VAN HET WORLD HEALTHCARE STUDENTS’ SYMPOSIUM TE ALBUFEIRA, PORTUGAL, GEHOUDEN VAN 26 NOVEMBER - 1DECEMBER 2007

WORLD HSS 2007, PORTUGAL26 november 2007 begon in het hotel Montechoro in Albufeira(Portugal) een symposium voor studenten van allerlei medische oplei-dingen uit de hele wereld. Het WHSS (World Healthcare Students'Symposium). In Albufeira verzamelden zich tegen de 350 studentenFarmacie, geneeskunde, verpleegkunde en een enkele 'health techno-logy'. Het thema van het symposium was 'Different Roles, One Goal'.


13

hinderd en werd deze sessie afgelast.Jammer, want dat had best een interes-sante lezing kunnen worden. ´s Middags werd een sightseeinggehouden door het oude centrum vanAlbufeira. Er werd begonnen bij hetgemeentehuis waar een busje van eenanti-AIDS team van de Portugese over-heid stond. De jonge dame vertelde heteen en ander over het vóórkomen envoorkomen van SOA's in Portugal enhoe de Portugese overheid via dieteams daarmee omgaat. In het busjewas een klein lab ingericht waar je meteen paar testjes binnen 5 minuten konweten of je een SOA had. Na in eenlange stoet door deze bus getrokken tehebben (ondertussen nog een groenantiAIDS armbandje meegenomen)liepen we verder richting de zee.Albufeira ligt immers aan de AtlantischeOceaan. Daar stonden we een minuutof 10 en toen begon de groep zichineens naar beneden te begeven, rich-ting oude stad. Daar werd op een grootplein (met Nederlandse kroegen om dehoek) marsepein en wat te drinkenuitgedeeld. Toen iedereen voorzien wasbegaven we ons via kleine straatjesweer dichter richting zee. Bij de zeeaangekomen bleek dat een zandkunste-naar enthousiast bezig was geweest eneen aantal sculpturen had gemaakt.Vervolgens maakten we het rondje afom uiteindelijk met een kindertrein terugte rijden naar het hotel. Achteraf bleekdat er ook nog gidsen bij de rondleidingwaren geweest. Kan wel, maar ik heb zeniet gezien of gehoord.

Het thema van het feest deze avond wasGroovy Portugal. Het waren dus vooralde Portugezen die zich deze avond vanhun beste kant lieten zien. Onderwegnaar het feest belandden Boris en ik ineen bar waar Boris die vakantie wasgeweest. Dat vond de barman zo leuk

(of misschien gewoon omdat er ein-delijk weer eens klanten waren) het onsin ieder geval een gratis shot opleverde.Met goed gevulde maag trokken weverder. Ook op dit feest kon weer uitge-breid geïntegreerd worden. Aan heteinde van de avond zat ik met 3Portugese studentes in de auto onder-weg naar de Mc Donalds. Filipa (zoheette een van hun) had namelijkhonger gekregen en wilde persé naarde McDonalds voor een Big Mac. Datleverde ons een zoektocht van een halfuur op en eindelijk bij die grote gele Maangekomen bleek dat ze dicht waren.Gek hè om 5 uur 's ochtends. De wegterug naar het hotel duurde vervolgensmaar 5 minuten (onderweg nog defeestlocatie passerend).

De donderdag stond in het teken vanPublic Health. Niet daarom, maarondanks dat, lagen we voor een grootdeel van de dag aan het strand. Zovaak ben je immers niet in de gelegen-heid om eind november nog een duik inde zee te nemen en bij 22 graden ophet strand te liggen. 's Middags gingenwe toch maar terug naar het hotel omnog iets van het symposium mee te krij-gen. Daar gaf de Ierse MargaretMurphy een indrukwekkend verhaalover haar zoon. Haar zoon wasnamelijk overleden door een cascadevan medische fouten. Haar zoon was22 toen hij overleed.

Die avond was de internation evening.Dé avond waarbij ieder land zich vanzijn beste kant laat zien. Dit komt eigen-lijk gewoon neer op laten zien hoe gekje bent en wat voor sterke drank jouwland allemaal voortbrengt. Kampioenenvan de avond waren zeker deTaiwanezen met hun bergwater van60%. Ook al waren de Nederlandersniet de grootste groep, ze wisten wel de

meest prominente plaats te claimen. Deinternationale avond werd een grootgekkenhuis. Vooral de Fransen namendit vrij letterlijk en deden hun dansje(wat overigens al heel het symposiumeen hit was) voor de verandering eenszónder al te veel om het lijf. Daarschrokken sommige mensen toch weleven van.

Vrijdag was al weer de laatste sympo-siumdag. Toch maar weer tijd om eenlezing mee te pikken. Dit keer vanStephen Chapman, die een lezingkwam geven over evidence based medi-cine. Na hem vertelde een Amerikaanseover het gezondheidsstelsel in de VS envooral welke problemen ze daarbijtegenkwam.

Omdat dit dan toch de laatste echtedag was moest de week in stijl wordenafgesloten. En hoe kun je dat beterdoen dan met een gala? Ook hier goldweer eens, iedereen underdressed,behalve wij Nederlanders. Tijdens hetgaladiner werd ook maar begonnenmet de veiling. Ieder land kon biedenop artikelen van andere landen. Helaasgingen de mooie KNPSV truien endassen voor veel minder onder dehamer dan ze waard waren, maargoed. Het bestuur van de KNPSV wisteen Faluche te bemachtigen in de bie-dingstrijd. Na dit (wel lange) top dinerwerd het tijd voor echt feest. Eerstwilden we bij een paar Noren indrinken,maar omdat we daar na 5 minuten alweggestuurd werden door het hotel,gingen we maar de stad in. Bijterugkomst 's ochtends in het hotelwaren er al veel mensen aan hetuitchecken. Ik ging eerst maar eenseven lekker slapen. Na een korte nacht(eigenlijk dag) was het tijd om naar Farote gaan. Terug naar Nederland. Terugde kou in. Weg van veel nieuwe vrien-den. Terug met veel mooie herinner-ingen.

VERSLAG VAN HET WORLD HEALTHCARE STUDENTS’ SYMPOSIUM TE ALBUFEIRA, PORTUGAL, GEHOUDEN VAN 26 NOVEMBER - 1DECEMBER 2007

WORLD HSS 2007, PORTUGAL


14

Beste leden der K.N.P.S.V.,

Het is al weer dan een half jaar geleden dat wij zijngeïnstalleerd als Toekomst en Opleidingsperspectievencommissie tijdens het K.N.P.S.V.-congres te Apeldoorn.In deze periode is er veel gebeurd. Onze eersteactiviteit, de Ziekenhuisfarmacie avond te Groningen, isinmiddels achter ons en was een groot succes. Een uit-gebreid verslag van deze avond is te vinden in de vorigeFolia. Ook hebben wij een nieuw lid, Lieke Geerts, aanonze commissie kunnen toevoegen. Lieke heeft haarBachelor in Leiden afgerond en volgt nu haar Master inGroningen. Zij zal de functie van commissaris gaanvervullen.

De volgende activiteit van onze commissie zal deWetenschappelijke lezing te Leiden zijn op 7 februarimet als onderwerp: Farmaceutische toepassingen.Hierbij kunnen jullie denken aan drug-targetting, genetargetting en nano-encapsulatie van geneesmiddelen.De laatste jaren is dit uitgebreid met 3D analyse (cryo-electronenmicroscopie en tomografie) op macromole-culair niveau.

Hiervoor hebben we een zeer enthousiaste sprekergevonden, namelijk Peter Frederik, onderzoeker verbon-den aan de Universiteit van Maastricht. Kortom, eeninteressante lezing over de meest recente ontwikkelin-gen op het gebied van farmaceutische toepassingen.

TOPTOEKOMST EN OPLEIDINGSPERSPECTIEVEN COMMISSIE


15

TEKST: IRMA DOGTEROMVERBURG & EMMA VELDMAN

Na een zeer geslaagde TWIN in Utrechtwas al snel weer de TWIN in Münsteraan de beurt. Met al die mooie herin-neringen nog vers in ons geheugen zouhet misschien moeilijk zijn dat vorigeweekend te overtreffen. Toch begonnenwe met volle moed aan de nieuwe reis.

Om alvast in de goede stemming tekomen, hadden vele NederlandseTWIN-ers zich in Enschede verzameldom gezamenlijk te eten in een gezelligeetcafé. Daarna wachtte ons slechts eenkorte treinreis voordat we alweer inMünster waren. Daar werden wehartelijk ontvangen met een hevigeregenbui - en ook nog een gezelligeborrel in een lokaal kroegje.

Vergezeld met een biertje en een piz-zaatje kletsten alle farmaceuten bij enmaakten we kennis met onze hosts/gas-ten. Na een paar uur besloten demeesten toch naar huis te gaan, wantwe hadden nog een druk weekend voorde boeg!

De volgende dag stond iedereen weervroeg op om de lezingen niet te missen.Hier werd ons verteld over hoe het inDuitsland gaat wat betreft de apotheeken de studie farmacie. We merkten dater hierbij een groot verschil is tussenDuitsland en Nederland en dat we veelvan elkaar hierover kunnen leren.

We zouden hierna naar de kerstmarktgaan, maar vanwege het slechte weer

werd er besloten dat we vandaag beternaar het natuurkundemuseum kondengaan. Ondanks dat natuurkunde voorfarmaceuten misschien wat saai zoukunnen klinken, was het een interes-sante expositie. Zo bevond zich in hetmuseum het grootste fossiel dat ooitgevonden is en werd ons enthousiastverteld over de prehistorie. Na al diemammoeten, Neanderthalers enfilosofieën over het universum haddenwe toch wel weer trek gekregen en gin-gen we met z'n allen naar een groot eet-café.

Om ons laatste nachtje in Münster tevieren, besloten we daar het nachtlevenonveilig te maken. De Duitse politiedacht na een poosje waarschijnlijk datwe dit letterlijk meenden: toen demeeste naar buiten kwamen zagen zijdat de hele straat vol politie stond. Een(uiteraard) onschuldige Emma werdaangehouden, terwijl de pers stond tepopelen om deze gebeurtenis vast teleggen. Desondanks was de pret nietbedorven, want we hadden met z'n alleneen gezellige avond gehad. De helegroep heeft wild staan dansen en Thanhheeft nog geleerd hoe je een Duitsmeisje moet versieren. En ze hadden erook nog alcohol.

De volgende ochtend gingen we met z'nallen (de één meer uitgeslapen dan deander) lekker luxe ontbijten op de facul-teit. We maakten nog een kleine wan-deling door de stad en daarna gingenwe met z'n allen richting de kerstmarkt.Deze markt bestond uit maar liefst vijfmarkten die allemaal dichtbij elkaar

stonden. Genoeg plaats om ons op deGlühwein, warme choco's en menigDuitse snack te storten, om vervolgensal die gezellige kraampjes te bekijken(of om nog meer te eten en te drinken!).

Helaas moest hier al snel een eind aankomen en moesten we weer afscheidvan elkaar nemen. Het was voor deNederlanders namelijk weer tijd omterug te keren naar huis. Toch wasiedereen tevreden, want we haddenweer een erg leuke en leerzame TWINachter de rug!

Tot de volgende TWIN!

GLÜHWEIN, WARME CHOCO'S EN MENIG DUITSE SNACK: TWINNEN IN DUITLAND

TWIN DEEL TWEE -MÜNSTER

Het aanvraagformulier kun jeopvragen bij het secretariaatvan het Curatorium viaPostbus 304602500 GL Den HaagTelefoon 070-37 37 240E-mail [email protected]

Onderzoek doenin het buitenland?

Het Stipendiafonds KNMP geeft je mede demogelijkheid

Het Stipendiafonds van de KNMP verleent drie keer per jaareen bijdrage aan studenten Farmacie en Biofarmacie.Jaarlijks is daarvoor 20.000,- Euro beschikbaar.

De stipendia zijn bedoeld als bijdrage in de kosten voor hetmaken van een studiereis met het doel onderzoek teverrichten in het buitenland. De studiereis moet bijdragenaan de wetenschappelijke vorming van de student en verderten voordele zijn van de Nederlandse samenleving enwetenschap.

Heb je interesse?Zie je een studiereis wel zitten én heb je een goedonderzoeksvoorstel? Dien dan een aanvraag in.Het Curatorium beoordeelt de aanvragen drie keer per jaar,in januari, juni en oktober.De aanvragen dienen bij ons binnen te zijn in de periodevoorafgaand aan het trimester waarin het onderzoek zalstarten.

De aanvragen worden beoordeeld door het Curatorium datbestaat uit;- Prof.Dr. H.W. Frijlink, (voorzitter) hoogleraar Farmacie,Universiteit van Groningen,

- Prof.Dr. P.A.G.M. de Smet, (secretaris)- Drs. J.D. van Dalen, lid en secretaris Hoofdbestuur KNMP,- B. Tyndall, studenten vertegenwoordiger Farmacie.

Aan de toekenning van een stipendium is de voorwaardeverbonden dat na de studiereis over het bijvak een kortverslag aan het Curatorium wordt gezonden.

advertentie stipendia.qxd:Advertentie werving HB 05-07-2007 17:22 Pagina 1

Sven’s Trucendoos: De Belgische Scud-raket

Geen gebruiksaanwijzing Geen lont

Geen ontsteking Geen kruit


22

Homeopathie en fytotherapie:Farmacotherapieën met toekomstHomeopathie en fytotherapie zijn farmacotherapieën met een langetraditie. Ook in de homeopathie wordt veel gebruik gemaakt van plan-taardige uitgangsmaterialen. Standaardisatie en kwaliteitsontwikkel-ing spelen de laatste decennia een belangrijke rol, zowel bij het pro-duceren van homeopathische geneesmiddelen als bij plantaardige pro-ducten en geneesmiddelen. Het grote publiek maakt weinig onder-scheid, toch zijn er wezenlijke en belangrijke verschillen. De belangrijk-ste kenmerken van beide farmacotherapieën evenals interessantwetenschappelijk onderzoek worden in dit artikel nader besproken.

TEKST: JOHAN VAN DER MOLEN & MARIEKE SCHOEMAKER & ANNELIES KLINK

Homeopathie als farma-cotherapie

Similia Similibus Curentur: gelijke methet gelijkende

Eén van de drie pijlers van dehomeopathie was al in de oudheidbekend maar is pas enkele eeuwen

geleden als systematische methodiekontwikkeld door de arts en scheikundigeSamuel Hahnemann. Hij herontdektedat een zieke genezen kan worden,door middelen die op de ziekte gelijk-ende verschijnselen oproepen (het simil-ia-beginsel). Een voorbeeld van ditgelijksoortigheidsbeginsel is koffie. Hetgebruik van grote hoeveelheden koffiekan leiden tot hoofdpijn, slapeloosheiden nervositeit. De patiënt die soort-gelijke symptomen vertoont, kangenezen worden met behulp van hethomeopathisch geneesmiddel bereid uitkoffie, Coffea D3. Deze aanpak staat haaks op die waar-voor wordt gekozen in de regulieregeneeskunde, waar een geneesmiddeleen werking heeft die tegengesteld isaan het ziekteproces en ziekteverschijn-selen vaak onderdrukt of geëlimineerd

worden (contaria-beginsel). Denk aantermen als koortswerend, pijnstillend,antidepressiva. De Griekse wijsgeerHippocrates (470 - 377 v. Chrs), grond-legger van de moderne geneeskundehanteerde al het onderscheid tussen hetcontraria-beginsel en het similia-begin-sel.

Het similiaprincipe als basis voor dewerkwijze van homeopathischegeneesmiddelen wordt ook bij diverseandere disciplines toegepast. Denk aaninentingen met een verzwakt pathogeenagens of het toepassen van een desen-sibilisatiekuur. Bij een desensibilisatie-kuur krijgen patiënten met een allergieals reguliere therapie een oplopendereeks van concentraties van hetallergeen toegediend om de allergischereactie te verminderen.

De kracht van het potentiëren

In de homeopathie worden natuurlijkeuitgangsmaterialen gebruikt, die bijinname als ruwe grondstof in staat zijnom verschijnselen van een ziekte op teroepen. Het zijn dus in de regel natuur-

lijke stoffen die, afhankelijk van dedosering, toxisch kunnen werken. Detoxische werking wordt door middel vansystematische verdunning getrans-formeerd tot de veilige specifieke home-opathische werking, waarmee de prikkeltot natuurlijke genezing kan wordengegeven. Het meest gebruikelijk zijn ver-dunningsreeksen in de verhouding van1:10 of 1:100. Het proces van intensiefverdunnen (verdunnen en krachtigschudden) wordt potentiëren genoemd.De op deze manier bereide home-opathische geneesmiddelen zijn dehomeopathische potenties.

De mens als proefdier

Om als arts doeltreffend volgens hetsimilia-principe te kunnen werken is hetvan groot belang een zo compleetmogelijk beeld te hebben van deeffecten van een homeopathischegrondstof. Welke ziekteverschijnselenkan deze grondstof oproepen? Hiervoorwordt onderzoek gedaan met gezondeproefpersonen. Deze nemen het nieuwte onderzoeken middel in en observerenalle effecten bij zichzelf, zowel puurfysiek als ook mentaal en emotioneel.

23


Dergelijke onderzoeken worden prov-ings genoemd. Het protocol voor eenproving wordt vooraf getoetst door eenmedisch ethische toetsingscommissie(METC). Van de resultaten van eenproving, de zogenaamde geneesmid-delbeelden, wordt per grondstof eenmonografie opgesteld. De mono-grafieën worden dan weer gebundeld inde diverse materia medica. Het is deuitdaging van de homeopathisch artsom na de anamnese een zo passendmogelijk geneesmiddelbeeld te vinden.Ziektebeelden met een sterke gelijkenismet het geneesmiddelbeeld zijn dansuccesvol te behandelen met eenhomeopathisch geneesmiddel, bereiduit deze grondstof.

Europese farmacopeeIn de definitie, die het College ter beo-ordeling van geneesmiddelen bij deregistratie van homeopathischegeneesmiddelen hanteert, worden tweecriteria genoemd. Eén heeft betrekkingop de bereidingswijze, het andere op deaard van de gebruikte grondstof. Eenhomeopathisch geneesmiddel isnamelijk bereid volgens een home-opathisch fabricageprocédé, datbeschreven staat in de EuropeseFarmacopee, of in een officiële door delidstaten gebruikte homeopathische far-macopee. Deze homeopathische berei-ding wordt uitgevoerd op homeopathis-che grondstoffen.

Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek Homeopathie

Artsen en apothekers kunnen nog watwantrouwend tegenover homeopathiestaan omdat het werkingsmechanismevan het homeopathische geneesmiddelafwijkt van de klassieke farmacologis-che werking. De laatste jaren is er veelwetenschappelijk onderzoek >>

Figuur 1. De basisprincipes van de homeopathie. Het gezonde menslijk lichaam (a) vertoont,na inname van een dosis van de te onderzoeken stof (b), een bepaald geneesmiddelbeeld vanklachten (c). Het linker gedeelte geeft vervolgens de homeopathische genezing weer. Een ziekte-beeld (d) waarvan de verschijnselen exact overeenkomen met het geneesmiddelbeeld (c) kanhomeopathisch behandeld worden door toediening van dit middel (b) in verdunde en geschudde(d.w.z. gepotentieerde) vorm (e). Dit leidt tot genezing en gezondheid (a). Het potentiëren vanhet homeopathische geneesmiddel wordt aangegeven door de zigzagpijl in het midden van hetbeeld.

A

B

CD

E

HOMEOPATHIE

OORSPRONG: PLANTAARDIG,DIERLIJK, MINERALEN, CHEMISCH

SIMILIA-PRINCIPE (HET GELIJKE MET HET GELIJKENDEGENEZEN)

GEPOTENTIËERDE MIDDELEN (VERDUND EN GESCHUD)

HOLISTISCHE BENADERING(TOTALE MENS)

GEEN ONDERDRUKKING VAN DEKLACHT, MAAR STIMULEERT HETZELFHERSTELLEND VERMOGEN

FYTOTHERAPIE

OORSPRONG: UITSLUITEND PLAN-TAARDIGE OORSPRONG

GEEN SIMILIA-PRINCIPE

GECONCENTREERDE EN GES-TANDAARDISEERDE EXTRACTEN

KLACHTGERICHT

ONDERDRUKT DE KLACHT; BEÏN-VLOEDT SPECIFIEKE ORGANEN

TABEL 1. VERSCHILLEN TUSSEN HOMEOPATHIE EN FYTOTHERAPIE

Homeopathie en fytotherapie:Farmacotherapieën met toekomst


24

gedaan om het fenomeen van de reac-tie op een homeopathisch middel tedoorgronden. Diverse peer-reviewedwetenschappelijke tijdschriften hebbenresultaten van fundamenteel onderzoekgepubliceerd gericht op het similia-principe en gepotentiëerde middelen.

Dr. Roel van Wijk en collega's hebbenaan de Rijksuniversiteit van Utrechtonderzoek gedaan naar het similia-principe in cellen. Bij dit onderzoek wor-den cellen in een kweekschaaltje dooreen gifstof in een stresstoestandgebracht. De cellen reageren daaropdoor bepaalde heatshock eiwitten temaken. Vervolgens wordt de verdundegifstof toegediend en is te zien dat decellen een soortgelijk patroon van dezebeschermingseiwitten maken. Echter ditpatroon is sterker naarmate de gifstofeen hogere verdunning heeft. Hethomeopathische principe van verdun-nen en schudden wordt onder andereonderzocht met sterkverdunde histami-neoplossingen. Deze hebben een zicht-baar en meetbaar effect op de degran-ulatie van basofiele cellen; dit is doordiverse laboratoria onafhankelijk beves-tigd, ook bij geautomatiseerde tellingen(Belon et al., 2003; Brown et al., 2001;Lorenz et al., 2003). Diverse natu-urkundige onderzoeksstudies hebbenmet NMR, thermoluminescentie en gasdischarge visualisatie effecten gemetenvan sterk verdunde oplossingen (Rey,2003; Bell et al., 2003).

Klinisch onderzoekHomeopathie

Ook is er veel onderzoek gedaan naarde effectiviteit van een homeopathischmiddel. Gedegen onderzoek toont aandat de homeopathische geneeswijzemeer doet dan placebo en dat deze inde praktijk van toegevoegde waarde isvoor de patiënt. Een uitgebreid overzichtvan meta-analyses en reviews naar dedoeltreffendheid van homeopathie isweergegeven in het Health TechnologyAssessment rapport (Bornhöft and v.Ammon, 2006). Dit rapport maaktonderdeel uit van de Zwitserse PEKstudie die in opdracht van de Zwitserseoverheid is uitgevoerd.

In 1991 is een meta-analyse verrichtvan wetenschappelijk onderzoek naarde effectiviteit van homeopathie(Kleijnen et al). Uit de meer dan 100klinische studies blijkt dat homeopathiewerkt. Een wetenschappelijke werk-groep ingesteld door de Europese

Commissie concludeerde in 1996 opbasis van 180 studies dat de werkingvan homeopathie op meer berust daneen placebobehandeling. Een jaar laterwerd een meta-analyse uitgevoerd engepubliceerd in the Lancet (Linde et al,1997). Van de 186 trials waren er 89geschikt voor analyse. Op basis van demeta-analyse luidde de conclusie dat deklinische effecten van homeopathie nietzijn toe te schrijven aan het placebo-effect. De kans dat homeopathie berustop het placebo-effect berust is zelfs ergklein en door Cucherat et al (2000)berekent op p = 0,00036.

In 2006 verscheen er een negatiefartikel in the Lancet. Deze meta-analysedoor Shang et al was een rechtstreeksevergelijking tussen homeopathie en reg-ulier onderzoek. Dit onderzoek kreegforse kritiek uit de wetenschappelijkewereld omdat de studie niet voldeedaan internationale kwaliteitsnormenvoor onderzoek. Zo laten Lüdtke enRutten in het Journal of ClinicalEpidemiology zien hoe de resultaten vande meta-analyse over homeopathiesterk afhangen van de geselecteerdesubgroep. Aangetoond wordt dat desubgroepanalyse waarop de conclusiein the Lancet gebaseerd is, niet gedaanhad mogen worden vanwege de hetero-geniteit van de subgroep.

Verschillende homeopathische behan-delingen blijken klinisch even efficiëntals de klassieke behandeling bij veelvoorkomende aandoeningen in deeerste lijnsgezondheidszorg (Riley et al.,2001). Onlangs is een groot interna-tionaal onderzoek gepubliceerd in deBMC waaruit blijkt dat de resultaten vaneen homeopathische behandeling bijacute bovenste luchtweginfecties enoorontsteking vergelijkbaar zijn met dievan een reguliere behandeling, zoalsantibiotica. Bij kinderen gaf de home-opathische behandeling zelfs iets snelleren beter resultaat dan de regulierebehandeling. Aan het onderzoek dedenmeer dan 1500 patiënten mee uit 7 lan-den in Europa, waaronder Nederland.De ene helft van de patiënten werd indi-vidueel behandeld met enkelvoudigehomeopathische geneesmiddelen en deandere helft met reguliere geneesmid-delen. De meest voorkomende infectieswaren middenoorontsteking bij kinderenen keelontsteking en bronchitis bij vol-wassenen. Na 14 dagen was 86.9%van de patiënten die met homeopathiewaren behandeld sterk verbeterd ofgenezen. In de regulier behandelde

groep was het percentage van de verbe-terde patiënten vergelijkbaar, namelijk86%. Ook na correctie van de ver-schillen tussen beide patiëntengroepenwaren de uitkomsten van de home-opathische en reguliere behandelinghetzelfde. Uit de resultaten van de studiena 7 dagen blijkt dat homeopathie ietssneller werkt dan een reguliere behan-deling en dat kinderen beter op home-opathie reageren in vergelijking metreguliere behandeling dan volwasse-

Ginkgo biloba

25


nen. De meest voorgeschreven home-opathische geneesmiddelen waren bel-ladonna, hepar sulphuris, pulsatilla enbryonia. De meest toegepaste regulieregeneesmiddelen waren antibiotica,neussprays en pijnstillers.

Fytotherapie als farmacotherapie

Fytotherapie wordt veelal gezien alsplantaardig, natuurlijk, gezond en (dus)

veilig: "baat het niet dan schaadt hetook niet" is hierbij het idee. Maar wat isfytotherapie? Fytoherapeutica zijn(genees-)middelen die als actieveingrediënten uitsluitend planten, delenvan planten of plantmaterialen of com-binaties daarvan bevatten, in ruwe ofbewerkte staat. Plantensappen, vette-en/of etherische oliën vallen wel onderdeze definitie, maar chemischgedefinieerde geïsoleerde zuivere natu-urstoffen (zoals rutine of aescine) niet.Een fytotherapeuticum bestaat dus uiteen plantaardig extract.De werkzame stoffen verschillen perplant. De stoffen die (mede-)verantwo-ordelijk zijn voor de werking van hetplantenextract zijn van oorsprong veelalstoffen die de plant gebruikt alsonderdeel van zijn overlevingsstrategie,bijvoorbeeld toxische stoffen zoals ter-penoiden om vraat te voorkomen. Eenvoorbeeld van een terpenoid is digitox-ine uit Vingerhoedskruid. Een chemischgemodificeerde vorm hiervan is terug tevinden in het geneesmiddel Digoxine(indicatie hartritmestoornissen). In dereguliere geneeskunde zijn verschillendegeneesmiddelen te vinden waarvoorgebruik is gemaakt van stoffen dieafkomstig zijn van planten, denkbijvoorbeeld aan galanthamine uit hetsneeuwklokje (Galantamine) of sali-cylzuur uit de wilgenbast (ASCAL).

Kwaliteitsbewaking en veiligheid

Het verschil tussen een chemischgemodificeerde vorm en een plantenex-tract is dat een extract meerdereplantenstoffen bevat in plaats van éénwerkzame stof. Dat betekent dat nietautomatisch alle extracten met elkaarvergeleken kunnen worden. Het iseigenlijk te vergelijken met wijn; eentafelwijn is ook niet vergelijkbaar meteen grand cru. De kwaliteit wordt ondermeer bepaald door de bodem, het kli-maat, aantal zonuren, het genetischeprofiel van de plant en de uiteindelijkeverwerkingen van de plant. Indien nodigworden verschillende persingen metelkaar gemengd om tot een constantekwaliteit te komen. Bij het tot standkomen van een fytotherapeuticum wor-den met behulp van assays en chro-matografie de aanwezigheid en de con-centratie van vastgestelde "merkerstof-fen" bepaald. Vervolgens kan het extractdan gestandaardiseerd worden op diemerkerstoffen, om op die manier eencontante kwaliteit van het extract tewaarborgen. Merkerstoffen zijn veelal

stoffen die medebetrokken zijn bij deeffectiviteit van het extract.

Verschillen in concentraties vanwerkzame stoffen, kwaliteit, ofkwaliteitscontroles betekenen dat deeffectiviteit al na gelang kan variëren.Hoewel veel informatie ten aanzien vanuiterlijke verschijningsvorm, samen-stelling en zuiverheid kan terug gevon-den worden in de Pharmacopee, wordtniet elk extract gestandaardiseerd of uit-gebreid klinisch onderzocht. Een goedekwaliteitsbewaking is daarom wel vanbelang; plantaardig is niet per definitiegelijk aan veilig. Een bekend voorbeeldis het sterrenmix incident in 2001. Eenaantal mensen werden behoorlijk ziekna het consumeren van sterrenmix thee.Wat was de oorzaak? Een verwisselingvan een van de grondstoffen met eentoxische variant, die qua uiterlijk eengrote overeenkomst had.

Naast de bewaking van kwaliteit is ookdie van de veiligheid van belang. Insommige gevallen kan een fytothera-peuticum niet gecombineerd wordenmet bepaalde andere geneesmiddelen,bijvoorbeeld omdat beide middelendezelfde fysiologische werking hebben,waardoor er een te groot effect verkre-gen wordt, bijvoorbeeld een antis-tollingseffect. Ook kan er sprake zijnvan interactie tussen de geneesmidde-len op het niveau van de leverenzymen.Bekende voorbeelden van plantaardigemiddelen die de leverenzymen beïnvloe-den zijn knoflook, ananas, en sint jan-skruid. Er kan gesteld worden dat dekwaliteit, het gebruik en de dosering netals bij reguliere middelen van belangzijn voor het verkrijgen van effectiviteiten veiligheid.

Registratie van fytotherapeutica

Sinds 2004 is er een regeling voor deregistratie van traditionele plantaardigegeneesmiddelen. De wettelijke toets-ingscriteria die het College terBeoordeling van Geneesmiddelen(CBG) hanteert voor de registratie vankruidengeneesmiddelen zijn kwaliteit,werkzaamheid en veiligheid. Voor dewerkzaamheid wordt er een uitzonder-ing gemaakt voor kruidengeneesmidde-len met een lange traditie in deEuropese Unie: de zogenaamde tradi-tionele kruidengeneesmiddelen. Bijdeze producten wordt de werkzaamheidniet getoetst. Registratie als geneesmid-del geschiedt op basis van hun >>

Ginkgo biloba


26

langdurig gebruik. Bestaat een toepass-ing van een kruidenpreparaat langerdan 30 jaar, waarvan 15 jaar binnen deEU dan valt het volgens het CBG in decategorie traditionele kruidenge-neesmiddelen. Traditionele kruidenge-neesmiddelen mogen enkel aanbevolenworden bij aandoeningen waarvoorgeen arts nodig is om de diagnose testellen, de behandeling voor te schrijvenof te controleren. Met andere woorden:alleen OTC (Over-The-Counter) indi-caties zijn toegestaan.

Fytotherapie: markt en onderzoekDe fytotherapie vormt een lucratievemarkt. Hoewel er in de regulieregeneeskunde nog aarzelend gekekenwordt naar de kruidengeneesmiddelenlijkt de consument al overtuigd te zijn.Zo werd er in Nederland voor bijna 1,5miljoen euro per jaar omgezet aan sintjanskruid producten en meer dan 3miljoen aan knoflookpreparaten.Momenteel wordt er wordt veel onder-zoek gedaan naar zowel de werk-ingsmechanismen als de effectiviteit vanfytotherapie. Sint janskruid (Hypericumperforatum) is hier een mooi voorbeeldvan.

Hypericum: werkingsmechanismeDe extracten van hypericum wordengebruikt voor de behandeling van neer-slachtigheid of depressies. Inmiddels isbekend dat hypericum een breed spec-trum neurotransmitter re-uptakeinhibitor is (voor serotonine, noradrena-line en dopamine). Verschillende com-ponenten uit het extract grijpen aan opverschillende receptoren. In vitro onder-zoek heeft laten zien dat sint jan-skruidextracten hoge affiniteit heeft voorbijvoorbeeld de GABA- , serotonine-,glutamaat-, benzodiazepinereceptorenen MAO-A en MAO-B. Ook in verschil-lende diermodellen voor depressie (o.a.rat Forced Swimming Test) is de effec-tiviteit van sint janskruid aangetoond(Müller, 2003; Butterweck, 2003).

Hypericum: klinische studiesEr zijn verschillende hypericum midde-len verkrijgbaar van verschillendkwaliteitsniveau. Het hypericum extractWS®5570, is gestandaardiseerd ophypericine (0.36-0.84 mg) en hyper-forine (mininaal 9 mg). Uit verschillendedubbelblind gerandomiseerde placebogecontroleerde studies blijkt dat de con-centratie werkzame stoffen zoals inWS®5570 aanwezig, veilig en effectiefzijn bij de behandeling van depressie

(Kasper et al., 2006; Lecrubier et al.,2002; Kalb et al., 2001; Laakman etal., 1998).

In de meta-analyse van Röder et al.(2004) over 34 gerandomiseerdedubbelblinde studies, werd het effectvan hypericum vergeleken met dat vanplacebo of synthetische antidepressiva.Hypericum was significant effectieverdan placebo en even effectief als desynthetische antidepressiva. Indien eralleen gekeken werd naar de lichte totmatige depressie, bleek hypericumduidelijk superieur aan de synthetischeantidepressiva. Vergeleken met de TCA-groep, hadden significant minderpatiënten met sint janskruid last vanbijwerkingen. Uit een gerandomiseerdedubbelblinde studie van Szegedi et al.(2005) bleek dat het extract WS®5570even effectief is als paroxetine bij debehandeling van matige tot ernstigedepressie en daarnaast beter verdragenwerd. De effectiviteit van het extractbleek gelijk aan het gebruik van parox-etine. In een gerandomiseerde follow upvan de Szegedy-studie bleek datWS®5570 en paroxetine even effectiefwaren in het voorkomen van een terug-val tijdens een voortgezette behandeling(Kasper et al. 2005).

Van Hypericum extracten is bekend datzij het lever enzym CYP 3A4 en het Pgp-transportereiwit kan beïnvloeden(Madabushi et al., 2006). Vooral deinductie van 3A4 is van belang indien ergelijktijdig andere medicatie wordttoegepast, die door dit enzymgemetaboliseerd wordt. Toch is hethypericumgebruik niet per definitiegevaarlijk. Gebaseerd op 269 miljoenop de markt gebrachte daily dosis (dd)van het WS-extract tussen 1993 en2003, werd er slechts 1 adverse drugreaction gemeld per 2.5 miljoen dd. Deincidentie van een neveneffect is 10keer lager dan gerapporteerd voor syn-thetische antidepressiva (Schulz, 2005).

Ginkgo bilobaIn de schappen van de drogisterij zijnveel verschillende Ginkgo bilobaextracten te vinden met verschillendeindicaties zoals 'verminderen van ouder-domsklachten', 'bij concentratiestoor-nissen', en 'verbetert de doorbloeding'.Het wetenschappelijke bewijs van hetgestandaardiseerde Ginkgo bilobaextract EGb®761* is van dien aard dathet CBG dit in Nederland geregistreerdheeft als receptplichtig geneesmiddelvoor de indicatie perifeer arterieel

vaatlijden (PAV), ook wel 'etalagebenen'genoemd. *EGb®761 is gestandaardis-eerd op 9,6 mg ginkgoflavonglycosidenen 2,4 mg terpeenlactonen.

Bovenstaande laat zien dat met de mod-erne onderzoeksmethoden de werk-ingsmechanismen en de effectiviteit vanplantenextracten goed onderzocht kun-nen worden. Een mooi overzicht hiervanis bijvoorbeeld terug te vinden in deESCOP: European Scientific

Hypericum perforatum

27


Cooperative on Phytotherapy. InNederland houdt de Nederlandsevereniging voor fytotherapie (NVF;www.fyto.nl) zich bezig met onderzoeken informatie op het gebied vanfytotherapie.

Algemene conclusies home-opathie en fytotherapie

Het ligt voor de hand om aan te nemendat sinds de mensheid bestaat zij

gebruik heeft gemaakt van plantaardigegeneesmiddelen, de fytotherapie.Onderzoek op verschillende niveausgeeft ons informatie over werk-ingsmechanisme en de effectiviteit, hier-mee de basis leggend voor hetvoortbestaan van de fytotherapie indeze moderne tijd. Ook de home-opathie heeft haar stoffige imago ver-loren en staat weer volop in de belang-stelling. Ondanks het nog niet volledigopgehelderde werkingsmechanisme, isduidelijk dat er niet meer gesprokenmag worden over 'inert water'. In ver-schillende grote klinische studies is deeffectiviteit en de veiligheid van home-opathische geneeswijzen bevestigd. ||

De auteurs zijn werkzaam bij de afdelingScientific Affairs van VSM b.v.

Referenties

www.escop.comwww.fyto.nlBell IR, Lewis DA et al. Gas discharge visualisationevauation of utramolecular doses of homeopathicmedicines under blinded, controlled conditions. JAltern Comp Med 2003;9:25-38.Belon P, Cumps J et al. Inhibition of humanbasophil degranulation by successive histaminedilutions: results of a European Multi-centre trial.Inflammation Research 1999;48 (suppl. 1): S17-S18.Bornhöft G and v. Ammon K. Ubersicht über sys-tematische Reviews zur klinischen Wirksamkeit derhomöopathie. Hoofdstuk 9 van: Bornhöft G andMatthiessen PF. Homöopathie in derKrankenversorgung - Wirksamkeit, Nutzen,Sicherheit und Wirtschaftlichkeit. Verlag fürAkademische Schriften, Frankfurt am Main, 2006. Brown V, and Ennis M. Flow-cytometric analysis ofbasophil activation: inhibition by histamine at con-ventional and homeopathich concentrations.Inflammation Research 2001;509:suppl. 2: S47-48.Butterweck V. Mechanism of action of St Johns'swort in depression. CNS Drugs 2003;(17)8:539-562. Cucherat M, Haugh M, Gooch M, and Boissel J.Evidence of clinical efficacy of homeopathy - Ameta-analysis of clinical trials. Eur J ClinPharmacol 2000 ;56:27-33.Haidvogl M, Riley D, Heger M, Brien S, Jong M,Fischer M, Lewith G, Jansen G, Thurneysen A.Homeopathic and Conventional Treatment forAcute Respiratory and Ear Complaints: AComparative Study on Outcome in the PrimaryCare Setting. BMC Complementary andAlternative Medicine 2007;7:7.Kalb R., Trautmann-Sponsel D., and Kieser M.Efficacy and tolerability of hypericum extract WS5572 versus placebo in mildly to moderatelydepressed patients. Pharmacopsych 2001;34:96-103. Kasper S., Anghelescu A-G., Szegedi A., DienelA., and Kieser M. Superior efficacy of St John'swort extract WS®5570 compared to placebo inpatients with major depression: a randomiseddouble-blind, placebo-controlled, Multi-centertrial. BMC Medicine 2006;4:14.Kasper S., Dienel A., and Kieser M. Hypericumextract WS 5570 in continuation treatment ofrecurrent depression. Poster Kongressband

Phytopharmaka Phythother 2005;S22.Kleijnen J, Knipschild P, and ter Riet G. Clinical tri-als of homeopathy British Medical Journal1991;302:316-323. Laakman G., Schüle C., Baghai T., and Kieser M.St. John´s wort in mild to moderate depression:The relevance of hyperforin for the clinical effica-cy. Pharmacopsych 1998;31(suppl):54-59.Lecrubier Y., Clerc G., Didi R., and Kieser M.Efficacy of St John´s wort extract WS 5570 inmajor depression: A double-blind placebo-con-trolled trial. Am J Psych 2002;159:1361-1366.Linde K, Clausius N, Ramirez G, Melchart D, EitelF, Hedges L, and Jonas W. Are the clinical effectsof homoeopathy Placebo effects? - A meta-analy-sis of Placebo-controlled trials. The Lancet1997;350:834-843. Lorenz I et al. Sensitive flow cytokmetric method totest basophil activation influenced by homeo-pathich histamine dilution. ForschKomplemntärmedizin 2003;10:316-324.Lüdtke R, Rutten ALB. 2007. The conclusions ofthe effectiveness of homeopathy highly depend onthe set of analysed trials. Journal of ClinicalEpidemiology. In press.Madabushi R., Frank B., Drewelow B., DerendorfH., Butterweck V. Hyperforin in St. John's wort druginteractions. Eur.J Clin. Pharmacol. 2006;62:225-233.Müller WE. Current St john's wort research frommode of action to clinical efficacy.Pharmacological Research 2003;47:101-109.Rey L. Thermoluminescence of ulthra-high dilu-tions of lithium chloride and sodium chloride.Physica A 2003; 232:67-74.Righetti M, Baumgartner S, and v. Ammon K.Forschung und Forschungsproblematik derHomöopathie (präklinisch und klinisch).Hoofdstuk 4 uit: Bornhöft G and Matthiessen PF.2006. Homöopathie in der Krankenversorgung -Wirksamkeit, Nutzen, Sicherheit undWirtschaftlichkeit. Verlag für AkademischeSchriften, Frankfurt am Main, 2006. Riley D, et al. Homeopathy and conventionalmedicine: an outcomes study comparing effective-ness in a primary care setting. J AlternComplement Med 2001; 7:149-159.Röder C., Schaefer M., and Leucht S. Meta-analyse zu Wirksamkeit und verträglichkeit derbehandlung der leichten und mittelsweren depres-sion mit johanniskraut. Fortschr Neurol Psychiat2004;72:330-343.Schulz V. Safety of St John's Wort extract comparedto synthetic antidepressants. Phytomed2005.07.005 Shang A et al. Are the clinical effects ofhomoeopathy placebo effects? Comparative studyof placebo-controlled trials of homoeopathy andallopathy. The Lancet 2005;vol 366. Szegedi A., Kohnen R., Dienel A., and Kieser M.Acute treatment of moderate to severe depressionwith ypericum extract WS 5570 (St John's wort):randomized controlled double blind non-inferiori-ty trial versus paroxetine. Brit Med J 2005 Mar5;330(7490):503.Vandenbroucke JP. Gezondheidsraadlezing 30september 1999. Hoe wordt medische kennisgemaakt? Gezondheidsraad 1999.Wiegant FAC, Spieker N, and van Wijk R. Stressor-specific enhancement of hsp induction by lowdoses of stressors in conditions of self-and cross-sensitization. Toxicology 1998;127:107-119.Wiegant FAC, Souren JEM, van Rijn J, van Wijk R.Stressor-specific induction of heat shock proteinsin rat hepatoma cells. Toxicoloy 1994;94(94):143-159.



28

Niet geregistreerd, wel aanbevolen?

Fytotherapie in de open-bare apotheekNaast de basisbehoefte aan reguliere gezondheidszorg, groeit devraag naar alternatieve geneeswijzen. De apotheker streeft een goedefarmaceutische zorg na. Echter als het op fytotherapie aankomt, wor-den middelen veelal klakkeloos afgeleverd. In dit artikel komt aan deorde of de huidige gang van zaken farmaceutisch verantwoord is.Overwegingen die hierbij een rol spelen, zijn vermeld in de vorm vanvragen en stellingen. Voorts zal dit artikel enkele aspecten van defytotherapie behandelen zoals de registratierichtlijnen, het onderzoek,de reclame en de rol die de openbare apotheek bij de voorlichting kanspelen. Ook volgt een bespreking van drie veel verkochte middelen.

TEKST: REIN BOS & OLIVER KAYSER

Fytofarmaca worden gedefinieerdals geneesmiddelen van plant-aardige oorsprong. Het zijn

planten, delen van planten en daaruitbereide extracten, tincturen, destillatenof perssappen die een bestanddeel vor-men van een farmaceutisch preparaat.Belangrijk bij deze preparaten is dat erzowel farmacologisch werkzamebestanddelen als bestanddelen zonderreeds bekende biologische activiteit inaanwezig zijn. Aan deze niet-actievebestanddelen worden effectentoegeschreven, zoals het bevorderenvan de opname uit het maag-darmkanaal en het beïnvloeden van far-macodynamische en farmacokinetischeeigenschappen van de werkzamebestanddelen[1].

Het fytotherapeutisch formularium ver-

schaft voor enige plantaardigegeneesmiddelen een handleiding overde kwaliteit, het afleveren en hettoepassen van plantaardige geneesmid-delen in de vorm van monografieën vande betreffende simplicia [2]. Veelfytotherapeutica zijn in de loop der tijdonderzocht op de werkzameinhoudsstoffen. De vooruitgang in dechemie heeft een duidelijk stempelgedrukt op de ontwikkeling van velegeneesmiddelen. De aldus ontwikkelde,al dan niet (semi)synthetische, preparat-en vallen niet onder de categoriefytotherapeutica. Het bekendste 'productof natural origin' is morfine uit Papaversomniferum. De hedendaagse therapiebij de bestrijding van ernstige pijn berustnog steeds op morfine en daarvanafgeleide preparaten[3]. Zo hebben ookde kininederivaten uit de kinabast

(Cinchona succirubra) [4], coffeïne uitkoffie (Coffea arabica) [5], digoxine uithet vingerhoedskruid (Digitalis lanata)[6] en meer recent dronabinol uit mari-huana (Cannabis sativa) [7] en taxoïdenuit Taxus brevifolia [8,9] hun werk-zaamheid onomstotelijk bewezen.Duidelijk blijkt dat vele van de hedenten dage gebruikte geneesmiddelendirect of indirect van planten afkomstigzijn en als allopathie worden bestem-peld[10]. Ondanks het feit dat velefytotherapeutica terrein verliezen aan(semi)-synthetische concurrenten,komen andere weer ruimschoots onderde aandacht van wetenschappers.Daarmee blijven planten bijdragen aande ontwikkeling van nieuwe en beteregeneesmiddelen, vaak vanuit de ethno-farmacologie.

29


Farmacognosie

Farmacognosie is een tak van de farma-ceutische wetenschap die zich intensiefbezighoudt met onderzoek naar dewerking van medicinale planten. Binnendit fundamentele onderzoek wordtgetracht het aangrijpingspunt van deverbindingen uit planten te verklaren. Erwordt op diverse disciplines onderzoekverricht, zoals naar de fytochemische,microscopische, ethnofarmaceutische,farmacologische, toxicologische en klin-ische aspecten van deze biogene,potentiële geneesmiddelen. Ookbiosynthese, isolatie, structuurophelder-ing en analyse worden hierbijbetrokken[11].

Registratie fytotherapeutica

Producenten van vele fytotherapeuticabestempelen hun preparaten als home-opathisch geneesmiddel. Hierdoorvallen deze middelen direct onder het'Besluit homeopathische farmaceutischeproducten' van de Wet op deGeneesmiddelenvoorziening. Hierinwordt gesteld dat een registratiebeleid,zoals van toepassing op allopathischegeneesmiddelen, niet zinvol vantoepassing kan zijn op homeopathischefarmaceutische producten en dat deregistratie van die producten uit eenoogpunt van volksgezondheid ook nietnodig wordt geacht.[12] De werk-ingsmechanismen achter fytotherapeuti-ca zullen hoogstwaarschijnlijk andersdoen vermoeden.In Europees verband wordt gewerkt aaneen specifieke erkenningsregeling voorfytotherapeutica, waarbij de European

Scientific Cooperative on Phytotherapy(ESCOP) een belangrijke rol speelt. DeESCOP heeft inmiddels tientallen mono-grafieën voor planten en delen daarvanvoorbereid.In Nederland wordt er gewerkt aan eenadvies voor een registratiebeleid tenaanzien van fytotherapie voor hetCollege ter Beoordeling van deGeneesmiddelen. Dit gebeurt door deCommissie Toetsing Fytotherapeutica(CTF). De activiteiten van de CTF wor-den gesteund door de Hoofdinspectievoor de Gezondheidszorg. Bij eeneventuele registratieregeling zal de vei-ligheid van het preparaat voorop staan,gevolgd door een mogelijk oordeelomtrent de effectiviteit van het fytothera-peuticum.[14] Waarschijnlijk zullen deactiviteiten van ESCOP en CTF in detoekomst tot een geïntegreerd regis-tratiebeleid op Europees niveau leiden.Meeste fytotherapeutica voldoen nietaan de strenge eisen die worden gesteldvoor de registratie van geneesmiddelenin de EU. Redenen zijn verschillenderegelgeving in EU landen die van landtot land anders is. Binnen de EU werdenin de afgelopen jaren richtlijnengedefinieerd (harmonisatie), dieEuropese normen betreffende kwaliteit,veiligheid en werkzaamheid verplichtmaken. Sinds 2004 is een implemen-tatie van een EU besluit dat kruidenpro-dukten zodat fytogeneesmiddelen nuaan de strenge eisen van gewonegeneesmiddelen moeten voldoen.

Reclame

Voor fytotherapie wordt letterlijk op veel-belovende wijze reclame gemaakt. Deze

natuurlijke middelen worden vaak dehemel in geprezen met slogans als 'baathet niet, dan schaadt het niet'.Opmerkelijk, want de meeste fytothera-peutica zijn niet zo ongevaarlijk als datze worden aangeprezen. Niet voor nietsstaat in de meeste Europese landen inde bijsluiter van Echinacea-preparatenvermeld dat deze niet langer dan achtweken gebruikt dienen te worden; inNederland is dit niet het geval [15].Ook overgevoeligheidsverschijnselenworden bij diverse fytotherapeutica fre-quent gemeld. Met slogans als de hier-voor genoemde wordt de gebruikerdoor de producent op een verkeerdspoor gezet[16 ;17]. Ruim 70% van deopenbare apotheken heeft diversefytotherapeutische preparaten in haarstandaardsortiment. Dit moet conse-quenties hebben voor de farmaceu-tische praktijk. Met het oog op een ver-antwoorde zorgverlening zal deapotheker goede en verantwoordeadviezen moeten kunnen geven over deaangeboden middelen.

Enkele preparaten

Er volgen drie beschrijvingen van veelvoorgeschreven en OTC-verkochtefytotherapeutica. Omdat gedegen klin-ische studies ontbreken en er geen een-duidigheid bestaat omtrent de werk-zaamheid van de bestanddelen, hebbendeze beschrijvingen een wat anderkarakter dan die van geregistreerdegeneesmiddelen. De beschikbare stud-ies laten zich vaak moeilijk vertalen naarde beschikbare preparaten. >>

Niet geregistreerd, wel aanbevolen?

Fytotherapie in de open-bare apotheek


30

Ginkgo biloba

Het toepassingsgebied voor ginkgo-bilobaextract EGb 761 omvat klachtendie verband houden met doorbloed-ingsstoornissen, zowel perifeer als cen-traal.[18,19,20,21]

FarmacologieHet ginkgobladextract EGb 761 is ge-standaardiseerd op 24% ginkgoflavon-glycosiden en 6% ginkgoterpeenlac-tonen. Deze inhoudsstoffen worden ver-antwoordelijk gehouden voor het far-macologische effect. De farmacolo-gische eigenschappen van dezeinhoudsstoffen omvatten het wegvangenvan vrije radicalen, het platelet-activa-ting factor (PAF)-antagonisme, het ver-hogen van de tolerantie van de weefselsvoor hypoxie en ischemie, hetbevorderen van de doorbloeding vande weefsels, het verbeteren van de stro-mingseigenschappen van het bloed enhet verminderen van oedeemvor-ming.[20 ;22]

Klinisch onderzoekUit onderzoek blijkt een mogelijk posi-tief effect van Ginkgo biloba bij de ziek-te van Alzheimer. De werking vanginkgobladextract EGb 761 is onderandere aangetoond in een dubbelblind,gerandomiseerd, placebogecontroleerdonderzoek. Hierbij werden 309 patiën-ten die aan matig tot ernstige dementieleden met een 'intention to treat' inge-sloten. Na 52 weken bleven 202patiënten over doordat een aantalpatiënten niet meer voldeed aan deinsluitingscriteria. Resultaten werdenvolgens Alzheimer's Disease AssessmentScale-Cognitive subscale (ADAS-Cog),Geriatric Evaluation by Relative's RatingInstrument (GERRI) en Clinical GlobalImpression of Change (CGIC) be-oordeeld. Behandeling met 120 mgginkgobladextract EGb 761 per dag,leverde een verbetering op volgens deADAS-Cog-score bij de behandeldegroep van 27% versus 14% bij de place-bogroep; bij GERRI werd 37% verbete-ring geconstateerd versus 23% bij deplacebogroep. Geen verschil werdwaargenomen bij de CGIC. Gedurendedeze trial werden geen noemenswaar-dige bijwerkingen waargenomen.Positieve resultaten werden waar-genomen bij de behandelde patiëntenen bevestigd door de behandelaars. Devooruitgang moet echter niet wordenoverschat, ook omdat dat de CGICgeen verschillen tussen de betrokkenpatiëntengroepen toonde.[23] Echter bij

vergelijking van de behandelingen bijneurodegeneratieve aandoeningenzoals Alzheimer, bleken cholinesterase-remmers twee maal zo effectief te zijndan de therapie met ginkgobladextractEGb 761.[24]

Geregistreerd preparaatDe geregistreerde indicatie van hetmerkpreparaat Tavonin® is perifereocclusieve vaatziekte (claudicatio inter-mittens) bij patiënten die niet of onvol-doende hebben gereageerd op loop-oefeningen of deze niet hebben kunnenondergaan. De dosering van ditpreparaat bedraagt drie maal daags 40mg in tabletvorm.

BijwerkingenDe volgende bijwerkingen komen inci-denteel voor: lichte gastro-intestinaleklachten, hoofdpijn, duizeligheid enallergische huidreacties. Recent zijn ermeldingen gemaakt van intracerebralebloedingen geassocieerd met Ginkgobiloba.[25 ;26] Tot nu toe zijn er geeninteracties gemeld. EGb 761 dient niette worden gebruikt door personen metovergevoeligheid voor extracten uitGinkgo biloba of voor hulpstoffen in detablet. Voorts dient dit preparaat niet teworden gebruikt bij nier- en leverfunc-tiestoornissen.


St. Janskruidextract wordt gebruikt bij debehandeling van lichte tot matigedepressie en angststoornissen. Deverkrijgbare preparaten worden meestalgestandaardiseerd op de hoeveelheidhypericine. De aanbevolen doseringhiervan varieert tussen de 0,2 en 1 mgper dag.

FarmacologieWerkzame bestanddelen zijn voor-namelijk hypericine, flavonoïden enlooistoffen als proanthocyaniden. Hetwerkingsmechanisme van deinhoudsstoffen van het St.Janskruidextract berust op de remmingvan monoamino-oxidase (MAO) en cat-echol-O-methyltransferase (COMT).Deze enzymen zijn betrokken bij hetkatabolisme van diverse neurotransmit-ters als dopamine, noradrenaline,adrenaline en serotonine. Van dezeneurotransmitters is bekend dat ze eenrol spelen bij de pathologie vandepressie. Door de remming van MAOen COMT zal de concentratie neuro-transmitters in de synapsspleet stijgen[27 ;28]. Een zelfde soort effect sorteren

de allopathische antidepressiva.

Boven: Hypericum perforatom, Onder: Echinacea purpurea

31


Klinisch onderzoekKlinisch onderzoek heeft aangetoond

dat Hypericum-preparaten vergelijkbaareffectief zijn met tricyclische antidepres-siva bij bepaalde patiëntengroepen metlichte tot matige depressie. Statistischsignificante verbetering toonde eengerandomiseerde, placebogecon-troleerde studie onder 116 matigdepressieve patiënten met een behan-deling van 0,25 mg hypericine per dagversus placebo. De gemiddelde leeftijdvan de patiënten was 48,5 jaar en 61%was vrouw. De gemiddelde HamiltonDepression Scale score (HAMD) vermin-derde van 21,6 naar 8,9 in deHypericum-groep versus 20,9 naar16,1 in de placebogroep. De gemid-delde reductie van klachten (tot minderdan 10 op de HAMD-schaal), alsmedezelfevaluatie van de met hypericinebehandelde groep was 65,9% versus25% in de placebogroep.[29] In eenmeta-analyse van 23 gerandomiseerdetrials met totaal 1757 patiënten metmilde tot matige depressie, bleekbehandeling met Hypericum-extract sig-nificant effectiever dan placebo en eveneffectief als standaard gebruikte antide-pressiva. De analyse van bijwerkingenviel gunstig uit in het voordeel van deHypericum-preparaten. Veel studies bin-nen deze meta-analyse waren van korteduur en betroffen slecht gedefinieerdepatiëntenpopulaties. Verder en betergedefinieerd onderzoek is noodzakelijkvolgens de auteurs.[30] Deze conclusiewerd gedeeld door de auteurs van eenandere meta-analyse waarin 12 place-bogecontroleerde studies werden be-oordeeld.[31]

BijwerkingenBijwerkingen als maagirritatie, verliesvan eetlust, vermoeidheid en allergischereacties zijn gerapporteerd. Ook kanovergevoeligheid voor licht optreden;dit uit zich voornamelijk in huidreac-ties.[32] Door een zelfde soort werkingals de antidepressiva van de MAO-rem-mende klasse, wordt ook bij Hypericum-bevattende preparaten het gebruik vantyramine-bevattende voedingsmiddelenontraden.[33]

Echinacea purpurea

Van de genus Echinacea bestaan ver-schillende soorten, waarvan E. pur-purea het meest wordt gebruikt. Hiervanbevinden zich in de preparaten delenvan wortels en/of van het kruid. AanEchinacea wordt een immuno-stimulerend effect toegeschrevenalsmede wondhelende eigenschappen.

FarmacologieAan de vele verschillende groepeninhoudsstoffen die inmiddels zijn ge-ïdentificeerd, worden de volgendewerkingen toegeschreven: echinacosidemet bacteriostatische eigenschappen,echinacine B wat weefselgranulatiestimuleert, (Z)-1,8-pentadecadieen metanti-tumoractiviteiten. De wortels vanEchinacea purpurea bevatten arabino-galactans (glycoproteïnen) met antivi-rale en immunomodulerende eigen-schappen. Door de grote variatie inverkrijgbare preparaten kan er geen uit-spraak worden gedaan over de diverseeigenschappen van de vele prepara-ten.[34,35,36]

Klinisch onderzoekIn een placebogecontroleerd onderzoekkregen vijf gezonde vrijwilligers 5 mgEchinacea purpurea polysachariden i.v.Dit resulteerde in een verlaging van hetaantal leukocyten in het perifere bloedna 30 tot 60 minuten. Na deze verla-ging volgde een verhoging gedurende 2tot 8 uur, waarna het bloedbeeld nor-maliseerde in 12 tot 24 uur. Eveneenswerd monocytenmigratie in het periferebloed geïnduceerd. Een van de vijf vrij-willigers meldde een griepachtige reac-tie 2 uur na toediening van deEchinacea-injectie. De uitkomsten vandeze studie mogen niet betrokken wor-den op de op de markt beschikbareEchinacea-bevattende preparaten; ditvanwege de grote variatie in de aan-wezige inhoudsstoffen.[35]

Profylactische activiteiten van Echi-nacea-preparaten zijn onderzocht ineen placebogecontroleerd, dubbelblindonderzoek. Hiervoor werden 646 stu-denten, waarvan er 363 in het laatstejaar een verkoudheid hadden doorge-maakt (vatbare groep), behandeld meteen in Duitsland beschikbaar Echi-nacea-preparaat. Over de soort enconcentratie van de inhoudsstoffen vandit preparaat werd geen mededelinggedaan. De behandelde groep ervoer15% minder primaire en 27% mindersecundaire infecties in vergelijking metde placebogroep. In de 'vatbare' sub-groep werd een vermindering van 20%in het optreden van infecties gevondenten opzichte van de placebogroep. Eenstatistisch significante verlaging in hetoptreden van infecties werd enkel bij de'vatbare' groep geobserveerd,vergeleken met de gehele studenten-groep [37]. De bovengenoemde studiesmet Echinacea-preparaten zijn echtermoeilijk te vertalen naar de in de >>

Boven: Hypericum perforatom, Onder: Echinacea purpurea


32

praktijk beschikbare preparaten.

BijwerkingenDuizeligheid en hypotensie zijn gemeld,waarschijnlijk als gevolg van eenovergevoeligheidsreactie. Verhogingvan de lichaamstemperatuur, mis-selijkheid en braken zijn gemeld na par-enterale toediening van Echinacea.[38]

Conclusie

Het is bewezen dat vele fytotherapeu-tische preparaten een waardevolleplaats in de Nederlandse gezondheid-szorg kunnen innemen. Van de driemiddelen die behandeld zijn, zijn klinis-che effecten aangetoond, maar de bij-werkingen blijken niet verwaarloosbaar.Met opgeklopte reclame aan de enekant en kritische meningen aan deandere kant, is vooral meer bewijsnodig om ook fytotherapie te scharen bij'evidence based medicine'. Daarom is ermeer dubbelblind, placebogecon-troleerd klinisch onderzoek gewenst,alsmede vergelijkend onderzoek metallopathische middelen voor een zelfdeindicatie. Door de samenwerking opEuropees niveau komt er mogelijk meergeld vrij voor dit soort onderzoeken envalt binnen enkele jaren een duidelijkregistratiebeleid te verwachten. Ook zalbinnen de opleiding tot apotheker eenjuiste basis moeten worden gelegd,opdat de toekomstige apotheker ookbinnen de fytotherapie optimale zorgkan bieden. Tot die tijd zal de individu-ele apotheker als zorgverlener de cliën-ten goed moeten kunnen voorlichten.Want het verkopen van deze middelenmaar bij vragen het antwoord schuldigblijven, is binnen het verlenen vangeneeskundige zorg niet te verantwoor-den. Bijsluiters van de meeste fytothera-peutica zijn verre van compleet. HetFytotherapeutisch formularium is op ditmoment het best beschikbare naslag-werk om objectieve informatie overfytotherapeutica in te winnen, maar vol-strekt onvoldoende om adviezen overdeze middelen aan te ontlenen.Informatiefolders (mogelijk in detoekomst op de KOMBI-rom) overfytotherapeutica of groepen metdezelfde inhoudsstoffen zouden kunnenbijdragen aan een goede cliëntenvoor-lichting en een verantwoord gebruik vandeze middelen.||

Referenties

1 ;Weiß RF. Was ist Phytotherapie? Z Phytother1992;13:71-82.

2 ;Fytotherapeutisch formularium, 1990 KNMP,Den Haag.3 ;Levy MH. Pharmacologic treatment of cancerpain. N Engl J Med 1996;335:1124-1132.4 ;WHO model prescribing information: drugsused in parasitic diseases. Geneva: World HealthOrganisation 1995.5 ;Sawynok J. Pharmacological rationale for theclinical use of caffeine. Drugs 1995;49:37-50.6 ;Digitalis Investigation Group. The effect ofdigoxin on mortality and morbidity in patient withheart failure. N Engl J Med 1997;336:525-533.7 ;Eppinga M. Marihuana als geneesmiddel.Pharm Sel 1998;14:103-107.8 ;Slichenmyer WJ et al. New natural products incancer chemotherapy. J Clin Pharmacol1990;30:770-788.9 ;Gelmon K. The taxoids: paclitaxel and docetax-el. Lancet 1994;344:1267-1272.10 ;De Smet PAGM. The role of plant-deriveddrugs and herbal medicines in healthcare. Drugs1997;54(6):801-840.11 ;Woerdenbag HJ et al. Plantaardigegeneesmiddelen in medisch-farmaceutisch per-spectief. Pharm Weekbl 1993;128(6):164-177.12 ;Besluit homeopatische farmaceutische pro-ducten.Wet op de GeneesmiddelenvoorzieningUitvoeringsvoorschriften C-2.4.2, aanvulling 172.1998. Koninklijke Vermande BV, Lelystad.14 ;Woerdenbag HJ. Fytotherapie in beweging.Pharm Weekbl 1997;132(11):318-319.15 ;Schulthesz A et al. Bijsluiters fytotherapie.Pharm Weekbl 1997;132(4):113.16 ;Valk PGM van der et al. Allergisch con-tacteczeem voor 'tea tree'-olie. Ned TijdschrGeneesk 1994;138:823-825.17 ;Hausen BJ. Kontactallergie durch pflanzenund pflanzenextracte aus der Apotheke. DtschApoth Ztg 1991;131:987-996.18 ;Kleijnen J et al. Ginkgo biloba. Lancet1992:1136-1139.19 ;Chavez ML et al. Ginkgo: history, use, andpharmacologic properties. Hosp Pharm1998;33(6):658-672.20 ;Broeksema R. Weglopen met ginkgobladex-tract. Pharm Weekbl 1998;133(17):661.21 ;Woerdenbag HJ. Therapie met bladextractenuit Ginkgo biloba. Pharm Weekbl 1993;128:102-106.22 ;Letzel H et al. Ginkgo biloba extract Egb 761und pentoxifyllin bei claudicatio intermittens.Secundäranalyse zur klinischen Wirksamkeit.VASA 1992;21;403-410.23 ;Le Bars PL et al. A placebo-controlled, dou-ble-blind, randomized trial of an extract of GinkgoBiloba for dementia. JAMA 1997;278(16):1327-1332.24 ;Simonson W. Promising agents for treatingAlzheimers's disease. Am J Health-Syst Pharm1998;55(suppl 2):S11-16.25 ;Vale S. Subarachnoid haemorrhage associat-ed with Ginkgo biloba. Lancet 1998;352:36.26 ;Matthews MK. Association of Ginkgo bilobawith intracerebral hemorrhage. Neurology1998;50:1933.27 ;Wichtl M, red. Teedrogen. Ein Handbuch fürApotheker und frzte. 2e ed. Stuttgart:Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft. 1989:257-259.28 ;Raffa RB. Screen of receptor and uptake-siteactivity of hypericin component of St. John's wort.Life Sci 1998;62(16):265-270.29 ;Harrer G et al. 'Alternative' depressionsbe-handlung mit einem Hypericum-extract. TWNeurologie Psychiatrie 1991;5:710-716.30 ;Linde L. St John's wort for depression-anoverview and meta-analysis of randomised clinicaltrials. Br Med J 1996;313:253-258.31 ;Volz HP. Controlled clinical trials of Hypericumextracts in depressed patients-an overview.

Pharmacopsychiatry 1997;30 (suppl 2):72-76.32 ;Woelk H et al. Nutzen und risikobewertungdes Hypericum-Extraktes LI 160 auf der basis einerdrug-monitoring-study mit 3250 patienten.Nervenheilkunde 1993;12:308-313.33 ;Woerdenbdag HJ. Hypericumpreparaten alsfyto-antidepressivum. Ned Tijdschr Fytother1997;9:4-7.34 ;Lersch C et al. Nonspecific immunostimula-tion with low doses of cyclophosphamide, thy-mostimulin, and Echinacea purpurea extracts(echinacin) in patients with far advanced colorec-tal cancers. Cancer Invest 1992;10:343-348.35 ;Roesler J et al. Application of purified polysac-charides from cell cultures of the plant Echinaceapurpurea to test subjects mediates activation of thephagocytic system. Int J Immunopharmacol1991;13:931-941.36 ;Burger RA et al. Echinacea-induced cytokineproduction by human macrophages. Int JImmunopharmacol 1997;19(7):371-379.37 ;Schulz V et al. Rationale Phytotherapie.Ratgeber fuer die aertzliche praxis. 3 Aufl.Springer Verlag, Berlin, 1996:306-310.38 ;ABDA-Datenbank: Echinacea monographs.WuV, Eschborn and Micromedex Inc, 1997.

33


De jonge apotheker en deketenvorming in NederlandAls er aandacht is voor de farmacie in de media gaat het doorgaans over de apotheek en niet overde zorgverlener zelf. Een en ander vloeit voort uit het feit dat een sprookje werkelijkheid is gewor-den…. Sinds mensenheugenis toonde men respect voor de magische kracht van het genezen en hetgeneesmiddel. Kunnen selecteren en bewerken van natuurlijke materialen op hun geneeskrachtigewerking was voorbehouden aan tovenaars, geleerden of door een hogere macht geïnspireerden. Inde loop van de geschiedenis hebben wij de artsenijbereidkunst in een gestadig tempo "salonfähig"gemaakt. Stap voor stap is de farmacie eerst wetenschap geworden om vervolgens via de emanci-patie van het verkrijgen van kennis hieromtrent populair te worden.

TEKST: HENRI SIKKENS

De therapie van geneesmiddelenis immers een goedkope en veel-al uitermate effectieve therapie

gebleken. Door de ontmythisering en degoede verkrijgbaarheid is de farmaciedichtbij gekomen en helaas losgekop-peld van personen. In de volksmond gaje naar de huisarts en daarna naar deapotheek.

Op die manier hebben andere markt-partijen, zoals verzekeraars, de overheiden het bedrijfsleven, zich laten verleidenom zich zo ook met het farmaciedossierte bemoeien. Het lijkt alleen maar tegaan over de middelen en de winkel.Dat is maatschappelijk en economischweliswaar verleidelijk en dus begrijpelijkmaar daarom nog niet juist. De samen-leving is behoorlijk op drift.Globalisering en economisering vanzorg en onderwijs doen de beleidsma-kers geloven dat alles als een markt kanworden gezien. Wat kan er dan op diemarkt worden verkocht en aangeschaft?Hier staat de (jonge) apotheker op eenbeslissend kruispunt. Geloof in eigenkunnen kan alleen maar effectief wor-den gemaakt als de magie in eenhedendaags jasje gestoken kan worden.Wat is die tovenarij waarop de burger zitte wachten?

Vraag je dat aan consumenten in dezorg en het onderwijs dan worden erenkele belangrijke steekwoorden steedsgenoemd: aandacht en betrokkenheid,dichtbij, effectiviteit en deskundigheid.Bij uitstek competenties die ingevuldworden door MENSEN, levende wezensvan vlees en bloed en het hart op degoede plaats. Gelet op de maatschap-

pelijke belangen zoals doelmatigheid,afleggen van verantwoordelijkheid enbeperking van de collectieve lastendrukmoet de gezondheidszorg en dus ookde farmacie een weg vinden om haarkernwaarden te behouden. Volgens mijmoet je daarvoor de zaak loskoppelenvan de zorg zonder de navelstreng teverbreken. De navelstreng is het lokaleondernemerschap van de apotheker.Ook de apotheker zal het vak in eengezonde economische setting moetenkunnen uitvoeren. Het doel is je compe-tentie om te kunnen zetten inmaatschappelijke meerwaarde.

De meeste apotheekketens zijn gekniptvoor de eisen die overheid enzorgverzekeraars stellen aan de farma-cie. Efficiency door gecontroleerdeaansturing, specialisatie en risicosprei-ding worden zo positief ingevuld. Ookde mededingingsautoriteit spreekt daar-bij een krachtig woordje mee…Maarwaar blijft het lokale zorgondernemer-schap ? Dat moet naar mijn meningvoortvloeien uit gedeeld eigendom. Dejuiste synergie en motivatie kanvoortvloeien uit het feit dat de ketenor-ganisatie steeds een consensus moetbereiken met de lokale apotheker omde klantwaarden zoals aandacht enbetrokkenheid, deskundigheid en infor-matieoverdracht, bereikbaarheid - ookvia telefoon en internet - in te vullen.

Daarom ben ik een warm voorstandervan het invullen van de farmacie langsgecontroleerde ketenvorming. Hetverleden is geen garantie voor detoekomst maar heeft wel ervaringenopgeleverd die niet kunnen worden

genegeerd. Vestigingen van ketens zijnextra succesvol gebleken daar waar delokale leidinggevende zelf participeerdein de onderneming. McDonalds , AlbertHeijn maar ook Rabobanken enautodealers hebben daarvoor vol-doende sprekende voorbeelden paraat.Natuurlijk is daarbij de apotheek eeneigen branche met eigen ongeschrevenwetten en regels. Maar de markt is eenfeit en voor de apotheek is er één groteindicator: de patiënt-tevredenheid.En zoals bekend is tevredenheid nietsanders dan de geleverde prestatieminus de verwachting. Die laatste isterecht hooggespannen. Apothekers enhun organisaties zetten daarop hoog in.De te leveren prestatie is een geslaagdesamenwerking tussen de ketenorgan-isatie en haar lokale ondernemer. Jongeapothekers die in staat worden gesteldzo te kunnen werken in ketens zoalsMedsen of in andere samenwerk-ingsverbanden met gedeeld eigendom,zullen naar mijn oordeel de winnaarszijn. Dat vraagt om moed bij deketeneigenaren. Krampachtigvasthouden aan het volledige eigendomkan uiteindelijk wel eens het vlot van deondergang worden. Eigendom en geldis geen doel op zich. Doel zal zijn in vol-gorde van afnemend belang: klant,klant, klant, medewerker organisatie.De weg in het streven naar de juisteschikking van die prioriteiten is geenstrijd maar een prachtige daginvullingvan het vak van openbaar apotheker.

De farmacie minder leuk ? Ik dacht hetniet…

Opinie


34

Een dag uit het leven van eenhomeopatisch werkende artsEén dag per week werk ik in het Homeopatisch Artsen Centrum Utrechtwaar in totaal negen homeopatische artsen werken. Door één van mijncollegae (Jan Scholten) wordt zeer regelmatig en wereldwijd collegesgegeven over de homeopathie. Ook heeft hij meerdere boeken overindelingen van homeopatische geneesmiddelen geschreven. Dezeindelingen heeft hij zelf ontwikkeld en inmiddels wordt er wereldwijdmee gewerkt.

TEKST: ANNEMIEK KLITSIE

Voor een nieuwe patiënt trek ik eenuur de tijd uit om een scala aansymptomen te weten te komen.

Vanuit deze symptomen, eventueelaangevuld met gericht lichamelijkonderzoek, stel ik een diagnose. Vanuitde diagnose, gecombineerd met nietpersé bij deze diagnose passende symp-tomen en eventuele eigenaardighedenvan de patiënt, ga ik op zoek naar eenhomeopatisch geneesmiddel. De anam-nese van een homeopatisch arts is zeerbreed georiënteerd: lichamelijke symp-tomen, psychische symptomen, hoestaat iemand in het leven, wat doenbepaalde gebeurtenissen met iemand,de voedingsanamnese (wat vindtiemand heel erg lekker of juist niet enheeft iemand last van bepaalde voed-ingsmiddelen), kent iemand specifiekeangsten, hoe goed slaapt iemand en inwelke houding het liefst, hoe ziet de lev-ensloop eruit, is iemand warmelijk ofkouwelijk, gevoeligheden voor bijvoor-beeld weersgesteldheden, seizoenen ofexterne factoren als warmte en koude.Al deze extra informatie kan behulp-zaam zijn bij het vinden van het juistehomeopatische geneesmiddel. Voor dediverse homeopatische geneesmiddelenzijn beschrijvingen gemaakt van deeffecten op gezonde vrijwilligers wan-neer ze een homeopatisch geneesmid-del in een overdosis namen. Eenbeschrijving van de effecten van hetmiddel op een gezonde vrijwilligerwordt een middelbeeld genoemd.Wanneer de symptomen van een patiëntovereenkomen met een middelbeeld enwe geven deze patiënt dit specifieke

middel, kunnen de symptomen genezenbij de patiënt (de symptomen die bij eengezonde vrijwilliger juist opgeroepenwerden). Dit fenomeen wordt SimiliaSimilibus Curentur genoemd: het gelijkemet het gelijkende genezen (1).

Er bestaan duizenden homeopatischegeneesmiddelen waarbij het de kunst isom bij deze ene specifieke patiënt metzijn of haar individuele klachten en zijnof haar geheel eigen manier van in hetleven staan en zijn of haar karakter eenhomeopatisch geneesmiddel te vinden.Vanuit de systematiek van Jan Scholten(2, 3, 4) kunnen we van de mineralenen elementen en hun zouten een voor-spelling geven van de werking bijbepaalde problematiek. De mineralenen elementen staan bijeen in hetPeriodiek Systeem. Het PeriodiekSysteem is op horizontale wijze door JanScholten ingedeeld in series waarin demensheid grofweg kan wordeningedeeld. Bijvoorbeeld de ijzerseriewaarin de harde werkers te vinden zijn(van Kalium tot en met Krypton), de zil-verserie voor de uitvinders en cre-atievelingen (van Rubidium tot en metXenon) en de goudserie voor de leider-types (van Cesium tot en met Radon)waarbinnen vanuit Lanthanum de lan-thaniden een subgroep zijn voor deautonome mensen met eventueel lastvan een auto-immuun-ziekte. Verticaalwordt het Periodiek Systeem ingedeeldin stadia van 1 t/m 18 die als het warede ontwikkeling binnen iemands levenaangeven: van naieve, impulsieve een-ling (stadium 1) via het hoogtepunt van

de macht, het succes en de perfecte ba-lans (stadium 10) tot het inerte,teruggetrokken rustende stadium 18.Als voorbeeld: Kalium (uit de ijzerserieop stadium 1: simpelweg hun plichtdoen binnen het harde werken) gecom-bineerd tot zout met Bromium (uit deijzerserie op stadium 17: met pensioengaan, zich terugtrekken uit hetwerkzame leven). Kalium bromatumdus, passend bij problemen die som-mige juist gepensioneerden kunnenhebben, waarbij ze vaak handenwring-end door het leven gaan, niet wetendhoe om te gaan met hun tijd en gevoe-lens. Daarbij vaak last hebbend vanparanoïdie, nachtmerries, acné,schuldgevoelens dat ze hun werk nietkunnen doen, schildklieraandoeningenen/of koorts zonder zweten. Wanneerdit homeopatisch geneesmiddel aaneen dergelijk reagerende juist gepen-sioneerde patiënt wordt gegeven, is dekans levensgroot dat deze als een rustigmens kan aanvaarden niet meer in hetwerkzame leven te staan.

Het mooie van homeopathie is dat hetmogelijk is mensen te genezen van ziek-tes, zonder te werken als lapmiddel enalleen symptomen weg te poetsen.Helaas lukt dit me lang niet altijd, wanthet moeilijkste is het exact juiste middelte vinden, waarin ik de hele mens dievoor me zit weet te "vangen". Een verschil met de fytotherapie is datde homeopathie werkt met gepoten-tieerde middelen. Potentiëren is steedsverder doorverdunnen van een stofwaarbij na iedere verdunningsstap

35


kinetische energie wordt toegevoegdaan de verdunning door de verdunningritmisch te schudden. Uitsluitend ver-dunnen heeft geen homeopatisch werk-end middel tot gevolg. Doordat erdoorverdund wordt tot boven het getalvan Avogadro (5), werken we met detheorie van het geheugen van water. Hetwater "onthoudt" de structuur van dewerkzame stof (6, 7) waardoor de erbijpassende symptomen aangepakt kun-nen worden. Daarbij wordt het zelf-genezend vermogen binnen iederemens geactiveerd op energetischemanier. De kinetische energie dietoegevoegd is, wordt zo weer gebruiktvoor het herstel van de patiënt.Ik kies vaak als eerste potentie bijnieuwe patiënten een 200K = 20.000keer verdund en 200 keer geschud. Ikgeef slechts een paar keer een dosis vanhet homeopatisch geneesmiddel (eensper 2-4 weken een korreltje suiker =granule, met het middel erin opgelost),omdat er averechtse effecten kunnenoptreden wanneer het te vaak wordtingenomen doordat ik met hoge poten-ties werk. (In de handverkoop vanhomeopatische geneesmiddelen wordtmet veel lagere potenties gewerkt diewel vaker kunnen worden ingenomen.

Bijvoorbeeld D6 = 60 keer verdund.)Wanneer ik mijn patiënten te frequenteen hoge dosis geef, roep ik symptomendie ik wil laten genezen en komt mijnpatiënt van de regen in de drup. Na eenaantal weken komt mijn patiënt weerterug voor een vervolgconsult enbespreek ik wat er bemerkt is aan reac-ties van lichaam en geest. Aan de handvan deze reacties ga ik verder zoekennaar een nog beter passend home-opatisch geneesmiddel of herhaal ik heteerder gegeven middel. Een vervolg-consult duurt een half uur. In dat halveuur evalueer ik dus het effect en vervolgik mijn anamnese met de eerderbenoemde onderwerpen.

Op één dag krijg ik ongeveer 1 à 2nieuwe patiënten en 8 à 10 patiëntenvoor een vervolgconsult. De leeftijdenvan mijn patiënten lopen uiteen van eenpaar maanden oude kinderen tot ou-deren van in de tachtig. Hun ziekte-beelden lopen uiteen van huidproble-men, oorproblemen, het Pre-MenstrueelSyndroom (waar met financiële onder-steuning vanuit ZonMW momenteelwetenschappelijk onderzoek naar wordtgedaan), tot auto-immuun-ziekten alsMultiple Sclerose en AIDS of psychische

problemen. Ook gebeurt het vaak datmensen met (zich niet-gerealiseerde)psychosomatische problemen naar metoe komen. Vanuit mijn uitgebreideanamnese kom ik vaak gemakkelijkertot de werkelijke angel in het verhaal,dan wanneer ik zeer beknopt enorgaan-gericht te werk zou gaan. Zekerpsychosomatische problemen zijn bin-nen de systematiek van Jan Scholten (2,3, 4) goed te behandelen cq te vertalennaar homeopatische geneesmiddelen.

Er wordt vaak gezegd dat binnen decomplementaire geneeskunde, waar dehomeopathie ook onder valt, veelplacebo-effect optreedt. (8) Dat zaldeels vast zo zijn, al is het alleen maaromdat we binnen de homeopathie meertijd (kunnen) nemen voor onze patiëntendan binnen het reguliere veld. Maar watvaak vergeten wordt, is dat er ook eengroot percentage placebo-effectoptreedt wanneer er reguliere medicatiewordt voorgeschreven. Zeker wanneerje een aardige dokter bent en je verhaalovertuigend weet te brengen (zoals ikzelfprobeer te zijn gedurende 3 dagen vande week in mijn baan als verpleeghuis-arts). Het is echter treffend dat homeo-patische geneesmiddelen ook uitstek-end kunnen werken bij dieren enbabies.Tot zover een overzicht van mijn werk-zaamheden als homeopatisch werkendarts. Wanneer u geïnteresseerd bent inonze groepspraktijk voor homeopathie,kunt u onze website bezoeken:www.homeopathie-utrecht.nl ||

Referenties1.Van Wijk R, Wiegant F.A.C., Cultured mam-malian cells in homeopathic research - The simil-ia principle in self-recovery. University UtrechtPublisher 19942.Homeopathie en Mineralen door Jan Scholten,2e oplage, maart 1994, ISBN 90-9005799-4,Uitgeverij Stichting Alonnissos te Utrecht3.Homeopathie en de Elementen door JanScholten, 1996, ISBN 90-74817-03-3, UitgeverijStichting Alonnissos te Utrecht4.Secret Lanthanides door Jan Scholten, novem-ber 2005, ISBN 90-74817-16-5, UitgeverijStichting Alonnissos te Utrecht5.Linde K et al, Critical review and meta-analysisof serial agitated dilutions in experimental toxidol-ogy. Human and experimental toxicology 1994;13: 481-926.De boodschap van water door Masaru Emoto,ISBN 90-202-8395-2, Uitgevrij Ankh-Hermes,Deventer7.Woutersen S et al, Femtosecond Mid-IR pumpprobe spectroscopy of liquid water: evidence for atwo-component structure. Science 1997; 278:658-608.Linde K, Clausius N, Ramirez G et al, Are theclinical effects of homoeopathy placebo effects? Ameta-analysis of placebo-controlled trials. TheLancet 1997; 350: 834-44.


36

Homeopatische geneesmiddelenstimuleren het zelfherstelDe meeste reguliere geneesmiddelen werken tégen iets, tegen eenklacht of tegen een ziekte. Zo helpen pijnstillers de pijn te verminderen,gaan antidepressiva de depressie tegen en zijn antibiotica gericht tegen(bepaalde) bacteriën. Veel kruidenpreparaten worden ook op dezemanier gebruikt. Andere reguliere geneesmiddelen hebben als functieom een bepaald tekort aan te vullen. Zo wordt insuline gegeven aanmensen met suikerziekte van wie de alvleesklier zelf onvoldoendeinsuline kan produceren of ijzerpreparaten aan mensen met bloedar-moede ten gevolge van ijzergebrek. Orthomoleculaire geneesmiddelen,die vooral bestaan uit voedingssupplementen, hebben - hoewel veelsubtieler - meestal ook deze functie. Homeopathische geneesmiddelenwerken fundamenteel anders: zij stimuleren het zelfherstel.

TEKST: FRANS KUSSE

Samuel Hahnemann, de grondleg-ger van de homeopathischegeneeskunde, was niet de eerste

arts die ontdekte dat stoffen - mits goedgekozen - in staat zijn het zelfherstel testimuleren. Hippocrates van Kos (dieleefde van ongeveer 460 tot 377 v. Chr.en die algemeen wordt beschouwd alsde vader van de westerse geneeskunde)kende twee methoden om iemand tebehandelen. De ene methode was dooreen klacht te bestrijden met het tegen-deel (de zogenaamde contraria-regel),zoals pijnbestrijding door een extractvan de wilgenbast. Aspirine in de ruwevorm was bij hem al bekend! Bij deandere methode gebruikte hij stoffen (ineen lage dosering) waarvan hij wist datze dezelfde soort symptomen op kondenwekken als de klachten die de patiëntvertoonde. Dit is de zogenaamde simi-lia-regel. Paracelsus (1493/1494 -1541 na Chr.) was de volgende bek-ende arts in de geschiedenis die dezewetmatigheid benoemt. Hij vatte zijnontdekking samen met de woorden:"Similia similibus curantur." Dat

betekent: "Het gelijkende wordt met hetgelijkende genezen." Hahnemann, artsen chemicus, ontdekte de similiaregelbij toeval. Bij zijn onderzoek naar dewerking van de destijds zeer populairekinabast, de ruwe vorm van kinine,besloot hij het geneesmiddel zelf in tenemen. Tot zijn verwondering kreeg hijalle verschijnselen van malaria tertiana,malaria met derdedaagse koorts. Naherhaald onderzoek met andere be-kende geneesmiddelen (wij noemen dat'geneesmiddelproeven'), niet alleen opzichzelf maar ook op collega's enandere medewerkers, kwam hij tot deconclusie dat blijkbaar alle geneesmid-delen werken via deze zogenaamdesimiliaregel. In 1790 bracht hij de resul-taten van zijn onderzoek naar buiten.Hij gebruikte vrijwel dezelfde woordenals Paracelsus bijna 300 jaar eerder:"Similia similbus curentur." De vorm vangeneeskunde die gebruik maakt vandeze regel noemde hij 'homeopathie',naar de Griekse woorden 'homoios'(gelijkend) en 'pathos' (lijden of ziekte).

Voorbeelden van de similiaregel

De beste methode om de handen weersnel warm te krijgen als ze bijnabevroren zijn door het sneeuwballen-gooien is ze af te wassen met KOUDwater. In een van zijn korte gedichtjesgeeft Jacob Cats een ander voorbeeldvan dit homeopathische principe.

Zijt gij verbrantAan voet of hantGaet tot de vlamDaar 't quaet afkwam

Het is een volkswijsheid die door veelbakkers nog steeds wordt toegepast,omdat het werkt! Er zijn aanwijzingendat ook de werking van veel regulieregeneesmiddelen berust op de similia-regel. Zo is methylfenidaat, dewerkzame stof van het geneesmiddelRitalin, een opwekkende stof. Rustigemensen worden er onrustig van. Bijmensen met ADHD, die in de regelonrustig zijn, werkt het juist rustgevend.

37


Van veel medicijnen die gebruikt wor-den bij de behandeling van kanker isbekend dat ze kankerverwekkend zijn.Denk maar aan bestraling enmethotrexaat. Vaccinatie is ook eenvoorbeeld van de homeopathische wet-matigheid. De Engelse arts Jenner ont-dekte dat besmetting met het koe-pokkenvirus mensen immuun maaktevoor het menselijk pokkenvirus. De tweeziekten lijken sterk op elkaar maar zijnniet hetzelfde. Is het toeval dat Jennerzijn verhandeling over de vaccinatie indezelfde periode (1798) publiceerde alsHahnemann zijn theorie over de ho-meopathie (1796) Hahnemann was eenvan de eerste om Jenner te laten wetendat hij zijn theorie volledig onder-schreef! Op psychologisch gebied wordtdit homeopathische principe veeltoegepast. Genezing door het (in eenveilige situatie) herbeleven van een trau-matische gebeurtenis of het gedoseerdblootstellen aan een voorwerp vanangst bij fobieën berust op de similia-regel.

Potentiëren (verdunnen enschudden)

Hahnemann was niet alleen arts, hij wasook scheikundige. Volgens de bekendechemicus Berzelius en tijdgenoot vanHahnemann had hij zelfs een hele grotescheikundige kunnen worden. Hij haduitgebreide studies gedaan naarbijvoorbeeld de werking van Arsenicumen hij wist hoe gevaarlijk deze stof konzijn in een te grote dosis. Om dezereden begon Hahnemann zijngeneesmiddelen te verdunnen, waarbijhij bij elke stap de oplossing krachtigschudde. Dit proces noemde hij 'poten-tiëren', krachtiger maken. Zijn ideedaarbij was om de giftige werking (debijwerking) van een stof te verminderen,met behoud van de stimulerende wer-king, de genezende kracht. In de prak-tijk bleek zijn methode te werken: de

bijwerkingen verdwenen en degenezende kracht bleek alleen maar toete nemen met het verder potentiëren.Het schudden bij het verdunnen isessentieel voor de werking van homeo-pathische geneesmiddelen, zo blijkt ookuit wetenschappelijk onderzoek. Recentheeft men met een bepaalde techniek(thermoluminescence) aan kunnentonen dat een scheikundig aantoonbareoplossing van een stof hetzelfde spec-trum geeft als een homeopathischeoplossing van dezelfde stof waarscheikundig geen deeltjes meer aan-toonbaar zijn.

Niveau's van voorschrijven

Homeopathische geneesmiddelen kun-nen op verschilende niveau's wordenvoorgeschreven. Op het meest basaleniveau is het voorschrift alleengebaseerd op de lichamelijke klachtenof kenmerken. Meestal gaat het dan omacute situaties en met name om ver-wondingen. Zo is bijvoorbeeld Arnica(valkruid) een geneesmiddel dat goedpast bij de gevolgen van vallen ofstoten. Het is een beproefd geneesmid-del om te helpen inwendige bloedingente stoppen. Bellis perennis (madeliefje)is hèt middel voor stompe buiktrauma'sen Calendula (goudsbloem) voorbloedingen. De meeste trauma-mid-delen komen uit de familie van de com-posieten oftewel de asteraceae volgensde nieuwe benaming, maar er zijn ookandere plantenfamilies die een relatiehebben met lichamelijke trauma's.

Het tweede niveau vraagt wat meer dif-ferentiatie maar is nog vrij eenduidig.Het gaat hier om acute infectieziekten.Zo zijn er drie geneesmiddelen die bijwetenschappelijke onderzoeken hundienst hebben bewezen bij de behan-deling van kinderen met een acuteoorontsteking: Pulsatilla (wildemans-kruid), Chamomilla (kamille) en

Belladonna (wolfskers). De lichamelijkesymptomen samen met de emotionelereactie van het kind bepaalt de keuze.

Tijdens de cholera pandemie van 1830bewees Hahnemann dat homeopathieeen zeer effectieve geneesmethode is enbij deze ziekte beter werkt dan welkeandere methode ook. Hij selecteerdedaarvoor drie geneesmiddelen, Cuprum(koper), Arsenicum album (arseen) enCamphora (kamfer), ieder passend bijspecifieke uitingen van de cholera. DeAmerikaanse kinderarts Jennifer Jacobsheeft de effectiviteit van homeopathie bijkinderen met diarree in de afgelopenjaren bij herhaling bevestigd met behulpvan dubbelblind, placebo-gecon-troleerd onderzoek. De griep is inprincipe goed te behandelen met home-opathische geneesmiddelen. Alleen isiedere griep anders in zijn uiting endaarom zal eerst het passende middelbij het algemene beeld gevondenmoeten worden. Als dat geneesmiddelbekend is, dan kan vrijwel iedere griep-patiënt met dit middel worden behan-deld. De meeste 'griepmiddelen' komenook uit de familie van de asteraceae,net zoals de trauma-middelen.

Het volgende en derde niveau vraagt alwat meer differentiatie. Het gaat hierom acute emotionele trauma's. Naastde lichamelijke klachten wordt hiervooral rekening gehouden met hetemotionele reactiepatroon. Zo is Ignatiaeen van de meest bekende en bestbeproefde geneesmiddelen bij acuutverdriet waarbij de patiënt de neigingheeft het verdriet te ontkennen. Ignatiakan helpen het verdriet toe te laten endaardoor te verwerken.

De eerste drie niveaus zijn heel goed tebehandelen door een huisarts met ken-nis van de homeopathie en lenen zichzelfs voor zelfmedicatie. Het vierde niveau betreft de >>

Homeopatische geneesmiddelenstimuleren het zelfherstel


38

chronische aandoeningen. De versto-ring heeft zich dieper genesteld in deconstitutie en vraagt om eengeneesmiddel dat past bij de individuelereactiepatronen van de desbetreffendepatiënt op lichamelijk, mentaal, emo-tioneel en spiritueel niveau.

Voor de behandeling van chronischeaandoeningen is meer tijd en kennisvereist. Homeopathische artsen die con-sultatief werken - artsen die zich hele-maal gespecialiseerd hebben in dehomeopathie - reserveren gemiddeldeen uur voor een eerste consult. Die tijdis nodig om alle aspecten van de patiëntin kaart te brengen en inzicht te krijgenin de diepere oorzaken van de versto-ring, die niet zelden op emotioneelniveau liggen. Dit kan alleen als er rusten aandacht is.

Geneesmiddelbeelden vanmineralen, planten endieren

Hahnemann onderzocht zo'n 80geneesmiddelen, afkomstig van plan-ten, mineralen en dierlijke producten.Momenteel zijn er zo'n 3000geneesmiddelen bekend en jaarlijkskomen daar tientallen geneesmiddelenbij door onderzoek dat over de helewereld wordt gedaan door een paarhonderdduizend homeopathische art-sen.

Repertoria

Niemand kan alle symptomenonthouden van 3000 geneesmiddelenen ons leven is te kort om met allegeneesmiddelen ervaring op te doen.Gelukkig zijn er in de loop van de tijdtechnieken en methoden ontwikkeld ommet vrij grote zekerheid een passendgeneesmiddel voor te schrijven. In debegintijd van de homeopathie zijn erverschillende repertoria ontwikkeld. Ineen homeopathisch repertorium staanalle mogelijke symptomen, gerangschiktnaar lichaamsdeel en daarna alfa-betisch, met daarachter de home-opathische geneesmiddelen die ditsymptoom hebben gegeven bijgeneesmiddelproeven en/of waarbij ditsymptoom is genezen na toediening vandit geneesmiddel. Tegenwoordig is ditzoekwerk een stuk gemakkelijker gewor-den door de komst van de computer.

Classificaties

De laatste twintig jaar is de homeo-pathie in een stroomversnellinggekomen. Bij het zoeken naar het juistegeneesmiddel hebben we ontdekt welkekenmerken passen bij mineralen, bijplantaardige middelen en bijgeneesmiddelen van dierlijke oor-sprong. Daarnaast is onze kennis vanhet Periodiek Systeem der Elementen,het systeem waar alle chemische ele-menten in zijn gerangschikt, zozeer ver-fijnd, dat we steeds preciezer kunnenbepalen welk element, welk zout of welkgesteente bij welk probleem hoort en bijwelk type mens. In het plantenrijk wor-den de thema's van de verschillendeplantenfamilies steeds duidelijker eve-nals de thema's van de dierenfamilies inhet dierenrijk.

Zelfherstellend vermogen

In de loop van de tijd zijn er veel ver-schillende namen gegeven aan hetzogenaamde zelfherstellende vermogendat levende organismen bezitten, zoals'dynamis', 'autokratie', 'vis medicatrixnaturae', en 'levenskracht'. Deze namenduiden een vermogen aan waarvan dewetenschap wel de uitingen kan vast-stellen maar niet de precieze aard.Iedere arts vertrouwt erop dat de meesteverstoringen in het menselijk lichaamvanzelf herstellen. De meeste infectiesworden door ons afweersysteemopgeruimd en het grootste deel van dewondgenezing doet het lichaam zelf.Maar wat is dit zelfgenezend vermogen?James Tyler Kent was eerst regulier artsvoordat hij door de genezing van zijnvrouw fervent aanhanger werd van dehomeopathische geneeswijze. Hij gaf devolgende vergelijking. Een doodlichaam heeft anatomisch geziendezelfde eigenschappen als een levendlichaam en als iemand net gestorven is,ontdekt men dat niet door weefselon-derzoek. Alles is aanwezig om te kunnenfunctioneren. Het verschil tussen levenen dood is niet iets dat materieel aan-toonbaar is. Dat verschil noemen welevenskracht. Een dood lichaam kanook niet ziek worden; alleen een levendlichaam kan dat. Ziekte is dus een ver-storing in de levenskracht.Homeopathische geneesmiddelen - mitsgoed gekozen - heffen deze verstoringop waardoor de levenskracht zijn werkweer kan doen.

Wetenschappelijk onderzoek

Er is ondertussen veel onderzoekgedaan naar de werking van homeo-pathische geneesmiddelen, zowel bijmensen als bij dieren. Maar ook op cel-niveau en op scheikundig gebied zijnspectaculaire ontdekkingen gedaan.Drie uitgebreide meta-analyses van klin-isch onderzoek in de homeopathie, dehoogste vorm van onderzoek, gepub-liceerd in vooraanstaande wetenschap-pelijke tijdschriften, leveren de conclusiedat de werking van homeopathischegeneesmiddelen niet alleen kan wordentoegeschreven aan het zogenaamdeplacebo-effect. De belangrijkste onder-zoeken zijn te vinden op de website vande Artsenvereniging voor homeopathie(VHAN): www.vhan.nl

Ziekten die homeopathischbehandeld kunnen worden

Zoals gezegd kan homeopathie eengoede ondersteuning zijn bij allerleiacute situaties, zoals verwondingen,acute middenooronsteking, hoest, griepen dergelijke. Minder bekend is dathomeopathische geneesmiddelen eenbelangrijke bijdrage kunnen leveren bijde behandeling van chronische aan-doeningen, zoals terugkerendeluchtweginfecties, astma, darmklachten,hoofdpijnen, huidaandoeningen en psy-chische klachten zoals depressie, ang-sten en onrust (ADHD). Hoewel we nietkunnen stellen dat homeopathie alleziekten kan helpen genezen, is dezegeneeswijze bij de meeste mensen welin staat om het algemeen gevoel vanwelbevinden te verhogen. Het subtielstimuleren van het zelfgenezend vermo-gen heeft een heel mooi bij-effect: hetverhoogt de kwaliteit van leven! ||

Literatuurwww.vhan.nlwww.homeopathie.nlDiadoxie, Fernand Debats. UitgeverijAlonnissos. ISBN 90-74817-05-XHomeopathie, Jan Hoes. Uitgeverij AnkhHermes. ISBN 13 978902024368Homeopathie en de Elementen, JanScholten. Uitgeverij Alonnissos. ISBN 90-74817-05-XWat voor type bent u? Herken de home-opathische geneesmiddeltypen, Frans Kusse.Uitgeverij Homeovisie. ISBN 9071669 556Wat voor type is mijn kind?, Frans Kusse.Uitgeverij Homeovisie. ISBN 90 71669572

FOLIA PHARMACEUTICA - knpsv.nlknpsv.nl/wp-content/uploads/2017/03/2008-nr3.pdf · WERKEND ARTS...

Documents

Transcript of FOLIA PHARMACEUTICA - knpsv.nlknpsv.nl/wp-content/uploads/2017/03/2008-nr3.pdf · WERKEND ARTS...