• ‘Als je niet samen optrekt in de keten, is je toekomst kort. Dan is het straks passé.’

• ‘Succesvolle bedrijven geven flink gas. De verschillen worden groter, is mijn indruk.’

• Industrie 4.0 begint met een kortere, compactere keten, waarin je de complexiteit van begin tot eind overziet.

• Robotiseren en digitaliseren is nu toch de meest logische stap.

• De angst en geslotenheid moet uit de keten.

FIRST TIER SUPPLIERS HEBBEN SPILFUNCTIE OM DE KETEN PRODUCTIEVER TE MAKEN

alverwege het diner vertelt Pascal Bos,manager engineering bij JAZO Zevenaar(95 medewerkers), producent van deurenen roosters voor techniekruimten en met

name transformatorhuisjes, hoe hij recent hetspel ‘Treintje bouwen’ (of hoe het ook hetenmoge) speelde. Er waren twee groepen. ‘Toevalligzat ik bij de groep sociaal meest innovatieveondernemers’, lacht hij. ‘Iedereen in de groep hadook eigen spelkaarten met strategieën enopdrachten. Als we nu eens een experiment aan-gaan en alle kaarten binnen onze groep open optafel leggen, stelde ik voor. Geen sabotage, geentrucjes, geen eigenbelang. De winst delen we metzijn allen. “Maar mag dat wel?”, zei iemand.

De Nederlandse industrie scoort gemiddeld goed qua productiviteit, maar het kan altijd

beter. Half januari dineerden acht managers bij de Link-uitgevers in de Ginkelse Hoeve

in Drunen om het een avond lang over die output te hebben: zit de crux in de slagvaardig-

heid van het management, de inzet van de medewerkers, of de samenwerking in de

keten wellicht? De tafelgenoten lieten aan het eind weten dat ze wel vaker op deze

manier ideeën willen uitwisselen, liefst ergens met een bedrijfsbezoek erbij. Het Link-

platform Productiviteit is geboren.

LANGE KETENS VERZWAKKEN PRODUCTIVITEIT ENORM

22 februari 2019

lopers als het om de output per medewerker gaat.Zoals bijvoorbeeld Wila in Lochem (380 mede-werkers, 60 miljoen euro omzet), leverancier vankantpersgereedschap, of liever van ‘kantpers-productiviteit’ zoals het bedrijf het zelf zegt. Wilainvesteert continu in productinnovatie en verder-gaande automatisering om de productiviteitomhoog te krijgen. ‘Kantpersgereedschap voorhet buigen van platen is in wezen een eenvoudigetool’, zegt director r&d Frank Rouweler. ‘Elk

detail van onze productenen van het productiepro-ces hebben we exactomschreven om zo slimmogelijk te produceren.’Wila produceert 24/7 enwil dat stap voor stap zomanloos mogelijk te doen.

MINDER HANDEN, MEER WERKWe moeten het echt zoe-ken in slimmere proces-sen, klinkt het aan tafel.‘Het werkt niet om opgebaande paden te blijvenvan “Zo hebben we hetaltijd gedaan dus zokomen we er nu ook welweer”, zegt Guido Berg-man, algemeen directeurvan Matas Electronics inBest (65 medewerkers, 11 euro omzet), produ-cent van elektronica. ‘Wehebben in onze sector veelconcurrenten in Oost-Europa en Azië, dus onzegrote vraag is hoe we metminder handen veel meerwerk kunnen doen. We

koppelen alles aan elkaar om inzicht in onze pro-cessen te krijgen. De software daarvoor hebben

HDOOR LUCY HOLL Welja, gewoon doen. We bouwden een perfecte

trein, en ieder verdiende al met al veel meer danin de andere groep.’ De moraal van het verhaal:breek ’ns los van hoe het hoort, probeer nietieder voor zich je gelijk te behalen, gun elkaar waten werk samen. Dat geeft meteen ook veel min-der gedoe.

VOORLOPERSBos vat daarmee meteen mooi de avond samen.De productiviteit in de Nederlandse maakin-dustrie is helemaal niet slecht, maar moetomhoog om mee te blijven draaien op hetwereldtoneel. De industrie is daarom zeer gebaatbij meer samenwerking en openheid in de com-plete keten, weten de directeuren en managerszeker. Hun bedrijven zijn stuk voor stuk kop-

THEMA ARBEIDSPRODUCTIVITEIT: HIGHTECH SCOORT GOED, MAAR KAN (VEEL) BETER

Aan tafel met de klok mee: Ger Post, lector Business Entrepreneurship aan Fontys, gespreksleider; Henk Jansen, managing director van FMI Instrumed;Corné van Opdorp, managing director van BOZ Group; Guido Bergman, algemeen directeur van Matas Electronics; Pascal Bos, manager engineeringvan JAZO Zevenaar; Taco Leeflang, director sales van itsme; Thomas Luiten, directeur operations van Knapen Trailers; Frank Rouweler, director r&d vanWila. Foto’s: Erik van der Burgt

23februari 2019

we zelf ontwikkeld. Zo’n overkoepelend pakketwas raar genoeg nergens te vinden.’ (zie ook hetverhaal over Matas op pagina 34) Industrie 4.0 begint met een kortere, compactereketen, waarin je de complexiteit van begin toteind overziet, zegt Thomas Luiten. Hij helptbedrijven om beter en efficiënter te werken en isnu een tijdlang directeur operations bij KnapenTrailers in Deurne, fabrikant van schuifvloertrai-lers. ‘Het zijn boeiende trajecten in de industrie.De algemeen directeur bij Knapen is zeer gedre-ven, hij zet grote stappen en moet opletten dat demedewerkers hem blijven volgen. We zijn bezigmeer structuur en rust aan te brengen in dewerkprocessen en weg te gaan van het brandjesblussen en de hokjescultuur. Knapen is bezig aaneen inhaalslag qua digitalisering. We gaan stapjevoor stapje de goede kant op.’ Productiviteitbegint voor Luiten bij focus, bij één duidelijkgeloof vanuit het management: dít is wat we wil-len doen en zó gaan we het doen. ‘De boodschapmoet helder zijn en dan komt de rest vanzelf.’

VER-VAN-MIJN-BEDMaar vergis je niet in Industrie 4.0, zegt Cornévan Opdorp, managing director van BOZ Groupin Bergen op Zoom (137 medewerkers), leveran-cier van precisieplaatwerk. ‘We zijn er nog langniet in Nederland. Slechts één op de tien maakbe-drijven heeft robots op de werkvloer staan.’ Hetmaakt véél uit wie je klanten zijn, benadrukt hij.‘Als je voor een ASML werkt, zorg je als first tiersupplier wel dat je meegaat met de digitalisering.

De second tier volgt misschien ook nog wel, maarvoor de third tier of de fourth tier is het de ver-van-mijn-bed-show.’Wat maakt eigenlijk dat bedrijven aan hun pro-ductiviteit werken, vraagt Pascal Bos zich af:‘Komt dat door de ontwikkelingen op de marktof zit het simpelweg in het DNA? Ik denk dat wijer bij JAZO ook mee door zouden gaan als klan-ten ons er niet toe zouden aanzetten.’ Hij krijgtbijval van de anderen: het is een sport om eensteeds die volgende stap te zetten.

VERSCHIL IN BEREIDWILLIGHEIDHet gesprek komt op de belemmeringenbinnenshuis. Zetten medewerkers een rem op deproductiviteit? ‘In de tijd dat we werken inNederland, zijn we verhoudingsgewijs productief.Maar ons bedrijf heeft ook locaties in Duitslanden Roemenië en daar proef ik veel meer bereid-willigheid om te werken’, stelt Taco Leeflang,director sales van itsme in Raamsdonkveer (75 medewerkers, 250 miljoen euro omzet). Dework-lifebalans wordt daar anders ervaren. InRoemenië is overwerken of verhuizen voor hetwerk geen enkel probleem. In Duitsland zijnmedewerkers tot het laatste schroefje en boutjeheel pietje precies bezig om een perfecte machineaf te leveren. ‘Is dat altijd effectief? Ik denk hetniet. Nederlanders zijn per uur een stuk produc-tiever, maar er is wel starheid door allerlei hrm-regeltjes.’ Technisch dienstverlener itmse levertelektrische en mechanische componenten aan demachinebouw en industriële eindgebruikers,

‘gericht op het verhogen van de productiviteitvan onze klanten’. Optimaal aanleveren heeft alleprioriteit.

SLAGER AAN DE MACHINEDe BOZ Group heeft moeite om voldoendegoede vakmensen op de werkvloer te krijgen, ver-telt Corné van Opdorp. De orderstroom neemttoe, maar vakbekwaam personeel is er te weinig.‘Ik heb letterlijk een slager en bakker in dienstgenomen die nog nooit een plaatwerkmachinehadden gezien. Die moet je opleiden tot produc-tieve operators, liefst in een korte periode. Er isveel commitment, maar we moeten er wel eenhoop tijd in steken.’ Ervaren medewerkers bege-leiden de nieuwkomers, dus hun productiviteitzakt dan ook wat in. Maar het is een tussenfase,weet Van Opdorp. Sterk automatiseren biedt uit-eindelijk soelaas. Ook bij Matas wordt volop intern opgeleid, zegtGuido Bergman. ‘Mijn streven is niet dat mensenharder gaan werken, maar wel slimmer. Het boeitme ook niet zo om op productiviteit te sturen. Ikheb dat productiviteitskengetal van de manage-mentagenda afgehaald. Ik kijk aan het eind vanhet jaar even wat de omzet per medewerker is. Ikstuur liever op leverbetrouwbaarheid en logistie-ke betrouwbaarheid: dat zijn voor mij de echtegraadmeters.’

LEES VERDER OP PAGINA 24

www.i-make.nl

I-MAKEERP-SOFTWARE VOOR PRODUCTIEBEDRIJVENOP BASIS VAN MICROSOFT DYNAMICS NAV

Optimale productieplanningJuiste voor- en nacalculatieCon�gureren van productenDigitale productieopdrachtenBeheer van gereedschappenIntegratie met CAD softwareTraceerbaarheid en kwaliteit

OMARMEN OF TEGENHOUDENBergman wil het wel even over het managementzelf hebben: ‘Je hebt van die ceo’s of eerste eige-naren die al jarenlang aan het roer staan en zeg-gen “Het zal mijn tijd wel duren, ik heb me uit denaad gewerkt, het is wel goed zo.” Ze vinden hetenorm moeilijk om Industrie 4.0 te begrijpen.Wat is dat nou? Ieder heeft ook een eigen ant-woord. Als een zestiger daarmee bezig moet, paktdat anders uit dan bij een jongere zonder oog-kleppen. Het management kan Industrie 4.0omarmen of zwaar tegenhouden.’ Is het zo zwart/wit, vragen de anderen zich af. Zevoelen de rem van het ‘oudere’ management niet.Bedrijven moeten robotiseren en digitaliseren,dat is nu toch de meest logische stap. Dat zietjong en oud in slimme bedrijven. ‘Gelukkig is hetniet: alle ouwe lullen moeten weg, zoals Koot &Bie zongen, maar een frisse blik is wel nodig omvernieuwend te blijven’, vat Ger Post, lector Busi-ness Entrepreneurship aan Fontys en gespreks-leider samen. Het organiseren van operationalexcellence in bedrijven en over ketens heen is een

belangrijk onderwerp binnen het Fontys Centreof Expertise High Tech Systems & Materials.

ANGSTCULTUURThomas Luiten weet nog wel een andere catego-rie aan te wijzen die het nieuwe denken aardigdwars kan zitten, zegt hij. ‘Wat mij opvalt, is datsteeds meer financiële mensen aan de top zitten,ze kijken vooral naar harde resultaten en efficiën-tie. Maar ik ken geen boekhouder die een wareondernemer is. Dat continu hameren op debedrijfsresultaten schept een angstcultuur in het kwadraat.’ Dat kan zijn, maar elk nadeel hebzijn voordeel: mensen met een financiële inslagkunnen wél in processen denken, zegt Bergman. Terwijl pure techneuten verliefd lijken op hetwerk. ‘Ze maken elke keer iets nog mooiers, nogoverweldigenders. Is dat dan wel productief?’,vraagt Taco Leeflang zich af. Luiten snapt het: ‘Oké, oké, ik zeg helemaal nietdat financiële mensen overbodig zijn. Cijfers zijnnodig om alerts af te geven en bij te sturen. Maarsoms moet je misschien heel onlogische dingendoen, bijvoorbeeld één stap achteruit om er daar-na drie vooruit te kunnen zetten.’ KPI’s, kritieke

prestatie-indicatoren, hebben volgens Luitenniets te maken met goed samenwerken. ‘En goed samenwerken is de key factor om beter tepresteren als bedrijf.’ Daar waar we samen lopen,ontstaat ons unieke pad, zegt hij er haast poëtischachteraan.Dus laat niet te veel de macht aan het geld. Dat isniet altijd eenvoudig: ‘We komen uit een enormdiepe recessie, vele bedrijven hebben fors roodgestaan. Die willen nu eerst maar eens normali-seren en hun cijfers op orde brengen’, zegt Corné van Opdorp. ‘Als je nu dan van alles metIndustrie 4.0 moet, kan ik me voorstellen dat hetduizelt. We moeten door, maar het duurt evenvoordat bedrijven echt weer willen investeren ende businesscase zien.’

MOOIE TIJDENHeb je visie en ambitie in de maakindustrie, danzijn het nu wonderbaarlijk mooie tijden, zijn detafelgenoten het met elkaar eens. De wereld ligtopen: waaraan wil je werken? Bepaal de focus enbegin. Van Opdorp: ‘Succesvolle bedrijven gevenflink gas. De verschillen worden groter, is mijnindruk. De keten wordt steeds digitaler, je gaat

VERVOLG VAN PAGINA 23

24 februari 2019

o

25februari 2019

erin mee of niet. Als je niet samen optrekt in deketen, is je toekomst kort. Dan is het straks passé.’En daarmee heeft hij meteen het woord ‘keten’opnieuw op tafel gelegd. We kunnen het hebbenover de medewerkers, het management, debroodnodige focus en de beschikbare middelenom te verbeteren, maar die complete toelever-keten is minstens zo cruciaal als het om produc-tiviteit gaat.

Taco Leeflang: ‘Projecten worden alleen maargroter, de doorlooptijden dalen, de complexiteitstijgt. Alles moet sneller, dus dat moet je heelgoed inregelen, zowel binnenshuis als in deketen.’Thomas Luiten noemt het bizar hoe lang ketenseigenlijk zijn van oem’er tot en met fifth tier. ‘Datverzwakt enorm. Hoe krijg je in hemelsnaam eenslim proces met zo veel lagen?’ ‘Het is een kunst

om het aan elkaar te knopen, maar we laten inNederland zien dat het kan’, reageert Leeflang.

KORTER OP DE KLANTFlexibiliteit, samenwerking, betere afstemming,vertrouwen, openheid, data delen: daar wordt deketen beter van, sommen de deelnemers op. Firsttier suppliers hebben daarbij de schone taak omzowel klanten als toeleveranciers ‘op te voeden’.

‘We moeten veel korter op onze klanten gaan zitten’, zegt Henk Jansen, managing director vanFMI Instrumed in Schiedam, contract manufac-turer van dedicated producten voor de medischesector waaronder instrumenten en (3D-geprinte)implantaten (FMI als geheel heeft 400 mede-werkers, 80 miljoen euro omzet). ‘De toekomstwordt onzekerder, dus klanten geven steedsmoeilijker een goede forecast af, maar soms is het

ook wat gemakzucht. “Mijn toeleverancier houdt mijn spullen wel in voor-raad, dus ik maak me niet druk.”’ Laat klantenveel informatie in de keten stoppen en geef dieinformatie als first tier ook door naar benedenvoor een overall betere performance. Frank Rouweler: ‘We worden continu gevoeddoor onze oem’ers en daar leren we veel van. De first tiers hebben hun processen vaak beter op orde dan de klanten zelf, omdat we verplichtzijn heel goed aan te leveren. Wij hebben op onzebeurt de opdracht om de second tier, third tier en misschien wel fourth tier mee te nemen, zodatze niet de zwakke schakel in de complete keten worden.’Als je echt die ketenintegratie wilt, ga dan ookauditen en daadwerkelijk samen verbeterplannenmaken, zegt Taco Leeflang. ‘We kunnen hard roepen dat onze toeleveranciers het niet goeddoen. Of we kunnen echt samen aan de slaggaan.’ De angst en geslotenheid moet uit deketen. Om het spel van Pascal Bos aan te halen:bouw samen dat treintje in alle openheid eniedereen wordt er beter van.

www.wila.nlwww.jazo.nlwww.matas.nlwww.itsme.euwww.bozgroup.nlwww.knapen-trailers.nlwww.fmi.nlwww.fontys.nl

Flexibiliteit, samenwerking, betere afstemming, vertrouwen, openheid, data delen: daar wordt de keten beter van

Parker Hannifi n is wereldwijd marktleider in de ontwikkeling, productie en verkoop van technologieën, systemen en componenten op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing. Parker levert producten in negen technologieën: hydrauliek, pneumatiek, slangen&koppelingen, afdichtingen, procesbeheersing, fi ltratie, klimaatbeheersing, electromechanica en luchtvaart. Naast producten levert Parker ook complete systemen, aggregaten en power-units.parker.nl

op het gebied van aandrijving, besturing en procesbeheersing

Wereldwijd marktleider