Fiche Houtsoorten / Merbau

1

Belgian WOODFORUM

Familie

Wetenschappelijke naam

Herkomst

Nerf

Draad

Volumieke massa

Duurzaamheid

Stabiliteit in gebruik

© Van Den Bergh

© Cosyn & Cosyn

© Cosyn & Cosyn

BUITEN

Waterbouwkundige werken

Ramen en deuren

Gevelbekledingen

Wagenmakerij

BINNEN

Decoratief schrijnwerk

Parketvloeren

Industriële vloeren

Deurlijsten

Wandbetimmeringen

Vaten voor scheikundige

producten

Toepassingen

Houtbeschrijving

Bijzonderheden

Intsia spp.

Leguminosae - Caesalpiniaceae

Zuidoost-Azië

Spinthout: geelachtig wit tot lichtroze

Kernhout: bruingeel tot rood-bruin, verdonkert bij blootstel-

ling aan het licht - variabel

Middelmatig

Soms onregelmatig

Van 700 tot 900 kg/m3

Gemiddeld: 800 kg/m3

Zeer duurzaam tot duurzaam(klasse I-II)

Buiten: hoogBinnen: hoog

Plaatselijk kan het hout donkerder gekleurd zijn.

Onder invloed van het licht vervagen de verschillen en

wordt de kleur gelijkmatiger.

2

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

binnenland. Opvallend is dat debomen over het hele verspreidings-gebied niet in gesloten opstandenvoorkomen, maar individueel ver-spreid. De Intsia-soorten zijn te beschouwenals vrij karakteristiek voor het tro-pisch regenbos, ook al groeit ergemiddeld niet meer dan één boomper 2 ha. De herkomstgebieden voor Belgiëzijn Maleisië, Indonesië (met nameNoord-Sumatra), Irian Jaya enPapoea-Nieuw-Guinea.

Naamgeving

Merbau is de handelsnaam die inEuropa gebruikt wordt voor het hout,afkomstig van de boomsoorten Intsiabijuga en Intsia palembanica. Denaam Ironwood komt ook wel eensvoor, net als de verwerpelijke bena-ming Borneo teak. Het hout vertoonteen sterke gelijkenis met de Afrikaansehoutsoort Afzelia. Vroeger rekendemen het geslacht Intsia dan ook tot hetgeslacht Afzelia.

Boombeschrijving

De bomen bereiken hoogten vanmaximaal 40-45 m, waarvan onge-veer de helft takvrij is. De diameter

Groeigebied

De boomsoorten die merbau leve-ren, behoren tot het geslacht Intsia.Merbau is ongetwijfeld één van demeest verspreide houtsoorten uitZuidoost-Azië. Het verspreidingsge-bied is uitzonderlijk groot en looptvan Madagascar, via India enIndochina naar de Filippijnen,Indonesië, Irian Jaya en Papoea-Nieuw-Guinea, tot aan de Salomon-en Fiji-eilanden. Tot het geslacht Intsia behoren tweesoorten waarvan het hout wordtaangemerkt als merbau. Het houtvan beide soorten is onderling hoe-genaamd niet van elkaar te onder-scheiden. De ene soort (Intsia bij-uga) komt hoofdzakelijk in de kust-gebieden voor, vlak achter de gor-del met mangrovebossen, de andere(Intsia palembanica) meer in het

Merbau

Intsia spp.

De gunstige eigenschappen, diemerbau tot een bijzonder interes-sante houtsoort maken, zijn de hogenatuurlijke duurzaamheid (duurz-aamheidsklasse I-II), de uitstekendedimensionele stabiliteit, de vastestructuur (heel mooi te frezen), hetfraaie uiterlijk en de homogene par-tijen hout. Van deze eigenschappen is demeest bijzondere het beperkte wer-ken (vormverandering onder invloedvan vocht), als het hout eenmaal isgedroogd. Bovendien neemt hetslechts langzaam vocht op. Het houtwordt altijd spintvrij aangevoerd.

© vzw HOUT© Arch. Delporte

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

3

op borsthoogte loopt uiteen van 60-160 cm. Op Irian Jaya schijnen dedikste bomen te groeien, met diame-ters van 150-160 cm. De stam isechter niet helemaal recht en cilin-drisch en laat nogal eens afwijkin-gen zien, terwijl de boom voortsplankwortels kan hebben. Dezewortellijsten reiken meestal tot eenhoogte van 2 m, maar kunnen totongeveer 7 m doorlopen. De bruik-bare takvrije lengte bedraagtgewoonlijk 15-20 m (max. 25 m).

Houtbeschrijving

Merbaustammen hebben een bleek-gele spintlaag, die bij jonge bomenvarieert van ca. 8 cm breed totongeveer een derde van de stamdi-ameter. Bij oude stammen is despintlaag aanmerkelijk minderbreed, namelijk 2-8 cm. Jongebomen bezitten dus relatief veelspint, hetgeen inhoudt dat het eco-nomisch niet verstandig is stammenmet diameters van minder dan 60cm te vellen. Het kernhout is geel-,oranje-, rood- of grijsbruin, met veelonderlinge kleurvariaties. Aan delucht blootgesteld verdonkert hethout aanmerkelijk na, soms zelfs totbijna zwart. Merbau is gelijkmatig

van structuur en bezit geen uitge-sproken tekening. Het hout kan,afhankelijk van de zaagrichting,fraai gevlamd zijn of vage over-langse strepen vertonen als gevolgvan de verschillende kleurnuancesvan het weefsel. Op het oppervlakzijn meestal de voor merbau karak-teristieke, fijne zwavelgele streepjeszichtbaar, veroorzaakt door de vul-stof van de vaten. In het hout zijngroeiringen herkenbaar. De nerf isvrij grof, maar wel gelijkmatig. Dedraad van het hout is recht tot min ofmeer kruisdradig en enigszins onre-gelmatig. Merbau bezit over hetalgemeen een fraaie glans. Somsvoelt het vettig aan.

Duurzaamheid

Praktijk- en laboproeven wijzen uit,dat het kernhout bij ons als duurzaamt.a.v. schimmel- en insectenaantastingmag worden beschouwd. Merbauvalt in duurzaamheidsklasse I-II.

Drogen

Het hout droogt zowel aan de luchtals in een droogkamer zeer lang-zaam, maar in het algemeen zonderscheuren of vervormingen. Tijdenshet drogen krimpt het hout weinig.Wat karakteristiek is voor dezehoutsoort, is dat ze eenmaalgedroogd nauwelijks meer werkt.

Bewerkbaarheid

Met moderne houtbewerkingsma-chines is merbau uitstekend tebewerken. Door zijn homogene envaste structuur is het voortreffelijk tefrezen (tot op tienden van millime-ters). Het hout is mede daardoorzeer geschikt voor precisiewerk.Handmatig is de bewerking aan-zienljk moeilijker. Met een spaanhoek van 20° wordthet ontstaan van bladders in sterkemate tegengegaan. Het is aan tebevelen bij nagelen of schroeveneerst voor te boren. Het hout heeftanders de neiging tot splijten.Merbau is goed te lijmen. Ook is hetop bevredigende wijze te polijstenen/of af te werken.

© Cosyn & Cosyn

4

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

halffabrikaat of afgewerkt produkt,bv. schroten, dorpels, deurcompo-nenten en deuren. Het is daarbijveelal gedroogd tot een vochtgehal-te van ca. 17% aan de rand en ca.21% in de kern.

Toepassingen

Door de combinatie van zeer inte-ressante eigenschappen is merbaugeschikt voor een veelheid van toe-passingen. Hoewel de houtsoort inhet verleden nogal eens werd toege-past in de weg- en waterbouw voorbruggen en sluizen, is het belang-rijkste toepassingsgebied momenteelde bouw. De ervaring leert dat delevensduur van vele merbau-toepas-singen een mensenleven bedraagt.

Buitentoepassingen

In de bouw wordt merbau met namevoor buitenschrijnwerk gebruikt(deuren en ramen). Gewezen zij in

Het bloeden van merbau

Merbau is een houtsoort die water-oplosbare kleurstoffen bevat. Het zalduidelijk zijn dat het bij buitentoe-passing van groot belang is de hout-soort op de juiste wijze af te werken.Gebeurt dat niet, dan bestaat hetgevaar dat deze inhoudsstoffen vrij-komen (het zgn. “bloeden”). Omdeze reden wordt merbau inMaleisië ook wel “duivelshout”genoemd. De eerste stap om hetbloeden te beperken bestaat erinmet goed gedroogd hout te werken.Als voorbehandeling is het aan tebevelen met verdunde ammoniak(5% oplossing) te werken. In bepaal-de gevallen zal deze voorbehande-ling het “bloeden” niet volledig kun-nen voorkomen. Het aanbrengenvan een voldoende laagdikte vaneen afwerkingsproduct biedt eenbetere bescherming tegen het uit-spoelen van inhoudsstoffen. Hethout is zowel geschikt voor eentransparante (CTOP-product) alseen dekkende afwerking (verf). Bijgebruik van watergedragen produc-ten is het absoluut noodzakelijk hetoppervlak voor het aflakken eerstvan een synthetische afsluitendelaag te voorzien. Zo niet, dan is dekans op vlekkerigheid ten gevolgevan het vrijkomen van kleurstoffengroot. Wat er ook van zij, eventuele vlek-ken zijn met eau de javel te verwij-deren. De ervaring leert dat ookvlekken die men niet behandelt metde tijd door de regen volledig ver-dwijnen. Bij (lichtgekleurd) beton ennatuursteen is het aanbevolen dezeaf schermen.

Kwaliteit en houtmaten

Aangaande de houtkwaliteit vanmerbau zijn de Maleisische keu-ringsregels (Malayan GradingRules) van toepassing. In Belgiëwordt het gezaagde hout enkelonder de betere kwaliteit “Selectand Better” ingevoerd. Merbauwordt voornamelijk als gezaagdhout aangeboden, maar ook als

© Arch. De Beenhouwer

© vzw HOUT

5

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

dit geval op de gunstige duurzaam-heid, de goede machinale bewerk-baarheid en het geringe werken(krimpen en zwellen), welke laatsteeigenschap voor een grote vormsta-biliteit zorgt. Met name voor deurenkomen de fabrikanten de laatstejaren met hele series nieuwe ontwer-pen, in - zoals de mode thans voor-schrijft - vele kleuren : de deur alsvisitekaartje voor het huis. Merbauvoldoet uitermate goed aan de eisendie men aan een klimaatscheidendelement als een deur mag stellen :stevig en duurzaam, geen kans ophoutrot, weinig problemen metkromtrekken en geen gevaar voorklemmen.

Binnentoepassingen

Binnenshuis zijn de belangrijkste toe-passingen schroten, rabatdelen entrappen. Door het fraaie uiterlijk zijner van (transparant afgewerkt) merbaubijzonder mooie trappen te vervaardi-gen. Merbau heeft een hoge slijtweer-stand. Het is daardoor zeer geschiktvoor vloeren die zwaar worden belast,zoals bedrijfsvloeren. Een bekendetoepassing is voorts parket. Merbau iseen heel bijzondere houtsoort. Zijn uit-stekende stabiliteit, goede duurzaam-heid en sterkte, maken deze houtsoorttot een hoogst interessante keuze. Hetprobleem van het bloeden wordt vaakoverroepen en mag eigenlijk de pretniet bederven.

© Arch. I. Deconinck

© vzw Hout

6

Fich

e ho

utso

ort

en

©

Bel

gia

n W

OO

DFO

RU

M

Het Belgian WOODFORUM werd gesticht door de Belgische houtsector met alsspecifieke missie het promoten van hout en de producten op basis van hout. Hierbijonderlijnt het de talrijke redenen die de keuze voor hout rechtvaardigen en stelt hetde informatie nodig voor zijn correcte toepassing ter beschikking.

www.woodforum.be

Naar een artikel uit het “Houtblad” (NL), herwerkt door ir. G. Lejeune (vzw HOUT)

FYSISCHE EN MECHANISCHE WAARDEN VOOR MERBAUVolumieke massa bij 15% vochtgehalte 700-900 kg/m3

Krimp over het r.v.-traject in %- radiaal 60-30% 0,5

90-60% 0,4

- tangentiaal 60-30% 0,890-60% 0,8

Werken over het r.v.-traject in %30-60% 1,260-90% 1,3

Evenwichtsvochtgehalte in %60% r.v. 13,590% r.v. 17

Buigsterkte in N/mm2 115

Elasticiteitsmodulus in N/mm2 15000

Druksterkte evenwijdig aan de vezel in N/mm2 53

Schuifsterkte In N/mm2 12,4

Hardheid volgens Janka in N- kops 6590- langs 6700

Duurzaamheidsklasse kernhout (houtrot) I-II

Kernhout aantastbaar door insecten neen

Impregneerbaarheid kernhoutresistent tot zeer resistent

De lengtes bedragen 2,45 - 6,10 m, oplopend met steeds 30 cm. X bestaande maat

GANGBARE HANDELSAFMETINGEN VOOR GEZAAGD MERBAU IN MM (ISO-MATEN)

Breedte/Dikte 75 90 100 125 150 200 225 250 300

22 X X X X

25 X X X X X

32 X X X X

38 X X X X

44 X X X X X

50 X X X X

63 X X X X X

75 X X X X X X

100 X X