Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2013 … · 2014. 12. 17. ·...

Faculteit Rechtsgeleerdheid

Universiteit Gent

Academiejaar 2013-2014

De rechtspositie van de minderjarige in de hulpverlening: het

beroepsgeheim

Toch nog enkele spanningsvelden ?

Masterproef van de opleiding

‘Master in de rechten’

Ingediend door

Laurence De Poot

(00901456)

Promotor: Prof. Dr. Freya Vander Laenen

Commissaris: Dr. Karen Verpoest

3

Voorwoord

Deze masterproef is tot stand gekomen als sluitstuk van een vijf jaar durende opleiding ‘master

in de rechten’. Het schrijven van een masterproef vergt veel tijd, energie en

doorzettingsvermogen maar is vooral intellectueel stimulerend en uitdagend. Bij de keuze van

mijn onderwerp werd ik geïnspireerd door professor Vander Laenen die door haar enthousiasme

over het onderwerp ook mijn enthousiasme deed opflakkeren.

Vooreerst richt ik een woordje van dank aan Professor FREYA VANDER LAENEN, die steeds vlot

toegankelijk was en voorzag in een goede begeleiding bij het vervolledigen van mijn

masterproef. Door de nodige feedback kwam ik steeds dichter bij het eindresultaat. Daarnaast

wens ik ook Mevrouw KAREN VERPOEST te bedanken om als commissaris op te treden bij het

verdedigen van deze masterproef.

Verder gaat speciale dank uit naar: TINE BUYSE (jeugdrechter te Kortrijk), TINE BOSTYN ( Consulent

sociale dienst Jeugdrechtbank), HANNE WITHOECK (maatschappelijk werker CAW), MARIJKE LOOTENS

(CLB-Arts), ANNELIEN MAEBE (coördinator dienst administratieve en juridische ondersteuning

VCLB) en SIBILLE DEBACKER (voormalig maatschappelijk werker JAC) voor de ondersteuning, het ter

beschikking stellen van documenten en de praktische werking in de jeugdhulpverlening toe te

lichten. DESIREE DE POOT wens ik te bedanken voor het nalezen van mijn masterproef.

Daarnaast wens ik mijn ouders te bedanken voor in mij te geloven en de kans te geven vijf jaar

te studeren. Telkens opnieuw stonden zij ter beschikking met goede raad en aanbevelingen.

Als laatste gaat een woordje van dank uit naar mijn kotgenoten en vrienden die zowel ups als

downs meegemaakt hebben en er steeds waren om mij te ondersteunen bij het studeren en het

schrijven van deze masterproef. Bedankt voor de onvergetelijke studententijd.

4

Lijst met gebruikte afkorten

BW : Burgerlijk Wetboek

CAP: centraal informatie- en aanmeldpunt jeugdbijstand

CAW: Centrum voor Algemeen Welzijnswerk

CLB: Centra voor Leerlingenbegeleiding

DRM: Decreet Rechtspositie Minderjarigen

EVRM: Europees verdrag voor de rechten van de mens.

Ger. W.: Gerechtelijk Wetboek

IJH: Decreet Integrale Jeugdhulp van 12 juli 2013.

IRPC: intersectorale regionale prioriteitencommissie

IVRK : Internationaal Verdrag inzake Rechten van het Kind.

Jw: Jeugd(beschermings)wet

MDT: Multi disciplinair team

MOF: als Misdrijf Omschreven Feit

OCJ: Ondersteuningscentrum Jeugdzorg

SDJ: Sociale dienst jeugdrechtbank

Sv: Wetboek van strafvordering

SW: Strafwetboek

VAPH: Vlaams agentschap voor personen met een handicap

VK: Vertrouwenscentra Kindermishandeling

SDJ: sociale dienst jeugdrechtbank

5

Inhoudsopgave

ALGEMENE INLEIDING ____________________________________________________ 9

I. Situering en probleemstelling _____________________________________________________ 9

II. De Doelstelling ________________________________________________________________ 10

III. De Centrale Onderzoeksvraag ____________________________________________________ 10

IV. De afbakening van het onderwerp ________________________________________________ 10

V. Methodiek ___________________________________________________________________ 11

VI. Structuur ____________________________________________________________________ 11

DEEL 1: MINDERJARIG UIT JURIDISCH OOGPUNT ______________________________ 13

INLEIDING _________________________________________________________________ 13

AFDELING 1: Kernprincipes ___________________________________________________ 13

AFDELING 2: De ouders of voogden vormen toegevoegde actoren bij de minderjarige ___ 18

I. Algemeen ____________________________________________________________________ 18

II. Ouderlijk gezag en beroepsgeheim ________________________________________________ 19

AFDELING 3: Specifieke behandeling van de minderjarige doorheen verschillende domeinen

in de wetgeving ____________________________________________________________ 20

I. Wet van 28 februari 2014 – euthanasie voor minderjarigen ____________________________ 21

II. Decreet van 5 december 2013 – adoptie ___________________________________________ 21

III. Wet 17 maart 2013 – onbekwaamheid - nieuwe beschermingsstatus die strookt met menselijke

waardigheid. ______________________________________________________________________ 22

IV. Wet van 22 augustus 2002 – wet betreffende rechten van de patiënt ____________________ 22

V. Wet van 13 april 1995 – sexueel misbruik ten aanzien van minderjarigen _________________ 23

BESLUIT___________________________________________________________________ 23

DEEL 2: HET BEROEPSGEHEIM BINNEN DE JEUGDHULPVERLENING. _______________ 25

INLEIDING _________________________________________________________________ 25

AFDELING 1: Algemeen kader beroepsgeheim ____________________________________ 25

I. Oorsprong van het beroepsgeheim binnen hulpverlening _____________________________ 26

A. Historiek ___________________________________________________________________ 26

B. Actuele wetgeving ___________________________________________________________ 26

C. Deontologische codes ________________________________________________________ 29

II. Grondslag van het beroepsgeheim binnen de hulpverlening ___________________________ 29

A. Evolutie individuele grondslag naar maatschappelijke grondslag ______________________ 29

B. Huidige grondslag ___________________________________________________________ 30

III. Evolutie in het jeugdhulpverleningscontentieux _____________________________________ 31

BESLUIT___________________________________________________________________ 34

AFDELING 2: Inhoud van het begrip beroepsgeheim _______________________________ 34

I. Begrip vertrouwelijke informatie _________________________________________________ 34

II. Verschil discretieplicht en ambtsgeheim ___________________________________________ 36

III. Toepassingsgebied _____________________________________________________________ 39

A. Ratione personae____________________________________________________________ 39

B. Ratione materiae ____________________________________________________________ 41

C. Misdrijf bij schending ________________________________________________________ 42

6

1. Materiële bestanddelen van het misdrijf ______________________________________ 42

2. Moreel bestanddeel van het misdrijf _________________________________________ 43

3. Afwezigheid van rechtsvaardigheidsgronden ___________________________________ 44

BESLUIT ___________________________________________________________________ 44

AFDELING 3: Uitzonderingen op het beroepsgeheim _______________________________ 45

I. Absoluut of relatief ? ___________________________________________________________ 45

II. Uitzondering door de wet _______________________________________________________ 46

A. Getuigenis in rechte _________________________________________________________ 46

B. Bevel van de wet ____________________________________________________________ 47

1. Aangifteplicht ____________________________________________________________ 48

i. Algemene aangifteplicht van artikel 30 Sv. _________________________________ 49

ii. Bijzondere aangifteplicht van artikel 29 Sv. __________________________________ 49

2. Andere aangifteverplichtingen ______________________________________________ 50

C. Artikel 458bis Sw ____________________________________________________________ 51

1. Voor de wetswijziging van 30 november 2011 __________________________________ 51

2. Na wetswijziging van 30 november 2011 en 23 februari 2012 _____________________ 53

D. Conflicterende wetsartikelen: schuldig hulpverzuim ? ______________________________ 56

BESLUIT ___________________________________________________________________ 58

AFDELING 4: Uitzondering door creaties uit de rechtsleer en rechtspraak ______________ 58

I. Cliënt als slachtoffer ___________________________________________________________ 59

II. De noodtoestand ______________________________________________________________ 59

III. Recht van verdediging __________________________________________________________ 62

IV. Mededeling aan een disciplinaire overheid _________________________________________ 64

V. Belang van een goede rechtsbedeling _____________________________________________ 64

VI. Gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim ___________________________________________ 65

A. Gedeeld beroepsgeheim _____________________________________________________ 66

B. Gezamenlijk beroepsgeheim __________________________________________________ 71

DEEL 3: BEROEPSGEHEIM BINNEN HET NIEUWE DECREET VAN DE INTEGRALE

JEUGDHULP ____________________________________________________________ 72

INLEIDING _________________________________________________________________ 72

AFDELING 1 : De wettelijke kaders _____________________________________________ 74

INLEIDING ________________________________________________________________________ 74

I. Artikel 77 Jeugdbeschermingswet: Elke persoon die meewerkt aan de toepassing van deze wet

is geheimhouding verplicht __________________________________________________________ 75

A. Binnen de vrijwillige jeugdhulp ________________________________________________ 76

B. Binnen de gerechtelijke hulpverlening __________________________________________ 76

II. Artikel 7 IJH: Alle personen die in het kader van dit decreet werken worden gebonden door

geheimhoudingsplicht ______________________________________________________________ 77

A. Binnen de vrijwillige hulpverlening _____________________________________________ 77


III. Artikel 72 IJH Gegevensverwerking – elektronisch dossier _____________________________ 80

A. Binnen de vrijwillige hulpverlening _____________________________________________ 80


IV. Artikel 73 IJH : Gezamenlijk beroepsgeheim. ________________________________________ 82

A. Binnen de vrijwillige Hulpverlening _____________________________________________ 82

7

B. Binnen de gerechtelijke Hulpverlening ___________________________________________ 84

V. Artikel 74 IJH: Informatieuitwisseling tussen actoren _________________________________ 84

A. Binnen de vrijwillige Hulpverlening _____________________________________________ 84

B. Binnen de gerechtelijke Hulpverlening ___________________________________________ 86

VI. Artikel 75 IJH: Verbod overdracht informatie naar Justitie _____________________________ 86

VII. Art 76 IJH: Verwerking zonder toestemming ______________________________________ 93

VIII. Besluit ____________________________________________________________________ 94

AFDELING 2: Overig beroepskader in de Integrale Jeugdhulp ________________________ 95

I. Centra voor Leerlingenbegeleiding ________________________________________________ 95

II. Geestelijke gezondheidszorg _____________________________________________________ 96

III. Verzelfstandigd agentschap voor personen met een handicap __________________________ 97

IV. Pleegzorg ____________________________________________________________________ 97

V. Kind en Gezin _________________________________________________________________ 98

VI. Bijzondere Jeugdbijstand ________________________________________________________ 98

VII. Besluit ___________________________________________________________________ 100

BESLUIT__________________________________________________________________ 100

DEEL 4 :BEROEPSGEHEIM VAN DE VERSCHILLENDE PROFESSIONELE ACTOREN BINNEN

DE JEUGDHULP ________________________________________________________ 102

INLEIDING ________________________________________________________________ 102

AFDELING 1: Het Openbaar Ministerie _________________________________________ 103

I. Situering ____________________________________________________________________ 103

II. Beroepsgeheim, een boemerang. ________________________________________________ 104

III. Concrete toepassing beroepsgeheim voor deze actor ________________________________ 109

IV. Besluit ______________________________________________________________________ 110

AFDELING2: De Jeugdrechter ________________________________________________ 111

I. Situering ____________________________________________________________________ 111

II. Het beroepsgeheim van de jeugdrechter __________________________________________ 112

III. Besluit ______________________________________________________________________ 112

AFDELING 3: De Sociale Dienst van de Vlaamse Gemeenschap bij de Jeugdrechtbank en haar

teamverantwoordelijken en consulenten, ______________________________________ 112

I. Situering ____________________________________________________________________ 112

II. De wettelijke definiëring en werking van deze dienst ________________________________ 114

III. Voorafgaand onderzoek, een navorsingsopdracht ___________________________________ 115

IV. Het hulpverleningsplan: een duidelijke, welomlijnde opdracht. Het samengaan van

verschillende actoren met eventueel een onderscheiden finaliteit __________________________ 116

V. De jeugdhulpaanbieder krijgt een opmerkelijke rol __________________________________ 118

VI. Een wettelijk gedefinieerde opdracht: regelmatig bezoek ____________________________ 119

VII. Als misdrijf omschreven feit __________________________________________________ 121

VIII. Het beroepsgeheim van de sociale dienst _______________________________________ 123

IX. Besluit ______________________________________________________________________ 124

AFDELING 4: De gemandateerde voorzieningen _________________________________ 124

I. Situering ____________________________________________________________________ 124

II. Twee duidelijk te onderscheiden diensten _________________________________________ 125

III. Het elektronisch dossier _______________________________________________________ 126

8

IV. De Jeugdhulpaanbieders een natuurlijke persoon of een voorziening die jeugdhulpverlening

aanbiedt ________________________________________________________________________ 129

V. Besluit _____________________________________________________________________ 129

AFDELING 5: De Jeugdhulpverlener ____________________________________________ 130

I. Situering ____________________________________________________________________ 130

II. Het Hulpverleningsmandaat ____________________________________________________ 132

III. Het dubbel mandaat __________________________________________________________ 132

IV. Besluit _____________________________________________________________________ 137

AFDELING 6: De bemiddelingsopdrachten ______________________________________ 137

AFDELING 7: Tabel _________________________________________________________ 140

ALGEMEEN BESLUIT _______________________________________________________ 144

Bibliografie ___________________________________________________________ 152

Wetgeving ________________________________________________________________ 152

Parlementaire stukken ______________________________________________________ 154

Adviezen _________________________________________________________________ 155

Rechtspraak ______________________________________________________________ 156

Rechtsleer ________________________________________________________________ 157

Boeken _________________________________________________________________________ 157

Tijdschriften _____________________________________________________________________ 158

Overige __________________________________________________________________ 161

9

ALGEMENE INLEIDING

Deze inleiding situeert het onderwerp, en koppelt hieraan de probleemstelling. In de

doelstelling, de centrale onderzoeksvraag en de afbakening van het onderwerp vinden we het

specifieke kader van deze masterproef. Tenslotte bespreken we de methodiek evenals de

structuur.

I. Situering en probleemstelling

1. Deze masterproef situeert zich binnen het juridische domein, en wenst na te gaan op welke

manier de diverse actoren binnen de, zowel vrijwillige als gerechtelijke, hulpverlening, gegevens

van minderjarigen mogen transfereren. Hierbij gaat de bijzondere aandacht naar het

spanningsveld dat zich opbouwt wanneer een verschillende finaliteit van het beoogde doel

meespeelt. Het is zonder meer duidelijk dat de gerechtelijke hulpverlening op een andere

manier kijkt naar een hulpbehoevende minderjarige. Deze zal, ondanks de door de wet

bepaalde voorrang voor oplossingen binnen de eigen leefwereld van de minderjarige, toch vaak

belanden bij justitie, dan bij de vrijwillige hulpverlening zelf. Deze laatste heeft in haar finaliteit

als enige doelstelling de oplossing van het probleem van de minderjarige in het belang van het

kind, en in samenwerking met het kind. De gerechtelijke hulpverlening, zal, afhankelijk van het

voorgelegde probleem, ook het maatschappelijk belang moeten in consideratie nemen.

De informatie die van de ene actor naar de andere getransfereerd wordt, kan “misbruikt”

worden omdat ze niet meegedeeld werd door de minderjarige met deze finaliteit voor ogen. Zo

kan een minderjarige die in een drugsproblematiek belandt aan een hulpverlener in een

vertrouwensgesprek bekennen dat hij een diefstal heeft gepleegd, en kan deze informatie,

indien ze in het kader van een andere finaliteit beoordeeld wordt, tegen hem gebruikt worden.

2. Een goede definiëring van de probleemstelling dringt zich op, vooral op het juridisch gebied,

gezien de onderwerpen zuiver juridisch benaderd worden. Alvorens tot enige analyse van een

spanningsveld te kunnen komen, is het van groot belang de juridische draagkracht van de titel

te onderzoeken: Wie is de juridische minderjarige? Met andere woorden wie behoort tot ons

onderzoeksveld? Waarin onderscheidt deze minderjarige zich juridisch van de niet-minderjarige,

en welke consequenties heeft dit op het verdedigen van zijn eigen belangen? Welke rol krijgen

de ouders toebedeeld?

10

Daarnaast gaan we na wat het beroepsgeheim nu precies juridisch inhoudt. Alvorens de

draagkracht te kennen van het begrip, is het onontbeerlijk de juridische implicaties van deze

term goed te begrijpen. Welke ratio legis, welke evolutie heeft het begrip gemaakt, op welke

gronden wordt het toegekend, wie is de houder, wie is de drager… Vragen die niet enkel puur

rationeel benaderd kunnen worden, maar die gestoeld moeten worden op een juridische basis,

waarbij in de mate van het mogelijke rekening gehouden wordt met de verworven kennis over

de minderjarige.

De wet werd recent volledig hertekend (Decreet Integrale Jeugdhulp – 12 juli 2013) en blijkt nog

heel wat vragen op te roepen bij de verschillende actoren van de jeugdhulp. Hier wensen we via

een analyse aan deze problematiek tegemoet te komen.

II. De Doelstelling

3. Het is onze doelstelling een duidelijke inzage te krijgen in wat het beroepsgeheim inhoudt

voor de minderjarige en hoe het geldt voor de verschillende actoren binnen de

jeugdhulpverlening. Daarnaast analyseren we de verschillende relevante wetten in het nieuwe

decreet en gaan na hoe we deze kunnen interpreteren en toepassen. Vervolgens wensen we een

inzage te krijgen in de mogelijke wettelijke uitzonderingsgronden op het algemeen geldend

beroepsgeheim, zoals gesteld in artikel 77 Jw. en artikel 7 IJH.

III. De Centrale Onderzoeksvraag

4. De centrale onderzoeksvraag die we ons wensen te stellen is of het de bedoeling van de

wetgever is, in het kader van de jeugdhulpverlening, en aan de hand van het nieuwe decreet

Integrale Jeugdhulp, het beroepsgeheim eerder uit te hollen of te handhaven in deze tijd van

allerlei onwenselijke gegevenscaptaties, zoals de recente schandalen van google en de

Amerikaanse inlichtingendiensten aantoonden. Niet zozeer de communicatie tussen teams met

eenzelfde finaliteit interesseren ons hierbij, maar vooral het spanningsveld tussen justitie en de

hulpverlening blijken een lakmoesproef te zijn voor het houdbaarheidsgehalte van het

beroepsgeheim.

IV. De afbakening van het onderwerp

5. Het beroepsgeheim strekt zich over een bijzonder breed veld uit. We beperken ons tot de

jeugdhulpverlening, waarbij we het medische beroepsgeheim, dat ook nog onderhevig is aan

deontologische codes en de wet op de patiëntenrechten, grotendeels buiten beschouwing laten.

11

Tevens beperkt deze masterproef zich tot het Vlaamse territorium, gezien jeugdhulp een

gemeenschapsaangelegenheid is. Wel wordt rekening gehouden met het gerechtelijke deel, dat

een federale materie is.

V. Methodiek

6. Aan de hand van een initiële literatuurstudie over de juridische organisatie van de

hulpverlening, de minderjarige, het beroepsgeheim, de werking van de jeugdrechtbank en de

Sociale dienst (in het verleden), wordt het onderwerp verkend, en de valabele theorieën en

auteurs geselecteerd.

Vervolgens wordt een intensieve studie verricht van de volledige wetgeving, decreten,

uitvoeringsbesluiten, adviezen, parlementaire voorbereidingen en stukken, aanwezige

rechtspraak en de toepasselijke rechtsleer. Opgemerkt dient wel dat de aanwezige rechtspraak

bijna uitsluitend over het medisch beroepsgeheim handelt. Daarom vormen vooral de tekst van

de wet de basis, daarnaast kan echter uit de feitelijke omstandigheden van de rechtspraak een

analogische interpretatie gevoerd worden naar de welzijnssector in het algemeen.

Gezien het decreet IJH zeer recent is, en er bijgevolg geen interpretaties beschikbaar zijn, wordt

een teleologische interpretatie doorgevoerd. De besluiten zijn gebaseerd op eigen inzichten, na

grondige vergelijking van de diverse bronnen en interpretaties.

VI. Structuur

7. De structuur van deze masterproef werd op die manier opgebouwd dat een complete leek in

de materie gradueel inzicht krijgt in de materie:

DEEL 1: MINDERJARIG UIT JURIDISCH OOGPUNT

Hier behandelen we de verschillende aspecten van de minderjarigheid. Vooral de positie van de

ouders en de zelfstandigheid van het kind zijn bijzonder belangrijk. In welke mate kan een kind

zelf beslissen over wat het wilt en hoe ondersteunt de wetgever dit?

DEEL 2: HET BEROEPSGEHEIM BINNEN DE JEUGDHULPVERLENING.

Het tweede deel geeft de basis van het beroepsgeheim weer. Hoe is het ontstaan? Waarop

basseert de wetgever zich en hoe past hij het toe. Dit deel is in de mate van het mogelijke reeds

op de jeugdhulpverlening toegepast, maar wijkt hierin weinig af van het algemene kader van het

beroepsgeheim binnen andere beroepskaders.

12

Vooral het medisch beroepsgeheim kan hier als exemplarisch voorbeeld dienen, gezien deze het

strengst toegepast wordt. (deontologische codes- eed van Hippocrates)

DEEL 3: BEROEPSGEHEIM BINNEN HET NIEUWE DECREET VAN DE INTEGRALE JEUGDHULP

In het derde deel gaan we vooral het nieuwe decreet IJH onder de loep nemen. We lichten er

deze passages uit die van toepassing zijn op het beroepsgeheim, en meer specifiek op de

wettelijke inkadering van de mogelijke datatransfers. We gaan na welke artikels precies hun

weerslag hebben, hoe de wetgever het formuleert, en we doen een poging er soms een

interpretatie aan toe te voegen. Deze interpretaties zijn vrijblijvend en zullen uiteraard nog door

de rechtsleer en de rechtspraak een exacte interpretatie dienen te krijgen. We hebben niet de

pretentie hier baanbrekend te willen zijn, maar we doen een poging creatief om te gaan met de

formuleringen binnen de wet.

DEEL 4 :BEROEPSGEHEIM VAN DE VERSCHILLENDE PROFESSIONELE ACTOREN BINNEN DE

JEUGDHULP

Uiteindelijk komen we in deel 4 naar de toepassing van de wetgeving. Hier geven we aan de

hand van het wettelijke kader, en al onze verworven kennis een concreet zicht op hoe het

beroepsgeheim er nu voor de verschillende actoren uitziet. Met als kers op de taart een tabel

waarbij we de wettelijke verplichtingen van de verschillende actoren in kaart brengen. Dit leidt

volgens onze bescheiden mening uiteindelijk naar de “relativiteit” van een, volgens ons

“absoluut” beroepsgeheim.

13

DEEL 1: MINDERJARIG UIT JURIDISCH OOGPUNT

INLEIDING

8. Teneinde een duidelijk zicht te krijgen op de inspraak en de toegekende rechten van de

minderjarigen om vanuit deze inzage een onderbouwde extra dimensie te kunnen geven aan

het beroepsgeheim - meer specifiek ten opzichte van minderjarigen - wordt in dit hoofdstuk een

analyse gemaakt van de bijzondere aanpak van de wetgever tegenover de minderjarige.

Wij onderzoeken de diverse domeinen waarbij de wetgever expliciet de positie van de

minderjarige bepaalt en de manier waarop de actoren onderling informatie moeten uitwisselen.

Op deze manier willen we inzicht verwerven in de wijze waarop de wetgever de kwetsbaarheid

van de minderjarige zelf inschat, en kunnen we eveneens de positie van de diverse actoren, die

relevant zullen zijn voor de toepassing van het beroepsgeheim, bepalen.

AFDELING 1: Kernprincipes

9. ALGEMEEN – Het burgerlijk wetboek omschrijft een minderjarige als “ de persoon van het

mannelijke of vrouwelijke geslacht die de volle leeftijd van achttien jaren nog niet bereikt heeft.”1

Verder bepaalt artikel 488 BW dat de meerderjarigheid vastgesteld wordt op de volle leeftijd van

achttien jaar en dat men op die leeftijd bekwaam is tot alle handelingen van het burgerlijk leven.

2 A contrario zal men niet bekwaam zijn tot het stellen van alle handelingen voor de leeftijd van

achttien jaar bereikt is.

10. EVOLUTIE T.A.V. DE POSITIE VAN MINDERJARIGEN – Er is sprake van een veranderend beeld

ten aanzien van minderjarigen. Voorheen werd een minderjarige beschouwd als een

rechtsobject. i Sinds het Internationaal Verdrag inzake de rechten van het Kind3 is het kind geen

‘object’ meer van gezagsuitoefening door rechthebbende ouders, maar wel een subject dat zelf

rechten kan doen gelden zoals het recht op een behoorlijke opvoeding.4

1 Artikel 388 Burgerlijk Wetboek, hierna: BW.

2 Artikel 488 BW.

3 Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind van 20 november 1989, BS 17 januari 1992. Hierna: IVRK.

4 C. MELKEBEEK, Kids codex boek 2, Larcier, 2010, 135.

14

De nadruk wordt in het IVRK gelegd op ‘participation’, ‘provision’ en ‘protection.’ 5 Zo stelt

artikel 3 IVRK dat de belangen van het kind de eerste overweging vormen bij het nemen van

maatregelen, ook wanneer maatregelen genomen worden door rechterlijke instanties. Het

decreet rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp van 7 mei 20046 bepaalt in

artikel 5 dat het belang van de minderjarige de belangrijkste overweging vormt bij het verlenen

van jeugdhulp.7 Artikel 12 IVRK stelt dan weer dat in overeenstemming met de leeftijd en de

maturiteit van het kind belang gehecht zal worden aan zijn mening. Dit wil zeggen dat wanneer

het kind matuur genoeg is en hij (feitelijk) de ouders niet meer nodig heeft, hij zoveel als

mogelijk zelfstandig beslissingen moet kunnen nemen en in het rechtsverkeer moet kunnen

optreden, ook als hij/zij nog niet meerderjarig is.8 In het DRM komt de Belgische wetgever

tegemoet aan de verplichtingen opgelegd in het IVRK en zullen deze bepalingen relevant zijn in

de bespreking van het beroepsgeheim.

11. HANDELINGSONBEKWAAMHEID – De minderjarige is principieel een rechtsbekwame, doch

handelingsonbekwame persoon.9 Dit wil zeggen dat hij de drager is van subjectieve rechten en

gezien wordt als een rechtssubject10, maar onbekwaam is rechtshandelingen11 te stellen d.m.v.

deze rechten. 12 Zo kan de minderjarige geen huwelijk aangaan13, geen contracten sluiten14 en

wordt de figuur van het ouderlijk gezag15 ingebouwd als beschermingsmechanisme. De wetgever

had niet de bedoeling de minderjarige van het rechtsverkeer uit te sluiten, doch hij wenste,

gezien de leeftijd en maturiteit van de minderjarige, een beschermingsmechanisme in te

bouwen zodat rechtshandelingen gesteld kunnen worden d.m.v. wettelijke

vertegenwoordiging.16 Het mechanisme van het ouderlijk gezag dient steeds uitgeoefend te

worden in het belang van het kind.17

5 D. ARCHARD, “Preface” in F. ANG, E. BERGHMANS, L. CATTHRIJSSE, I. RAVIER, M. DELPLACE, V. STAELENS, T.

VANDEWIELE, C. VANDRESSE en M. VERHEYDE (eds.) Participation Rights of Children, Antwerpen, Intersentia, 2006, v. 6 Decreet van 7 mei 2004 betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp, BS 4oktober

2004. ( hierna DRM) 7 B. VANOBBERGEN, “Het belang van het kind: meer dan een juridisch begrip”, in bijzondere opleiding Jeugdrecht 2013 -

2014, Orde van de Vlaamse balie, Kluwer, Mechelen, 2013, 4. 8 C. MELKEBEEK, Kids codex boek 2, Larcier, 2010, 135.

9 M. MASSCHELEIN, “Bekwaamheid en onbekwamen minderjarigen”, TPR 2009, afl. 2, 958.

10 T. ROBERT, “De Burgerrechtelijke procesbekwaamheid van de minderjarige” in centrum voor beroepsvolmaking in de

rechten, De procesbekwaamheid van de minderjarigen, Antwerpen, Intersentia, 2006, 39. 11

Hij kan wel feitelijke handelingen stellen. 12

T. VANSWEEVELT, “ Persoonlijkheidsrechten van minderjarigen en grenzen van het ouderlijk gezag: de toestemming van de minderjarige in een medische behandeling ” in X, Juridische aspecten van de geneeskunde, Antwerpen, Kluwer, 1989, 269. 13

Artikel 144 BW. 14

Artikel 1124 BW. 15

Artikel 372 BW. 16

N. DESMET, De juridische positie van de minderjarige in de praktijk, Heule-Kortrijk, UGA, 2010, 84. 17

Artikel 203 BW.

15

Doch zal de handelingsonbekwaamheid niet absoluut zijn en dient deze genuanceerd te worden.

De wetgever voorziet in uitzonderingen op de handelingsonbekwaamheid door bepaalde

leeftijdsgrenzen te stellen en bepaalde handelingen wel toe te laten.18 Opgemerkt dient te

worden dat, in het kader van de jeugdhulpverlening, de wetgever in bepaalde decreten

uitzonderingen heeft gemaakt. Voorbeelden daarvan is de regelgeving van het centra voor

leerlingenbegeleiding.19

12. HANDELINGSBEKWAAMHEID VS WILSBEKWAAMHEID – Handelingsbekwaamheid verwijst

naar de juridische bekwaamheid om iets te doen, die in abstracto wordt beoordeeld.

Wilsbekwaamheid daarentegen verwijst naar de feitelijke bekwaamheid om iets te doen. Of de

minderjarige feitelijk in staat is iets te doen wordt steeds in concreto beoordeeld. 20 De

beoordeling of de minderjarige cliënt al dan niet wilsbekwaam is, blijkt in de praktijk een moeilijk

afwegingskader te zijn. Men moet steeds nagaan of de cliënt over voldoende oordeelsvermogen

beschikt. Of dergelijk vermogen aanwezig is, zal situatie per situatie bekeken dienen te worden

en zal ook per individu verschillen. 21 Dit gegeven is belangrijk in het kader van het

beroepsgeheim, gezien het beroepsgeheim ten aanzien van ouders slechts zal gelden wanneer

de minderjarige cliënt over voldoende oordeelsvermogen beschikt.

13. DECREET RECHTSPOSITIE MINDERJARIGE IN DE INTEGRALE JEUGDHULP – Het kerndecreet in

de jeugdhulpverlening is het decreet rechtspositie minderjarige in de integrale jeugdhulp (DRM).

Alvorens de positie van de minderjarige in andere wetgeving te bekijken zullen we hier kort de

kernbepalingen uit dit decreet bespreken. Artikel 4 § 1 DRM bepaalt dat de minderjarige de

rechten opgesomd in dit decreet zelfstandig uitoefent. Hiervoor wordt geen vereiste van

maturiteit of leeftijd gesteld. In principe kan elke minderjarige – ongeacht zijn leeftijd – de

rechten in het DRM zelfstandig uitoefenen.22 In de parlementaire voorbereidingen wordt

uitdrukkelijk vermeld dat het alleen gaat over feitelijke handelingen, gezien de

handelingsonbekwaamheid slaat op rechtshandelingen.23

18

Zie artikel 904, 1394 BW. 19

Artikel 30 CLB – Decreet, 20

C. LEMMENS, De minderjarige en de Wet Patiëntenrechten, Antwerpen, Intersentia,2013, 11. 21

Advies Kinderrechtencommissariaat van februari 2001 betreffende de rechten van de minderjarige patiënt, nr. 2000-01/4, 4. 22

E. DESMET en J. PUT, “Het decreet Rechtspositie Minderjarigen: Een internationaalrechtelijke toetsing.”, TJK 2011/2,115. 23

Voorstel van Decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp, Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 10.

16

Zelfs wanneer aan feitelijke handelingen rechtsgevolgen verbonden zijn, blijft de minderjarige

bekwaam deze feitelijke handeling te stellen.24 Daarnaast wordt ook aangehaald dat de

handelingsonbekwaamheid en de figuur van het ouderlijk gezag bedoeld zijn als

beschermingsmechanismen maar tegelijkertijd een juridische hinderpaal vormen voor de

uitoefening van de eigen rechten door de minderjarige. 25 Als gevolg hiervan kan de minderjarige

de rechten, opgesomd in het DRM, zelfstandige uitoefenen, gezien de meerderheid van de

rechten door feitelijke handelingen kan worden uitgeoefend. 26 De parlementaire

voorbereidingen bepalen expliciet dat het feit dat de minderjarige zijn rechten zelfstandig kan

uitoefenen geen afbreuk doet aan de eigen rechten van de ouders. Zo blijft het recht op

informatie onverminderd de rechten van de minderjarige gelden. De rechten die de minderjarige

heeft zullen aldus begrensd worden door de ouderlijke rechten.27 Wel is het belangrijk op te

merken dat het ouderlijk gezag een uitdunnend karakter bevat, het zal mee-evolueren met de

leeftijd en maturiteit van het kind. Wanneer de minderjarige steeds meer rechten zelf uitoefent

en meer beslissingen neemt, zal de functie van het ouderlijk gezag evolueren van beschermend

naar begeleidend.28

14. WILSBEKWAAMHEID – In artikel 4 § 2 DRM wordt een beperking gesteld op het principe dat

de minderjarige de rechten opgesomd in dit decreet zelfstandig kan uitvoeren. Aan drie rechten

wordt een bekwaamheidsvereiste gekoppeld: het recht om in te stemmen met de jeugdhulp29,

de uitoefening van het recht op toegang tot het dossier30 en het recht om niet gescheiden te

worden van de ouders.3132 De bijzondere voorwaarde stelt dat de minderjarige in staat is tot een

redelijke beoordeling van zijn belangen, rekening houdende met zijn leeftijd en maturiteit. Uit de

parlementaire voorbereidingen wordt die specifieke voorwaarde verantwoord door de juridische

aard van deze rechten in combinatie met het belang voor de hulpverleningspraktijk.

24

K. RIMANQUE, “Zelfstandige uitoefening van grondrechten door minderjarigen”, in M. COENE (ed.) Statuut van het kind, Brussel, Bruylant, 1980,37. 25

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 12. 26

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 12. 27

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 12. 28

L. VAN SLYCKEN, “ Beschikkingsrecht van de minderjarige over eigen leven en lichaam ” in J. VELAERS (ed.), Over zichzelf beschikken? Juridische en ethische bijdragen over het leven, het lichaam en de dood, Antwerpen, Maklu, 1996, 243. en Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 12. 29

Die vervat ligt in artikel 8 DRM. 30


Die vervat lig in artikel 13 DRM. 32

V. VANDERLINDEN, “Resultaten van de inspectieronde over het Decreet Rechtspositie Minderjarige”, TJK 2011/2, 87.

17

Zo kan gesteld worden dat er sprake is van een rechtshandeling bij instemming van de

jeugdhulp, doch het doen gelden van dit recht is zo ingrijpend in het leven van de minderjarige

dat het onverantwoord zou zijn om die beslissing steeds te laten nemen door de ouders.33 Dit

geldt ook voor het toegangsrecht tot het dossier. Hier is geen sprake van een rechtshandeling

maar eerder van een rechtsfeit, doch het uitoefenen van dit recht kan een grote impact hebben

op de verhouding tussen de hulpverlener en de minderjarige.34 De minimumvereiste om deze

rechten zelfstandig te kunnen uitoefenen is dat de minderjarige over een zeker

beoordelingsvermogen beschikt. Hiertoe moet hij kunnen inschatten wat de gevolgen zijn van

het al of niet instemmen met jeugdhulp of van de kennisname van zijn dossier. In de

parlementaire voorbereidingen wordt opgemerkt dat het criterium van “redelijke beoordeling

van zijn belangen” nauw aansluit bij “het vereiste onderscheidingsvermogen” zoals opgenomen

in onder meer artikel 931 van het Gerechtelijk Wetboek. 35 Of de minderjarige al dan niet

beschikt over een voldoende beoordelingsvermogen zal in elke situatie in concreto moeten

beoordeeld worden. De minderjarige moet zich bewust zijn van de gevolgen die mogelijkerwijs

uit de beslissing voortvloeien.36 De wet voorziet in een vermoeden vanaf 12 jaar. Dit neemt niet

weg dat elke situatie anders is en een individuele aanpak vereist. Het vermoeden is weerlegbaar

en ook kinderen die jonger zijn dan 12 jaar kunnen over voldoende onderscheidingsvermogen

beschikken.

Het valt op te merken dat het niet altijd evident is om te bepalen of een minderjarige al dan niet

bekwaam is om al zijn rechten zelfstandig uit te oefenen. In de praktijk blijkt daarenboven dat

minder dan de helft van de voorzieningen beschikt over een geëxpliciteerde visie over de

bekwaamheid van de minderjarigen en dat hier dus wel degelijk mee geworsteld wordt.37 Deze

bekwaamheid kan door oneindig veel factoren worden beïnvloed zodat er geen gedetailleerd

stappenplan kan worden ontwikkeld. Elke concrete situatie zal moeten afgewogen worden.38

33

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 12. 34

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 13. 35

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 13. 36

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 13. 37

V. VANDERLINDEN, “Resultaten van de inspectieronde over het Decreet Rechtspositie Minderjarige”, TJK 2011/2, 88. 38

X., Visie bekwaamheid netoverstijgende CLB’s, 2011, https://wvg.vlaanderen.be/rechtspositie/04-good_practices/bekwaamheid/bijlagen/Visie_bekwaamheid_netoverstijgende%20CLB's_2011.pdf.

https://wvg.vlaanderen.be/rechtspositie/04-good_practices/bekwaamheid/bijlagen/Visie_bekwaamheid_netoverstijgende%20CLB's_2011.pdf


18

Wel moet er steeds rekening gehouden worden met contextuele factoren (zoals de ernst van

de situatie) en met individuele factoren (de leeftijd van het kind, de maturiteit van het

kind..).39In het kader van het beroepsgeheim zal de bekwaamheid uiterst relevant zijn, gezien die

bepaalt of de ouders al dan niet worden ingelicht over de situatie.40

15. CONCLUSIE – De principiële handelingsonbekwaamheid van de minderjarige blijft gelden in

de jeugdhulpverlening, doch hij kan de rechten, opgesomd in het DRM, zelfstandig uitoefenen.

Afhankelijk van de wilsbekwaamheid van de minderjarige zal hij een (al dan niet beperkt)

beslissingsrecht verkrijgen op grond van het DRM.

AFDELING 2: De ouders of voogden vormen toegevoegde actoren bij de

minderjarige

I. Algemeen

16. Zoals supra uiteengezet41 is een bijzonder kenmerk van de minderjarige dat hij fundamenteel

handelingsonbekwaam is en dat zijn rechten principieel worden waargenomen door middel van

het ouderlijk gezag of wettelijke vertegenwoordiging. 42

Het nieuwe decreet integrale jeugdhulp bepaalt in artikel 2, 42° wat onder ‘ouders’ dient

verstaan te worden: “..de natuurlijke personen die titularis zijn van het ouderlijk gezag, of, bij

ontstentenis van die personen, de wettelijke vertegenwoordigers..” Uit de parlementaire

voorbereidingen kan afgeleid worden dat de opvoeding in de eerste plaats de taak is van de

ouders en zij dus in alle omstandigheden betrokken dienen te worden bij de opvoeding en

ontwikkeling van het kind. In de regel zullen vader en moeder titularis zijn van het ouderlijk

gezag. Slechts wanneer beide ouders overleden zijn, komt er voogdijgezag die waargenomen

wordt door de voogd. Deze zal dan de wettelijke vertegenwoordiger zijn en ook onder het begrip

‘ouders’ in het decreet vallen.43

39

F. ANG en J. VERSCHELDEN, “Kinderrechten in het ziekenhuis: een inleiding” in “Kinderrechten in de gezondheidszorg”, Kinderrechtenforum 8/2011, 68. 40

Zie randnummer 17 – 19. 41

Zie randnummer 11. 42

Artikel 372 BW en Artikel 376 BW. 43

Memorie van toelichting bij ontwerp van Decreet Integrale Jeugdhulp, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 11.

19

Deze vertegenwoordigers staan in geen enkele beroepsverhouding tot de minderjarige en

worden bijgevolg niet gevat door het beroepsgeheim en kunnen dus, in de meeste gevallen44,

vrij toegang krijgen tot de vertrouwelijke gegevens over de minderjarige. Het staat hen vrij om,

in het belang van de minderjarige, gegevens mee te delen aan derden. Niet de minderjarige zelf,

maar zijn vertegenwoordigers waken over de ’belangen van de minderjarige’, die ze naar eigen

inzicht en goeddunken inschatten.45 Het spreekt voor zich dat dit ‘belang’ voor heel wat

interpretatie vatbaar is.

Binnen het decreet rechtspositie minderjarige wordt echter de nodige aandacht besteed aan de

wilsbekwaamheid van de minderjarige en zal hij uiteindelijk in staat gesteld worden zelf kennis

te nemen van bepaalde gegevens over zijn persoon.46 Daarnaast voorziet het DRM expliciet in

een, gemotiveerd, verzetsrecht voor de minderjarige om bepaalde informatie te onthouden aan

de ouders (wettelijke vertegenwoordigers).47

II. Ouderlijk gezag en beroepsgeheim

17. Er is niet erg veel wetgeving die de regels inzake ouderlijk gezag bepalen. De belangrijkste

regels vindt men in het burgerlijk wetboek in de artikelen 371 – 387ter. Daarnaast bepaalt artikel

203,lid 1 BW een reeks verplichtingen van de ouders. ( oa. huisvesting, levensonderhoud,…)

Het ouderlijk gezag, dat als beschermingsmechanisme is ingebouwd, heeft tot doel het kind te

begeleiden in zijn groei naar een zelfstandig en volwassen leven.48 Zoals eerder gesteld staat het

ouderlijk gezag in functie van het belang van het kind en heeft het een karakter van een

aantastbare dynamische doelbevoegdheid gekregen.49 Naarmate het kind ouder wordt, zal de

ouder slechts nog een adviserende rol op zich nemen. Dit wil zeggen dat de reikwijdte van het

ouderlijk gezag evolueert met de maturiteit en leeftijd van het kind. Onvermijdelijk heeft dit tot

gevolg dat de inperking van het gezagsrecht van de ouders (doordat de minderjarige in staat is

om zelf te beslissen) gelijktijdig een inperking van het recht van de ouders op informatie

inhoudt, die een invloed zal hebben op de draagwijdte van het beroepsgeheim op hulpverleners.

50

44

Tenzij de minderjarige over een verzetsrecht beschikt zoals in het DRM of de minderjarige voldoende onderscheidingsvermogen heeft.(Zie randnummer 16.) 45

Dit is af te leiden uit artikel 203 BW. 46

Artikel 22, § 2 DRM. 47

Artikel 23 DRM. 48

M. BERGHMANS, “Ouderlijk gezag en beroepsgeheim”, 2009, http://www.jeugdrecht.be/?action=artikel_detail&artikel=88. 49

C. MELKEBEEK, Kids codex boek 2, Larcier, 2010, 135. 50

CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008, 16.

http://www.jeugdrecht.be/?action=artikel_detail&artikel=88

20

Concreet wil dit zeggen dat de hulpverlener geen informatie meer moet meedelen aan de

ouders van de minderjarige wanneer hij van oordeel is dat de minderjarig voldoende bekwaam

is, maar dat de minderjarige wel nog steeds zelf kan vragen om de ouders in te lichten.51

18. Wanneer het gaat over jonge kinderen en het is duidelijk dat de ouders beslissen in het

belang van hun kind, dan primeert het recht op informatie door de ouders en mag de

hulpverlener bijgevolg deze informatie geven. Het belang van het kind zal echter steeds

primeren en is ondergeschikt aan het recht op informatie van de ouders.52 Dit is af te leiden uit

het IVRK, dat in artikel 3 stelt dat de belangen van het kind de eerste overweging vormen bij alle

maatregelen die kinderen treffen.53 Ook dit is weer een delicaat afwegingskader in de praktijk:

hoe kan de hulpverlener bepalen of de ouders de belangen van het kind al dan niet behartigen ?

19. Binnen dit gegeven is het interessant vast te stellen op welke manier de wetgever omgaat

met deze wettelijke vertegenwoordigers en of de evolutie die het ouderlijk gezag meemaakt ook

blijkt uit verschillende wettelijke bepalingen. Op die manier kan meer inzage verkregen worden

in de ratio legis van de wetgever ten aanzien van de mededeelbaarheid van de gegevens naar

deze categorie van personen toe.

De autonomie van optreden die de wetgever toekent aan de minderjarige binnen de

verschillende takken van het rechtsdomein kan ons een inzage verlenen in de mate waarin de

wettelijke vertegenwoordigers onrechtstreeks, en meestal te goeder trouw, het beroepsgeheim

kunnen schenden of doorbreken. Zij vormen uiteindelijk de ’wettelijk onbeschermde’ schakel

voor de minderjarige in kwestie. Om deze reden zullen we hierna een summiere, niet

exhaustieve opsomming geven van verschillende wetten waarbij de wetgever speciale aandacht

geeft aan de al dan niet grotere zelfbeschikking van de minderjarige.

AFDELING 3: Specifieke behandeling van de minderjarige doorheen

verschillende domeinen in de wetgeving

20. De wetgever heeft, binnen bepaalde rechtstakken, het belangrijk gevonden om specifiek

over de positie van de minderjarige, regelingen te treffen.

51



F. ANG en J. VERSCHELDEN, “Kinderrechten in het ziekenhuis: een inleiding” in “Kinderrechten in de gezondheidszorg”, Kinderrechtenforum 8/2011, 70.



21

Het feit dat hier speciale aandacht aan gegeven wordt, toont duidelijk aan dat de zwakke positie

van de minderjarige extra beschermd dient te worden, of binnen dit specifieke domein extra

aandacht verdient.

I. Wet van 28 februari 2014 – euthanasie voor minderjarigen

21. “De geraadpleegde specialist neemt kennis van het medisch dossier, onderzoekt de patiënt,

vergewist zich van de oordeelsbekwaamheid van de minderjarige en attesteert dit schriftelijk.

De behandelende arts brengt de patiënt (oordeelsbekwame minderjarige) en zijn wettelijke

vertegenwoordigers op de hoogte van het resultaat van deze raadpleging. Tijdens een

onderhoud met de wettelijke vertegenwoordigers van de minderjarige bezorgt de behandelende

arts hen alle in §2,1°, bedoelde informatie, en vergewist hij zich ervan dat zij hun akkoord geven

betreffende het verzoek van de minderjarige patiënt”

Het verzoek van de patiënt, alsook de instemming van de wettelijke vertegenwoordigers indien

de patiënt minderjarig is, worden op schrift gesteld. “54

Opmerkelijk is dat zowel de patiënt als de wettelijke vertegenwoordigers instemming moeten

geven en dat dit op schrift gesteld dien te worden. Het ’emancipatorische’ gegeven van het

ouderlijk gezag zal hier niet leiden tot een alleenrecht van de minderjarige. De wetgever geeft

hier geen volledig zelfbeschikkingsrecht aan de minderjarige, wat begrijpelijk is in deze uiterst

delicate aangelegenheid. Dit bevestigt het principe dat kinderen geen ‘algemeen

beslissingsrecht’ hebben in een medische context.55

II. Decreet van 5 december 2013 – adoptie

22. ”..Als de geadopteerde minderjarig is wordt de beroepsbegeleiding verplicht. Als de

geadopteerde een minderjarige van minder dan 12 jaar is, kan zijn/haar aanvraag alleen in

aanmerking worden genomen als hij/zij door zijn/haar adoptieouders of zijn/haar wettelijke

vertegenwoordiger wordt begeleid”56

54

Artikel 2 Wet van 28 februari 2014 tot wijziging van de wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie, teneinde euthanasie voor minderjarigen mogelijk te maken, BS 12 maart 2014. 55


Artikel 77 van het decreet van 5 december 2013 tot wijziging van het decreet van 31 maart 2004 betreffende de adoptie, BS 4 februari 2014.

22

Hierbij wordt ook de leeftijdscategorie ingevoerd van 12 jaar, om autonomie in het handelen

door te voeren. Opmerkelijk is dat vaak de leeftijdsgrens van 12 jaar gehanteerd wordt.57

III. Wet 17 maart 2013 – onbekwaamheid - nieuwe beschermingsstatus die strookt

met menselijke waardigheid.

23. “Het kind dat zijn mening zelfstandig kan uiten wordt rechtstreeks door de rechter gehoord.

Ingeval het kind zijn mening niet zelf kan uiten, vertolkt de vertrouwenspersoon de mening van

het kind. De rechter hecht passend belang aan die mening.”

“Er wordt geen rekening gehouden met het verzet van het minderjarig kind indien de rechtbank,

op grond van feiten die vastgesteld zijn in een met reden omkleed proces-verbaal, oordeelt dat

het kind geen onderscheidingsvermogen heeft.”

Deze wet handelt over de verlengd minderjarigheid.

IV. Wet van 22 augustus 2002 – wet betreffende rechten van de patiënt

24. “Bij een patiënt die minderjarig is, worden de rechten zoals vastgesteld door deze wet

uitgeoefend door de ouders die het gezag over de minderjarige uitoefenen of door zijn voogd.

De patiënt wordt betrokken bij de uitoefening van zijn rechten rekening houdend met zijn leeftijd

en maturiteit. De in deze wet opgesomde rechten kunnen door de minderjarige patiënt die tot

een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat kan worden geacht, zelfstandig worden

uitgeoefend.”58

25. Opmerkelijk is dat de wetgever hier geen leeftijdsgrens stelt, doch het criterium van

voldoende maturiteit vooropstelt. Uit de parlementaire voorbereiding van de wet is af te leiden

dat de ratio legis van de wetgever eruit bestaat geval per geval na te gaan of de minderjarige zijn

rechten zelfstandig kan uitoefenen. Dit laat een bepaalde mate aan individualisering toe.59

Een tweede opmerking bij deze wet is dat van dit principe afgeweken kan worden wanneer een

levensnoodzakelijke beslissing nodig is en de ouders dit weigeren.

57

Zie ook Decreet Rechtspositie Minderjarigen. 58

Artikel 12 van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt, BS 26 september 2002. (hierna: Patiëntenwet) 59

Memorie van toelichting betreffende de wet op de rechten van de patiënt, Parl. St. Vl. Parl. 2001-02, nr. 50-1642, 40.

23

In dat geval laat de wet een ‘multidisciplinaire zorgequipe’ toe om, in geval van nood, in het

belang van het kind een beslissing te nemen om een handeling uit te voeren tegen de wil van de

ouders in.60

Hieruit kan afgeleid worden dat het ouderlijk gezag niet absoluut is en opnieuw het belang van

het kind primeert.

V. Wet van 13 april 1995 – sexueel misbruik ten aanzien van minderjarigen

26. “…Elke minderjarige die het slachtoffer is van de feiten bedoeld in de artikelen….., heeft het

recht zich tijdens elk verhoor vanwege de rechterlijke instanties te laten begeleiden door een

meerderjarig persoon van zijn keuze, behalve wanneer het openbaar ministerie of de

onderzoeksmagistraat …..”61

Hierbij wordt de bijstand niet automatisch verleend door de wettelijke vertegenwoordiger, maar

door ’een meerderjarig persoon van keuze’. Dit duidt reeds op een grote mate van autonomie

van de minderjarige in deze bijzonder delicate aangelegenheden. De wetgever erkent hiermee

impliciet dat de relatie ouder, voogd en kind een gescheiden relatie is, die niet evident alle

rechten door de ouder laat verdedigen.

BESLUIT

27. Aan de hand van deze beperkte bloemlezing van wetten blijkt dat de wetgever worstelt met

de verantwoordelijkheden en dat hij de absolute macht van de ouders in specifieke

omstandigheden beperkt, weliswaar niet expliciet. De emancipatorische invulling van het

ouderlijk gezag vindt stilletjes aan zijn toepassing in recente wetgeving. Vaak zal het zo zijn dat,

wanneer een kind of jongere tot een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat is, het zelf

zijn rechten kan uitoefenen en hierbij ook toestemming kan geven.62

28. Het DRM gaat resoluut deze kant op wat, in het belang van de absolute bescherming van de

gegevens omtrent de persoonlijke levenssfeer en de medische gegevens van de minderjarige

vanuit zijn/haar standpunt, een absoluut pluspunt is.

60


Artikel 2 tot wijziging van artikel 91 van het Wetboek voor strafvordering van de wet van 13 april 1995 betreffende seksueel misbruik ten aanzien van minderjarigen, BS 25 april 1995. 62

M. BERGHMANS, “Ouderlijk gezag en beroepsgeheim”, 2009, http://www.jeugdrecht.be/?action=artikel_detail&artikel=88.


24

Dit gegeven zal in de praktijk een grote implicatie hebben op het beroepsgeheim dat

hulpverleners dienen te behouden, in de meeste gevallen ook ten aanzien van de ouders. Het

feit dat ze het ouderlijk gezag uitoefenen zal bij een oordeelsbekwame minderjarige geen

afbreuk aan het beroepsgeheim doen. Doch is het aangewezen de nodige voorzichtigheid te

hanteren ten aanzien van dit uiterst delicaat thema. In het volgende deel zullen we uitgebreid

het beroepsgeheim bespreken ten aanzien van minderjarigen. Nu we een analyse gedaan

hebben van de rol die de actoren hierbij innemen en tot het besluit zijn gekomen dat dit bij een

oordeelsbekwame minderjarige minimaal is, kunnen we stellen dat het beroepsgeheim in een

grote mate gelijk zal zijn voor de minderjarige cliënt als voor de meerderjarige cliënt.

25

DEEL 2: HET BEROEPSGEHEIM BINNEN DE JEUGDHULPVERLENING.

INLEIDING

29. In dit deel zal de figuur van het beroepsgeheim in de hulpverlening besproken worden. We

zullen hierbij telkens toetsen of de situatie voor minderjarigen verschilt ten aanzien van de

situatie zoals deze geldt voor meerderjarigen. Zo zullen we nagaan waar specifieke problemen

kunnen optreden, rekening houdend met de ouders of voogden (zoals supra besproken) die een

toegevoegde actor vormen bij het beroepsgeheim ten aanzien van minderjarigen.

AFDELING 1: Algemeen kader beroepsgeheim

30. Het beroepsgeheim omvat meerdere sectoren en actoren: naast geneesheren,

heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen behelzen ze ook alle

andere personen die de drager zijn van geheimen die ze verkregen hebben uit hoofde van hun

staat of beroep. 63 Ook voor advocaten, notarissen, griffiepersoneel, politiebeambten enz.. is

deze wet van toepassing. In deze verhandeling beperken we ons tot het beroepsgeheim in de

hulpverleningscontext in relatie met minderjarigen. De rechtsgrond die aan de basis ligt van het

beroepsgeheim zoals deze bestaat in het hulpverleningscontentieux, ligt in art 458 Sw.

Daarnaast moet er ook rekening worden gehouden met verschillende sectorale decreten.64

31. RECHTSGROND BEROEPSGEHEIMEN – In het Strafwetboek van 5 oktober 1867 is de bepaling

van artikel 458 Sw. ingevoegd. Na 1867 werd dit nog enkele keren aangepast maar wezenlijk niet

meer veranderd:

“Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle

andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn

toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte (of

voor een parlementaire onderzoekscommissie) getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de

wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht

dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd [euro] tot vijfhonderd [euro]..”65

63

Art 458 Sw. 64

Oa CLB-decreet, Decreet Rechtspositie Minderjarigen, Decreet Bijzondere Jeugdbijstand,.. 65

Art. 458 Sw.

26

I. Oorsprong van het beroepsgeheim binnen hulpverlening

A. Historiek

32. HIPPOCRATES –De eed van Hippocrates66, dateert van ca. 400 voor Chr., en vermeldt voor

het eerst het belang van het geheimhouden van gegevens die verkregen worden vanuit het

beroep van geneesheer:

“Ik zal, wat ik bij de uitoefening van mijn beroep ook zal horen of zien, of ook daarbuiten

over het leven van mensen te weten kom aan dingen, die nooit bekend mogen worden, in

stilzwijgen bewaren, en het beginsel hooghouden, dat dingen die mij zó bekend worden vallen

onder de plicht van geheimhouding.”67

33. OORSPRONG BEROEPSGEHEIM - De oorsprong van het beroepsgeheim zoals we die vandaag

kennen, ligt vervat in het Franse recht. Artikel 378 van de Franse Code Pénal van 1810 bevat een

strafbaarstelling bij overtreding van het beroepsgeheim. Dit artikel stelt dat:

“Les médecins, chirurgiens et autres officiers de sante ainsi que les pharmaciens, les sages-

femmes et toutes autres personnes dépositaires par état ou profession des secrets qu'on leur

confie, qui hors le cas où Ia loi les oblige à se porter dénonciateurs auront révélé ces secrets,

seront punies d'un emprisonnement d'un mois à six mois et d'une amende de cent francs a cinq

cent francs. ‘’68

In artikel 378 van de Franse Code Pénal wordt voor de eerste keer ‘het beroepsgeheim’

verankerd in een wettelijke bepaling. 69 Met de invoering van dit artikel is het beroepsgeheim

uitgebreid naar meerdere sectoren. Waar Hippocrates enkel op het belang duidde in de

geneeskunde is er nu een veel ruimere invulling.

B. Actuele wetgeving

34. In het hulpverleningscontentieux zijn er naast artikel 458 Sw. ook nog andere bepalingen die

relevant zijn in de bespreking van het beroepsgeheim.70 Daarenboven zijn er ook specifieke

bepalingen voor minderjarigen die belangrijk zijn. Hier volgt een korte, niet exhaustieve

oplijsting van relevante rechtsbronnen binnen de hulpverlening:

66

De eed is opgenomen in het Corpus Hippocraticum. 67

Vertaling uit Hermeneus 53 (1981), http://www.ordomedic.be/nl/orde/artseneed/eed-hippocrates/. 68

Art. 378 Code Pénal 1810. 69

L.HUYBRECHTS, “Aspecten van het beroepsgeheim”, in X, XXIIe postuniversitaire cyclus Willy Delva strafrecht en strafprocesrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, 236. 70

Opgemerkt dient te worden dat het nieuw decreet IJH een coherente wetgeving probeert te creëren in de hulpverlening.

http://www.ordomedic.be/nl/orde/artseneed/eed-hippocrates/

27

INTERNATIONALE BEPALINGEN – Er zijn een aantal internationale bepalingen die belangrijk zijn

in de bespreking van het beroepsgeheim. Onder meer het Verdrag inzake de Rechten van het

Kind71 en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens72, inzake privacy, mogen niet uit

het oog verloren worden. Ook artikel 17 Internationaal Verdrag van Burgerlijke en Politieke

Rechten73 gaat over de eerbieding van de persoonlijke levenssfeer en dient men steeds in het

achterhoofd te houden.

STRAFWETBOEK – Zoals eerder aangegeven is de belangrijkste bepaling waarop het

beroepsgeheim gegrond is artikel 458 Sw. Dit is de lex generalis van het beroepsgeheim.

Daarnaast zijn ook artikelen 458bis Sw. en 422 Sw. relevant in de bespreking.

BURGERLIJK WETBOEK – Bepalingen omtrent de bekwaamheid van de minderjarigen zijn terug

te vinden in het BW zoals supra besproken. 74

JEUGD(BESCHERMINGS)WET – De samenleving evolueert, op het vlak van hulp en verzorging

wordt een context gecreëerd waar heel veel mogelijk is. In dit kader is de

jeugdbeschermingswet tot stand gekomen en vormt het een belangrijke basis voor de

interpretatie van andere wetten. Bijzonder relevant zijn artikel 50 en artikel 77 van de

Jeugdbeschermingswet, doch de gehele wet op zich zal belangrijk zijn in de bespreking bij het

spanningsveld tussen hulpverlening en justitie gezien de ratio legis van de wet en de context niet

achterwege gelaten kunnen worden.75

DECREET RECHTSPOSITIE MINDERJARIGEN – Het Decreet Rechtspositie van de Minderjarige van

7 mei 2004 wil een juridische basis vormen voor de hulpverlener die werkt met minderjarigen.

Dit decreet bevat een aantal plichten voor de hulpverlener en een aantal rechten voor de cliënt

binnen het kader van de Integrale Jeugdhulp. Het is een zeer belangrijk decreet. Belangrijk is dat

het DRM geschreven is vanuit een integraal jeugdhulpverleningsoogpunt. Er kan dan ook

discussie optreden of het DRM van toepassing is op puur medische kwesties.76

71

Verdrag inzake de Rechten van het Kind van 20 november 1989, BS 17 januari 1992. (Hierna: IVRK) 72

Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden van 4 november 1950. (Hierna: EVRM) 73

Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, BS 6 juli 1983. (Hierna: BUPO) 74

Zie randnummer 9 en 17. 75

Wet 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade, BS 15 april 1965. Hierna: Jeugdbeschermingswet. 76

Hier zal niet verder op ingegaan worden.

28

DECREET INTEGRALE JEUGDHULP – Het decreet integrale Jeugdhulp van 7 mei 2004 werd

opgeheven.77 Sinds 1 maart 2014 is het nieuw decreet van 12 juli 2013 overal in Vlaanderen in

werking getreden. Ook dit nieuwe decreet bevat bepalingen die met het beroepsgeheim te

maken hebben.78 Artikel 7 van het nieuwe decreet gaat specifiek over het beroepsgeheim.

Artikel 72 tem 76 behandelen de grens tussen justitie en de hulpverlening, een thema dat we

verder in extenso zullen bespreken. Het uitvoeringsbesluit die invoege is getreden op 28 februari

2014 bevat belangrijke bepalingen inzake rapportage.79 (zie deel 3, randnummer 133 – 193)

DECREET INZAKE BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND – Artikel 7 van dit decreet gaat specifiek over het

beroepsgeheim en is nog steeds van toepassing. Veel andere artikels in deze wet zijn sinds het

nieuwe decreet integrale jeugdhulp opgeheven.80 Het feit dat de wetgever de bepaling van het

beroepsgeheim niet opgeeft, toont impliciet het belang aan die de wetgever eraan hecht.81 (Zie

randnummer 188)

DECREET GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG – Artikel 9 § 1, 8° van dit decreet is relevant in de

bespreking.82 (zie randnummer 183)

DECREET PLEEGZORG – Artikel 22 van het decreet houdende de organisatie van pleegzorg

bepaalt dat iedereen die de medewerking verleent aan de uitvoering van dit decreet gebonden

is tot een geheimhoudingsplicht.83 (zie randnummer 185)

CLB-DECREET – Artikel 10, 11 en 36 CLB-decreet bevatten bepalingen inzake beroepsgeheim.84

Hier spreken we over de lex specialis. Het besluit betreffende het multidisciplinair dossier zal ook

hier van belang zijn.85 (zie randnummer 179)

77

Decr. Vl. 7 mei 2004 betreffende de integrale jeugdhulp, BS 11 oktober 2004. (opgeheven door artikel 140 Uitvoeringsbesluit Integrale Jeugdhulp van 21 februari 2014.) 78

Decr. Vl. 12 juli 2013 betreffende de integrale jeugdhulp, BS 13 september 2013. 79

Besluit van 21 februari 2014 van de Vlaamse Regering betreffende de Integrale Jeugdhulp, BS 28 februari 2014. 80

Artikel 90 tem 100 Decreet IJH. 81

Decr. Vl. 7 maart 2008 inzake bijzondere jeugdbijstand, BS 15 april 2008. 82

Decr. Vl. 18 mei 1999 betreffende de geestelijke gezondheidszorg, BS 17 juli 1999. 83

Decr. Vl. 29 juli 2012 inzake de organisatie van de pleegzorg, BS 16 augustus 2012. 84

Decreet betreffende de centra voor leerlingbegeleiding, BS 10 april 1999. (hierna CLB-decreet) 85

Besluit van de Vlaamse regering van 8 juni 2001 betreffende het M.D.D. in de centra voor leerlingenbegeleiding.

29

UITVOERINGSBESLUITEN – Het uitvoeringsbesluit Integrale Jeugdhulp van 21 februari 2014

vormt het belangrijkste uitvoeringsbesluit. Hier zullen verschillende bepalingen inzake

rapportage vervat liggen.86 Andere uitvoeringsbesluiten zullen her en der een belangrijke

bepaling bevatten.87

C. Deontologische codes

35. Naast de strafrechtelijke en andere wettelijke bepalingen die het beroepsgeheim algemeen

vormen, zijn er ook nog tal van deontologische codes. Deze zijn een vorm van interne

reglementeringen.88 De eed van Hippocrates89, aangevuld met de geneeskundige plichtenleer,

vormen een exemplarisch voorbeeld van dergelijke codes. De behandelde inbreuken zullen

tuchtrechtelijk of arbeidsrechtelijk sanctioneerbaar zijn. Een belangrijke vorm ter interpretatie

van het beroepsgeheim zijn de adviezen die de Orde der geneesheren uitbrengt. Daarnaast

normeren vele instellingen zichzelf en stellen een deontologische code op voor hun

personeelsleden en medewerkers.

II. Grondslag van het beroepsgeheim binnen de hulpverlening

A. Evolutie individuele grondslag naar maatschappelijke grondslag

36. INDIVIDUELE GRONDSLAG - De grondslag van het beroepsgeheim in de Franse code pénal is

hoofdzakelijk op een individueel belang gestoeld. 90 Monseignat stelt dat het beroepsgeheim

noodzakelijk is om schande van het individu en verwoesting in gezinnen te voorkomen.91

Chevalier Faure stelt dan weer dat het gevaar schuilt in de afbreuk van de reputatie van diegene

die het geheim bekend maakt.92 93

86

Besluit van 21 februari 2014 van de Vlaamse Regering betreffende de Integrale Jeugdhulp, BS 28 februari 2014. 87

E.g: Besluit van de Vlaamse regering inzake de erkenningsvoorwaarden en de subsidienormen voor de

voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, BS 10 december 1994. 88

KINDERRECHTSWINKEL, ’t Zitemzo Jeugdrecht… met het beroepsgeheim ten aanzien van minderjarigen, (Informatiefiche voor professionelen), 2012. 89

Ook wel de artseneed genoemd. Deze eed moet nog steeds afgelegd worden alvorens het beroep van arts te mogen uitoefenen. 90

L. LALLEMAN, “ Enkele juridische aspekten van het beroepsgeheim.”, www.law.kuleuven.be/jura/art n3 lalleman.pdf ., 5. 91

“…déverser ainsi la honte sur les individus et portant la désolation dans les familles…” 92

.. compromettre la réputation de la personne dont le secret est trahi… 93

R. BLANPAIN, “Juridische aspecten van het medisch beroepsgeheim”, RW 1965, nr. 6, 275.

30

37. MAATSCHAPPELIJKE GRONDSLAG - Waar het uitgangspunt in 1810 hoofdzakelijk het

individuele belang was - de schade die berokkend wordt aan het individu en de familie - zien we

een verschuiving naar het algemeen belang. 94 De geheimhoudingsplicht is meer dan

beschermen van individuele rechten, het is het waarborgen van grondrechten. Forgeur,

advocaat en senator ten tijde van het redigeren van het strafwetboek, stelde dat het belang van

het geheimhouden van bepaalde zaken verkregen uit de staat van het beroep belangrijk is,

zowel voor het individu als uit het algemeen belang. 95 Er is dus zowel sprake van een

individuele grondslag als van een maatschappelijke grondslag.

B. Huidige grondslag

38. Vandaag kent de huidige grondslag van het beroepsgeheim verschillende finaliteiten. Zowel

het beschermen van de belangen van de cliënt, het beschermen van de belangen van de

hulpverlener (individuele grondslag) en het beschermen van het openbaar belang

(maatschappelijke grondslag) zijn, net zoals in 1867, vandaag nog steeds relevant. 96

39. INDIVIDUEEL - Uiteraard blijft het beschermen van de belangen van de cliënt de belangrijkste

grondslag.97 Er is sprake van een asymmetrische machtsverhouding tussen de cliënt en de

hulpverlener. Diegene die hulp vraagt, bevindt zich in een veel zwakkere positie dan diegene die

hulp kan verlenen.98 Een persoon zal zich enkel kwetsbaar opstellen wanneer hij weet dat de

hulpverlener daar geen misbruik kan van maken en in eer en geweten beslissingen kan nemen

ten voordele van de cliënt. Maar ook de belangen van de hulpverlener moeten beschermd

worden. De hulpverlener moet er kunnen op vertrouwen dat de info die hij verkrijgt in het kader

van zijn hulpverleningsproces niet ten allen tijde kan afgedwongen worden door oversten,

collega’s,… 99 Wanneer dit niet het geval is, komt de goede uitoefening van zijn job in gevaar.

94

L. LALLEMAN, “ Enkele juridische aspekten van het beroepsgeheim.”, www.law.kuleuven.be/jura/art n3 lalleman.pdf ., 5. 95

« Les secrets que l'on confie et que l'on est parfois oblige de confier à certaines personnes à raison de leur etat ou de leur profession doivent de regie rester inviolable. La divulgation entrainerait des suites facheuses, non seulement pour les particuliers que ces secrets interessent, mais pour l'ordre general». (Nypels o.c.p. 397, nr. 45.) 96

R. SCHELLAERT, Wat ervan te zeggen: Informatie en beroepsgeheim binnen het ortho- en sociaalagogisch werkveld. Antwerpen, Intersentia, 2010, 63. 97

Onderschreven voor wat het medisch beroepsgeheim betreft in: Cass. 9 februari 1988, Pas. 1988, I, 662. 98

Men kan geconfronteerd worden met vooroordelen door de maatschappij waarin men leeft. Deze vooroordelen kunnen aanleiding geven tot gevoelens van uitsluiting en verlating door de maatschappij. Men kan op die manier terecht komen in een negatieve spiraal waar nog moeilijk een uitweg is. 99

R. SCHELLAERT, Wat ervan te zeggen: Informatie en beroepsgeheim binnen het ortho- en sociaalagogisch werkveld. Antwerpen, Intersentia, 2010, 61.

31

40. MAATSCHAPPELIJK -De financiële kost die ten laste komt op de maatschappij door het

aanwezig zijn van een drempel als gevolg van een te laks beroepsgeheim kan groot zijn. 100

Wanneer minderjarige cliënten zich niet durven wenden tot de jeugdhulpverlening, uit vrees

voor het openbaren van hun problemen, zal het probleem alleen maar escaleren en de

maatschappelijke kost groter worden. Het is dan ook uiterst belangrijk dat de cliënt zich in alle

vertrouwen tot de hulpverlener kan richten. Wat het medisch beroepsgeheim betreft is dit

belang erkend door zowel het Hof van Cassatie101 als het EHRM.102 Naar analogie kunnen we

deze redenering uitbreiden naar alle hulpverleningsprocessen. De rol van de arts wordt steeds

teruggedrongen en de rol die andere hulpverleners vertolken wordt steeds belangrijker.

41. De BEROEPSGROEP wordt door sommige rechtspraak en rechtsleer, naast de individuele en

de maatschappelijke grondslag, als een derde grondslag aangemerkt. Hiermee wordt aangestipt

dat de figuur van het beroepsgeheim een essentieel gegeven is om de uitoefening van

professionele taken tot een goed einde te brengen. 103

42. COMPLEMENTAIR – Het ene sluit echter het ander niet uit, integendeel. Wanneer het

individueel belang geschonden wordt door het doorbreken van het beroepsgeheim, wordt het

algemeen belang ook geschonden en omgekeerd.104

III. Evolutie in het jeugdhulpverleningscontentieux

43. VERDWIJNEN COLLOQUE SINGULIER - Een belangrijke evolutie in de hulpverlening is het

verdwijnen van het colloque singulier. Met dit begrip wordt de tweerelatie tussen de

hulpverlener en de (minderjarige) cliënt bedoeld. De tweerelatie wordt verlaten en maakt plaats

voor multidisciplinariteit om zo een zorg op maat te kunnen bieden aan de cliënt.105

100


Cass. 18 juni 1974, Pas. 1974, I, 1065. Cass. 30 oktober 1978, Pas.1979, I, 249. 102

EHRM 17 juli 2008 I. t. Finland, 20511/03. 103

V. DE SOUTER, “Het beroepsgeheim en de invoering van een spreekrecht door de wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen. Een andere analyse van het artikel 458 bis van het Strafwetboek”, TJK 2001, afl. 5, 185. 104


I.VANDERSTRAETE, “Beroepsgeheimineenevoluerendehulpverleningscontext.” 159-177 in: X., Sociale

bescherming op nieuwe paden. Liber Memorialis Béatrice Van Buggenhout, Leuven, University Pers Leuven, 2003,

778p.

http://www.jura.be/secure/documentview.aspx?id=dn300019710&bron=doc



32

Samenwerkingsverbanden en overleg in teamverband is een noodzakelijk gegeven geworden in

de huidige vorm van jeugdhulpverlening. Het is onvermijdelijk dat bepaalde confidentiële

informatie onderling uitgewisseld wordt. Juridisch is de wet echter niet altijd aangepast aan deze

manier van werken.106 De integrale jeugdhulp erkent deze manier van werken in het decreet

Integrale Jeugdhulp waarbij iedereen die zijn medewerking verleent aan de toepassing van dit

decreet gehouden is tot een geheimhoudingsplicht maar dit met behoud van een gedeeld en

gezamenlijk beroepsgeheim.107

44. PROFESSIONALISERING – Professionalisering van de welzijnssector is veel ruimer dan de

kwaliteitseisen die gesteld worden om een bepaald beroep te kunnen uitoefenen. Dit begrip

slaat ook op de toenemende vormen van multidisciplinariteit, samenwerkingsverbanden tussen

verschillende organisaties, het groeien van organisaties die elk hun eigen specialisatie hebben,…

45. CONTEXTUEEL WERKEN – Er is een evolutie gekomen in de hulpverlening waarbij men meer

en meer gaat werken met gebruik van de contextuele theorie van Boszormenyi-Nagi.108 Hierbij

wordt de nadruk gelegd op de onderlinge verbondenheid die bestaat tussen mensen. In de

jeugdhulpverlening hanteert men de contextgerichte manier van werken door maximaal de

eigen krachten van de minderjarige en de ouders in te zetten. 109 Artikel 9 IJH legt de focus extra

op het vermaatschappelijken van de zorg waarbij contextgericht werken zéér belangrijk is. Uit de

parlementaire voorbereidingen blijkt dat investeren in de toekomst van de jongeren investeren

is in het herstel van hun eigen netwerk. Elke stap in de reorganisatie van de zorg en

hulpverlening dient gebaseerd te zijn op een contextuele aanpak en moet de jongere bekijken

binnen zijn informeel netwerk.110 Ook de jeugdbeschermingswet van 1965 gaat uit van het

primaat van het gezin. Opgemerkt dient te worden dat het decreet IJH zeer veel rekening houdt

met het gezin alsdusdanig.

46. GESPECIALISEERDE ZORG – Kenmerkend is dat er vandaag geëvolueerd wordt naar een

specifieke zorg op maat voor elke cliënt afzonderlijk.

106

Zie artikel 458 Sw. die uitgaat van een tweerelatie. 107

Artikel 7 IJH. 108

I. BOSZORMENYI-NAGY en B.R. KRASNER,(1994). Tussen geven en nemen: Over contextuele therapie, 1994, Haarlem: De Toorts, 493. 109

Artikel 6 en 9 IJH. 110

Memorie van toelichting bij ontwerp van decreet Integrale Jeugdhulp, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1,19.

33

De nodige kennis hiervoor kan enkel verkregen worden indien er een voortdurende uitwisseling

is van informatie tussen de verschillende diensten.111 Dit is tevens een van de krachtlijnen van

het decreet integrale jeugdhulp: het decreet richt zich op een vraaggerichte hulp waarbij de

hulpverlening haar aanbod aanpast aan de vraag van de cliënt. Het gaat om hulp en zorg op

maat bieden door een gemeenschappelijke analyse van de hulpvraag en een intersectorale

samenwerking die leidt tot een intersectorale afstemming van het jeugdhulpaanbod.112

47. EMANCIPATIE VAN DE MINDERJARIGE CLIENT EN ZIJN WETTELIJKE VERTEGENWOORDIGERS -

Er is overduidelijk een emancipatie van de minderjarige cliënt merkbaar, evenzeer als van zijn

wettelijke vertegenwoordigers in het hulpverleningslandschap. Deze emancipatie doet zich voor

op verschillende niveaus. Door de informatisering van onze maatschappij heeft de minderjarige

cliënt meer toegangsmogelijkheden tot informatie en de mogelijkheden om kennis te verwerven

worden steeds groter. Voorbeelden hiervan zijn het bestaan van sites zoals: “Patients like me”

en “23 and me” waar de cliënt patiënt zelf informatie kan opzoeken over de symptomen van

een ziekte, de mogelijke behandelingen met voor- en nadelen. 113 Hierdoor wordt het

machtsverschil tussen de hulpverlener en de cliënt steeds kleiner. Terecht stellen Put en Van Der

Straete dat de hulpverlening evolueert naar een onderhandelingsgerichte relatie die ruimte laat

voor inspraak van en overleg met de cliënt.114

Ook het decreet Integrale Jeugdhulp focust op emancipatie van de jongere 115 . Uit de

parlementaire voorbereidingen is af te leiden dat het doel bestaat uit de participatie aan de

betrokken jeugdhulpverlening te bevorderen en zijn emancipatie te stimuleren voor, tijdens en

na de hulpverlening. Wanneer de kans geboden wordt, komen families soms met verrassende

oplossingen die nooit bij hulpverleners zouden opkomen. Daarenboven gaat het om eigen

oplossingen die op het lijf van het gezin in kwestie geschreven zijn. Op deze wijze zullen de

professionele expertise en de zeggenschap over de eigen levensloop optimaal met elkaar

verbonden zijn.116

111

M. SPROET (ed.), Goedgezin(d):klinischegezinsbehandelinginverslavingszorgenGGZ.,Leuven,Garant, 2001,35. 112

Artikel 5 IJH. 113

G. VERHENNEMAN, “Basisbeginselen en gezondheidszorg”, opleiding veiligheidsconsulenten BelRAI, zie http://wiki.belrai.org/nl/attach/Security/Basisbeginselen%20privacy%20en%20gezondheidszorg.pdf. 114

J. PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005, 15. 115

Artikel 9 IJH. 116

M.v.T, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1,19.

http://wiki.belrai.org/nl/attach/Security/Basisbeginselen%20privacy%20en%20gezondheidszorg.pdf

34

48. Het is belangrijk op te merken dat we in een maatschappij leven waarbij mensen alsmaar

meer claimen ‘recht te hebben op..’ De mogelijkheden om rechten af te dwingen worden steeds

belangrijker en ook hierbij is de cliënt/patiënt geëmancipeerd. Dit zorgt ervoor dat er een

maatschappelijke nood komt aan het verankeren van deze evolutie in sluitende wetten, reden

waarom de wet op de patiëntenrechten tot stand kwam, reden waarom de wet op de

patiëntenrechten tot stand kwam. 117

BESLUIT

49. Het beroepsgeheim is een rechtsfiguur die reeds een lange historiek kent, doch inhoudelijk,

puur juridisch weinig geëvolueerd is. De problematiek van vertrouwelijke gegevens over

personen, die verkregen worden door het uitoefenen van een beroep, niet aan derden toe te

vertrouwen dateert reeds vanuit de oudheid. Onze wetgever heeft deze figuur weinig

veranderd. In een volgend hoofdstuk gaan we na hoe het beroepsgeheim inhoudelijk aangepast

wordt binnen onze complexe multidisciplinaire maatschappij en waarbij de nodige rechtspraak

gecreëerd wordt om de figuur van het beroepsgeheim werkbaar te houden in de praktijk. Een te

strikte interpretatie zou kunnen leiden tot heel wat situaties die niet houdbaar zijn in de praktijk.

De vraag kan echter wel gesteld worden of de creaties uit de rechtspraak en rechtsleer

zekerheid brengen bij een correcte toepassing van het beroepsgeheim.

AFDELING 2: Inhoud van het begrip beroepsgeheim

I. Begrip vertrouwelijke informatie

50. VERTROUWEN - Wanneer aan de figuur van het beroepsgeheim gedacht wordt, wordt

onlosmakelijk de associatie gelegd met het begrip ’vertrouwen’. Vertrouwen is de existentiële

basis in de hulpverlening. Dit vertrouwen is nog belangrijker in de relatie met een minderjarige.

Het beschadigen van het vertrouwen, beschadigt het beeld van de maatschappij en de relatie

van de minderjarige tot deze maatschappij. 118

117

Memorie van toelichting betreffende de wet op de rechten van de patiënt, Parl. St. Vl. Parl. 2001-02, nr.50-1642. 118

K. DRIESSENS, Armoede en Hulpverlening. Omgaan met isolement en afhankelijkheid., Gent, Academia Press, 2003,

621.

35

51. VERTROUWELIJKE INFORMATIE – Welke informatie kan als vertrouwelijk beschouwd

worden? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, dient opnieuw gekeken te worden naar

artikel 458 Sw. Het beroepsgeheim slaat in principe enkel op informatie waarvan men door zijn

beroep kennis krijgt.119 Gegevens kunnen vertrouwelijk zijn uit hun aard of omdat de

minderjarige of zijn ouders ze als confidentieel aangeven. Hier moeten we opnieuw een

onderscheid maken of de minderjarige al dan niet een voldoende onderscheidingsvermogen

heeft. Dit zal in concreto beoordeeld moeten worden. (zie randnummer 17)

Gezien de wetgeving voortspruit uit het beroepsgeheim van de arts kan, naar analogie, de

informatie die eveneens in de persoonlijke levenssfeer van de minderjarige cliënt evenals uit zijn

milieu bekomen wordt door de hulpverlener in het algemeen onder deze figuur vallen. De Orde

der geneesheren, die de deontologische regels van toepassing op artsen bewaakt, bepaalt dat

het beroepsgeheim zich uitstrekt tot: “ Al wat de patiënt de arts heeft gezegd of toevertrouwd,

al wat de arts weet of heeft ontdekt ten gevolge van onderzoekingen of van door hem gedane of

aangevraagde navorsingen” 120 en alles wat de arts “ Heeft gezien, gehoord, vernomen,

vastgesteld, ontdekt of opgevangen tijdens of bij gelegenheid van de uitoefening van zijn

beroep.”121 Daarenboven moet het gaan om een ‘geheim’, ook dit is weer een term die voor

interpretatie vatbaar is. De Orde der geneesheren definieert het als volgt “feiten, gegevens,

beslissingen, oordelen, meningen die verborgen moeten worden: particuliere waarheden die

overeenkomstig algemeen aanvaarde criteria en normen, niet kenbaar, openbaar gemaakt

mogen worden.” 122 Dit kan in de praktijk aanleiding geven tot onzekerheid: wat mag ik

meedelen aan welke instanties?123

Ook in de rechtsleer wordt het materieel toepassingsgebied van het beroepsgeheim op een

gelijkaardige manier beschreven als wat de Orde der geneesheren hieronder verstaat.124

119

Dit is af te leiden uit artikel 458 Sw. en wordt onderschreven door verschillende bronnen: oa J. PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005, 35. 120

Artikel 56 van de Code van geneeskundige plichtenleer. 121

Artikel 57 van de Code van geneeskundige plichtenleer. Zie ook: W. DIJKHOFFZ (ed.), Je rechten als patiënt, Berchem, EPO, 2008, 104. 122

W. DIJKHOFFZ (ed.), Je rechten als patiënt, Berchem, EPO, 2008, 104. 123

W. DIJKHOFFZ (ed.), Je rechten als patiënt, Berchem, EPO, 2008, 104. 124

Zie oa: P. VAN NESTE., “Kan het beroepsgeheim absoluut genoemd worden ?”, RW 1978 - 79, 1281 en R. STOCKMAN, “Het beroepsgeheim in de zorgverleningssector: een confrontatie tussen recht en praktijk”, Antwerpen, Intersentia, 1998, 29.,

36

Het is belangrijk erop te wijzen dat welke gegevens ’geheim’ zijn en welke niet, een

feitenkwestie is die door de soevereine rechter zal worden beoordeeld. Hierbij kan de rechter

rekening houden met verschillende factoren zoals: de aard van de gegevens, de noodzaak van

geheimhouding, het belang van het geheimhouden, het privékarakter (waarbij gedacht kan

worden aan kinderen van bekende personen), ..125 Nys stelt, terecht, dat (bijna) niets meer van

nature geheim is. De context bepaalt of iets geheim is of niet.126 Vande Moortel legt de nadruk

op samenwerking tussen de verschillende actoren. Noch de hulpverlener, noch de cliënt/patient

(bij uitbreiding de minderjarig, zijn ouders of voogden), noch de wetgever/maatschappij bepalen

alleen wat er verstaan dient te worden onder ‘geheimen’.127

Ook hier is het opnieuw belangrijk te communiceren met de oordeelsbekwame minderjarige om

als hulpverlener te kunnen uitmaken of iets vertrouwelijk is of niet.

52. JEUGDHULP - In de memorie van toelichting van het nieuwe decreet Integrale Jeugdhulp

wordt aangegeven welke gegevens onder het materiële toepassingsgebied van artikel 458 Sw.

vallen. Het gaat conform het nieuwe decreet over: “ feiten, gegevens, beslissingen, oordelen,

meningen die krachtens algemeen aanvaarde normen niet kenbaar mogen worden gemaakt

omdat ze de integriteit, de naam of de eer van de cliënt kunnen schaden, of feiten die de cliënt

uitdrukkelijk toevertrouwt als zijnde confidentieel”. 128 (Zie randnummer 143)

II. Verschil discretieplicht en ambtsgeheim

53. BEROEPSGEHEIM - Het beroepsgeheim vloeit voort uit de vertrouwensrelatie die

opgebouwd wordt met de cliënt. Die vertrouwensrelatie is noodzakelijk om een goede

hulpverlening te kunnen bieden. Naast de eigenlijke professionele beroepsbeoefenaars zijn nog

een aantal administratief medewerksters op de hoogte van vertrouwelijke gegevens. Deze

personen worden echter niet gevat door de bepaling van artikel 458 Sw.129

125

B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van art. 58 Strafwetboek. Over het succes van het beroepsgeheim en het geheim van dat succes”, RW 2003-04, nr. 1, 15. 126

H. NYS, De rechten van de patiënt : gids voor patiënten en zorgverleners die in deze Eis-tijd voor een vertrouwensrelatie kiezen, Leuven, Univeristy Press, 2001,142. 127

R. STOCKMAN, Het beroepsgeheim in de zorgverleningssector: een confrontatie tussen recht en praktijk, Antwerpen, Intersentia, 1998, 29. 128

M.v.T, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1,18. 129

Maar door verschillende decreten zullen sommige ondersteunende personeelsleden wel behept worden met een beroepsgeheim. Hier wordt later op ingegaan.

37

Bovendien is er bij het beroepsgeheim sprake van een geheimhoudingsplicht. De vertrouwelijke

gegevens dienen geheim te worden gehouden. 130 Op dragers van het beroepsgeheim zal een

zwaardere plicht wegen dan op diegene met een discretieplicht.

54. DISCRETIEPLICHT/AMBTSGEHEIM - Hier wordt enkel vereist dat met vertrouwelijke

informatie discreet omgegaan wordt. 131Dit resulteert in grote verschillen met het omgaan van

informatie. Theoretisch gezien is het beroepsgeheim absoluut en kan men ervan uitgaan dat

vertrouwelijke informatie geheim blijft ten aanzien van alle derden.132 In het kader van een

discretieplicht of een ambtsgeheim is dit echter niet zo. Daar gaat men uit van een eenheid van

de dienst waarvoor men werkt.133 Het typische voorbeeld van een persoon gebonden door een

discretieplicht maar niet door een beroepsgeheim is de leerkracht.134-135 Het aanwezig zijn van

een ambtsgeheim impliceert enerzijds dat er discreet moet worden omgegaan met informatie,

maar anderzijds kunnen leerkrachten zich niet beroepen op een zwijgplicht ten aanzien van de

rechtbank, klassenraad, directie..136 Soms zijn ze zelfs verplicht relevante zaken mee te delen aan

de hiërarchische overste, zijnde de directeur. Als het ernstige zaken zijn, kan de directeur het

bovendien meedelen aan de ouders. Buiten de schoolmuren is er wel de verplichting om

zorgvuldig en discreet om te gaan met vertrouwelijke informatie maar binnen de schoolmuren is

er een informatie-uitwisseling tussen leerkrachten-collega’s mogelijk zonder dat hier

strafrechtelijke sancties aan verbonden zijn. Wel moet de leerkracht zich houden aan de regels

van het toepasselijke tuchtrecht.137

55. VERTROUWENSLEERKRACHT – Deze thesis blijft beperkt tot het beroepsgeheim binnen de

hulpverlening. Desalniettemin is de actuele discussie omtrent de positie van

vertrouwensleerkrachten binnen scholen en de aansluitende discussie of deze al dan niet drager

moeten worden van een beroepsgeheim relevant in de bespreking van het beroepsgeheim in de

hulpverlening.

130

E. ANKAERT en J. PUT, “ De geheimhoudingsplicht van vertrouwensleerkrachten en bijstandspersonen.”, TORB 2007-08/5-6, 406 – 418. 131


Hierop bestaan verschillende uitzonderingen die verder zullen behandeld worden. ( RANDUNUMMER) 133


Artikel 14 van het Decreet betreffende de rechtspositie van sommige personeelsleden van het gesubsidieerd onderwijs en de gesubsidieerde centra voor leerlingbegeleiding BS 27 maart 1991. 135

Maar ook administratief of technisch personeel in het kader van de gezondheidszorg wordt niet behept met een beroepsgeheim. 136

CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008 pag 10 137

CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008 pag 11.

38

Het zijn vaak de scholen die de eerste problemen opmerken en die casussen dan doorverwijzen

naar het CLB, die op zijn beurt een eerste aanspreekpunt is naar de hulpverlening toe. Misschien

kan het interessant zijn om specifieke personen binnen scholen te binden aan een

beroepsgeheim. Nu bestaat de figuur van de vertrouwensleerkracht138 in sommige scholen,

maar deze is echter op geen enkele manier gebonden door een beroepsgeheim. Dit kan een

vertekend beeld geven naar de minderjarige leerling toe, gezien deze er vaak van uitgaat dat een

‘vertrouwensleerkracht’ te vertrouwen is. De vraag kan dan wel gesteld worden wat de rol van

een CLB dan nog specifiek is op sommige niveaus. 139

56. De strafrechtelijke geheimhoudingsplicht van artikel 458 Sw en de discretieplicht worden

vaak naast elkaar gebruikt. Zelfs de wetgever is niet altijd op de hoogte van het onderscheid

tussen een discretieplicht en een beroepsgeheim.140 Desalniettemin is er een groot verschil in

draagvlak tussen de twee. Hieronder wordt kort het verschil nog eens uiteengezet aan de hand

van een schema. 141

Discretieplicht Beroepsgeheim

In het belang van de dienst of

onderneming

In belang van vertrouwensrelatie

Geldt niet t.a.v. collega’s of overste Geldt t.a.v. iedereen

Geen zwijgrecht t.a.v. rechter Zwijgrecht, geen zwijgplicht t.a.v. rechter

Arbeids- of tuchtrechtelijke sanctie of

schadevergoeding

Strafsanctie

138

Ook wel groene leerkracht genoemd. 139

Voor meer info verwijzen wij naar: J. DERIDDER, “ Beroepsgeheim in het onderwijs” in Omgaan met beroepsgeheim,

Mechelen, Kluwer, 2013, 63-87.

39

III. Toepassingsgebied

A. Ratione personae

57. Bij het analyseren van het toepassingsgebied kan vanuit twee verschillende gezichtspunten

vertrokken worden. Ten eerste vanuit het standpunt van de dragers van het beroepsgeheim. Ten

tweede vanuit het standpunt van diegenen die zich kunnen beroepen op het beroepsgeheim.

58. DRAGERS - Zoals eerder gesteld, worden in artikel 458 van het Strafwetboek een aantal

beroepen uitdrukkelijk opgesomd, andere beroepen zullen indirect ook onder de toepassing van

dit artikel vallen. “ Artsen, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers en

vroedvrouwen”142 worden expliciet aangeduid als dragers van een beroepsgeheim. Over deze

categorieën kan geen discussie ontstaan. Voor zover deze categorieën van personen, door hun

beroep, kennis krijgen van geheimen vallen ze onder het toepassingsgebied van het

beroepsgeheim. 143 Andere beroepen vallen indirect onder het toepassingsgebied wanneer ze

aangemerkt worden als een ‘noodzakelijke vertrouwensfiguur’,144 en wanneer een wettelijke

basis expliciet hiernaar verwijst.145

59. NOODZAKELIJKE VERTROUWENSFIGUUR – Volgens de wet zijn “alle andere personen die uit

hoofde van hun beroep of staat kennis dragen van geheim die hen zijn toevertrouwd” ook

gebonden door het beroepsgeheim. Dit is echter een vage omschrijving. Het Hof van Cassatie

heeft dit verduidelijkt door deze categorie van personen aan te stippen als een ‘noodzakelijke

vertrouwensfiguur’.146 Om onder het toepassingsgebied te vallen bedoelt men de personen die

de, in ons geval, minderjarige uit noodzaak in vertrouwen neemt. Het is echter zo dat de cliënt

niet uit vrije wil een beroep doet op een hulpverlener maar dat hij hiertoe genoodzaakt

wordt.147

De rechtspraak van het Hof van Cassatie en de letter van de wet duiden op 2 categorieën van

‘noodzakelijke vertrouwensfiguren’. Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen een

‘noodzakelijke vertrouwensfiguur’ uit hoofde van hun beroep of uit hoofde van de staat.

142

Het gemaakte onderscheid tussen artsen en heelkundigen is vandaag achterhaald. 143

Dit is af te leiden uit de letterlijke interpretatie van de wet. Zie ook: W. DIJKHOFFZ (ed.), Je rechten als patiënt, Berchem, EPO, 2008, 104. en PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005, 35. 144

B. HUBEAU, J.MERTENS, J. PUT, R. ROOSE,K. STAS, F. VANDER LAENEN (ed.) ,Omgaan met beroepsgeheim, Mechelen, Kluwer, 2013,13. 145

Voorbeeld: Decreet Integrale Jeugdhulp. 146

B. HUBEAU, J.MERTENS, J. PUT, R. ROOSE,K. STAS, F. VANDER LAENEN (ed.) ,Omgaan met beroepsgeheim, Mechelen, Kluwer, 2013,13. ( Cass. 20 februari 1905, Pas. 1905, I, 141, concl. Adv. Gen. Janssens) 147

H. NYS, Recht en bio-ethiek: wegwijs voor mensen in de gezondheidszorg, Leuven, Lannoo, 2010, 170.

http://shop.kluwer.be/shop/nl_BE/navigation/686/Omgaan-met-beroepsgeheim?p=BPWZGNDO13001


40

60. UIT HOOFDE VAN BEROEP – Er moet voldaan worden aan een aantal criteria om te kunnen

spreken over een ’noodzakelijke vertrouwensfiguur’ uit hoofde van het beroep. De term

‘beroep’ duidt hier op elke vorm van tewerkstelling.148 Door het criterium van de noodzaak,

zoals eerder vermeld, vallen een aantal beroepen niet onder het toepassingsgebied, zoals

journalisten, zelfhulpgroepen,..149 De rechter oordeelt soeverein, met de inachtneming van alle

feitelijke omstandigheden, of er sprake is van een ‘noodzakelijk vertrouwensfiguur’. Bij deze

beoordeling kan hij o.a. rekening houden met de maatschappelijke relevantie van de uitoefening

van het beroep, de behartiging van immateriële belangen, de aanwezigheid van deskundigheid,

de maatschappelijke erkenning150, de aanwezigheid van beroepsethiek…151 Vanuit dit perspectief

worden justitieassistenten, maatschappelijk werkers, drughulpverleners, therapeuten,.. onder

het toepassingsgebied van artikel 458 Sw. gebracht.

61. UIT HOOFDE VAN STAAT - Hierin moet vooral het kader van de stagiair-vrijwilliger geschetst

worden. Dit verschilt niet wezenlijk van de criteria waaraan een ‘noodzakelijke

vertrouwensfiguur uit hoofde van zijn beroep’ moet voldoen. Het is evenzeer van belang dat de

stagiair-vrijwilliger een noodzakelijke figuur is, die quasi gelijkaardige taken uitvoert als de

professionele beroepsbeoefenaars. 152 Ook de religieuze functies kunnen hieronder worden

geplaatst.

62. DIEGENE DIE ZICH KUNNEN BEROEPEN OP BEROEPSGEHEIM – Ook voor de cliënt, en zeker

voor de minderjarige, is het niet altijd even duidelijk of de gegeven informatie gedekt wordt

door een beroepsgeheim of er al dan niet een discretieplicht bestaat en wat het verschil precies

is. Indien de hulpverlener zijn deontologische verplichting niet nakomt door zelf te melden in

welke mate hij deontologisch gebonden is, is het bij twijfel nog altijd de beste optie om te

vragen of hij al dan niet houder is van een beroepsgeheim, alvorens bepaalde geheimen aan

hem/haar toe te vertrouwen.

148

B. HUBEAU, J.MERTENS, J. PUT, R. ROOSE,K. STAS, F. VANDER LAENEN (ed.) ,Omgaan met beroepsgeheim, Mechelen, Kluwer, 2013,14. 149 Cass. 25 April 1870, Pas.1870, I, 226 zoals aangehaald in Luik, 19 oktober 1994, JT 1995,30. 150

Zie oa de osteopathie. 151

B. HUBEAU, J.MERTENS, J. PUT, R. ROOSE,K. STAS, F. VANDER LAENEN (ed.) ,Omgaan met beroepsgeheim, Mechelen, Kluwer, 2013,14. 152

B. HUBEAU, J.MERTENS, J. PUT, R. ROOSE,K. STAS, F. VANDER LAENEN (ed.) ,Omgaan met beroepsgeheim, Mechelen, Kluwer, 2013,15.




41

63. BIJZONDERE WETTELIJKE BEPALINGEN – Gezien de toepassing van artikel 458 Sw. vrij

algemeen is en hierbij vaak nog ruimte is voor interpretatie en dus rechtsonzekerheid, zien we

een tendens waarbij specifieke bepalingen omtrent het beroepsgeheim opgenomen worden in

een specifieke wetgeving. Zeker in de sectoren waarbij minderjarigen betrokken worden, zal er

vaak een decreet zijn die de figuur van het beroepsgeheim toepasselijk maakt in de gehele

sector. 153 Hierdoor worden personen, die niet door de algemene bepaling gevat worden,

gebonden door een beroepsgeheim.

B. Ratione materiae

64. ALGEMEEN - Eerder werd al besproken wat precies verstaan dient te worden onder

vertrouwelijke informatie. Ook dit laat echter weer ruimte voor verschillende interpretaties en

onzekerheden, maar blijkt duidelijk te zijn in de integrale jeugdhulp. Voor een uitgebreidere

bespreking van het toepassingsgebied ratione materiae, verwijzen wij naar randnummer 51.

65. TOEPASSING IN DE TIJD – In de medische sector wordt algemeen aanvaard dat het

beroepsgeheim blijft bestaan na het overlijden van de patiënt. Reeds in 1963 oordeelde het Hof

van beroep in Gent dat het recht op beroepsgeheim van de patiënt van extrapatrimoniale aard is

en bijgevolg niet door het overlijden kan worden aangetast of overgedragen. Het

beroepsgeheim blijft dan ook ten aanzien van de ouders van de overledene gelden. Zij zijn niet

gerechtigd de arts van zijn beroepsgeheim te ontslaan.154 Dit kan ons inziens analogisch worden

toegepast voor de hulpverlener in de welzijnssector. Gezien het doel van het beroepsgeheim er

net toe bijdraagt dat personen sneller hulp inroepen en geen schrik hoeven te hebben dat hun

geheimen geopenbaard zullen worden, blijft die doelstelling ook na de dood verder van belang.

Althans, dit is het geval wanneer dit in het belang van de minderjarige cliënt is. Zo dient

hypothetisch de vraag gesteld te worden of de minderjarige enige aarzeling zou gehad hebben

om zijn problemen te vertellen aan een hulpverlener wanneer hij had geweten dat dit na de

dood geopenbaard kon worden. Er kunnen hypothesen bedacht worden waarin de minderjarige

absoluut niet wenst dat zijn problemen blootgegeven worden na zijn overlijden (e.g.

transgender-problematiek).

153

Zie bijvoorbeeld randnummer 179, 183, 141,.. 154

Gent 24 juni 1963, RW 1963-1964, 1128., Brussel 30 maart 1966, RW 1969-70, 390

42

C. Misdrijf bij schending

66. ALGEMEEN – Zoals terug te vinden is in artikel 458 Sw. wordt schending van het

beroepsgeheim bestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en een

geldboete van honderd tot vijfhonderd euro. Er is sprake van een aflopend155 misdrijf.156

Hiervoor moet aan de constitutieve elementen van een misdrijf voldaan worden.157

1. Materiële bestanddelen van het misdrijf

67. BEKENDMAKING – Er moet een bekendmaking plaatsvinden van een geheim.158 Deze

bekendmaking moet komen door een persoon die door zijn staat of door zijn beroep tot

geheimhouding verplicht is.. 159 In principe is de wijze waarop het geheim bekendgemaakt wordt

en ten aanzien van wie irrelevant. 160 Het is echter zo dat de rechtspraak de theorie van het

gedeeld beroepsgeheim aanvaardt, waardoor sommige geheimen wel meegedeeld mogen

worden aan specifieke personen.161 Daarnaast is elke verruiming van confidentiële informatie

verboden. Dit houdt in dat de loutere bevestiging van een gekend feit ook een schending van het

beroepsgeheim uitmaakt, tenzij dit de bevestiging is van een publiek feit. 162 163

Opgemerkt kan worden dat we ons in een evoluerende technologische maatschappij bevinden

waar de wijze van bekendmaken en de mogelijkheden groter worden. Bekendmaking via e-mail,

blogs, media, digitale platformen: zoals facebook, twitter…. Het is echter zo dat de hulpverlener

zijn beroepsgeheim ten allen tijde moet blijven respecteren, dezelfde regels zullen dus blijven

gelden wanneer een medium als sociale media gebruikt wordt. In de praktijk kan dit aanleiding

geven tot moeilijkheden. Het transfereren van grote blokken informatie is slechts een druk op

de knop. Volledige dossiers worden elektronisch opgeslagen en bijgehouden, en blijken

makkelijk in hun totaliteit beschikbaar gesteld te kunnen worden.

68. POGING – De wetgever heeft een poging tot schending van het beroepsgeheim niet

strafbaar gesteld. Hieruit vloeit voort dat er daadwerkelijk een bekendmaking van vertrouwelijke

informatie moet plaatsvinden.

155

C. VAN DEN WYNGAERT, Strafrecht, strafprocesrecht & internationaal strafrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2006, 186. 156

Er is sprake van een wanbedrijf. 157

F. BLOCKX, Het medisch beroepsgeheim, Antwerpen, Intersentia, 2013, 61. 158

Rb. Antwerpen, 3de

kamer, 7 april 2000 en A. MASSET, en T. VANDERBEKEN, “Beroepsgeheim” in Strafrechtelijke kwalificaties met jurisprudentie,Brugge, Die Keure,2000,1. 159



Hier wordt verder nog op ingegaan. 162

R. BLANPAIN, noot onder Antwerpen 14 juni 2001, T. Gez. 2004-05,128, 276-277. 163

Er is sprake van een publiek feit wanneer een feit openbaar is gemaakt of voor het oog van zoveel getuigen is gebeurd dat er geen sprake meer is van een geheim.

43

69. MEDEPLICHTIGHEID – Er wordt aangenomen dat medeplichtigheid mogelijk is ten aanzien

van dit misdrijf.164 In België zijn weinig toepassingsgevallen in de rechtspraak te vinden die dit

principe ondertekenen. De weinige toepassingsgevallen situeren zich voornamelijk in de

mediasfeer.165 Het gaat dan vooral om een spanningsveld tussen het bronnengeheim van

journalisten en schending van het beroepsgeheim door deze bronnen.

2. Moreel bestanddeel van het misdrijf

70. OPZET – De bekendmaking moet opzettelijk gebeuren. Een algemeen opzet volstaat, er

wordt geen bijzonder opzet vereist.166 De beweegreden die de hulpverlener heeft om informatie

bekend te maken is irrelevant. Het louter, opzettelijk bekendmaken van een geheim is

voldoende om tot een kwalificatie van schending van het beroepsgeheim te komen. 167 Het

misdrijf is dus geen klachtmisdrijf. Zelfs wanneer de cliënt er alle belang bij heeft dat de

hulpverlener informatie opzettelijk bekendgemaakt heeft en beter is geworden van de situatie

kan het openbaar ministerie toch vervolgen. Dit hangt samen met de maatschappelijke functie,

en niet louter individuele functie, die het beroepsgeheim vervult. In de praktijk is echter te

merken dat het openbaar ministerie niet snel zal vervolgen indien er geen burgerlijke

partijstelling is. Gezien er opzet vereist is zal het bekendmaken als gevolg van onachtzaamheid

of nalatigheid geen schending uitmaken van het beroepsgeheim. Natuurlijk is het moeilijk de

grens te trekken tussen het opzettelijk bekendmaken of het bekendmaken door

onzorgvuldigheid.

71. ONOVERKOMENLIJKE DWALING – De onoverkomelijke dwaling is een

schulduitsluitingsgrond die algemeen aanvaard wordt door de rechtspraak en rechtsleer.168

Wanneer de hulpverlener advies heeft ingewonnen bij de nodige instanties waardoor hij in de

overtuiging verkeert dat informatie vrijgegeven kan worden omdat het niet gevat wordt onder

de bepaling van artikel 458 Sw. zou hij zich kunnen beroepen op de schulduitsluitingsgrond van

de onoverkomelijke dwaling.169

164


Cass. 6 februari 2008. 166

F. BLOCKX, Het medisch beroepsgeheim, Antwerpen, Intersentia, 2013, 62 167



Zie rechtspraak: Antwerpen 14 juni 2001, T. Gez, 2004-05,128. Opgemerkt moet wel dat het Hof van Cassatie de beslissing van het Hof van beroep vernietigd heeft in haar arrest van 1 oktober 2002, Pas. 2002, afl. 9 – 10, 1787, T. Gez. 2004-05,131.

44

Het Hof van Cassatie past echter een zeer restrictieve houding toe ten aanzien van deze

schulduitsluitingsgrond. Put en Van der Straete stellen dan ook dat de kans op slagen van

dergelijk verweer niet te hoog mag worden ingeschat.170

72. ONWEERSTAANBARE DWANG – Artikel 71 Sw. stelt dat er geen misdrijf is wanneer de

beschuldigde of de beklaagde op het ogenblik van het feit gedwongen werd door een macht die

hij niet heeft kunnen weerstaan.171 Ook overmacht kan onder deze situatie worden geplaatst.

Een hulpverlener zal niet vervolgd worden indien hij gedwongen wordt te spreken. Theoretisch

kan een verweer hierop gestoeld worden, maar dit zal ons inzien slechts in uitzonderlijke

omstandigheden aanvaard worden.

3. Afwezigheid van rechtsvaardigheidsgronden

73. Om strafrechtelijk sanctioneerbaar te zijn moeten alle constitutieve elementen vervuld zijn

en mag er geen aanwezigheid zijn van rechtvaardigheidsgronden die een uitzondering op het

gegeven toelaat. De uitzonderingen zoals deze bepaald zijn door de wet en door de creaties van

de rechtsleer zullen in het volgende deel uitvoerig worden besproken.

BESLUIT

74. In deze afdeling werd besproken wat er precies verstaan dient te worden onder het

beroepsgeheim, wat het verschil is met de discretieplicht en wie de dragers er van zijn. Het is

duidelijk dat de problematiek van het beroepsgeheim niet zozeer ligt in de wetgeving en de

regels die ervoor gemaakt zijn, maar zich veel meer situeert in de toepassing ervan. Opmerkelijk

is bijvoorbeeld dat de discussie niet enkel gaat ten aanzien van de vraag over welke gegevens

het gaat, maar veeleer ten aanzien van de vraag aan wie deze gegevens vrijgegeven kunnen

worden. Bij minderjarigen wordt dit extra complex gezien de hulpverlener als eerste taak dient

te beoordelen of de minderjarige beschikt over voldoende onderscheidingsvermogen alvorens

hij eventueel informatie aan de ouders kan vrijgeven zonder de toestemming van de

minderjarige cliënt. In de volgende afdeling zullen we de uitzonderingen op het beroepsgeheim

bespreken.

170


C. VAN DEN WYNGAERT, Strafrecht, strafprocesrecht & internationaal strafrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Maklu, 2011, 324.

45

AFDELING 3: Uitzonderingen op het beroepsgeheim

I. Absoluut of relatief ?

75. ALGEMEEN – De vraag of het beroepsgeheim een absoluut, dan wel een relatief karakter

heeft, wordt op verschillende manieren benaderd. Belangrijk bij deze kwestie is dat hier de vraag

gesteld wordt of in het geval van de minderjarige cliënt, de cliënt zelf, zijn ouders of zijn

wettelijke vertegenwoordigers, toestemming kunnen geven aan de hulpverlener om zijn

beroepsgeheim te doorbreken. En in voorkomend geval, wie van hen kan deze toestemming

geven? Of is dit recht exclusief voorbehouden aan de wetgever? Aanvankelijk werd het

beroepsgeheim als absoluut beschouwd.172 Nu zien we een verschuiving naar een functionele

benadering. Het idee dat het belang van de oordeelsbekwame minderjarige vooropstaat en hij

dus ook toestemming kan geven om het beroepsgeheim te doorbreken, wordt in de praktijk

meer en meer aanvaard.

76. ABSOLUUT – De klassieke interpretatie stelt dat de figuur van het beroepsgeheim van

openbare orde is en de toestemming van de cliënt (waarbij uitgemaakt dient te worden wie bij

de minderjarige die toestemming kan verlenen) daar geen afbreuk kan aan doen. De enige

rechtmatige manier om af te wijken van de geheimhoudingsplicht is d.m.v. een formele en

expliciete wettekst.173 Deze visie wordt ondermeer gesteund door het Hof van Cassatie.174

77. RELATIEF – Een meer functionele benadering van het beroepsgeheim doet zich voor vanaf

de tweede helft van de 20ste eeuw.175 LUCAS stelt dat het beroepsgeheim geen doel op zich is,

maar een middel om de ziekte tegen te gaan. In dit opzicht stellen Put en Van der Straete dat

het beroepsgeheim moet bekeken worden vanuit de relatie met andere waarden en normen,

zoals het belang van de cliënt zelf.176 Ook het Hof van Cassatie hangt deze stelling in een

bepaalde mate aan en bepaalt dat het beroepsgeheim tot doel heeft de cliënt te beschermen,

hierdoor zou het beroepsgeheim aan de kant geschoven kunnen worden wanneer dit in het

belang van de cliënt is.177

172

F. BLOCKX, “Het medisch beroepsgeheim, overzicht van rechtspraak 1985-2002”, T.Gez. 2004-05, afl. 1, 4. 173

F. Van Neste, “Kan het beroepsgeheim absoluut genoemd worden?”, RW 1977-78, nr. 12, 1281. 174

Cass. 30 oktober 1978, Pas. 1979, 235. 175



Cass. 19 januari 2001, R.W., 2001-2002, 952; Cass. 7 maart 2002, A.J.T., 2001-2002, 921

46

Uiteraard dient men zich de vraag te stellen wie bij de minderjarige deze belangen zou kunnen

bepalen. Zijn dit de ouders, de hulpverlener of de minderjarige zelf en opent dit niet de weg naar

misbruik, die een uitholling van het beroepsgeheim tot gevolg kan hebben ?

78. TOESTEMMING - De cliënt verleent door zijn toestemming recht tot spreken aan de

hulpverlener met betrekking tot informatie die normaal onder het toepassingsgebied van artikel

458 Sw. valt. Het Hof van Cassatie stelt dat dit niet mogelijk is in haar arrest van 30 oktober

1978: “het beroepsgeheim de openbare orde raakt; dat de geneesheer niet ontheven wordt door

de omstandigheid dat de zieke zou ingestemd hebben met het verspreiden van de de door hem

aan de geneesheer gedane confidenties”. In de functionalistische benadering is dit echter wel

mogelijk. Er moet wel op gewezen worden dat het belangrijk is dat de hulpverlener nauwgezet

toeziet op de verleende toestemming. Deze mag niet onder druk van anderen tot stand zijn

gekomen. Daarnaast is het ook van belang dat de toestemming voorafgaand, duidelijk, specifiek

en geïnformeerd gegeven wordt.178 Belangrijk is op te merken dat ook de wetgever in het

decreet IJH als voorwaarde tot het delen van informatie e toestemming van de cliënt vereist.

Hier bepaalt de wetgever impliciet dat toestemming een opheffing is van het beroepsgeheim

over dat concreet gegeven.179

II. Uitzondering door de wet

79. ALGEMEEN – De wet voorziet in een aantal uitzonderingen op de geheimhoudingsplicht.

Hieronder volgt een korte bespreking van de mogelijke uitzonderingen toegelaten door de wet.

A. Getuigenis in rechte

80. PRINCIPE – Indien een hulpverlener opgeroepen wordt om een getuigenis of een verklaring

in rechte af te leggen moet hij hier gevolg aan geven.180 Dit kan zowel voor een rechtbank als

voor een parlementaire onderzoekscommissie181 of voor een onderzoeksrechter plaatsvinden.182

De hulpverlener geniet in geval van oproeping van een strafrechtelijk immuniteit bij

bekendmaking van geheimen.

178

CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008, 28 (onuitg.) 179

Artikel 75 IJH. 180

Art 80 Sv. 181

Wet 30 juni 1996 tot wijziging van wet 3 mei 1880 op het parlementair onderzoek en van art. 458 Sw., BS 16 juli 1996. 182

Cass. 15 mei 1985, Pas. 1984-85,I, 1261.

47

Dit houdt in dat enkel de strafrechtelijke aansprakelijkheid wegvalt. De hulpverlener blijft

gebonden door de deontologie van zijn beroep waardoor hij bij bekendmaking nog steeds een

tuchtsanctie kan oplopen.183 De hulpverlener beschikt op dit ogenblik over een zwijgrecht184 en

een spreekrecht.

81. ZWIJGEN OF SPREKEN – De hulpverlener beschikt over de mogelijkheid om zijn

beroepsgeheim te doorbreken tijdens de getuigenis of verklaring. Wel moet opgemerkt worden

dat hij enkel over een spreekrecht beschikt ten aanzien van de rechter of parlementaire

onderzoekscommissie. Bijgevolg heeft hij geen spreekrecht ten aanzien van politie en parket in

het vooronderzoek.185 Het Hof van Cassatie heeft uitdrukkelijk gesteld dat een getuige niet

verplicht kan worden te spreken wanneer hij gebonden is door een beroepsgeheim.186 Hij

beschikt aldus over een spreekrecht, geen spreekplicht en eveneens over een zwijgrecht. Dit

principe ligt vervat in artikel 929 Ger. W. voor het burgerlijk recht. In strafzaken is dit niet

expliciet bepaald.

82. BEOORDELING- De hulpverlener is verplicht aan de oproeping tot getuigenis gevolg te

geven. Hij beschikt wel over de mogelijkheid om in eer en geweten te oordelen over de

opportuniteit van de bekendmaking van geheimen vernomen tijdens de uitoefening van zijn job.

Het Hof van Cassatie heeft in dezelfde zin geoordeeld in haar arrest van 15 maart 1948.187 188

Wanneer deze uitzondering getoetst wordt aan de jeugdhulpverlening zien we dat de

uitzondering op dezelfde manier blijft gelden. Er zijn geen specifieke problemen die de

minderjarigheid met zich meebrengt. De getuigenis in rechte blijft een uitzondering die de

jeugdhulpverlener kan inroepen.

B. Bevel van de wet

83. ALGEMEEN - Art 458 Sw. vernoemt specifiek een uitzondering bij het bekendmaken van

gegevens die onder het beroepsgeheim vallen wanneer de wet tot spreken beveelt.

183

F. BLOCKX, Het beroepsgeheim in de deontologie en in het strafrecht: een begrippenanalyse, Gent, Larcier, 2011, 336. 184

Dit is erkend door het Hof van Cassatie: Cass. 30 oktober 1978, Pas.1979, I, 249. 185

Dit principe werd bevestigd door het Hof van Beroep van Antwerpen: Antwerpen 25 november 1995, RW 1994-95,25. 186

Cass. 30 oktober 1978, Pas.1979, I, 249. 187

P. VAN NESTE, “Kan het beroepsgeheim nog absoluut genoemd worden”, RW 1977-78, nr. 12, 1288. 188

“Celui qui est appelé à témoigner en justice au sujet d’un fait couvert par le secret professionnel, peut révéler le fait s’il estime devoir le faire, et ne peut être contraint à parler s’il croit devoir garder le secret”

48

Wanneer geheimen bekend gemaakt worden in deze specifieke omstandigheden zal er geen

strafrechtelijke sanctionering volgen gezien artikel 70 Sw. de bestraffing uitsluit.189 De figuur van

het ’wettelijk voorschrift’ zorgt ervoor dat de persoon die een strafbaar feit pleegt geen misdrijf

begaat.190 Een ’wettelijk voorschrift’ is het toelaten door een tegennorm van de strafbare

gedraging.191

84. WETTELIJK VOORSCHRIFT – De vraag die gesteld moet worden is of het hier over een

formele dan wel een materiële wet gaat. De opvattingen in de rechtsleer zijn verdeeld. Put en

Van der Straete zijn de mening toegedaan dat een materiële wet, die steun vindt in een formele

wet, volstaat. Hierbij sluiten zij zich aan bij de rechtspraak van het Hof van Cassatie van 30

oktober 1978 192 waarbij een koninklijk besluit, die een wettelijk voorschrift bevat tot

bekendmaking, als geldig wordt aanzien. Daarnaast argumenteren zij dat er in artikel 70 Sw.

nergens de vereiste van een formele wet wordt gesteld.193 Andere rechtsgeleerden poneren dat

het wel degelijk moet gaan om een formele wet gezien het belang van een mogelijke

uitzondering op het beroepsgeheim.194 Ook de ministeriële circulaire staat ter discussie.Kan

deze een grond vormen waarop hulpverleners hun beroepsgeheim wettelijk mogen doorbreken

? Gezien een circulaire een interpreterend instrument is, kan hier slechts waarde aan gehecht

worden zolang die niet tegen de wet ingaat. Wij gaan er vanuit dat een omzendbrief geenszins

een wettelijke grondslag kan bieden als wettelijk voorschrift voor het doorbreken van het

beroepsgeheim.

1. Aangifteplicht

85. AANGIFTE – Er is sprake van aangifte van een misdrijf wanneer een persoon, die niet de

benadeelde of het slachtoffer van het misdrijf is, het misdrijf ter kennis brengt aan een

gerechtelijke overheid. Dit kan zowel aan de procureur des Konings gedaan worden als aan de

andere instanties die bevoegd zijn om de strafvordering uit te oefenen.195 Elke kennisgeving van

een verondersteld misdrijf aan een gerechtelijke overheid is het voorwerp van een aangifte.

189

Art 70 Sw. bevat een rechtvaardigingsgrond bij een voltrokken misdrijf. 190





P. VAN NESTE, “Kan het beroepsgeheim nog absoluut genoemd worden”, RW 1977-78, nr. 12, 1288. 195

L. HUYBRECHTS, “Aangifte van misdrijven”, OSS 2010, afl. 65, 5-6.

49

i. Algemene aangifteplicht van artikel 30 Sv.

86. ART 30 SV - “Ieder die getuige is geweest van een aanslag, hetzij tegen de openbare

veiligheid, hetzij op iemands leven of eigendom, is eveneens verplicht daarvan bericht te geven

aan de procureur des Konings, hetzij van de plaats van de misdaad of van het wanbedrijf, hetzij

van de plaats waar de verdachte kan worden gevonden.” 196

Dit wordt ook de private aangifteplicht genoemd.197 Belangrijk is dat de hulpverlener getuige

moet geweest zijn, dit wil zeggen dat de feiten zelf dienen vastgesteld te worden alvorens

aangifte te kunnen doen. De meldingsplicht vervat in artikel 30 Sv. is echter niet strafrechtelijk

afdwingbaar. Het wordt meer beschouwd als een morele verplichting. 198Ook deontologisch kan

er geen sanctie uit voortvloeien gezien het een verplichting is die op iedere burger van

toepassing is en niet specifiek voortvloeit uit het uitoefenen van een bepaald beroep.199

87. SCHULDIG VERZUIM – Strafrechtelijk is de algemene aangifteplicht niet afdwingbaar. Doch

kan, in de specifieke omstandigheden zoals bedoeld in artikel 422bis Sw., nalaten om aangifte te

doen strafrechtelijk sanctioneerbaar worden gesteld via de figuur van het schuldig hulpverzuim.

In dit geval hebben we twee conflicterende regels. 200Dit blijkt een zeer moeilijk afwegingskader

te zijn (zie infra) . Het typische voorbeeld is dat van een cliënt die dreigt met suïcide.

ii. Bijzondere aangifteplicht van artikel 29 Sv.

88. ART 29 SV – “iedere gestelde overheid, ieder openbaar officier of ambtenaar die in de

uitoefening van zijn ambt kennis krijgt van een misdrijf of wanbedrijf, is verplicht daarvan

dadelijk bericht te geven aan de procureur des Konings bij de rechtbank binnen wier rechtsgebied

die misdaad of dat wanbedrijf is gepleegd of de verdachte zou kunnen worden gevonden, en aan

die magistraat allesbetreffende inlichtingen, processen-verbaal en akten te doen toekomen”.201

Hier is sprake van een ambtelijke aangifteplicht. Het belangrijkste verschil met de private

aangifteplicht is dat er niet vereist wordt dat de persoon die kennis krijgt van het misdrijf zelf

getuige is geweest van de feiten en deze dus zelf heeft vastgesteld.

196

Artikel 30 Sv. 197


Hier dient opgemerkt te worden dat de aangifteplicht onder het formeel recht valt en niet onder het materieel recht. 199

D. LYBAERT, “Beroepsgeheim van de hulpverlener in relatie tot de politiediensten”, RW 1996-97,nr. 29, 972. 200

T., VANDER BEKEN en B., KETELS, “Dansen op de brug. Enkele reflecties over het beroepsgeheim van de justitieassistent”, Panopticon 2011, 60. 201

Artikel 29 Sv.

https://biblio.ugent.be/person/801000906201


50

De loutere kennisgeving van feiten, hetzij door het slachtoffer of door een derde, volstaat om tot

aangifte te moeten overgaan.202

89. TOEPASSINGSGEBIED – Het toepassingsgebied van artikel 29 Sv. is niet zeer duidelijk. Wel is

het enkel van toepassing op de bedoelde instanties en personen zoals vermeld in het artikel,

zijnde ambtenaren of overheidsinstellingen.203 Ook hier is er weer sprake van een morele

verplichting, gezien dit niet strafrechtelijk afdwingbaar is.

90. ONVERENIGBAAR MET BEROEPSGEHEIM ? – Op het eerste gezicht lijkt er geen probleem te

zijn met de bepaling van artikel 458 Sw. gezien deze bepaalt dat het beroepsgeheim een einde

neemt in de gevallen waarin “de wet verplicht die geheimen bekend te maken”. In de rechtsleer

wordt de validiteit van de ambtelijke aangifteplicht betwist.204 Put en Van Der Straete stellen dat

het beroepsgeheim omwille van zijn strafrechtelijke bescherming moet primeren op de

algemene en bijzondere aangifteplicht, die slechts een morele verplichting uitmaken. Ook

Vander Beken en Ketels gaan er – terecht - van uit dat het beroepsgeheim primeert op de

aangifteplicht205. Er dient opgemerkt te worden dat de aangifteplicht formeel recht is en het

beroepsgeheim een bepaling van materieel recht uitmaakt. Uit dit gegeven kan afgeleid worden

dat de wetgever meer belang hecht aan het beroepsgeheim.

2. Andere aangifteverplichtingen

91. ARTS - Er zijn ook nog tal van andere wettelijke bevelen tot aangifte. Deze situeren zich vaak

op het niveau van de arts, gezien hogere belangen daar vaak een rol in spelen. Ondermeer

aangifte van besmettelijke ziektes206 , aangifte van geboortes207 , opstellen van medische

getuigschriften omtrent geesteszieken208, vaststelling van dronkenschap in het verkeer209,

aangifte van overlijden,.. 210

202

D. LYBAERT, “Beroepsgeheim van de hulpverlener in relatie tot de politiediensten”, RW 1996-97, nr. 29, 972. 203

L. HUYBRECHTS, “De wet tot verbetering van de aanpak van seksueel misbruik en pedofilie binnen een gezagsrelatie”, RW 2011-12, nr. 26, 1159. 204

D. ADRIAENS, “Enkele beschouwingen over het beroepsgeheim in de sociale sector.”, OCMW‐visies 1999, afl. 2, 38. 205

T., VANDER BEKEN en B., KETELS, “Dansen op de brug. Enkele reflecties over het beroepsgeheim van de justitieassistent”, Panopticon 2011, 60. 206

Decr. Vl. van 5 april 1995 betreffende de profylaxe van besmettelijke ziekten, BS 19 juli 1995 207

Art 56 § 2 lid 2 BW. 208

Art 5 § 2 Wet Bescherming Persoon Geesteszieken en artikel 488bis,b, § 3 BW. 209

Art 63 Wegverkeerwet. 210

Voor een uitgebreidere bespreking wordt verwezen naar: F. BLOCKX, Het medisch beroepsgeheim, Antwerpen, Intersentia, 2013, 695p.



51

92. RAPPORTAGEPLICHT AAN JUSTITIE – In deel 3 wordt teruggekomen op de problematiek die

bestaat rond het beroepsgeheim wanneer er een wettelijke rapportageplicht is aan justitie, en

specifiek in het geval van de jeugdzorg. Wel is het relevant aan te halen dat de wet van 28

november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen211 de wettelijke

uitzonderingen op het beroepsgeheim heeft uitgebreid, niet enkel ten aanzien van

minderjarigen maar ook ten aanzien van justitiecliënten die een alternatieve behandeling volgen

in de zorgverstrekking. 212 De wet heeft de procedure gewijzigd waarbij een alternatieve

maatregel een begeleiding of behandeling in de zorg tot voorwaarde heeft. De betrokkene kan

een hulpverlener naar keuze kiezen die hij dan ter goedkeuring voorlegt aan de rechtbank.

Eenmaal de hulpverlener de opdracht aanvaard heeft, is hij ertoe gehouden te rapporteren aan

de bevoegde rechtbank of de justitieassitent.213

C. Artikel 458bis Sw

1. Voor de wetswijziging van 30 november 2011

93. OORSPRONG – In de nasleep van de Dutroux-affaire, die de aanleiding was voor de

prioritaire hervorming van de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen , werd artikel

458bis Sw. ingevoerd in de strafwet door de wet van 28 november 2000.214 Door de invoering

van dit artikel werd de mogelijkheid geboden aan een drager van het beroepsgeheim zijn

beroepsgeheim te doorbreken indien hij een misdrijf, gepleegd ten aanzien van een

minderjarige, wilde melden.215 De hulpverlener hoefde niet meer te vrezen voor strafrechtelijke

vervolging en diende geen gebruik te maken van een onzekere figuur als de noodtoestand.

Belangrijk is wel dat het hier enkel om een mogelijkheid ging (geen verplichting) en er dus sprake

was van een meldingsrecht en geen meldingsplicht.

Het oude artikel 458bis Sw stelt dat, wanneer een geheimhouder door zijn beroep kennis krijgt

van een welbepaald misdrijf gepleegd op een minderjarige, hij - zoals opgesomd in artikel 458bis

- dit misdrijf onder bepaalde omstandigheden mag melden aan de procureur des Konings. Op te

merken valt dat in het oorspronkelijke wetsvoorstel aangifte kon gebeuren aan de bevoegde

diensten maar men dit in de uiteindelijke wet vervangen heeft door de Procureur des Konings.

211

Wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, BS 17 maart 2001 . 212

F. VANDER LAENEN, “Beroepsgeheim bij patiënten die ook justitiecliënt zijn: Goede afspraken maken goede vrienden.”, Handboek werken met patiënten, September 2012, afl. 7, 14. 213


Wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, BS 17 maart 2001 . 215

T. GOFFIN, “Afwijkingen op het beroepsgeheim worden uitgebreid”, Juristenkrant 2012, nr. 243, 1.

52

Men was van oordeel dat ‘bevoegde diensten’ tot verwarring kon leiden bij de hulpverleners

gezien zij deze diensten konden interpreteren als zijnde maatschappelijk werkers, verenigingen

die zich inzetten tegen kindermisbruik, politiediensten, onderzoeksrechters… 216 Hulpverleners

kunnen niet preventief optreden en kunnen enkel aangifte doen bij de procureur des Konings.

Het lijkt niet ondenkbaar dat het meldingsrecht vervat in artikel 458bis Sw. niet veel zal

bijdragen tot het effectief verhogen van het aantal aangiften van misdrijven ten aanzien van

minderjarigen.217

94. VOORWAARDEN - De voorwaarden waaronder de hulpverlener zijn beroepsgeheim kan

doorbreken worden opgesomd in artikel 458bis Sw. Er zijn 4 voorwaarden waar cumulatief aan

moet voldaan worden:

- Het misdrijf moet betrekking hebben op een minderjarige. Eender welke minderjarige.

- Aangifte moet betrekking hebben op 1 van de misdrijven opgesomd in artikel 458bis Sw.

Dit zijn vooral seksuele misdrijven (zoals aanranding van de eerbaarheid en verkrachting),

geweldsdelicten (zoals opzettelijke slagen en verwondingen, vrouwelijke genitaliën

verminking,..) of verwaarlozingsdelicten (zoals onthouden van voedsel).

- Drager van het beroepsgeheim heeft kennis gekregen van het misdrijf doordat hij zelf de

minderjarige heeft onderzocht of omdat hij door het slachtoffer in vertrouwen werd genomen.

- Er bestaat een ernstig en dreigend218 gevaar voor de fysische of psychische integriteit van

de betrokkene.219

- De hulpverlener mag die integriteit niet zelf of met behulp van andere kunnen

beschermen. Dit wil zeggen dat het meldingsrecht slechts subsidiair ontstaat.220 Het is van belang

dat de problematiek in de eerste plaats binnen de hulpverlening en welzijnssector kan worden

opgelost. Dit is zowel in het belang van het kind als in het belang van de ouders. We moeten

toegegeven dat dit een moeilijk afwegingskader is en in de praktijk aanleiding kan geven tot

diverse moeilijkheden. De vraag kan dan ook gesteld worden: waar dient de hulpverlener de

grens te trekken ?

216

Wetsontwerp betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, Parl.St. Kamer 1998-1999, nr. 1907/1, 82. 217

G. VERMEULEN en F. DHONT, “Bescherming van minderjarigen via het strafrecht. Verdiensten en beperkingen van de Wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen”, T. Strafr. 2002, afl. 2, 133. 218

Het begrip ‘ernstig’ slaat op de omvang en het ingrijpende karakter van de feiten, waar het begrip ‘dreigend’ slaat op de actuele nood om in te grijpen in de situatie. Belangrijk hierbij is op te merken dat de mogelijkheid bestaat dat de actuele nood niet aanwezig is bij het begin van hulpverlening maar dat de actuele nood kan ontstaan naarmate de hulpverlening vordert en men niet de nodige vooruitgang ziet. 219

F. DERUYCK, “Wettelijk kader en begripsomschrijving” in “Beroepsgeheim”, Antenne 2011, nr. 4, 10. 220

Wetsontwerp betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen. Verslag namens de commissie voor Justitie, Parl.St. Senaat 1999-2000, nr. 2-280/5, 15.

53

Door de gemandateerde voorzieningen in het leven te roepen zal de wetgever hier een deeltje

van de verantwoordelijkheid van de individuele hulpverlener wegnemen. (zie deel 4 vanaf

randnummer 199)

95. KRITIEK - Wanneer deze regeling geanalyseerd wordt, zijn er enige gelijkenissen met de

noodtoestand zoals deze door de rechtspraak is gecreëerd. 221 Uit de parlementaire

voorbereidingen kan echter afgeleid worden dat het niet de bedoeling van de wetgever was om

met deze bepaling de figuur van de noodtoestand te doen verdwijnen. Het is nog steeds

mogelijk om andere strafbare feiten aan te geven op grond van de noodtoestand.222 Daarnaast

halen voorstanders van de nieuwe bepaling terecht aan dat de figuur van de noodtoestand en

de huidige wetgeving vaag zijn en ruimte laat voor interpretatie, waardoor zwijgen gemakshalve

de beste optie is. Het is dan ook voor de rechtszekerheid noodzakelijk dat de nieuwe bepaling

ingevoerd wordt.223 Tijdens de hoorzitting van P. Lambert wordt terecht aangehaald dat: “De

noodtoestand zoals het Hof van Cassatie die ziet, biedt immers geen rechtszekerheid. Bovendien

wordt de noodtoestand naderhand beoordeeld, niet vooraf.”224

2. Na wetswijziging van 30 november 2011 en 23 februari 2012

96. ALGEMEEN - Naar aanleiding van een nieuw Belgisch schandaal werd de bijzondere

commissie betreffende de behandeling van seksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen

gezagsrelaties, inzonderheid binnen de kerk, opgericht. Deze commissie heeft ertoe geleid dat

artikel 458bis Sw werd uitgebreid door de wet van 30 november 2011.225 Kort erna werd door de

wet van 23 februari 2012 nog een uitbreiding doorgevoerd ten aanzien van huiselijk geweld.226

Een van de vaststellingen van de commissie was dat het beroepsgeheim vaak werd gebruikt om

er zich achter te verschuilen, zelfs wanneer het ging over totaal ontoelaatbare feiten ten aanzien

van kwetsbare personen.227 De bijzondere commissie achtte het noodzakelijk de bepalingen

t.a.v. het beroepsgeheim te verduidelijken en de mogelijkheden tot spreken uit te breiden tot

kwetsbare personen. Het beroepsgeheim werd erkend door de commissie, maar men wou

vooral dat er niet langer gezwegen werd.228

221

Later bespreken we de noodtoestand. (zie randnummer 111) 222

Parl.St. Kamer 1998-1999, nr. 1907/1, 82. 223

Parl.St. Senaat 1999-2000, nr. 2-280/5, 24 en 31. 224

Parl. St. Kamer, 1999-2000, nr. 695-09,15. 225

Wet van 30 november 2011 tot wijziging van de wetgeving wat de verbetering van de aanpak van seksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie, BS 20 januari 2012. 226

Artikel 2 van de Wet van 23 februari 2012 tot wijziging van artikel 458bis teneinde het uit te breiden voor misdrijven van huiselijk geweld. BS 26 maart 2012. 227

F. VANDER LAENEN, “The end of the affair? Het beroepsgeheim in de samenwerking tussen justitie en hulpverlening”, Panopticon 2011, afl. 4, 8. 228

Parl. St. Kamer, 2010-2011, nr 53-1639/001,8.

54

97. HUIDIG ARTIKEL 458bis SW - “Eenieder, die uit hoofde van zijn staat of beroep houder is van

geheimen en hierdoor kennis heeft van een misdrijf zoals omschreven in de artikelen 372 tot 377,

392 tot 394, 396 tot 405ter, 409, 423, 425 en 426, gepleegd op een minderjarige of op een

persoon die kwetsbaar is ten gevolge van zijn leeftijd, zwangerschap, [ partnergeweld,] een

ziekte dan wel een lichamelijk of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid kan, onverminderd de

verplichtingen hem opgelegd door artikel 422bis, het misdrijf ter kennis brengen van de

procureur des Konings, hetzij wanneer er een ernstig en dreigend gevaar bestaat voor de fysieke

of psychische integriteit van de minderjarige of de bedoelde kwetsbare persoon en hij deze

integriteit niet zelf of met hulp van anderen kan beschermen, hetzij wanneer er aanwijzingen zijn

van een gewichtig en reëel gevaar dat andere minderjarigen of bedoelde kwetsbare personen het

slachtoffer worden van de in voormelde artikelen bedoelde misdrijven en hij deze integriteit niet

zelf of met hulp van anderen kan beschermen.”

Het huidige artikel 458bis Sw is van toepassing op elke persoon die houder is van een

beroepsgeheim. Wel dient opgemerkt te worden dat het grondwettelijk Hof in haar arrest van

26 september 2013 artikel 6 van de wet van 30 november 2011 vernietigd heeft “in zoverre het

van toepassing is op de advocaat die houder is van vertrouwelijke informatie van zijn cliënt,

dader van het misdrijf dat is gepleegd in de zin van dat artikel en wanneer die informatie

mogelijkerwijs incriminerend is voor de cliënt. “229 Het Hof argumenteert dit voornamelijk vanuit

het standpunt van de rechten van verdediging die geschonden zouden worden.230 Wij sluiten ons

aan bij het arrest van het Grondwettelijk Hof.

98. UITBREIDING KWETSBARE PERSONEN - De wijziging van artikel 458bis Sw situeert zich op

drie niveaus.231 Vooreerst wordt het toepassingsgebied uitgebreid van minderjarigen naar

andere kwetsbare personen. Eén van de kritische punten dat naar voor geschoven wordt in het

arrest van het Grondwettelijk Hof van 26 september 2013, is de onduidelijkheid van het begrip

’kwetsbare persoon’. Het Hof acht deze kritiek onterecht gezien de wetgever zelf aangeeft dat

de kwetsbaarheid een gevolg moet zijn van hun leeftijd, zwangerschap, ziekte dan wel

lichamelijk of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid.232

229

GwH 26 september 2013, nr. 127/2013. 230

Voor een uitgebreide argumentatie verwijzen wij naar: GwH 26 september 2013, nr. 127/2013. 231

Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 0080/009. 232

GwH 26 september 2013, nr. 127/2013.

55

Daarnaast is uit de parlementaire voorbereiding af te leiden dat de definitie overgenomen werd

uit het wetsontwerp tot wijziging van het strafwetboek teneinde het misbruik van de zwakke

toestand van personen strafbaar te stellen en de strafrechtelijke bescherming van kwetsbare

personen tegen mishandeling uit te breiden.233 Hoewel verlengd minderjarigen niet expliciet

gevat worden onder het toepassingsgebied van artikel 458bis Sw. Stelt Dierickx terecht dat

verlengd minderjarigen in bepaalde omstandigheden kunnen vallen onder het

toepassingsgebied als gevolg van een gebrek of onvolwaardigheid. 234

99. DADERS EN DERDEN - Ten tweede geldt de uitzondering op het beroepsgeheim niet langer

alleen voor geheimen die door het slachtoffer worden onthuld of door de hulpverlener worden

vastgesteld, maar ook voor geheimen die worden onthuld door daders of derden. In de

parlementaire voorbereidingen werd terecht opgemerkt dat de hulpverlener hier met een

moeilijke inschattingsproblematiek geconfronteerd zal worden. De geloofwaardigheid van het

verhaal zal moeten beoordeeld worden maar ook of de feiten al dan niet strafbaar zijn. Men

concludeert dat de onvoorwaardelijke bescherming van minderjarigen en zwakke personen

primeert op deze mogelijke inschattingsproblematiek. 235

100. POTENTIELE SLACHTOFFERS - Als laatste heeft de uitbreiding ervoor gezorgd dat de

uitzondering ook van toepassing is indien er “ aanwijzingen zijn van een gewichtig en reëel

gevaar dat andere minderjarigen of bedoelde kwetsbare personen het slachtoffer worden.”236 Dit

wil zeggen dat het toepassingsgebied uitgebreid is naar ‘potentiële slachtoffers’ en niet meer

beperkt is tot situaties waar er een ernstig en dreigend gevaar bestaat.237 Door deze bepaling

toe te voegen komt men tegemoet aan een hiaat in de wetgeving waarbij enkel het directe

slachtoffer werd beschermd.238

101. SCHULDIG HULPVERZUIM - Ook wordt in het nieuwe artikel 458bis Sw uitdrukkelijk

verwezen naar de bepaling van het schuldig hulpverzuim.239

233

Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53-1639/002,14. 234

A. DIERICKX, ”Misdrijven gepleegd ten aanzien van een minderjarige of kwetsbaar persoon. Een commentaar bij de wet van 30 november 2011”, NC 2013, afl. 1, 35 – 36. 235

Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53-1639/002,13. 236

L. HUYBRECHTS, “De wet tot verbetering van de aanpak van seksueel misbruik en pedofilie binnen een gezagsrelatie”, RW 2011-12, nr. 26, 1157. 237

Parl. St. Kamer, 2010-2011, nr 53-1639/001, 7-8. 238

Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53-1639/002,14. 239

onverminderd de verplichtingen hem opgelegd door artikel 422bis

56

De aangifte van misdrijven, gepleegd op een cliënt/patiënt, wordt niet in de weg gestaan door

het beroepsgeheim. In tegendeel, de hulpverlener kan geconfronteerd worden met een

schending van artikel 422bis Sw wanneer hij nalaat in te grijpen.

102. CONCLUSIE - Met het oorspronkelijke artikel 458bis Sw wou de wetgever tegemoetkomen

aan de problematiek waarbij hulpverleners zich vaak verschuilen achter het beroepsgeheim.

Door de invoering van dergelijk artikel kon het beroepsgeheim expliciet wijken om de integriteit

van minderjarigen te beschermen.240 Naar aanleiding van de aanbevelingen van de bijzondere

commissie seksueel misbruik werd dit artikel verder uitgebreid. Blockx wijst op het feit dat het

wellicht verdienstelijker was geweest een bewustwordingscampagne door te voeren ten aanzien

van een correcte toepassing van de noodtoestand dan een bijkomende wetsbepaling in te

voeren en later te amenderen, die zowel een uitzondering maakt op de regel (het

beroepsgeheim) als op de uitzondering (de noodtoestand).241 Wij sluiten ons aan bij deze

mening gezien het de toepassing voor de individuele hulpverlener er niet op vergemakkelijkt en

de problemen meestal voorkomen in de toepassing van de wetsregels.

D. Conflicterende wetsartikelen: schuldig hulpverzuim ?

103. ARTIKEL 422 bis STRAFWETBOEK – “…hij die verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen aan

iemand die in groot gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld, hetzij die

toestand hem is beschreven door diegenen die zijn hulp inroepen..”242

Dit artikel uit het strafwetboek voorziet in een wettelijk kader om de ethische verplichting tot

hulp en solidariteit ook strafrechtelijk afdwingbaar te maken. Onder schuldig hulpverzuim wordt

begrepen dat men nalaat mensen in nood te helpen terwijl men getuige is van de feiten. Ook de

situatie waarbij men nalaat maatregelen te nemen bij een dreigend gevaar kan onder de noemer

schuldig hulpverzuim worden geplaatst. 243

104. ALGEMENE KENMERKEN – Er is sprake van schuldig hulpverzuim wanneer er niet gehandeld

wordt. Dit wil zeggen dat het hier om een ogenblikkelijk onthoudingsmisdrijf gaat. Het louter

nalaten iets te doen zorgt ervoor dat men strafrechtelijk aansprakelijk kan worden gesteld.

240

Parl. St. Senaat,1999-2000, nr 2-280/2, 7 en 107. 241


Artikel 422bis Sw. 243

M. LEIJSSEN, Gids voor beroepsethiek: waarden, rechten en plichten in psychotherapie en hulpverlening, Leuven, Acco, 2005, 164p.

57

Daarbij is het irrelevant wat het uiteindelijke resultaat is van de geboden hulp. 244De bewijslast

ligt bij het openbaar ministerie. 245

105. CONSTITUTIEVE BESTANDDELEN – Alvorens er sprake kan zijn van een misdrijf dienen een

aantal constitutieve bestanddelen vervuld te zijn.

- Er moet sprake zijn van een gevaarsituatie. Belangrijk is hierbij op te merken dat dit

ruimer dient geïnterpreteerd te worden dan levensgevaar.

- De persoon die schuldig kan bevonden worden aan schuldig hulpverzuim moet

verzuimen hulp te verlenen.

- Er mag geen ernstig gevaar voor zichzelf of voor anderen dreigen.

- Daarnaast is er ook een moreel element vereist. De hulpverlener moet het besef hebben

van een groot en ernstig gevaar en moet bewust weigeren hulp te verlenen.

106. KNELPUNTEN – In het kader van het beroepsgeheim kan er sprake zijn van een

conflicterende situatie. De hulpverleningsplicht zoals deze is voorgeschreven in artikel 422bis Sw

kan tegenstrijdig zijn met de geheimhoudingsverplichting in artikel 458 Sw. In sectorale

bepalingen zijn soms ook wetsregels opgenomen die ten aanzien van heel de sector bepalingen

gelijkaardig aan het beroepsgeheim van toepassing maken. Ook deze regelen kunnen dan

conflicteren met de bepalingen van het schuldig hulpverzuim. 246 Er is sprake van een

conflictsituatie wanneer de hulpverlener kennis krijgt van een gevaarsituatie en om aan de

situatie het hoofd te kunnen bieden een beroep moet doen op een derde. Om uit te maken

welke regelgeving primeert, dient een afweging gemaakt te worden door de hulpverlener zelf.

107. MINDERJARIGEN – De wet van 13 april 1995 voorziet in een verzwarende omstandigheid,

vervat in artikel 422bis Sw, wanneer de persoon die in gevaar verkeert een minderjarige is.247 De

strafverzwaring bestaat uit het verdubbelen van de maximumstraf. De titel van de wet doet

vermoeden dat de verzwarende omstandigheid enkel geldt in het geval dat er sprake is van

seksueel misbruik ten aanzien van de minderjarige.

244

E. ANKAERT, M. ROM en J. PUT, “Juridisch onderzoek naar de positie van de consulenten van de sociale diensten van de Bijzondere Jeugdbijstand met focus op “schuldig hulpverzuim” en “aansprakelijkheid””, Onderzoeksrapport, Leuven, 2006, 190p. 245


Zie oa: art 77 Jeugdbeschermingswet,, art 11 CLB-decreet,… 247

Wet van 13 april 1995 betreffende seksueel misbruik ten aanzien van minderjarigen, BS 25 april 1995.

58

Uit de memorie van toelichting van de wet kan echter afgeleid worden dat het

toepassingsgebied een ruime draagwijdte geeft en zich niet louter beperkt tot seksueel

misbruik.248 Hier is sprake van een algemene verplichting, die geldt ten aanzien van elke burger,

ongeacht de band met de minderjarige.In dit opzicht is elke hulpverlener gehouden tot het

eerbiedigen van deze verplichting.

BESLUIT

108. De uitzonderingen die expliciet door de wet bepaald worden zijn niet zeer omvangrijk. De

wetgever heeft specifiek ten aanzien van minderjarigen en andere kwetsbare personen voorzien

in een uitzondering in de wet zelf. Dit draagt bij tot de rechtszekerheid. Wel kan gesteld worden

dat ook hier weer het probleem in de toepassing zit. De wetgever voorziet in de mogelijkheid

het beroepsgeheim op te heffen in artikel 458bis Sw, maar stelt hier geen verplichting toe.

Opnieuw blijkt dat de wetgever wel degelijk belang hecht aan het beroepsgeheim en de functie

van deze figuur duidelijk erkent. Wanneer hij echter een hoger belang voor ogen heeft stelt de

wetgever dat hij het beroepsgeheim expliciet d.m.v. een wettelijke bepaling zal opgeven. De

discussie die zich situeert in de rechtsleer is de vraag of dit enkel formele wetten zijn, doch ook

materiële wetten en of ministeriële circulaires de bepalingen kunnen opgeven. Gezien de

uitzonderingen door de wet bepaald zeer gering zijn, blijken deze niet toereikend om alle

mogelijke hypothesen te vatten. Het is dan ook noodzakelijk om in bijkomende uitzonderingen

te voorzien die door de rechtspraak en rechtsleer gecreëerd zijn. In afdeling vier zal een kort

overzicht gegeven worden van de verschillende uitzonderingen die bijkomend gecreëerd zijn.

AFDELING 4: Uitzondering door creaties uit de rechtsleer en rechtspraak

109. ALGEMEEN - Deze uitzonderingen kunnen eveneens toegepast worden op de minderjarige,

waarbij de rechten uitgeoefend door de ouders/voogden, respectievelijk door de wilsbekwame

minderjarige niet onderscheidend zijn van de cliënt in het algemeen, tenzij de categorie van

specifieke hulpverlening onderwerp uitmaakt van een aparte regeling inzake doorgeven van

vertrouwelijke gegevens. Dit wordt onderzocht in het derde deel.

248

Memorie van toelichting, Parl. St. Senaat 1994-95, nr. 1348/1, 4.

59

I. Cliënt als slachtoffer

110. PRINCIPE - Het beroepsgeheim heeft fundamenteel tot doel het privéleven van diegene die

iemand in vertrouwen neemt te beschermen, bijgevolg zal het beroepsgeheim niet uitgebreid

worden tot de situatie waarbij de cliënt slachtoffer is.249 Voor het medisch beroepsgeheim is dit

uitdrukkelijk erkend door het Hof van Cassatie.250 Concreet wil dit zeggen dat de hulpverlener

wel gerechtigd is feiten aan te geven aan de gerechtelijke overheden wanneer de cliënt

slachtoffer geworden is van een misdrijf. Belangrijk is wel erop te wijzen dat dit enkel kan ten

aanzien van gerechtelijke overheden en niet ten aanzien van andere derden.251 De ratio achter

deze bepaling is dat het slachtoffer, de cliënt/patiënt, dient beschermd te worden. Het

beroepsgeheim is er gekomen om in vertrouwen informatie mee te kunnen delen aan een

hulpverlener. Wanneer de beste bescherming van de patiënt/cliënt eruit bestaat aangifte te

doen bij een gerechtelijke overheid wanneer deze het slachtoffer is geworden van misdrijven,

dan moet dit kunnen. Dit kan niet wanneer de cliënt de dader is van het misdrijf.

II. De noodtoestand

111. ALGEMEEN - De noodtoestand is een rechtvaardigingsgrond waardoor het beroepsgeheim

op een wettelijke manier kan doorbroken worden. Er is sprake van het overtreden van een

strafrechtelijke bepaling ter vrijwaring van een ‘hoger’ rechtsgoed dan datgene dat het

beroepsgeheim beoogt. Er is een conflict tussen 2 rechtsgoederen en bij de noodtoestand moet

voorrang gegeven worden aan het hoogste rechtsgoed. 252 In de rechtspraak wordt de

conflictsituatie tussen het beroepsgeheim en de bescherming van de integriteit van de mens,

waarbij het beroepsgeheim geschonden wordt, erkend als een noodtoestand. 253 De

noodtoestand is in het leven geroepen door de jurisprudentie omdat er een maatschappelijke

noodzaak was aan een dergelijke figuur. De wet kan niet anticiperen op alle mogelijke

gevallen.254

249

Cass. 18 juni 2010, T.Gez. 2011-12, afl. 2, 116. 250

Cass. 9 februari 1988, Pas. 1988, I, 662 – 663. 251



Zie voor voorbeelden: Geneesheer geeft een gevaarlijke misdadiger aan bij de overheid en schendt hierdoor zijn beroepsgeheim. Dit wordt erkend als noodtoestand. (zie K.I. Luik 6 maart 1985, Jur.Liège 1985, 661, noot F.P. in H. NYS, Geneeskunde: recht en medisch handelen, Brussel, Story-Scienta, 2005, 550.) 254

I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “ Het spanningsveld tussen beroepsgeheim en kindermishandeling: wetgevende initiatieven in België en Nederland, T.Gez. 2001-02, afl.2,71.

60

112. TOEPASSINGSVOORWAARDEN – Om aanspraak te kunnen maken op de

rechtvaardigingsgrond van de noodtoestand moet aan de voorwaarden van proportionaliteit en

subsidiariteit voldaan zijn.255 Het subsidiariteitsbeginsel houdt in dat het doorbreken van de

geheimhoudingsplicht noodzakelijk moet zijn om het hoger rechtsgoed te vrijwaren. 256 Het

proportionaliteitsbeginsel houdt in dat het voordeel dat men haalt uit het vrijwaren van een

hoger rechtsgoed hoger is dan het nadeel die wordt berokkend door het schenden van het

beroepsgeheim. Deze figuur is aldus een laatste redmiddel, alle andere vormen van

hulpverlening moeten onmogelijk geworden zijn of moeten gefaald hebben om het gevaar te

ontwijken. Niet elke gevaarlijke situatie zal automatisch in aanmerking komen om onder de

rechtvaardigingsgrond van de noodtoestand te vallen. Het moet gaan om een “ernstig en

dreigend” gevaar. Dit wil zeggen dat er een reëel gevaar moet zijn. De vereiste van ‘ernstig’

meent ook dat er een bepaalde zwaarwichtigheid is alvorens een beroep te kunnen doen op

deze figuur. Het is de soevereine rechter die zal beslissen of het al dan niet een noodtoestand

is.257

113. ERKENNING - Het Hof van Cassatie erkent de noodtoestand in haar arrest van 13 mei

1987.258 Later bevestigt het Hof de noodtoestand en benadrukt ze de toepassingsvoorwaarden:

“Noodtoestand vormt alleen een rechtvaardigingsgrond als hij verschillende voorwaarden

vervult, te weten dat de waarde van hetgeen wordt prijsgegeven lager moet zijn dan of althans

gelijk moet zijn aan de waarde van het goed dat men wil vrijwaren, dat het te vrijwaren recht of

belang een dadelijk en ernstig gevaar moet lopen, dat het kwaad alleen door het misdrijf kan

worden voorkomen en dat de betrokkene de noodtoestand niet zelf heeft doen ontstaan.“259

Ook het Grondwettelijk Hof erkent impliciet de noodtoestand in haar arrest van 14 juni 2006 :

“…Ook al moet de regel van het beroepsgeheim wijken in geval van nood of wanneer een hoger

geachte waarde hiermee in strijd is…”260

255




Cass. 13 mei 1987, T.Gez. 1978-88, 173. 259

Cass. 24 januari 2007, Arr.Cass. 2007, nr. 45. 260

GwH 14 juni 2006, arrest nr. 100/2006.

61

114. UITHOLLING – Opgemerkt dient te worden dat de figuur van de noodtoestand beter

restrictief wordt toegepast om een uitholling van het beroepsgeheim te vermijden. Zo werd de

noodtoestand aanvaard in een zaak waarbij politiediensten bij verschillende ziekenhuizen

hadden geïnformeerd of er slachtoffers met schotwonden waren binnengebracht. Dankzij deze

weg was men erin geslaagd verdachten van een gewapende overval op een juwelier te vatten.

261 Het hof oordeelt hier, volgens het Hof van Cassatie, ten onrechte dat er sprake is van een

noodtoestand, in zoverre de verdachte opgespoord werd als vermoedelijke dader van een

gewapende overval en er in dit geval volgens haar geen schending van het beroepsgeheim mag

zijn op basis van de rechtvaardiging van hogere belangen, namelijk de openbare veiligheid. 262

Wanneer de noodtoestand op dergelijke manier wordt toegepast is dit nefast voor de figuur van

het beroepsgeheim. Dit zou willen zeggen dat telkens wanneer er geweld gebruikt wordt de

uitzondering quasi automatisch toepassing zou vinden. Vragen kunnen gesteld worden bij het

ernstig en dreigend karakter van de concrete situatie. Eens de overval geschied is valt het

dreigend karakter ons inziens weg. Huybrechts stelt dat het begrijpelijk is dat de rechter een

recent gepleegde gewapende overval als noodtoestand beschouwt. Maar dat het niet de

bedoeling kan zijn om via deze weg het beroepsgeheim ten aanzien van criminelen uit te

hollen.263 Ook criminele patiënten zijn in de eerste plaats patiënt voor de drager van het

beroepsgeheim en hebben bijgevolg recht op eerbiediging ervan.

115. ARTIKEL 422bis SW – Opgemerkt dient te worden dat het meedelen van informatie

gerechtvaardigd wordt wanneer dit gebeurt onder de omstandigheden van een noodtoestand.

Omgekeerd kan het niet meedelen van informatie onder de strafbaarstelling van het schuldig

hulpverzuim worden geplaatst. 264 Dit zal bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de hulpverlener

weigert informatie vrij te geven over de identiteit van een persoon aan de politie waarbij de

hulpverlener weet dat er een reëel gevaar bestaat dat de betrokkene een misdrijf zal plegen

waarbij hij anderen in gevaar brengt.

261

K.I. Antwerpen 26 maart 2012, Nullum Crimen 2012, 487, noot A. DIERICKX en J. BUELENs, noot L. HUYBRECHTS. 262

Cass. 10 april 2012 (P.12.557.N), onuitg. Maar aangehaald in noot L. HUYBRECHTS. 263

K.I. Antwerpen 26 maart 2012, Nullum Crimen 2012, 487, noot A. DIERICKX en J. BUELENs, noot L. HUYBRECHTS. 264

Zie supra Schuldig hulpverzuim (randnummer 103)

62

III. Recht van verdediging

116. PRINCIPE – Zowel het optreden in rechte als eiser265 en als verdediger266 worden aanvaard

als een uitzondering op het beroepsgeheim. Het algemeen rechtsbeginsel nemo tenetur edere

contra se stelt dat niemand gedwongen kan worden om zichzelf te doen veroordelen. Uit dit

principe kan afgeleid worden dat de rechten van de verdediging vereisen dat de persoon alle

nodige informatie om zijn onschuld te bewijzen moet kunnen aanhalen tijdens de procedure.

Ook het principe van de gelijkheid der wapens vereist dat de verdachte alles moet kunnen

gebruiken om een mogelijke veroordeling tegen te gaan. Dit principe ligt vervat in artikel 14 van

het IVBPR en artikel 6 EVRM. In strafzaken is het algemeen aanvaard door rechtsleer en

rechtspraak dat gegevens die onder het beroepsgeheim vallen, mogen gebruikt worden om zich

voor de strafrechter te verdedigen. 267 In burgerlijke zaken is dit echter iets delicater.

117. STRAFZAKEN - Wanneer de cliënt een procedure instelt tegen de hulpverlener voor

vermeende misdrijven tijdens de uitoefening van zijn beroep kan de hulpverlener gegevens die

vertrouwelijk zijn en onder het beroepsgeheim vallen, gebruiken onder de vorm van een recht

van verdediging. Enkel de vervolgde partij kan zich beroepen op de rechten van verdediging om

zijn beroepsgeheim te doorbreken. Een derde-collega kan dit niet. Deze principes kunnen

samengevat worden onder het adagium “beroepsmisdrijf sluit het beroepsgeheim uit”.268 Wel is

belangrijk dat ten allen tijde het proportionaliteitsbeginsel gehandhaafd blijft. De hulpverlener

mag niet meer prijsgeven dan datgene wat absoluut noodzakelijk is om in zijn recht op

verdediging te kunnen voorzien.269 In wezen kan dit recht gezien worden als inherent aan de

rechten van verdediging die een recht op de waarheid inhouden.270 Belangrijk is wel dat de

uitzondering steeds onderhavig is aan de appreciatie van de rechter, die soeverein zal oordelen

of de prijsgegeven informatie noodzakelijk was voor zijn rechten van verdediging.

118. BURGERLIJKE ZAKEN – In burgerlijke zaken ligt dit iets gevoeliger dan in strafzaken.

Burgerlijke zaken kunnen gaan over aansprakelijkheidsvorderingen op grond van artikel 1382

BW, invorderingsgeschillen t.a.v. de cliënt, …

265

Afdwingen van rechten, zoals invorderingsgeschillen. Verder bespreken we dit. 266

Recht van verdediging. 267

H.D. BOSLY, D. VANDERMEERSCH en M. A. BEERNAERT, Droit de la procédure pénale, Brugge, la Charte, 2010,568. 268

Medisch beroepsgeheim pag 161 269


P. VAN NESTE, “Kan het beroepsgeheim absoluut genoemd worden?” RW 1977-78, afl. 12, 1282 die spreekt over het “recht op waarheid‟. Zie B. ALLEMEERSCH, “Medische attesten gebruiken als bewijs in rechte. Hoe relatief is het beroepsgeheim?”, TBBR 2003, 58, nr. 1, die spreekt over “waarheidsvinding”.

63

In tegenstelling tot strafzaken waar de cliënt een klacht indient tegen de hulpverlener en dus

goed doordacht weet dat bepaalde informatie die onder het beroepsgeheim valt, geopenbaard

zal worden, is dit bij invorderingsgeschillen niet het geval.271 Ons inzien moet hier anders mee

omgesprongen worden dan de situatie waar een strafrechtelijke veroordeling dreigt. In de

rechtspraak is dit een topic die al van oudsher speelt, maar waarvan vooral toepassingen te

vinden zijn in de medische sfeer.272 Wel kan volgens ons analogisch geïnterpreteerd worden naar

de welzijnssector, gezien het dezelfde aard van geschillen betreft met eenzelfde doelstelling: de

invordering van erelonen of gemaakte kosten.

Zo werd een arts veroordeeld wegens schending van het beroepsgeheim omdat hij bij het

invorderen van zijn ereloon had bekendgemaakt dat de patiënt bij hem in behandeling was

geweest voor scheurbuik.273 In een vonnis van de rechtbank in Brussel wordt gesteld dat,

wanneer de arts van een minderjarige patiënt zich wendt tot de ouders van die minderjarige om

betaling te eisen, de aard van de aandoening niet meegedeeld mag worden.274 Daarnaast is ook

rechtspraak terug te vinden waar bij invorderingsgeschillen geen schending van het

beroepsgeheim wordt vastgesteld wanneer de arts de aandoening van zijn patiënt

bekendmaakt.275

119. ONDUIDELIJKHEID - Het is niet zeer duidelijk of de hulpverlener bij invorderingsgeschillen

informatie mag bekend maken die onder de geheimhoudingsplicht valt. Wel doet men er goed

aan zo weinig mogelijk inhoudelijke informatie bekend te maken in het vroegste stadium van de

betwisting. Zo werd in het verleden reeds een arts veroordeeld wegens schending van zijn

beroepsgeheim gezien hij in het gedinginleidend stuk alle details had vermeld.276 Daarnaast

haalt Blockx terecht aan dat het niet nodig is om alle medische details direct te openbaren

gezien in veel invorderingsprocedures de feiten wellicht niet betwist worden en een openbaring

dus niet nodig is. Het kan dan ook nuttig zijn af te wachten hoe ver de betwisting reikt.277 Ook bij

de hulpverlener in de welzijnssector kan psychosociale informatie over de cliënt zeer gevoelige

informatie bevatten die niet noodzakelijk naar buiten gebracht dient te worden, men wacht dan

ook beter af wat precies betwist wordt alvorens dergelijke informatie te openbaren.

271


Voor meer informatie omtrent de rechtspraak zie: F. BLOCKX, Het medisch beroepsgeheim, Antwerpen, Intersentia, 2013, 160. 273

Ch. VAN REEPINGHEN, “Le secret professionnel du médecin”, Rev. Dr. Pén. Crim. 1955,86. 274

Rb. Brussel 28 maart 1900, Pas. 1900, 3, 300. 275

Rb. Oudenaarde 11 februari 1898, Pas. 1902, 3, 194. 276


F. BLOCKX, Het medisch beroepsgeheim, Antwerpen, Intersentia, 2013, 163.

64

IV. Mededeling aan een disciplinaire overheid

120. Het Hof van Cassatie heeft gesteld dat het beroepsgeheim nooit kan worden ingeroepen

t.a.v. disciplinaire overheden.278 Teneinde de toezichtsfunctie, waarmee een disciplinaire

overheid bekleed is, te kunnen uitoefenen, moet deze in de mogelijkheid verkeren om over

gegevens te beschikken die onder het beroepsgeheim vallen. 279

V. Belang van een goede rechtsbedeling

121. LEER VAN BELANGENCONFLICTEN280 - Het belang van een goede rechtsbedeling zal in

bepaalde gevallen toelaten dat een uitzondering gemaakt wordt op het beroepsgeheim. Blockx

wijst op het feit dat de toepassing van het beroepsgeheim een evenwichtsoefening is tussen

enerzijds het geheimhouden van informatie en anderzijds de waarheidsvindingsfunctie die een

rechtbank vervult. 281 Belangrijk is ook om er op te wijzen dat de figuur van het beroepsgeheim

belangrijke waarden beschermt, maar dat deze waarden moeten afgewogen worden tegenover

andere waarden. Wanneer dit leidt tot een verlammende werking van justitie kan het

beroepsgeheim beperkt worden.282 J-L Fagnart wijst er dan weer op dat het vertrouwen van de

burger in de goede werking van justitie even belangrijk is als het vertrouwen die de burger heeft

in de vertrouwelijkheid over informatie door zijn arts.283

Ook hier is de rechtspraak en rechtsleer weer toegepast op de medische sector, maar kunnen

we dit veralgemenen naar de ganse hulpverleningssector. Cliënten moeten er kunnen van

uitgaan dat een hulpverlener zich niet kan verschuilen achter de bepaling van het

beroepsgeheim om zich zo te onttrekken aan gerechtelijke vervolgingen. Wanneer het

noodzakelijk is in het kader van een goede rechtsbedeling om informatie die gevat wordt door

het beroepsgeheim toch te openbaren, moet dit mogelijk zijn. Er dient echter wel bijzonder

omzichtig hiermee omgegaan te worden, zodat dit onder geen beding tot een uitholling van het

beroepsgeheim kan leiden.

278

Cass. 18 juni 1992, Arr. Cass. 1991-92, 993. 279

Cass. 18 juni 1992, Arr. Cass. 1991-92, 993. 280

Afkomstig uit Frankrijk: LAMBERT, Le secret professionnel, Brussel, Nemesis, 1985, 33-38. 281


Pol. Hasselt (afd. Sint-Truiden) 1 februari 1989, T. Vred. 1990,91. 283

J-L. FAGNART, “Examen de jurisprudence ( 1981 à 1990), Les assurances terrestres”, RCJB 1991, 739, nr45.

65

VI. Gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim284

122. NOODZAAK – Nieuwe vormen van hulpverlening in de jeugdzorg gaan uit van een aantal

principes die de toepassing van het beroepsgeheim in zijn traditionele vorm onder druk

zetten285:

- contextueel werken

- teamverband en overleg door steeds complexere problematieken

- netwerken

- gebruik maken van zorgcirkels

- vraaggerichte zorg

- delen van informatie via digitale platformen

- …

Om deze vormen van hulpverlening op een optimale manier uit te oefenen is een kader waarin

informatieuitwisseling mogelijk gemaakt wordt onontbeerlijk. De wetgever besteedt een

bijzonder belang aan deze rechtsfiguur wanneer hij in art. 7 IJH expliciet toevoegt aan artikel 72

t.e.m 76: “…waaronder het gezamenlijk en gedeeld beroepsgeheim”.286 Deze rechtstheoretische

figuur werd gecreëerd in de rechtsleer en vormt nu de rechtsgrond van de hedendaagse

communicatie tussen samenwerkende hulpverleners. Op basis van deze rechtsfiguren kunnen

hulpverleners die gebonden zijn aan een geheimhoudingsplicht noodzakelijke of relevante

gegevens delen met andere hulpverleners die eveneens gebonden zijn door een beroepsgeheim.

Dit zal echter afhankelijk zijn van het soort informatie en de hulpverleningscontext. Hiermee

worden enerzijds perspectieven geboden om tot een adequatere begeleiding over te gaan,

anderzijds zal het voor elke individuele hulpverlener een afwegingsoefening zijn welke

informatie al dan niet bekend gemaakt wordt. 287

In de praktijk blijken ook nog andere struikelblokken op te duiken. Zo is de informatie-

uitwisseling tussen een advocaat en de hulpverlener van dezelfde cliënt vaak een struikelblok. 288

284

Voor een uitgebreide uiteenzetting over het gedeeld en gezamenlijk beroepsgeheim verwijzen we naar J. PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005. 285

ETHISCHE COMMISSIE VLAAMS WELZIJNSVERBOND, Zorgvuldig omgaan met informatie-uitwisseling in het welzijnswerk. Beroepsgeheim en informatiestromen in de hulpverlening, advies nr. 3, Brussel, 2005, 3, http://www.vlaamswelzijnsverbond.be/files/page/ethicom/03%20ADVIES%203%20-%20beroepsgeheim%20-%2020%20december%202005_2.pdf. 286

Art.7 IJH. 287

CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008, 11. 288

A. TANS, “ Beroepsgeheim van advocaat en zorgverlener compatibel ?”, Juristenkrant 2013, afl. 272, 7.

66

Ook de uitwisseling van informatie met justitiële medewerkers blijkt aanleiding te geven tot veel

discussie. We zien echter dat het gedeeld beroepsgeheim zoals dit nu uitgewerkt is in de

rechtsleer en rechtspraak geen soelaas biedt voor de problematiek rond informatieuitwisseling

met justitie. Hier zal in deel 3 uitvoerig op worden ingegaan.

A. Gedeeld beroepsgeheim

123. BEGRIP – Het gedeeld beroepsgeheim maakt het mogelijk informatie te delen met een

derde die ook door het beroepsgeheim gebonden is. Specifiek heeft het betrekking op het delen

van informatie met andere hulpverleners buiten het bestaande teamverband. Oorspronkelijk

werd een ruime interpretatie gegeven aan het begrip ‘gedeeld’ , het volstond wanneer de

patiënt/cliënt expliciet of impliciet te kennen gaf personen bij de behandeling te betrekken. Dat

was voldoende om over te gaan tot een informatie uitwisseling. Als enige voorwaarde werd

gesteld dat op de persoon een professionele of familiale discretieplicht gold. 289 Nu wordt het

delen van informatie aan een restrictievere interpretatie onderworpen. Het bekendmaken van

informatie die gevat wordt door het beroepsgeheim aan een derde kan slechts gelegitimeerd

worden wanneer aan 5 voorwaarden voldaan is. 290

124. VOORWAARDEN -

1. Vooreerst is het vereist dat de informatie gedeeld wordt met een persoon die ook door

een beroepsgeheim gebonden is. Bijgevolg zullen personen, gebonden door een discretieplicht,

geen voorwerp kunnen uitmaken van een gedeeld beroepsgeheim.291 We menen hieruit te

mogen besluiten dat ook de ouders van de minderjarige cliënt geen gebruik kunnen maken van

deze rechtsfiguur om informatie van de hulpverlener te krijgen.292 De verplichting tot het

hebben van een beroepsgeheim gaat echter niet zo ver dat het moet gaan om exact hetzelfde

beroepsgeheim.

2. Ten tweede moet binnen dezelfde hulpverleningscontext opgetreden worden. Dit

veronderstelt dat met dezelfde finaliteit gehandeld dient te worden. Er wordt niet noodzakelijk

vereist dat de persoon aan wie de informatie gedeeld wordt - en dus meewerkt aan de

hulpverlening - zelf persoonlijk contact heeft met de patiënt/cliënt. 293

289

I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim – halve smart of dubbel leed?”, RW 2004-05, nr. 2, 45. 290

J. BUELENS en A. DIERICKX, “ Het gedeeld beroepsgeheim erkent door het Hof van Cassatie.”, T.Gez. 12/13,149. 291


Antwerpen 14 oktober 1997, RW 1998-99, 194, noot A. VANDEPLAS. 293

I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld beroepsgeheim en het gezamenlijk beroepsgeheim – Halve smart of dubbel leed?”, RW 2004-05, 51.

67

Zo worden artsen die optreden in het kader van de Commissie van Toezicht in het

gevangeniswezen307294 geacht een andere finaliteit na te streven dan de behandelende arts.

Binnen de integrale jeugdhulp kan een verschillende finaliteit nagestreefd worden door

verschillende actoren(e.g. hulpverlening tov justitie). Dit heeft tot gevolg dat gegevens

uitwisselen met de politiediensten of de gerechtelijke jeugdhulp strikt juridisch gezien niet

mogelijk is. Deze problematiek zal in deel 3 uitvoerig aan bod komen.(zie randnummer 133)

3. De gedeelde informatie omvat het delen van noodzakelijke informatie. De hulpverlener

moet er op toezien dat de informatie die hij deelt, noodzakelijk en pertinent is, gelet op de

inhoud en de finaliteit van de diensten die hij verstrekt. Er zal niet voldaan zijn aan het

noodzakelijkheidscriterium wanneer informatie ‘eventueel nuttig’ kan zijn.295 Hier moet dus

uitgegaan worden dat de informatie ‘need to know’ is en niet ’nice to know’.296

4. Als vierde voorwaarde geldt dat het belang van de cliënt vooropgesteld moet worden en

dat informatie enkel gedeeld kan worden wanneer dit de belangen van de cliënt behartigt. Zelfs

wanneer de cliënt niet wenst dat informatie gedeeld wordt, kan dit nog steeds in zijn belang wel

gedeeld worden. 297 In de meeste gevallen is de cliënt het best geplaatst zijn belangen uit te

drukken. Communicatie is noodzakelijk om de belangen van de cliënt te achterhalen, men dient

zoveel mogelijk de instemming te verkrijgen. De wetgever zal deze stelling uitvoerig bijtreden in

het nieuwe decreet. 298(Zie randnummer 157)

5. Als laatste voorwaarde wordt vereist dat de cliënt op de hoogte gebracht wordt van het

feit dat informatie aan een derde zal overgemaakt worden en de redenen waartoe dit zal

geschieden daarbij vermeld worden. 299 Het is zeer belangrijk voor de vertrouwensrelatie dat de

cliënt hiervan bij het eerste gesprek reeds op de hoogte wordt gesteld.

294

Advies van de Nationale Raad van de Orde van Geneesheren van 20_september 2008, “Beroepsgeheim van gevangenisartsen ten aanzien van de leden van de Commissies van Toezicht”, TOrdeGeneesh 2008, afl. 122, 4. 295

J. PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005, 216-217. 296

J. MONTGOMERY, Health care law, Oxford, Oxford University Press, 2002, 265. 297

J. BUELENS en A. DIERICKX, “ het gedeeld beroepsgeheim erkent door het Hof van Cassatie.”, T.Gez. 12/13,150. 298

Art.74 IJH. 299

T. BALTAZAR, “Het gedeeld beroepsgeheim is geen uitgesmeerd beroepsgeheim”, noot onder Gent 28 november 2003, T.Gez. 2004-05, 144.

68

Ook is het belangrijk mee te delen waarom het noodzakelijk is voor een goede hulpverlening om

informatie te delen met andere hulpverleners.300 Zeker met de minderjarige cliënt dient duidelijk

op voorhand ingekleed te worden wie en waarom een derde van zijn geheimen op de hoogte

gebracht zal worden.

Dit dient gekaderd te worden teneinde de vertrouwensrelatie, die bij minderjarigen nog veel

belangrijker is dan in het normale cliëntencircuit, intact te houden. Men doet er goed aan zo

transparant mogelijk te zijn t.a.v. de cliënt. Wanneer het voor de cliënt tijdens een intakegesprek

niet zeer duidelijk is, doet de hulpverlener er goed aan dit tijdens een later gesprek nogmaals te

herhalen, zodat er ten allen tijde transparantie en accountability mogelijk is.

Volledigheidshalve wordt er nog aan toegevoegd dat sommige rechtsgeleerden, zoals NYS, een

zesde voorwaarde stellen die inhoudt dat de cliënt zijn toestemming moet geven om informatie

te kunnen delen.301 Deze voorwaarde wordt echter niet algemeen aanvaard en is dan ook voor

betwisting vatbaar.

125. DEONTOLOGISCH – Deontologisch wordt de theorie van het gedeeld beroepsgeheim

impliciet al lang aanvaard. Zo laat de Code van geneeskundige plichtenleer in een limitatief

aantal gevallen toe dat de arts bepaalde inlichtingen verschaft aan een andere arts. 302 Ook heeft

ze dit principe al een aantal keer onderschreven in diverse adviezen, zo heeft de Orde der

geneesheren in haar advies van 14 december 2002 bepaald dat de behandelende arts, met

toestemming van de betrokkene, aan de arts van het medisch schooltoezicht (CLB) de gegevens

mag verstrekken die hij nuttig acht.303 Ook in haar advies van 10 oktober 2006 bevestigt de Orde

dat het beroepsgeheim onder bepaalde omstandigheden gedeeld kan worden. Een voorbeeld is

het multidisciplinair dossier. Wel voegt zij eraan toe dat die mogelijkheid door enkele

voorwaarden wordt afgebakend. Zo kan enkel de informatie die nodig is voor de pedagogische

omkadering van het kind gedeeld worden.304 Tevens bevestigt zij dit gegeven in haar advies van

20 april 2013 waarin gesteld wordt dat alleen relevante informatie tussen de diensten

300


H. NYS, Geneeskunde. Recht en medisch handelen, Brussel, Story-Scienta, 2005, 535. 302

Zie artikel 58 en 68 van de Code van geneeskundige plichtenleer. 303

Advies orde van de geneesheren van 1 december 2002, “Opvragen van gegevens aan door de arts van het CLB aan de behandelende arts van een leerling”, geraadpleegd op: www.ordomedic.be 304

Advies orde van de geneesheren van 21 oktober 2006: “Het beheer van medische dossiers in de Centra voor Leerlingenbegeleiding”, geraadpleegd op: www.ordomedic.be

69

Geestelijke Gezondheidszorg en Bijzondere Jeugdzorg kan gedeeld worden. 305 De Orde vereist

wel de toestemming van de patiënt om over te kunnen gaan tot het delen van informatie.

126. BROEDERS VAN LIEFDE - Ook de Broeders van Liefde306 hebben hun eigen ethische

opvattingen over hoe omgegaan moet worden met het gedeeld beroepsgeheim. Instellingen die

onder de Broeders van Liefde vallen, moeten zich houden aan de bepalingen van informatie-

uitwisseling zoals die opgesteld worden door de ethische werkgroep. De ethische werkgroep

heeft al een aantal keer zijn advies aangepast aan de noden uit de praktijk die gepaard gaan met

het evoluerende hulpverleningscontentieux. Zo dateert het eerste advies van de werkgroep

ethiek in de geestelijke gezondheidszorg van januari 1993.307 Dit advies werd meermaals

gereviseerd308 en resulteerde in een laatste advies van 2011.309 Belangrijk in dit advies zijn de

principes van zorgvuldigheid en overleg. 310

127. ERKENING DOOR CASSATIE – Tot op heden heeft het Hof van Cassatie zich nog niet

uitgesproken over de toepassing van het gedeeld beroepsgeheim in de context van de

gezondheids- of welzijnszorg.311 Wel heeft ze in haar arrest van 13 maart 2012 het gedeeld

beroepsgeheim reeds erkend. Dit arrest situeert zich in de rechterlijke context, maar kan

gevolgen hebben voor de hulpverleners in het algemeen. Wel dient opgemerkt te worden dat

niet alle voorwaarden die eerder in de rechtsleer werden ontwikkeld vooropgesteld worden

door cassatie.

305

Advies orde van geneesheren van 20 april 2013: “Medisch beroepsgeheim tussen de Geestelijke gezondheidszorg en Bijzondere Jeugdzorg”, geraadpleegd op: www.ordomedic.be. 306

De broeders van liefde zijn een religieuze congregatie met een groep van 13 voorzieningen in de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen. 307

Werkgroep ethiek in de geestelijke gezondheidszorg broeders van liefde, “Het verstrekken van informatie in de psychiatrie”, Januari 1993 308

Voor meer informatie verwijzen wij naar: Werkgroep ethiek in de geestelijke gezondheidszorg, broeders van liefde, “Uitwisselen van informatie in de geestelijke gezondheidszorg”, November 200 .Werkgroep ethiek in de geestelijke gezondheidszorg, broeders van liefde, “Informatie uitwisselen bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg”, September 2009: Visiegroep welzijn en buitengewoon onderwijs, “Zorgvuldig omgaan met informatie”, Revisie 2010.. 309

A. LIÉGEOIS, A. HAEKENS en M. ENEMAN, “ Het voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim bij het uitwisselen van informatie in een team of netwerk”, Tijdschrift voor Psychiatrie, 2011, 11, 847-849. 310

Voor een uitgebreide bespreking van de deontologische code die de broeders van liefde hanteren verwijzen wij naar: . LIÉGEOIS, A. HAEKENS en M. ENEMAN, “ Het voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim bij het uitwisselen van informatie in een team of netwerk”, Tijdschrift voor Psychiatrie, 2011, 11. 311

T. GOFFIN, en H. NYS, “De ontwikkelingen in het medisch recht in 2012”, 81-102 in X., Recht in beweging: 20ste

VRG-

Alumnidag 2013, Antwerpen, Maklu, 2013, 101.

70

Het Hof bepaalt: “Hij die tot het beroepsgeheim is gehouden, overtreedt artikel 458 Strafwetboek

niet indien hij onder het beroepsgeheim vallende informatie meedeelt aan anderen die optreden

met eenzelfde doelstelling en ten aanzien van dezelfde opdrachtgever en die mededeling

bovendien noodzakelijk en pertinent is voor de opdracht van de geheimhouder. “ 312

Belangrijk is op te merken dat het Hof van Cassatie niet uitdrukkelijk de vereiste stelt dat

personen met wie informatie gedeeld wordt houder moeten zijn van een beroepsgeheim. Dit is

echter de eerste voorwaarde die in de rechtsleer naar voorgeschoven wordt. Buelens en Dierickx

stellen dat die voorwaarde eventueel impliciet vervat kan liggen in de vereiste dat de derde

dient op te treden met dezelfde doelstelling als de geheimhouder. Anderzijds stellen zij dat het

de bedoeling kan geweest zijn van cassatie om die vereiste niet op te nemen als voorwaarde. Zo

worden situaties waarbij een ‘afgeleid’ beroepsgeheim gehanteerd wordt toelaatbaar volgens

de rechtspraak.313

Daarnaast stelt het Hof geen verplichting om de geheimgerechtigde op de hoogte te stellen van

het feit dat informatie zal doorgegeven worden aan een derde. A fortiori kan hieruit afgeleid

worden dat het Hof zeker geen toestemming vereist van de geheimgerechtigde om over te

kunnen gaan tot een gedeeld beroepsgeheim. Dit kan echter verklaard worden vanuit het

standpunt dat dit arrest geveld werd in een gerechtelijke context en niet vanuit een

gezondheids- of welzijnsperspectief. De theorieën van de rechtsleer zullen hoogstwaarschijnlijk

in deze sectoren nog blijvend toegepast worden. Het is dan ook niet uit te sluiten dat cassatie

zijn rechtspraak verfijnt vanuit een hulpverleningsoptiek. 314

128. In de Integrale Jeugdhulp heeft de wetgever dit expliciet erkent en is erkenning door

cassatie niet langer nodig. (Zie randnummer 141 en 155) Binnen dit decreet wordt enkel de

jeugdhulpverlening besproken die aangeboden wordt door de toepassing van een limitatief

aantal opgesomde decreten315, evenals de actoren binnen deze context. Dit onderwerp wordt in

extenso behandeld in het derde deel van deze masterproef. Het decreet zegt echter niets over

de actoren buiten de jeugdhulpverlening. Deze zullen inzake juridische positie terugvallen op de

rechtsleer van het gedeeld beroepsgeheim.

312

Cass. 13 maart 2012, nr. P.11.1750.N. 313

J. BUELENS en A. DIERICKX, “ het gedeeld beroepsgeheim erkent door het Hof van Cassatie.”, T.Gez. 12/13,152-53. 314

T. GOFFIN, en H. NYS, “De ontwikkelingen in het medisch recht in 2012”, 81-102 in X., Recht in beweging: 20ste

VRG-Alumnidag 2013, Antwerpen, Maklu, 2013, 99. 315

Artikel 3 IJH

71

B. Gezamenlijk beroepsgeheim

129. ALGEMEEN - Put en Van Der Straete stellen het gezamenlijk beroepsgeheim voor als een

uitbreiding van het gedeeld beroepsgeheim. Hierboven werd reeds aangehaald wat het gedeeld

beroepsgeheim inhoudt. 316Het gezamenlijk beroepsgeheim heeft betrekking op het delen van

relevante informatie in het belang van de cliënt met een door het beroepsgeheim gebonden

persoon, werkzaam binnen hetzelfde hulpverleningsteam. 317 Onder hetzelfde

hulpverleningsteam dient een netwerk verstaan te worden dat samengesteld wordt in functie

van een bepaalde hulpverlening.318 Dit kan een uni-, multi-, inter-, of transdisciplinair team

binnen eenzelfde voorziening zijn, mits die een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor

hulpverlening hebben en die zich als zodanig presenteert . De ethische commissie Vlaams

welzijnsverbond stelt dat wanneer teamleden gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de

hulpverlening, ze ook de nodige informatie moeten kunnen uitwisselen om de hulpverlening

optimaal tot een goed einde te brengen.319

130. RELEVANTE GEGEVENS - In functie van het optimaal functioneren van een

hulpverleningsteam is het noodzakelijkheidscriterium, zoals dit voor het gedeeld beroepsgeheim

vooropgesteld wordt, té streng en zal er geopteerd worden voor het delen van ‘relevante’

gegevens.

131. OVERIGE VOORWAARDEN – De overige voorwaarden zullen dezelfde zijn als deze van

toepassing op het gedeeld beroepsgeheim zoals hierboven besproken.

132. INTEGRALE JEUGDHULP – Het gezamenlijk beroepsgeheim wordt geëxpliciteerd in artikel

73 IJH.320

316


CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008 pag 12. 318

R. SCHELLAERT, Wat ervan te zeggen: informatie en beroepsgeheim binnen het ortho- en sociaalagogisch werkveld, Antwerpen, intersentia, 2010, 106. 319

ETHISCHE COMMISSIE VLAAMS WELZIJNSVERBOND, Zorgvuldig omgaan met informatie-uitwisseling in het welzijnswerk. Beroepsgeheim en informatiestromen in de hulpverlening, advies nr. 3, Brussel, 2005, 3, http://www.vlaamswelzijnsverbond.be/files/page/ethicom/03%20ADVIES%203%20-%20beroepsgeheim%20-%2020%20december%202005_2.pdf. 320

Zie randnummer 151.

72

DEEL 3: BEROEPSGEHEIM BINNEN HET NIEUWE DECREET VAN DE

INTEGRALE JEUGDHULP

INLEIDING

133. PROBLEMATIEK - De problematiek en aansluitende discussie rond het beroepsgeheim, lijkt

zich vooral te manifesteren op het grensvlak tussen de hulpverlening en justitie. Het gaat dan

over personen die ’justitiecliënteel’ zijn en die doorverwezen worden naar de hulpverlening.321

Vander Laenen heeft deze problematiek besproken vanuit het standpunt van de meerderjarige,

maar deze is eveneens van toepassing bij doorverwijzing vanuit justitie naar de

jeugdhulpverlening. Meer diensten, functies, finaliteiten en beroepsgroepen worden, ten

gevolge van de veranderende hulpverleningscontext, betrokken bij één concreet dossier.

Hierdoor wordt horizontale samenwerking bij welzijnsproblemen steeds belangrijker322. Politie

,hulpverlening en justitie dienen samen te werken om het beste resultaat te kunnen

verwezenlijken ten aanzien van de (minderjarige) cliënt. Het gerechtelijk apparaat is vaak niet de

best aangewezen actor om welzijns- en gezondheidsproblemen aan te pakken. 323

Daarnaast heerst er de problematiek van het ‘vertroebelen’ van de beroepsfinaliteiten. Het is

niet steeds duidelijk welke finaliteit een bepaalde beroepsgroep nastreeft. Zo kan de vraag

gesteld worden wat de finaliteit van de politie is.324

Deze vormen van samenwerking leiden in de praktijk tot veel verwarring. Er zijn geen of weinig

wettelijke grondslagen om informatie-uitwisseling toe te laten tussen deze verschillende

actoren. Zoals eerder gesteld, is een gedeeld beroepsgeheim in se niet mogelijk gezien deze

twee categorieën een andere finaliteit nastreven. De hulpverlening wenst in eerste instantie

‘hulp te verlenen aan de cliënt’, door ondersteuning te bieden aan haar cliënten.

321

F. VANDER LAENEN, “The end of the affair? Het beroepsgeheim in de samenwerking tussen justitie en de hulpverlening.”, Panopticon, 32( ),2011, 1. 322

T. GOOSEN, “De impact van het beroepsgeheim op de uitwerking van een integraal veiligheidsbeleid” in Colloquium Integrale Veiligheid, 21 mei 2010, 21. 323


T. GOOSEN, “De impact van het beroepsgeheim op de uitwerking van een integraal veiligheidsbeleid” in Colloquium Integrale Veiligheid, 21 mei 2010, 21.

73

Justitie daarentegen dient in eerste instantie ’de maatschappij te beschermen’, door het

handhaven van de openbare orde en de openbare veiligheid.325 Deze twee doelstellingen zijn op

het eerste zicht niet altijd verenigbaar met elkaar.

In de praktijk zijn verschillende samenwerkingsakkoorden gesloten, zo kan verwezen worden

naar het pilootproject ‘protocol van moed’ inzake kindermishandeling326 en naar verschillende

vormen van ‘keten-aanpak’ van familiaal geweld zoals het CO3- overleg.327

Vander Laenen merkt op dat het problematische karakter van het beroepsgeheim vooral

opgemerkt wordt bij de hulpverlening en niet zozeer bij politie of justitie.328 Ook dient

opgemerkt te worden dat hulpverleners die garant staan voor een begeleiding of behandeling

als alternatieve vorm van bestraffing, vandaag meer en meer geconfronteerd worden met

toenemende rapportageverwachtingen vanuit justitie. 329 Het spanningsveld tussen enerzijds de

hulpverlening en anderzijds de noden van justitie roepen een reeks vragen op omtrent de

toepassing van het kernprincipe in de hulpverlening, namelijk de vertrouwelijkheid. Deze vragen

situeren zich op het vlak van de legaliteit maar zeker en vast ook deontologisch. De vraag kan

dan ook gesteld worden als de rapportageverplichtingen, die steeds toenemen, niet gezien

kunnen worden als een verlengstuk van justitie, waarbij de hulpverlener mee de strijd aangaat

tot het beschermen van de maatschappij. Aansluitend wordt ook meteen de vraag gesteld of de

hulpverlening op deze manier niet dreigt te vervagen van zijn kernopdracht, namelijk het

ondersteunen van individuen en het verlenen van hulp.330

Opgemerkt dient te worden dat het nieuwe decreet integrale jeugdhulp zoveel mogelijk de

minderjarige centraal zet en in de eerste plaats de eigen mogelijkheden van de minderjarige en

zijn gezin zal aanspreken en versterken. Slechts subsidiair, wanneer dit niet werkt, kan naar

professionele hulp gezocht worden.331 De focus zal bij het nieuwe decreet steeds op vrijwillige

hulpverlening liggen. Mede om te voorkomen dat minderjarigen al te snel de stempel van

“gerechtskind” gedrukt krijgen.

325

W. MEYVIS, “Hulpverlening en strafuitvoering: tussen praktische reflecties en reflexieve praktijk.”, 299-316, in X., Handboek Forensisch Welzijnswerk, Gent, Academie Press, 2002, 303. 326

Voor meer info: De Craim, C. en Traets, E., “Protocol kindermishandeling : Naar een intensere samenwerking tussen justitie en hulpverlening.” , TJK 2010/3, 177-183. 327

N. BOGAERTS, “Ketenaanpak intrafamiliaal geweld in Antwerpen. CO3-praktijk aan het woord”, Alert, 38/4, 16-23. 328

F. VANDER LAENEN, “The end of the affair? Het beroepsgeheim in de samenwerking tussen justitie en de hulpverlening.”, Panopticon, 32(4),2011,2. 329

F, VANDER LAENEN, “Beroepsgeheim bij patiënten die ook justitiecliënt zijn: Goede afspraken maken goede vrienden.”, Handboek werken met patiënten, September 2012, afl. 7, 14., 330

W. MEYVIS, “Hulpverlening en strafuitvoering: tussen praktische reflecties en reflexieve praktijk.”, 299-316, in X., Handboek Forensisch Welzijnswerk, Gent, Academie Press, 2002, 303. 331

I. Vogelaere, “Integrale Jeugdhulp krijgt uitvoering”, Legal World, 2 maart 201 , http://www.legalworld.be/legalworld/content.aspx?id=73866&LangType=2067&utm_source=LegalWorld.nl&utm_medium=RSSFeed&utm_campaign=Global.

http://www.legalworld.be/legalworld/content.aspx?id=73866&LangType=2067&utm_source=LegalWorld.nl&utm_medium=RSSFeed&utm_campaign=Global


74

134. AANPAK - Deze evoluties leiden tot een situatie die de toepassing van het beroepsgeheim

complex maakt. In het bijzonder werpt de jeugd(beschermings)wet evenals het decreet integrale

jeugdhulp die van kracht is vanaf 1 maart 2014, een aantal bijzondere vragen op inzake

beroepsgeheim.

Vooral wanneer door justitie een beroep gedaan wordt op de actoren binnen de integrale

jeugdhulp, om hetzij informatie in te winnen, hetzij om maatregelen te laten uitvoeren, dient de

vraag naar mogelijke schending van het beroepsgeheim door deze actoren gesteld te worden.

Op welke manier komt de wetgever hierin tegemoet, of laat hij deze kwestie in een

schemerzone en laat hij de problematiek onopgelost over aan de praktijk. Hierdoor kunnen de

zorgverleners, ter goeder trouw en in de overtuiging dat een rechterlijke macht inzage mag

hebben in alle aspecten van hun opdracht, hun beroepsgeheim schenden.

135. Aan de hand van een grondige ontleding van de door de wet en het decreet gestelde

bepalingen, proberen we na te gaan waar een eventuele schending zich zou kunnen voordoen.

Tevens gaan we na of er mogelijke wettelijke bepalingen zijn die deze eventuele schending

vrijstellen en in welke mate het beroepsgeheim een belemmering zou kunnen vormen in een

vlotte samenwerking tussen justitie en de vrijwillige hulpverlening.

De problematiek binnen de vrijwillige jeugdhulp is minder scherp, en wordt vooral geregeld door

het nieuwe decreet. We zullen dan ook in de eerste plaats nagaan hoe het beroepsgeheim

geregeld wordt in de vrijwillige hulpverlening, om daarna in een tweede afdeling na te gaan

welke problemen zich kunnen voordoen in de gerechtelijke hulpverlening, en vooral bij de

interactie tussen het gerechtelijke, opvolgende luik en de jeugdhulpverlening als

jeugdhulpverlening op zich.

AFDELING 1 : De wettelijke kaders

INLEIDING

136. Verschillende wetten en decreten bepalen niet alleen de werkwijze van de diverse actoren,

maar tevens de manieren waarop aan hen gerapporteerd dient te worden. Vooral de

jeugdbeschermingswet bepaalt de handelswijze van justitie en het decreet Integrale Jeugdhulp

bepaalt de manier waarop de minderjarige door een hulpverleningstraject geloodst wordt.

75

Het is dan ook essentieel voorafgaand aan de bespreking van het beroepsgeheim op het

werkterrein van de verschillende individuele actoren, de essentiële wetsbepalingen uit te lichten

en toe te lichten. Gezien de jeugdbeschermingswet reeds van 1965 dateert en dit een federale

materie uitmaakt, en justitie, bijgevolg ook de jeugdrechtbank, onder deze materie valt,

verkiezen we eerst deze bepalingen te bespreken om vervolgens op het Vlaamse niveau de

relevante bepalingen uit het vernieuwde integrale jeugdhulpdecreet toe te lichten. Hierbij dient

opgemerkt te worden dat we ons in een volledig vernieuwd landschap bevinden, waarbij de

organisatie van de jeugdhulp door andere en nieuwe instellingen behartigd wordt. Opmerkelijk

is de hervorming van de bijzondere jeugdbijstand waarbij vroegere comités en

bemiddelingscommissies, die een bufferfunctie hadden ten aanzien van justitie, volledig

verdwijnen en vervangen worden door de gemandateerde voorzieningen332. Bijgevolg zal ook

het decreet bijzondere jeugdbijstand grotendeels opgeheven worden en worden de vroegere

relevante regels omtrent rapportageverplichtingen ect. irrelevant gezien deze nu onbestaande

zijn. We zullen nagaan in welke mate deze, al dan niet, vervangen worden binnen het nieuwe

decreet en zijn uitvoeringsbesluiten.

137. Het medische luik van de jeugdhulpverlening wordt hier niet besproken, gezien dit niet

binnen het jeugdkader geregeld wordt maar wel binnen de wet op de patiëntenrechten en de

deontologische code van de orde der geneesheren. Wel kan de manier van aanpak, alsook de

adviezen van de orde der geneesheren een belangrijke bron ter interpretatie en toepassing van

het beroepsgeheim in de integrale jeugdhulp zijn.333

I. Artikel 77 Jeugdbeschermingswet: Elke persoon die meewerkt aan de toepassing

van deze wet is geheimhouding verplicht

138. “Elke persoon die, in welke hoedanigheid ook, zijn medewerking verleent aan de toepassing

van deze wet, staat daardoor in voor de geheimhouding van de feiten die hem in de uitoefening

van zijn opdracht worden toevertrouwd en die hiermede verband houden.Artikel 458 van het

Strafwetboek is op hen van toepassing.”334

Hiermee geeft de wetgever reeds in 1965 de voortrap en bindt elke persoon die zijn

medewerking verleent aan de uitvoering van deze wet door het beroepsgeheim. Uit het

wetsontwerp van de jeugdbeschermingswet van 1965 is af te leiden dat de wetgever hiermee

een verruiming wilde inlassen van het beroepsgeheim.

332

M.v.T., Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 43. 333

Deze afbakening wordt in de inleiding bepaald. ( randnummer 5 ) 334

Artikel 77 Jeugdbeschermingswet.

76

Ontheffing hiervan zal slechts kunnen gebeuren wanneer zich één van de uitzonderingssituaties

van artikel 458 Sw voordoet, zoals supra uitgebreid besproken (randnummer75 tot 123).335

Artikel 77 Jeugdbeschermingswet is het enige artikel dat expliciet het beroepsgeheim behandelt.

Andere bepalingen omtrent rapportering en werking van de jeugdrechtbank staan her en der

over de wet verspreid en zullen onder deel 4 besproken worden.336

A. Binnen de vrijwillige jeugdhulp

139. In dit artikel wordt het beroepsgeheim van de jeugdhulpverlener scherp gesteld. Zelfs

indien hij op een louter vrijwillige basis deel neemt aan “jeugdbescherming” , wordt hem een

“geheimhouding” van de “feiten” opgelegd.

Opmerkelijk is dat de wetgever in haar voorafgaande titel bepaalt:

“de situatie van de minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd, vereist

toezicht, opvoeding, tucht en begeleiding. Hun toestand van afhankelijkheid, hun ontwikkelings-

en maturiteitsgraad scheppen echter bijzondere noden die luisterbereidheid, raad en bijstand

vereisen;”337

Hier wordt duidelijk te kennen gegeven dat de corrigerende maatregelen de nodige begeleiding

vereisen. De opgelegde elementen kunnen zo breed geïnterpreteerd worden dat het bijna

onmogelijk is deze uit te voeren zonder het inschakelen van hulpverlening.

B. Binnen de gerechtelijke hulpverlening

140. De wetgever bindt hier iedereen die werkzaam is voor justitie, of in opdracht van justitie,

in het kader van jeugdhulp, aan geheimhouding. Dit beroepsgeheim handelt over “de feiten”

waar men kennis van neemt in het kader van zijn opdracht. Het is een extra beveiliging, waarbij

alle personeel binnen justitie onderworpen wordt aan de geheimhouding.

335

Verslag namens de commissie, Wetsontwerp betreffen de jeugdbescherming, Parl. St. Kamer 637/7, 1962-63, 55. 336

Vanaf randnummer 199. 337

Voorafgaande titel Jeugdwet. (met eigen onderlijning)

77

II. Artikel 7 IJH: Alle personen die in het kader van dit decreet werken worden

gebonden door geheimhoudingsplicht

141. “Met behoud van de toepassing van artikel 72 tot en met 76, waaronder het gezamenlijk en

gedeeld beroepsgeheim, zijn alle personen die hun medewerking verlenen aan de toepassing van

dit decreet, gebonden door de geheimhoudingsplicht met betrekking tot de gegevens waarvan ze

bij de uitoefening van hun opdracht kennis krijgen en daarmee verband houden. Elke overtreding

van dit artikel wordt gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met een

geldboete van honderd euro tot vijfhonderd euro.” 338

Uit de parlementaire voorbereidingen blijkt dat de geheimhoudingsplicht zowel slaat op diegene

die beroepshalve hun medewerking verlenen als op diegenen die dat vrijwillig doen. Het

toepassingsgebied van het beroepsgeheim zoals deze algemeen geldt wordt uitgebreid naar

eenieder die meewerkt aan de integrale jeugdhulp. Personen die niet gevat worden door de

algemene regel worden hier expliciet wel onderworpen aan een beroepsgeheim. Voorbeeld is

het administratief personeel.339

A. Binnen de vrijwillige hulpverlening

142. De wetgever maakt hier expliciet gewag van de figuur van het gezamenlijk en gedeeld

beroepsgeheim. De ratio legis ligt erin dat de geheimhoudingsplicht, zoals opgelegd door artikel

7 IJH, de uitvoering van de taken niet onmogelijk mag maken. Om die redenen stelt de wetgever

een aantal voorwaarden waardoor het delen van informatie op een wettelijke basis mogelijk

wordt.340 Voorheen werd deze figuur aanvaard in de rechtsleer en werd het bestaan van de

figuur erkend door cassatie, sommige decreten in de integrale jeugdhulp maakten impliciet

gebruik van deze figuur, zonder de term “gedeeld beroepsgeheim” expliciet te vernoemen.341Dit

is een belangrijke bepaling voor de rechtszekerheid bij het delen van informatie in de

jeugdhulpverlening.

Verder is dit artikel een herhaling van artikel 458 Sw., en schept duidelijkheid, mocht er twijfel

bestaan wie onder de toepassing van artikel 458 Sw. zou vallen.342

338

Artikel 7 IJH. 339

Memorie van toelichting, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 17. 340

In artikel 73, 74 en 76 IJH. (zie infra) 341

Cfr. CLB-decreet (Art 11) en Besluit van de Vlaamse Regering betreffende het Multidisciplinair dossier (Art 5 en 6). Binnen de CLB-context is het gedeeld beroepsgeheim van toepassing binnen een multidisciplinair team. 342

Memorie van toelichting, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 17.

78

De parlementaire voorbereidingen stellen expliciet dat de uitzonderingen zoals deze bepaald zijn

door artikel 458 Sw, alsook de invulling en verfijningen gecreëerd door de rechtspraak van

toepassing zijn op de personen gebonden door artikel 7 van dit decreet.343 De algemene regels

rond het beroepsgeheim in de jeugdhulpverlening zoals geanalyseerd in deel 2 van deze344

masterproef blijven gelden en zijn belangrijk bij de toepassing van het beroepsgeheim.

143. Opmerkelijk is dat de voorbereidingen dieper in gaan op deze materie. “Het materiële

toepassingsgebied van deze wet strekt zich uit tot feiten, gegevens, beslissingen, oordelen,

meningen die krachtens algemeen aanvaarde normen niet kenbaar mogen worden gemaakt

omdat ze de integriteit, de naam of de eer van de cliënt kunnen schaden, of feiten die de cliënt

uitdrukkelijk toevertrouwt als zijnde confidentieel”345 .

De wetgever spreekt niet van de gegevens enkel gebonden door het beroepsgeheim, maar over

de gegevens ‘ tout court’. Ook in de parlementaire voorbereiding legt hij er de nadruk op dat het

niet enkel over de inhoud van de verslagen gaat, maar enkel het feit dat de hulpverlening

optreedt en de redenen hiervoor dient reeds onder het beroepsgeheim geklasseerd te worden.

Niet enkel geschreven gegevens vallen eronder, maar ook de niet-geregistreerde gegevens

vallen eronder.346

In feite breidt de wetgever hier de draagwijdte van het beroepsgeheim uit: “het geheim” wordt

expliciet uitgebreid tot “de gegevens” in het kader van de geheimhoudingsplicht.

Niettegenstaande de parlementaire voorbereidingen niet laten vermoeden dat dit de intentie

was van de wetgever, wordt er toch uitgebreid commentaar gegeven hoe deze geheimhouding

dient te gebeuren, en dat het in feite over alle gegevens gaat, die ze in het kader van hun beroep

vernomen hebben. Aan de hand van deze analyse komen we uiteindelijk tot de delicaatheid van

de transfer van “de gegevens” , zelfs die gegevens die normaliter niet in dit kader als een

“beroepsgeheim” aangemerkt zouden worden.

343

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 17. 344

Zie randnummer 29 tot 133. 345

L. SLACHMUYLDER, Beroepsgeheim en jeugdbescherming, Brussel, Ministerie van Justitie, 1968, blz. 10; P. VAN NESTE, “Kan het beroepsgeheim absoluut worden genoemd?”, RW, 1977-1978, 1281 346

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 17.

79


144. Het decreet integrale jeugdhulp bepaalt expliciet dat het toepassingsgebied van dit decreet

zich niet enkel uitstrekt ten aanzien van de vrijwillige hulpverlening maar eveneens tot de

gerechtelijke hulpverlening.347 Meestal zal dit het geval zijn voor verontrustende situaties348,

maar dit kan ook in het geval van een MOF-situatie, meer bepaald wanneer de jeugdrechter een

maatregel oplegt die door een Vlaamse dienst (die onder de integrale jeugdhulp valt) dient

uitgevoerd te worden. .349

Hier vinden we het echte raakvlak tussen justitie en hulpverlening. Het is zonder meer duidelijk

dat de hulpverlener die in het kader van een opdracht voor justitie (een mandaat) dient te

rapporteren helemaal geen toepassing kan maken van de figuur van het gezamenlijk

beroepsgeheim (gezien men zeker niet werkt in een team met justitie) maar ook geen beroep

kan doen op de figuur van het gedeeld beroepsgeheim, gezien de finaliteit duidelijk

onderscheidend is. In zoverre brengt het behoud van de toepassing van artikel 72 tot en met 76

geen soelaas over de rapportering die de hulpverlener in het kader van zijn dubbel mandaat

dient te voeren met justitie. Het beroepsgeheim blijft voor hem onverkort geldig.350

145. Anderzijds stelt Prof Bouckaert in zijn boek “algemene rechtsleer” gebruiken contra legem:

In de rechtsleer en in de rechtspraak wordt de geldigheid erkend van gebruiken, die regelrecht

indruisen tegen imperatieve wettelijke bepalingen…..Wanneer echter ook het Hof van Cassatie,

de instantie die op deze wetgetrouwheid toezicht houdt, de geldigheid van deze gebruiken

erkent, dan heeft men met een algemene “de facto”-niet toepassing van de wet te maken,

waartegen in beginsel geen rechtsmiddel voorhanden is.”351

Cassatie bepaalt in haar arrest van 4 december 1979 dat een arts die handelt in het kader van

een opdrachtgever, geen beroepsgeheim heeft ten aanzien van deze opdrachtgever. Doch zal hij

gebonden zijn door een beroepsgeheim inzoverre hij informatie verkrijgt die niet meer binnen

347

Artikel 5, tweede lid IJH. 348

De vroegere POS-situaties zijn verdwenen, nu is sprake van ‘verontrustende situaties”. Voor het begrip ‘verontrustende situatie’ baseert de definitie zich op de omschrijving van de notie ‘problematische opvoedingssituatie’ in het decreet bijzondere jeugdbijstand maar verruimt dit naar problematische leefsituaties. (M.v.T, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 14.) 349

C. CLAEYS, "Rechten van de minderjarige i.v.m. zijn persoonlijkheidsdossier: rechtswaarborgen en vertrouwelijkheid van het persoonlijkheidsdossier in het kader van de uithandengeving”, Jura Falconis, JG. 49, 2012-13, nr. 2., 154. 350

Tenzij er rapporteringsverplichtingen zijn. (wettelijk voorschrift) 351

B. BOUCKAERT, Algemene Rechtsleer, Antwerpen – Appeldoorn, Maklu,2006, 76.

80

de perken van zijn opdracht valt. Hij zal slechts ontheven zijn van het beroepsgeheim binnen de

perken van zijn opdracht en enkel ten aanzien van zijn opdrachtgever352

Binnen de redenering van dit arrest zou men bepaalde uitzonderingen kunnen formuleren op

het algemeen geldend beroepsgeheim.

III. Artikel 72 IJH Gegevensverwerking – elektronisch dossier

146. In het kader van de behandeling van beroepsgeheim kan men niet voorbijgaan aan de

manier waarop gegevens verwerkt en doorgegeven kunnen worden. De wijze waarop de

wetgever de gegevens behandelt is essentieel in de interpretatie wat mogelijkerwijze tot het

beroepsgeheim kan behoren.

Dit artikel behandelt specifiek de persoonsgegevens en hun toegankelijkheid naar diverse

spelers in het domein van de vrijwillige en gerechtelijke jeugdzorg.

A. Binnen de vrijwillige hulpverlening

147. Hiertoe worden 4 instellingen genoemd die deze gegevens kunnen collecteren en

verwerken:

“.. 1° de toegangspoort;

2° de gemandateerde voorzieningen;

3° de sociale diensten;

4° de jeugdhulpaanbieders en de andere personen en voorzieningen die jeugdhulpverlening

aanbieden..”353.

Het is de bedoeling van de wetgever om maximaal verder te bouwen op bestaande systemen,

waarbij de informatie reeds aanwezig is.354

“Het elektronisch dossier is het individueel dossier bij de toegangspoort omtrent een

minderjarige waarbij de gegevens op een elektronische, uniforme en gestandaardiseerde wijze

worden opgenomen. Het elektronisch dossier bevat de volgende gegevens :

1° de identificatiegegevens van de jeugdhulpaanbieder die de minderjarige aanmeldt bij de

toegangspoort 2° de identificatiegegevens van de aangemelde minderjarige, zijn ouders

352

Cass. 4 decembr 1979, RW 1980-81,307, noot F. Van Neste (Cassatiearrest handelt over gerechtsdeskunidgen) 353

Artikel 72 IJH. 354

M.v.T, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 72.

81

3° de gegevens noodzakelijk voor het realiseren van een kwaliteitsvolle indicatiestelling; 4° het

indicatiestellingsverslag; 5° de jeugdhulpverleningsbeslissing of het

jeugdhulpverleningsvoorstel.”355

148. In de memorie van toelichting van het decreet wordt een duidelijke verwijzing gemaakt

naar de Wet op de Bescherming van Persoonsgegevens van 8 december 1992: “Zo is het

verzamelen, het opslaan en iedere andere bewerking met betrekking tot persoonsgegevens

toegestaan als dat noodzakelijk is om een wettelijke, decretale of reglementaire verplichting na

te komen. Inspelend op de toelaatbaarheidsgrond van de Wet Verwerking Persoonsgegevens

bepaalt artikel 72 dat de genoemde actoren persoonsgegevens kunnen verwerken voor zover dat

noodzakelijk is voor de uitvoering van de taken en bevoegdheden die hen door of krachtens dit

decreet worden opgelegd. Op die manier wordt niet alleen de verwerking van ‘gewone’

persoonsgegevens maar ook die van de bijzondere categorieën van persoonsgegevens (gevoelige

gegevens en gezondheidsgegevens) gelegitimeerd, altijd voor de uitvoering van de taken en

bevoegdheden die de actoren hebben in het kader van de integrale jeugdhulp”356.

Hieruit blijkt zonder meer dat de gegevens in het elektronisch dossier uit de “persoonlijke

beroepsgeheimsfeer van de actor” gehaald wordt, voor wat betreft mededeling naar het

gecreëerde platform toe. De toegankelijkheid van deze gegevens wordt vervolgens door de

wetgever gereglementeerd. Dit blijkt duidelijk uit de volgende toelichting bij de wet:

“Er dient hier te worden gewezen op het feit dat jeugdhulpaanbieders of andere personen en

voorzieningen die jeugdhulpverlening aanbieden ook een eigen verantwoordelijkheid hebben

voor de eigen verwerking van persoonsgegevens (dit is de verzameling ervan, de uitwisseling, de

bewaring, de beveiliging, de communicatie naar de betrokkene enzovoort). Al de verplichtingen

die voortvloeien uit de Wet Verwerking Persoonsgegevens blijven uiteraard onverkort van

toepassing op deze actoren. “357

149. Belangrijk is op te merken dat het verwerken van persoonsgegevens niet noodzakelijk

gegevens betreft die onder het beroepsgeheim vallen. De Wet Verwerking Persoonsgegevens zal

een ruimer toepassingsgebied hebben dan het beroepsgeheim. Het beroepsgeheim zal enkel van

toepassing zijn op “geheimen”, doch de Wet Verwerking

355

Artikel 72 IJH. 356

M.v.T, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 72. 357

M.v.T, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 72.

82

Persoonsgegevens zal van toepassing zijn op alle persoonsgegevens.358 Nog een belangrijk

onderscheid in het toepassingsgebied heeft te maken met de categorie van personen, de Wet

Verwerking van persoonsgegevens zal van toepassing zijn op elke verwerker van

persoonsgegevens, terwijl het beroepsgeheim specifiek van toepassing is op de hulpverlener.359

Daarnaast regelen ze verschillende handelingen, de Wet Verwerking Persoonsgegevens is van

toepassing op elke verwerking (verzamelen, opslaan, uitvoer..). Het beroepsgeheim betreft

enkel een verbod tot uitvoer en schermt hierbij persoonlijke informatie af van derden. Waar de

Wet Verwerking van persoonsgegevens de toegang tot derden expliciet regelt. Doch dit zal

onderworpen worden aan bepaalde kwaliteitseisen (Zie artikel 4 Privacywet)360 Maar (zie

randnummer 143) zijn wij hier de mening toegedaan dat de wetgever, al dan niet gewild, alle

gegevens onder de sfeer van het beroepsgeheim gebracht heeft door de expliciete bewoording

in artikel 7 IJH.


150. Opmerkelijk bij het creëren van een elektronisch dossier is het feit dat de creatie van de

gegevens, evenals de verdeling van de gegevens kan gebeuren door slechts 4 actoren. Eén van

deze actoren is de sociale dienst voor Gerechtelijke Jeugdhulpverlening. De wetgever geeft

hiermee expliciet de inzage in het elektronisch dossier. Weliswaar worden de gegevens die in dit

dossier opgenomen worden strikt beperkt door de wetgever zelf. Deze gegevens worden op

deze manier uit de sfeer van het beroepsgeheim gelicht. Ook voor de medewerkers van justitie

die een directe toegang hebben en een dergelijk dossier zelf kunnen aanmaken en ter

beschikking stellen van de overige jeugdhulpverleners. Die gegevens die zich in dit dossier

bevinden zijn nog steeds aan het individuele beroepsgeheim gebonden, maar kunnen “gedeeld”

worden tussen de actoren die de wetgever in dit artikel bepaalt.

IV. Artikel 73 IJH : Gezamenlijk beroepsgeheim.

A. Binnen de vrijwillige Hulpverlening

151. Artikel 73 IJH focust zich op het gezamenlijk beroepsgeheim. Hierbij kunnen de gegevens

die nuttig zijn, probleemloos gedeeld worden door de leden van het team.

358

Artikel 3 Privacywet. 359

Artikel 3 Privacywet. 360

J. PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005, 31.

83

“ Als verschillende personeelsleden van de toegangspoort belast zijn met de indicatiestelling,

wisselen ze onderling de persoonsgegevens uit die nuttig zijn om de indicatiestelling te

verrichten.

Als verschillende personeelsleden van de toegangspoort belast zijn met de jeugdhulpregie,

wisselen ze onderling de persoonsgegevens uit die nuttig zijn om de jeugdhulpregie te verrichten.

Als verschillende personen van een gemandateerde voorziening betrokken zijn bij een dossier,

wisselen ze onderling de persoonsgegevens uit die nuttig zijn voor de effectieve aanpak ervan.

Als verschillende consulenten van de sociale dienst betrokken zijn bij een dossier, wisselen ze

onderling de persoonsgegevens uit die nuttig zijn voor de effectieve aanpak ervan.”361

152. Artikel 73 stelt duidelijk dat de multidisciplinaire teamwerking niet in het gedrang mag

komen. Het uitvoeringsbesluit362 regelt de werking van de toegangspoort, doch het is uiterst

belangrijk dat de teamleden de informatie waarmee zij werken onderling moeten kunnen

uitwisselen. 363 Dit is zowel om kwalitatieve redenen als om organisatorische redenen

noodzakelijk.364 Hier wordt een gezamenlijk beroepsgeheim toegekend aan diegene die in

hetzelfde team werken, zodat alle nuttige informatie onderling uitgewisseld kan worden.

Gezien het hier gaat om een gezamenlijk beroepsgeheim zullen de voorwaarden zoals bepaald in

artikel 74 IJH niet van toepassing zijn, maar geldt enkel het ‘nutscriterium’.365 Gezien de

wetgever hier voorziet in een expliciete uitzondering kan hieruit a contrario worden afgeleid dat

hij dit enkel in die gevallen expliciet aanvaardt. In alle andere gevallen zullen strengere

voorwaarden van toepassing zijn om informatie te delen dan het loutere ‘nutscriterium’. Ook

hier bevestigt de wetgever zijn restrictieve houding ten aanzien van het beroepsgeheim en

wenst hij slechts uitzonderlijk de toelating te geven om soepel en vlot informatie te delen.

153. Daarnaast dient opgemerkt te worden dat in veel sectorale bepalingen expliciet vermeld

wordt dat de teamleden onder elkaar alle noodzakelijke gegevens kunnen uitwisselen. (zie

bijvoorbeeld randnummer 179)

361

Artikel 73 IJH. 362

Besluit van 21 februari 2014 van de Vlaamse Regering betreffende de integrale jeugdhulp, BS 28 februari 2014, Afdeling 3 Werking van de toegangspoort 363

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 364

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 365

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74.

84

B. Binnen de gerechtelijke Hulpverlening

154. Ook binnen de gerechtelijke hulpverlening zullen de teams onderling de informatie binnen

eenzelfde team vrijelijk kunnen delen, uiteraard enkel de nuttige informatie. Binnen het team

van de sociale dienst kan de informatie bijgevolg doorgegeven worden. Dit houdt tevens in dat

het dossier door de leden van het team, die zich met een specifieke zaak bezig houden, vrij kan

geraadpleegd en aangevuld worden.

V. Artikel 74 IJH: Informatieuitwisseling tussen actoren

155. De wetgever faciliteert het gedeeld beroepsgeheim in artikel 74 IJH.

“ De actoren, vermeld in artikel 72, wisselen onder elkaar persoonsgegevens uit met het oog op

de uitvoering van de bevoegdheden en taken, geregeld bij of krachtens dit decreet...

…onderworpen aan de volgende voorwaarden :

1° de gegevensuitwisseling heeft alleen betrekking op gegevens die noodzakelijk zijn voor de

jeugdhulpverlening;

2° de gegevens worden alleen uitgewisseld in het belang van de personen tot wie de

jeugdhulpverlening zich richt;

3° de actoren, vermeld in artikel 72, proberen, zo veel mogelijk, de instemming met de

gegevensuitwisseling te verkrijgen van de persoon op wie de gegevens betrekking hebben.”366

De actoren waarop dit artikel van toepassing is zijn de toegangspoort, de gemandateerde

voorzieningen, de sociale diensten en de jeugdhulpaanbieders.367 Verder zullen deze actoren

uitgebreid besproken worden ( zie deel 4: vanaf randnummer 199)

A. Binnen de vrijwillige Hulpverlening

156. De actoren binnen de vrijwillige hulpverlening in dit aritkel zijn de toegangspoort, de

gemandateerde voorzieningen en de jeugdhulpaanbieders. Wanneer de voorwaarden vervuld

zijn zullen er zich geen problemen stellen bij het delen van informatie en kan dit artikel opgevat

worden als een explicitering van het gedeeld beroepsgeheim zoals het is erkend door cassatie.

368

366

Artikel 74 IJH. 367

Artikel 72, § 1 IJH. 368

Cass. 13 maart 2012.

85

157. In de toelichting wordt de relativiteit van de gegevensuitwisseling benadrukt en stelt men

dat dit artikel bezwaarlijk kan worden opgevat als een algemene machtiging om eender welke

informatie door te geven over een bepaalde casus of over de hulpverlening in het algemeen.369

Dit verklaart waarom de wetgever expliciet een beperking oplegt, waarbij hij stelt dat enkel

noodzakelijke gegevens mogen uitgewisseld worden. Die noodzakelijkheid moet in het kader van

de uitoefening van de taken die het decreet aan de betrokken actoren oplegt, beoordeeld

worden.370

Daarnaast blijkt uit de memorie van toelichting dat de ratio legis van de wetgever erin ligt elke

situatie in concreto te beoordelen, rekening houdend met de belangen van diegene tot wie de

jeugdhulp zich richt.371 Deze belangen zijn tevens de tweede voorwaarde die de wetgever stelt.

Een derde voorwaarde die de wetgever vooropstelt is de verplichting aan de actoren om zoveel

als mogelijk de instemming met de gegevensuitwisseling te verkrijgen van de persoon op wie de

gegevens betrekking hebben. Opmerkelijk is dat de wetgever de term ‘ zo veel mogelijk ’

hanteert. De ratio legis van de wetgever ligt erin dit niet als een absolute noodzaak te

beschouwen, maar wel te streven naar zoveel mogelijk informatieverstrekking en instemming

van de cliënt. Indien het verstrekken van informatie onmogelijk blijkt of de instemming niet

wordt verkregen kan, in zoverre de overige 2 voorwaarden zijn vervuld, een gegevensoverdracht

plaatsvinden. In de memorie van toelichting lezen we echter volgende passage:

“Er dient echter steeds gestreefd te worden naar de instemming van de betrokkenen en slechts

uitzonderlijk kan hiervan afgeweken worden”372

158. Hier is opnieuw uit af te leiden dat de wetgever de instemming van de cliënt hoog in het

vaandel draagt en dat hier slechts uitzonderlijk kan van afgeweken worden. Wat die

uitzonderlijke omstandigheden zijn definieert de wetgever niet, maar verder in artikel 76 IJH

wordt de situatie van het verwerken van gegevens zonder instemming van de betrokkene

geregeld.

Daarnaast bepaalt deze toelichting, hoe minder de ontvanger van de mogelijke informatie te

maken heeft met de casus, des te moeilijker het wordt om de gegevens te bekomen.373

369

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 370

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 371

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 372

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 373

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74.

86

159. Tevens wordt herhaald, voor zover nodig, dat bij overdracht van multidisciplinaire dossiers

artikel 8 en 9 van het besluit van de Vlaamse Regering van 12 september 2008 betreffende het

multidisciplinaire dossier in de centra voor leerlingenbegeleiding onverminderd van toepassing

blijven. De Wet Verwerking Persoonsgegevens en andere sectorspecifieke reglementeringen

blijven gelden in zoverre ze niet worden opgeheven.374

160. De wetgever blijkt duidelijk geïnspireerd te zijn door het absolute karakter van de

vertrouwelijkheid van de gegevens, en wenst, niettegenstaande hij soms een poortje openzet,

dit bij een volgende gelegenheid weer te sluiten, of alvast te verzekeren dat het geenszins de

bedoeling kan zijn om een groen licht te geven aan ongebreidelde gegevensuitwisseling.

B. Binnen de gerechtelijke Hulpverlening

161. Opmerkelijk is dat artikel 74 IJH voorziet in een gedeeld beroepsgeheim voor de actoren

zoals vermeld in artikel 72 IJH. Deze actoren zijn de toegangspoort, gemandateerde

voorzieningen, jeugdhulpaanbieders en de sociale dienst. Wanneer we dit nader analyseren zou

dit willen zeggen dat er sprake kan zijn van een gedeeld beroepsgeheim tussen de sociale dienst

en de instellingen van de vrijwillige hulpverlening. Dit is op zijn minst opmerkelijk. De memorie

van toelichting bij artikel 74 IJH bepaalt niets over gegevenuitwisseling tussen de sociale dienst

en anderen. Gezien deze strikte intepretatie van de wet niet strookt met de ratio legis van de

wetgever, die in zijn artikel 75 IJH een principieël verbod van gegevensoverdracht instelt tussen

enerzijds de sociale dienst en de gemandateerde instellingen anderzijds, zijn wij de mening

toegedaan dat hier door een onvoorzichtigheid in de wetgeving een onbedoeld effect werd

gecreeërd. Daarenboven gaat dergelijke strikte toepassing in tegen de rechtsleer, die als

voorwaarde tot een gedeeld beroepsgeheim op zijn minst eenzelfde finaliteit vereist. 375 Evenals

gaat het in tegen cassatie die ook eenzelfde doelstelling vereist als voorwaarde tot een gedeel

beroepsgeheim. 376

VI. Artikel 75 IJH: Verbod overdracht informatie naar Justitie

162. Hier wordt geen opsplitsing gemaakt tussen de vrijwillige en de gerechtelijke jeugdhulp

gezien het hier specifiek gaat over het snijvlak justitie – vrijwillige hulpverlening.

374

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 375


Zie randnummer 127.

87

163. De wetgever heeft in zijn decreet van 12 juli 2013 in het kader van het transfereren van

data bepaald welke data kunnen getransfereerd worden. Het feit dat de wetgever hieraan een

speciale aandacht besteedt, impliceert het belang dat hij hecht aan het beroepsgeheim:

“Behalve in de gevallen die bij of krachtens dit decreet zijn bepaald, is elke vorm van

gegevensoverdracht verboden tussen enerzijds de gemandateerde voorzieningen en anderzijds

de magistraten, belast met jeugdzaken en de sociale diensten.

Het verbod, vermeld in het eerste lid, geldt niet als de betrokken minderjarige die minstens

twaalf jaar is of die, als hij jonger is, tot een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat is, en

zijn ouders of opvoedingsverantwoordelijken op een geïnformeerde en schriftelijke wijze

instemmen met de overdracht van gegevens. Het verbod geldt evenmin voor de basisgegevens

met betrekking tot :

1° de identificatie van de betrokken partijen;

2° de jeugdhulpverlening die al verleend is aan de minderjarige en, in voorkomend geval, aan zijn

ouders of opvoedingsverantwoordelijken.”377

Hier zal de legislator expliciet de overgang van informatie regelen tussen de vrijwillige

jeugdhulpverlening en de gedwongen jeugdhulpverlening. Het is dan ook aangewezen dit artikel

in extenso te bespreken. Ook de memorie van toelichting behandelt dit artikel zéér uitgebreid

gezien het één van de hoekstenen is van het decreet Integrale Jeugdhulp.

164. We lezen een belangrijke passage in de memorie van toelichting:

“ In voorliggend ontwerp van decreet wordt een duidelijk standpunt ingenomen tegen elke vorm

van gegevensoverdracht tussen enerzijds het ondersteuningscentrum en de vertrouwenscentra

kindermishandeling en anderzijds de magistraten belast met jeugdzaken en de Sociale Diensten

voor Gerechtelijke Jeugdhulpverlening. Het is niet aangewezen dat de jeugdrechter (via de

Sociale Dienst voor Gerechtelijke Jeugdhulpverlening) over gegevens kan beschikken die initieel in

een andere context werden opgevraagd bij, en verstrekt door de betrokkenen. De minderjarigen

en de rechtstreeks betrokkenen bij de hulpvraag moeten de kans krijgen om met een schone lei

te beginnen bij een dienst werkzaam in het andere luik van de jeugdhulpverlening. De inschrijving

van dit basisprincipe zorgt voor duidelijkheid, zowel bij de betrokkenen als bij de

hulpverleners.”378

377

Artikel 75 IJH. 378

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 75.

88

De wetgever neemt hier een restrictief standpunt in, en duidt op het belang van de context

waarin gegevens worden verstrekt. De vrijwillige jeugdhulpverlening zou nooit kunnen slagen

wanneer de cliënt weet dat alles wat in deze context besproken wordt naderhand tegen hem

gebruikt kan worden wanneer een vorm van gedwongen hulpverlening plaatsvindt. De wetgever

is duidelijk en stelt een principieel verbod in. Eveneens nuanceert hij het principieel verbod door

in artikel 75 IJH enkele uitzonderingen te voorzien.

165. De eerste zin van artikel 75 IJH bepaalt de eerste uitzondering waarin gesteld wordt dat dit

principieel verbod geldt: “behalve in de gevallen die bij of krachtens dit decreet zijn bepaald” 379

De gevallen waarover sprake zullen hier limitatief opgesomd worden:

- Artikel 39 IJH: Doorverwijzing naar het openbaar ministerie.

- Artikel 40 IJH: minimale gegevens bij doorverwijzing.380 (zie infra)

- Kennisgeving bij aanvatten, stopzetten, voltooiing jeugdhulpverlening

- Artikel 74 IJH: gedeeld beroepsgeheim tussen sociale dienst en gemandateerde

voorzieningen

166. Het beoogde doel van de wetgever is duidelijk. Hij wenst met deze ‘uitzondering’ de

uitvoerbaarheid van bepaalde artikels in de wet niet onmogelijk te maken. Dit blijkt ook

zondermeer uit de parelementaire voorbereiding. 381Wanneer deze bepaling echter samen

gelezen wordt met artikel 74 IJH kan deze formulering een ongewild/onbedoeld resultaat tot

gevolg hebben.382

Artikel 74 IJH regelt de onderlinge gegevensoverdracht tussen de verschillende actoren in de

integrale jeugdhulp. Deze actoren omvatten zowel de gemandateerde diensten als de sociale

diensten waarvan sprake is in artikel 75 IJH.

Wanneer een strikte interpretatie van de wet wordt doorgevoerd is artikel 74 IJH een

uitzondering op artikel 75 IJH en is elke gegevensoverdracht die noodzakelijk en in het belang

van de persoon tot wie de jeugdhulpverlening zich richt tussen enerzijds de gemandateerde

voorzieningen en de sociale dienst van de jeugdrechtbank anderzijds mogelijk.

379

Artikel 75 IJH. 380

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 76. 381

“..Zo heeft het verbod geen betrekking op het gemotiveerd advies dat door de gemandateerde voorziening aan het parket wordt overgemaakt als de zaak uit handen wordt gegeven of op de (minieme) informatieoverdracht door de gemandateerde voorziening aan de magistraten belast met jeugdzaken, ter uitvoering van hun meldingstaak dat de jeugdhulpverlening werd aangevat, wordt voortgezet of werd voltooid…” (Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 75.) 382

Zie randnummer 161.

89

Artikel 74 IJH handelt over het gedeeld beroepsgeheim. Dit is de gegevensoverdracht tussen de

diverse actoren die toegang hebben tot het elektronische dossier. Hieronder valt onder andere

ook de Sociale Dienst van de Jeugdrechtbank. Artikel 75 IJH verbiedt echter expliciet dat er

gegevensuitwisseling geschiedt tussen de gemandateerde voorzieningen en de

magistraten/sociale dienst, behalve bij de uitzonderingen bepaald in dit decreet, zoals artikel 74

IJH. Dit is een kringredenering, want artikel 74 IJH geeft hen een gedeeld beroepsgeheim door

het te hebben over de actoren bepaald in artikel 72, waar de Sociale Dienst deel van uitmaakt.

Concreet zou dit betekenen dat de Sociale Dienst een vrije gegevensoverdracht zou hebben met

de gemandateerde instellingen. (Wanneer de voorwaarden van art. 74 IJH voldaan zijn:

noodzakelijk, in het belang van de minderjarige en zoveel mogelijk proberen instemming te

verkrijgen) Dit druist in tegen alles wat de wetgever en de rechtsleer omtrent het gedeeld

beroepsgeheim definiëren: diensten met eenzelfde finaliteit! Hier zou de wetgever justitie

eenzelfde finaliteit geven als de hulpverlener, een totaal onverdedigbare stelling.

167. Een tweede uitzondering is de overdracht van een aantal basisgegevens, zoals de

identificatiegegevens van de betrokkenen en de hulpverleningsgeschiedenis van de

minderjarige. Zowel een overzicht van de aangeboden hulpverlening uit de vrijwillige

hulpverlening als een opgave van de genomen maatregelen door de jeugdrechtbank worden

hiermee bedoeld. 383

Verder blijkt uit de parlementaire voorbereiding: “Het principiële verbod van overdracht tussen

de vrijwillige en de gerechtelijke jeugdhulpverlening werd ingesteld opdat gevoelige gegevens

niet automatisch zouden worden uitgewisseld.”384

De wetgever stipuleert duidelijk dat het gaat om “gevoelige” informatie die niet automatisch

mag getransfereerd worden. Artikel 75 IJH maakt hier geen uitzondering op. Enkel een aantal

basisgegevens mogen ‘automatisch’ getransfereerd worden. Ook betreffende de

jeugdhulpverlening die al verleend is. Hier kunnen enkel de basisgegevens meegedeeld worden

zonder vrijgave van verdere gegevens.

De parlementaire voorbereidingen stellen hier duidelijk ‘niet automatisch’, dit is een verwijzing

naar de tweede uitzondering waarbij gevoelige informatie mits instemming van de betrokkenen

wel overgedragen kan worden.

383

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 76. 384

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 76.

90

168. In aansluiting hierop verklaart de memorie van toelichting :” De aard van de

basisidentificatiegegevens en het overzicht van de voorheen geboden hulpverlening en genomen

maatregelen ten aanzien van de minderjarigen, is anders dan die van de ‘gevoelige’ gegevens die

werden verzameld in de screening. Het scheidingsbeginsel maakt het dus niet onmogelijk om

contactgegevens door te geven; de werking van het hulpverleningsproces wordt hierdoor in alle

gevallen vergemakkelijkt.”385

Het gaat hier om een bijzonder voorzichtige formulering. …het is niet onmogelijk…

Ook hier weer wordt de delicaatheid van de gegevens benadrukt en de voorzichtigheid in de

distributie ervan onderstreept.

169. Daarnaast wordt voorzien in een belangrijke uitzondering, de betrokken wilsbekwame

minderjarige en de ouders of opvoedingsverantwoordelijke kunnen op een geïnformeerde en

schriftelijke wijze instemmen met de gegevensoverdracht.386 De ‘en’ is hier van wezenlijk belang,

de instemming van beide partijen moet verkregen worden, op voorwaarde dat de minderjarige

wilsbekwaam is.Dit geeft de mogelijkheid aan de minderjarige om de overdracht van gegevens

eenzijdig te verhinderen door niet in te stemmen. Ook hier benadrukt de memorie van

toelichting dat deze toestemming strikt dient te gebeuren en stelt ze zonder meer dat het niet

instemmen van één van de beide partijen (ouders en minderjarige) geen gegevensoverdracht

mogelijk maakt. Door de beslissingsmacht aan de minderjarige en zijn ouders of

opvoedingsverantwoordelijken zelf over te laten verwacht men een grotere bereidheid om mee

te werken met de diensten van de vrijwillige jeugdhulpverlening.387

170. Deze uitzondering maakt natuurlijke elke overdracht mogelijk. Daarom wordt ook een

belangrijk deel van de memorie van toelichting gewijd aan dit deel. Meer in het bijzonder lezen

we volgende passages:

“De betrokkene moet bovendien goed geïnformeerd zijn over de gevolgen van zijn instemming.

Hierbij is bijstand van het personeelslid van de gemandateerde voorziening vereist: hij moet de

betrokkenen informeren van de gevolgen van het ondertekenen van deze instemming en hij moet

hen duidelijk maken dat de mogelijkheid van overdracht van informatie het enige gevolg is van

het ondertekenen.”388

385

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 75. 386

Artikel 75 IJH. 387

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 76. 388

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 77.

91

171. De hulpverlener krijgt hierdoor een bijzondere opdracht toegewezen. De wet plaatst deze

persoon op de vertrouwenspositie bij uitstek. Hij dient hier op te komen voor de belangen van

de minderjarige, en dient hem te adviseren in het al dan niet toelaten om de gegevens van zijn

dossier ter beschikking te stellen van de gerechtelijke overheden. Het is duidelijk dat de

hulpverlener hier als een bijzonder belangrijke speler wordt aangeduid. Er staat zelfs beschreven

op welke manier hij de toelating tot overdracht van gegevens moet aanbrengen. Hij dient de

minderjarige duidelijk te maken dat er geen gevolgen aan deze transfers verbonden zijn, buiten

het ter beschikking stellen van de gegevens.

“Hij moet hen ook de noodzaak van deze schriftelijke vaststelling (bewijs van instemming)

duidelijk maken. Gegevensoverdracht is dan enkel mogelijk als dit schriftelijke stuk wordt

voorgelegd”389

Eenmaal het schriftelijk akkoord verkregen, stelt men in de toelichting: “De instemming van de

partijen zal in principe betrekking hebben op alle gegevens.”390

“Het personeelslid van de gemandateerde voorziening oordeelt welke gegevens of delen van het

dossier hij overmaakt. Uiteraard geeft hij enkel gegevens door die noodzakelijk, nuttig of relevant

kunnen zijn voor het verdere verloop van de hulpverlening.”391

172. Uiteindelijk is de gewone hulpverlener, de houder van een onverkort geldend

beroepsgeheim, anderzijds kan hij in dit kader blijkbaar zelf nog definiëren welke gegevens hij

doorstuurt, vanuit de benadering van de cliënt met het oog op controle en/of toezicht en de

daarmee samenhangende rapportage aan de opdrachtgever.392 Hij wordt op deze manier in elk

geval ontheven van zijn beroepsgeheim naar de opdrachtgever toe, voor die gegevens die hij ter

beschikking stelt.

Indien de minderjarige en zijn ouders hem toelating geven de gegevens van het dossier door te

geven, kan hij, vanuit zijn eigen visie op “het belang van het kind”, data van het dossier

doorgeven.

173. De toelichting gaat echter nog verder in haar redenering, en stelt : “De overdracht hoeft

echter niet plaats te vinden zonder dat de betrokkenen in kennis worden gesteld van de

informatie die het voorwerp uitmaakt van de overdracht. Er kan worden voorzien in een gesprek

tussen de betrokkenen en personeelsleden van de gemandateerde voorziening en consulenten

389

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 77. 390

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 77. 391

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 77. 392

J. PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005, 68.

92

van de sociale diensten van de jeugdrechtbanken waarin de uitgebreidheid van de

gegevensoverdracht en de gegevens zelf die zullen worden overgemaakt, worden besproken,

toegelicht en verantwoord. Indien één van de partijen echter bepaalde gegevens wil uitsluiten

van overdracht, kan dit mogelijk worden gemaakt. Op deze wijze wordt de kans op instemming

gemaximaliseerd. Het weglaten van bepaalde gegevens mag er echter nooit toe leiden dat de

over te dragen informatie een vertekend beeld geeft van de betrokkenen of de

probleemsituatie.”393

De parlementaire voorbereiding stelt dat er kan voorzien worden in een gesprek tussen

betrokkenen, personeelsleden van de gemandateerde voorzieningen en consulenten van de

sociale dienst waarbij de uitgebreidheid van de gegevensoverdracht en de gegevens zelf die

zullen worden overgemaakt worden besproken. Dit is op zijn minst opmerkelijk, gezien op dit

ogenblik de sociale dienst reeds inzage krijgt in de gegevens (of minstens in de aard van de

gegevens) en mede in discussie kan gaan of deze gegevens meegedeeld worden of niet. Dit

benadrukt het beroepsgeheim van de sociale dienst die hier duidelijk een dubbel mandaat

uitoefent en zowel de rol van rapporteur als van adviseur vervult. 394

174. Het venijn zit echter in de staart. Alle goede bedoelingen ten spijt stelt de wetgever dat

“niets mag weggelaten worden wat een vertekend beeld zou kunnen geven.”395

Indien men een totaal beeld wenst te schetsen van een situatie, dan draagt in principe elk detail

bij tot een complete inschatting van de situatie. Een “hineininterpreterung” leidt steeds tot het

grote gelijk. Nadien beschouwd kan het kleinste detail aanleiding gegeven hebben tot

catastrofale gevolgen, en kon het niet weggelaten worden uit het dossier. Op het moment van

de gegevenstransfers vermoedde echter niemand dat dit detail aanleiding kon geven tot deze

gevolgen. De hulpverlener kan onder deze omstandigheden maar best geen risico’s nemen en

het volledige dossier ter beschikking stellen, zodat nooit kan teruggegrepen worden naar zijn

verantwoordelijkheid in een bepaald dossier. Hiermee laat hij deels zijn hulpverlenerpositie los

en wordt justitiemedewerker.

Hiermee legt de wetgever de verantwoordelijkheid bij de “politie-hulpverlener”, die misschien

met iets minder enthousiasme het transfereren van gegevens aan zijn minderjarige cliënt zal

promoten.

393

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 77. 394


Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 77.

93

VII. Art 76 IJH: Verwerking zonder toestemming

175. Verwerking van persoonsgegevens zonder dat de betrokkene hierover geïnformeerd wordt.

“…… In het kader van de opdracht, vermeld in het eerste lid, en in het belang van de

minderjarige kunnen het ondersteuningscentrum en de vertrouwenscentra kindermishandeling

de persoonsgegevens verwerken zonder dat de betrokken minderjarige, zijn ouders of, in

voorkomend geval, zijn opvoedingsverantwoordelijken daarvan onmiddellijk op de hoogte

worden gebracht.

De gegevensverwerking en -uitwisseling, vermeld in het eerste en tweede lid :

1° is noodzakelijk om een verontrustende situatie te onderzoeken;

2° is beperkt tot die gegevens die moeten verwerkt of uitgewisseld worden om een

verontrustende situatie te onderzoeken;

3° wordt zo snel mogelijk meegedeeld aan de betrokken minderjarige, zijn ouders en, in

voorkomend geval zijn opvoedingsverantwoordelijken, uiterlijk binnen een termijn van dertig

werkdagen vanaf het moment dat de gegevens worden verkregen, tenzij dat strijdig is met het

belang van de betrokken minderjarige.

Iedereen die op grond van een wettelijk voorschrift of op grond van zijn ambt of beroep tot

geheimhouding is verplicht, kan in de volgende gevallen aan een gemandateerde voorziening

inlichtingen verstrekken zonder instemming van de betrokkene, als dat noodzakelijk kan worden

geacht om een verontrustende situatie te onderzoeken :

1° in geval van een verontrustende situatie met een vermoeden van maatschappelijke noodzaak

tot jeugdhulpverlening;

2° in het kader van een onderzoek door het ondersteuningscentrum en de vertrouwenscentra

kindermishandeling als vermeld in artikel 34, 41 en 42, § 1, tweede lid, 1° en 3°.”

Dit artikel kwam tot stand om iedereen die op grond van een wettelijk voorschrift of op grond

van zijn ambt of beroep tot geheimhouding is verplicht de mogelijkheid te geven een

verontrustende situatie aan te melden en de gemandateerde instellingen de mogelijkheid te

geven de data te onderzoeken. 396 Uiteraard dient de minderjarige of zijn wettelijke

vertegenwoordiger zo snel mogelijk op de hoogte gebracht te worden.

396

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 159.

94

176. Ook hier bepaalt de wetgever dat de informatie die doorgegeven kan worden strikt beperkt

wordt, tot die gegevens die toelaten de verontrustende situatie te beoordelen. Dit vormt de

basis voor het deels doorbreken van het beroepsgeheim.

De wetgever is ervan overtuigd binnen dit kader voor eens en voor altijd afgerekend te hebben

met de problematiek van het beroepsgeheim en stelt dan ook in de voorbereidingen:

“Het onderzoek van verontrustende situaties met een vermoeden van kindermishandeling

veronderstelt dat de VK’s alle noodzakelijke informatie verzamelen voor een gedegen risico-

inschatting, zonder dat de toestemming van de cliënt nodig is. Tot nog toe ontbrak de juridische

basis daarvoor.

Dit is een positieve evolutie die de rechtszekerheid van de medewerkers verhoogt. Het is een

uitzondering op de privacywetgeving die beperkt moet zijn in tijd en gelijktijdig moet de

gegevensverstrekker beschermd zijn voor het verstrekken van gegevens die binnen het

beroepsgeheim vallen. Het is een spreekrecht, geen plicht”.397

Met deze stelling wordt nogmaals het beroepsgeheim, uitgebreid tot de algemene

gegevensgaring en het doorgeven ervan in een context van beroepsgeheim gezet. Dit benadrukt

opnieuw de stelling dat de wetgever wel degelijk rekening houdt dat geen informatie kan

doorgegeven worden, tenzij er specifieke kaders voor gecreëerd worden. Opmerkelijk is dan wel

hoe weinig dergelijke openingen gemaakt worden, en hoe strikt men het beroepsgeheim dient

toe te passen.

VIII. Besluit

177. Met het nieuwe decreet IJH heeft de wetgever een aantal problemen proberen op te lossen

om toch enige klaarheid te brengen in het wettelijke kader van gegevens die kunnen gedeeld

worden onder bepaalde voorwaarden.

Hierdoor wordt één en ander uitgeklaard, maar tevens worden nieuwe problemen gecreëerd.

Nieuwe paradoxen slopen in het wetgevende werk, en voer voor specialisten in de rechtsleer en

de rechtspraak werd in voldoende mate aangeleverd.

397

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/2, 42.

95

AFDELING 2: Overig beroepskader in de Integrale Jeugdhulp

178. Belangrijke bepalingen vinden we eveneens terug in de diverse decreten die deel uitmaken

van de integrale jeugdhulp. Deze zullen steeds dienen ter aanvulling van het decreet Integrale

Jeugdhulp.

I. Centra voor Leerlingenbegeleiding

179. Het CLB- decreet398 en het besluit betreffende het multidisciplinair dossier399 moet samen

gelezen worden met de IJH om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de toepassing van

het beroepsgeheim in deze sector. Belangrijke bepalingen zijn:

Artikel 10 CLB-decreet handelt over het multidisciplinair dossier en bepaalt dat het centrum voor

elke leerling voor wie een begeleiding start een multidisciplinair dossier aanlegt.

Daarnaast bepaalt artikel 10 dat de nadere regels uitgevoerd dienen te worden door de Vlaamse

regering maar dat hierbij rekening dient gehouden te worden met de geldende regels inzake het

beroepsgeheim, de deontologie en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.400 De

nadere regels inzake het multidisciplinair dossier werden vastgelegd in het besluit betreffende

het multidisciplinair dossier.

Artikel 11 CLB – decreet handelt over de multidisciplinaire werking en bepaalt: “Gezien de

multidisciplinaire werking van het centrum, behoort het tot de verantwoordelijkheid van ieder

personeelslid om de andere disciplines bij de werking te betrekken. Zonder de multidisciplinaire

werking in het gedrang te brengen moeten alle personeelsleden het beroepsgeheim

respecteren.” 401

Hier wordt de volledige sector onderworpen aan een beroepsgeheim en bepaalt de wetgever

impliciet dat een gezamenlijk beroepsgeheim mogelijk moet zijn, gezien de multidisciplinaire

werking van het centrum niet in gevaar mag komen.

Artikel 36 Clb-decreet handelt over het doorgeven van informatie tussen de school en het CLB

en bepaalt: “Het centrum heeft recht op de relevante informatie die over de leerlingen in de

school aanwezig is en de school heeft recht op de relevante informatie over de leerlingen in

begeleiding. Ze houden allebei bij het doorgeven en het gebruik van deze informatie rekening

398

Decreet betreffende de centra voor leerlingbegeleiding, BS 10 april 1999. 399

Besluit van de Vlaamse regering van 8 juni 2001 betreffende het M.D.D. in de centra voor leerlingenbegeleiding. 400

Artikel 10 CLB- decreet. 401

Artikel 11 CLB- decreet.

96

met de geldende regels inzake het beroepsgeheim, de deontologie en de bescherming van de

persoonlijke levenssfeer.”402

180. Belangrijk hierbij is op te merken dat de CLB-medewerker en de school niet beide over een

beroepsgeheim beschikken. De school heeft enkel een discretieplicht waardoor het gedeeld of

gezamenlijk beroepsgeheim niet toegepast kan worden bij informatie uitwisseling met

leerkrachten. Doch in artikel 36 wordt bepaalt dat er een recht is op relevante informatie over de

leerlingen in begeleiding, dit is ook onontbeerlijk voor een optimale leerlingenbegeleiding te

kunnen doorvoeren. 403De wetgever heeft hier geopteerd een specifieke bepaling in de wet in te

schrijven die een beperkte informatie uitwisseling mogelijk maakt. Dit zal, ons inzien, echter zéér

restrictief dienen geïnterpreteerd te worden gezien de wetgever nog eens uitdrukkelijk bepaalt

dat het beroepsgeheim gerespecteerd dient te worden. Ook de memorie van toelichting bij dit

decreet bepaalt dat er over gewaakt moet worden dat er geen deontologische schendingen

plaatsvinden. Verder wordt daar niet op ingegaan in deze parlementaire voorbereidingen.404

181. Artikel 9 van het Besluit betreffende het multidisciplinair dossier bepaalt in extenso welke

gegevens uit het multidisciplinair dossier overgeheveld mogen worden naar de school. Hierbij

staat het belang van de leerling voorop en kunnen gegevens enkel in zijn belang doorgegeven

worden, daarenboven gaat het enkel over gegevens die nodig zijn om hun taak naar behoren te

kunnen uitoefenen. 405

182. Artikel 5 van het Besluit betreffende het multidisciplinair dossier bepaalt dat elke CLB-

medewerker, voor zover hij betrokken is bij de begeleiding van een bepaalde leerling, toegang

heeft tot alle gegevens. 406

II. Geestelijke gezondheidszorg

183. Artikel 9, 8° Decreet Geestelijke gezondheidszorg bepaalt:

“.. ontwikkelt het centrum voor geestelijke gezondheidszorg een deontologische code en

respecteren de medewerkers van het centrum voor geestelijke gezondheidszorg het

beroepsgeheim..”407

402

Artikel 36 CLB-decreet. 403

CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008, 12. 404

M.v.T., Parl. St. 1160/1 1998-99, 15. 405

Artikel 9 Besluit multidisciplinair dossier. 406

Artikel 5 Besluit multidisciplinair dossier.

97

Ook hier is opnieuw sprake van een verruiming van het beroepsgeheim. Elke medewerker van

het centrum voor geestelijke gezondheidszorg wordt onderworpen aan het beroepsgeheim.

Hiermee wordt impliciet ook het administratief personeel van het centrum gevat. Verder

bepalen de parlementaire voorbereidingen van dit decreet geen specifieke zaken inzake

beroepsgeheim.

III. Verzelfstandigd agentschap voor personen met een handicap

184. In het decreet tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap met

rechtspersoonlijkheid “Vlaams Agenstschap voor personen met een handicap” en in het

uitvoeringsbesluit wordt geen specifieke aandacht besteed aan het beroepsgeheim.408

IV. Pleegzorg

185. Het besluit houdende de organisatie van pleegzorg bepaalt dat er rekening dient gehouden

te worden met de regels inzake privacy en beroepsgeheim. 409

186. Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de programmatie, de erkkeningsvoorwaarden

en de subsidieregeling voor woonzorgvoorzieningen en verenigingen van gebruikers en

mantelzorgers bepaalt “Als dat noodzakelijk is voor de hulp- en dienstverlening aan een

gebruiker deelt de voorziening of de vereniging persoonsgegevens betreffende die gebruiker mee

aan een andere hulpverlener op voorwaarde dat de gebruiker daarmee geïnformeerd en

uitdrukkelijk heeft ingestemd en als de hulpverlener aan de geheimhoudingsplicht onderworpen

is. Voor de mededeling van persoonsgegevens betreffende de gezondheid is bovendien de

schriftelijke instemming van de betrokken gebruiker vereist.”410

407

Artikel 9,8° Decreet GGZ. 408

Decreet tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid “Vlaams Agentschap voor personen met een handicap”, BS 11 juni 2004. 409

Artikel 24 en 26 van Besluit betreffende de organisatie van de pleegzorg van 8 november 2013 , BS 14 januari 2014. 410

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de programmatie, de erkenningsvoorwaarden en de subsidieregeling voor woonzorgvoorzieningen en verenigingen van gebruikers en mantelzorgers van 24 juli 2009, BS 17 december 2007.

98

V. Kind en Gezin

187. In het decreet tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap met

rechtspersoonlijkheid “kind en Gezin” en in het uitvoeringsbesluit wordt geen specifieke

aandacht besteed aan het beroepsgeheim.411

VI. Bijzondere Jeugdbijstand412

188. Het decreet Bijzondere Jeugdbijstand413 wordt tot op het bot uitgedund, en er blijven nog

enkele artikelen over. Zo is het artikel 7 van het decreet Bijzondere jeugdbijstand, inzake

beroepsgeheim, overeind gebleven: “ Elke overtreding van dit artikel wordt gestraft met

gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met een geldboete van honderd euro tot

vijfhonderd euro.”414

Artikel 5 van het decreet bijzondere jeugdbijstand stelt dat iedereen recht heeft op inzage in zijn

eigen gegevens, naast een aantal uitdrukkelijk geformuleerde uitzonderingen.

189. Verder richt dit decreet gemeenschapsinstellingen en private instellingen op die worden

belast met het uitvoeren van bepaalde opdrachten. 415:

“ De gemeenschapsinstellingen krijgen tot specifieke taak:

1° het uitvoeren van opdrachten, als vermeld in [1 artikel 48, § 1, eerste lid, 8°, 9°, 11° en 12°, van

het decreet van 12 juli 2013 betreffende de integrale jeugdhulp]1;

2° het uitvoeren van opdrachten inzake opvang, oriëntatie, observatie en residentiële

begeleiding, bepaald in een wet betreffende de opgave van maatregelen ten aanzien van

minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd.”416

190. Belangrijke bepalingen inzake bijzondere jeugdbijstand zijn terug te vinden in het besluit

van de Vlaamse regering inzake de erkenningvoorwaarden en de subsidienormen voor de

voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand.417 Hier wordt als voorwaarde gesteld dat er zes

maandelijks een evolutieverslag dient gegeven te worden. Er wordt niet bepaald wat er onder

een evolutieverslag verstaan dient te worden.

411

Decreet tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid “Kind en Gezin”, BS 7 juni 2004. 412

Belangrijk is hier nogmaals te herhalen dat de bijzondere jeugdbijstand grondig hertekend is. 413

Decreet van 7 maart 2008 inzake bijzondere jeugdbijstand, BS 15 april 2008. 414

Artikel 7 Decreet Bijzondere jeugdbijstand. 415

Artikel 47 en 48 Bijzondere Jeugdbijstand. 416

Artikel 47 Decreet Bijzondere Jeugdbijstand. 417

Besluit van de Vlaamse regering inzake de erkenningvoorwaarden en de subsidienormen voor de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, BS 10 december 1994.

99

"..11° met uitzondering van de onthaal-, oriëntatie- en observatiecentra maken de erkende

voorzieningen om de 6 maanden een evolutieverslag op, welke naar de gebruiker, en in

voorkomend geval, naar de gemandateerde voorziening of naar de jeugdrechtbank en de sociale

dienst wordt verstuurd..”418

191. De verplichting van het opstellen van een evolutieverslag geldt niet voor de diensten

crisishulp aan huis en voor de diensten herstelgerichte en constructieve afhandeling. 419

Opmerkelijk is dat de diensten herstelgerichte en constructieve afhandeling een uitgebreidere

rapportageverplichting krijgen die bepaald wordt in artikel 19quinquies van het besluit. Deze

rapportageverplichting bestaat voor de diensten voor herstelgerichte en constructieve

afhandeling uit een verslag over de uitvoering van de gemeenschapsdienst, waarbij ze dit verslag

moeten overhandigen aan de jeugdrechtbank en de sociale dienst. Belangrijk is ook dat dit

verslag besproken wordt met de personen die het ouderlijk gezag uitoefenen en dat deze in de

mogelijkheid gesteld worden hun bedenkingen te formuleren, die naderhand integraal in het

verslag worden gevoegd.420

Vervolgens wordt een dossier aangemaakt die inlichtingen van administratieve aard, gegevens

over de toestand van de minderjarige en het gezin waartoe hij behoort (evenals hun mening

daarover), het rapport met enkele basisgegvens421 en het verslag over de uitvoering van de

gemeenschapsdienst bevat.

192. Verder wordt ook bepaald dat een dossier dient aangelegd te worden wanneer

hulpverlening geschiedt en welke elementen dit dossier moeten bevatten. Dit zijn alle nuttige

gegevens voor de hulp- en dienstverlening die minstens422:

- Inlichtingen van administratieve aard waaronder een kopie van het

hulpverleningsprogramma

- De gegevens over de toestand van de minderjarige en het gezin waartoe hij of zij

behoort en hun mening hierover

- Het handelingsplan (en elke bijsturing ervan)

- Het evolutieverslag 423

418

Artikel 11,11° Besluit van de Vlaamse regering inzake de erkenningsvoorwaarden en de subsidienormen voor de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand. BS 10 december 1994. 419

Artikel 19bis en Artikel 19Septies erkenningsbesluit bijzondere jeugdbijstand. 420

Artikel 19, 2° quinquies erkenningsbesluit bijzondere jeugdbijstand. 421

Indentiteit van de minderjarige, aantal uren gemeenschapsdienst, afspraken rond uitvoering gemeenschapsdienst. ( Artikel 19,1° quinquies erkenningsbesluit bijzondere jeugdbijstand.) 422

Artikel 11,14° erkenningsbesluit bijzondere jeugdbijstand. 423

Artikel 11,14° erkenningsbesluit bijzondere jeugdbijstand.

100

Hier kan opgemerkt worden dat dit dossier ‘alle nuttige gegevens voor de hulp en

dienstverlening’ bevat, waar de wetgever stelt dat er een minimum aantal gegevens dienen in te

zitten. De vraag kan gesteld worden wat er verstaan dient te worden onder ‘alle nuttige

gegevens’. Heeft de wetgever hier geopteerd om een brede invulling mogelijk te maken en

daarbij integraal alle gegevens in het dossier toe te laten ? Of had hij hier de bedoeling een

richting te geven, maar het niet onmogelijk te maken essentiële zaken in het dossier te

vermelden ? Opnieuw zal deze bepaling onderhevig zijn aan interpretatie.

193. Opgemerkt dient te worden dat de sociale dienst ingeval van de bijzondere jeugdzorg, in de

praktijk, integraal alles weet. Men zal alles bespreken in overleg met de minderjarige, de

hulpverlener en een consulent van de sociale dienst en hierover een verslag opmaken die in het

dossier terechtkomt.

194. Als laatste bepaling kan opgemerkt worden dat nogmaals het belang van het

beroepsgeheim benadrukt wordt waarin men stelt dat de voorziening instaat voor een

verantwoorde informatieoverdracht met respect voor de regels inzake privacy en

beroepsgeheim.424

VII. Besluit

195. De meeste instellingen bevatten bepalingen in hun sectorale decreten inzake

beroepsgeheim. Dit zal steeds samen gelezen dienen te worden met het decreet IJH om een

volledig beeld te krijgen van het beroepsgeheim binnen deze sectoren. Meestal zal het een

herhaling zijn van de algemene regel waar gesteld wordt dat het beroepsgeheim geldt. De

instellingen die onder de bijzondere jeugdbijstand ressorteren dienen bovendien een

evolutieverslag op te maken om de zes maand en een dossier aan te leggen die een reeks

gegevens bevat.

BESLUIT

196. Binnen de nieuwe realiteit van het decreet IJH, is het deels ontwaken in een nieuwe wereld

voor wat het beroepsgeheim betreft. De wetgever heft in zijn artikel 139 van het

uitvoeringsbesluit bijzondere jeugdbijstand een reeks besluiten op, waarmee duidelijk een einde

komt aan heel wat bepalingen binnen de jeugdhulp.

424

Artikel 11,20° erkenningsbesluit bijzondere jeugdbijstand.

http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/loi_a1.pl?imgcn.x=35&imgcn.y=14&DETAIL=2008102465%2FN&caller=arrexec&row_id=1&numero=18&rech=19&cn=2008102465&table_name=WET&nm=2009035022&la=N&chercher=t&language=nl&choix1=EN&choix2=EN&text1=decreet+bijzondere+jeugdbijstand+&cn_arrexec=2008030738&dt_arrexec=DECREET+VLAAMSE+RAAD&fromtab=wet_all&nl=n&btnnext.x=76&btnnext.y=8&sql=arrexec+contains+%272008030738%27+and+la+%3D+%27N%27&tri=dd+AS+RANK+&trier=afkondiging&btnprev.x=73%26%2365533%3B78&btnprev.y=15%26%2365533%3B18#Art.140

101

Hierdoor wordt de belangrijkheid en de vernieuwing van het nieuwe decreet IJH duidelijk in de

verf gezet, en betekent het een copernicaanse omwenteling op vele vlakken. Zo worden

volgende besluiten opgeheven: “ 1° het Besluit van de Vlaamse Regering van 20 juli 1988

houdende oprichting en werkwijze van de bemiddelingscommissies voor bijzondere jeugdbijstand

en van het administratief secretariaat; 2° het Besluit van de Vlaamse Regering van 17 juli 1991

houdende de organisatie en werkwijze van de sociale diensten van de jeugdrechtbanken bij de

Vlaamse Gemeenschap; 3° het Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998

betreffende de organisatie en de werking van de comités voor bijzondere jeugdzorg; 4° het

Besluit van de Vlaamse Regering van 13 december 2002 houdende financiële bepalingen inzake

uitgaven voor werkingskosten van de comités voor bijzondere jeugdzorg, de

bemiddelingscommissies voor bijzondere jeugdbijstand, de sociale diensten van de Vlaamse

Gemeenschap bij de jeugdrechtbanken en de regionale diensten van de afdeling Bijzondere

Jeugdbijstand en inzake uitgaven voor de preventiewerking van de comités voor bijzondere

jeugdzorg en de regionale preventiewerking van de afdeling Bijzondere Jeugdbijstand; 5° het

Besluit van de Vlaamse Regering van 7 mei 2004 tot oprichting van het intern verzelfstandigd

agentschap Jongerenwelzijn. 6° het Besluit van de Vlaamse Regering van 19 juli 2007 tot

vaststelling van de capaciteit van de gemeenschapsinstellingen voor bijzondere jeugdbijstand.”425

197. Dankzij een nieuwe centralisatie van het versnipperde jeugdhulpverleningslandschap over

de jaren heen, wordt één en ander duidelijk geconcentreerd rond dit nieuwe decreet. Vooral

inzake gegevensverspreiding tussen en naar de verschillende actoren en de bepaling over de

aard van de gegevens wordt een flinke stap vooruit gezet. Toch zou de wetgever de wetgever

niet zijn, mocht hij alles op een éénduidige manier bepaald hebben. Weer worden poortjes open

gelaten , tegenstrijdigheden ingebouwd en roept de wet als dusdanig heel wat vragen op.

198. In een volgend hoofdstuk zullen we aan de hand van de huidige wetgeving proberen te

bepalen welke gegevens tot het beroepsgeheim van de verschillende actoren behoren en welke

niet. Wat kan gevraagd worden, verwacht worden en wat behoort absoluut niet tot de

“deelbare” gegevens.

425

Artikel 139 Besluit van de Vlaamse Regering tot uitvoering van het decreet van 7 maart 2008 inzake bijzondere jeugdbijstand en kaderdecreet bestuurlijk beleid van 18 juli 2003, BS 2 maart 2009.

102

DEEL 4 :BEROEPSGEHEIM VAN DE VERSCHILLENDE PROFESSIONELE

ACTOREN BINNEN DE JEUGDHULP

INLEIDING

199. Om de jeugdhulpverlening in haar totaliteit optimaal te laten functioneren dienen de

verschillende actoren vlot op elkaar in te spelen. De wetgever creëerde een kader waarop zowel

de vrijwillige als de gerechtelijke hulpverlening moet terugvallen. Daarenboven werd

gestipuleerd dat er maximaal diende gekozen te worden voor de gezinsbenadering. Hierdoor

dient justitie vaak ingelicht te worden over personen die zich in de hulpverlening bevinden. Dit

schept mogelijke problemen betreffende het beroepsgeheim. Teneinde het spanningsveld

tussen justitie en hulpverlening dieper te analyseren is het belangrijk de verschillende actoren

die de jeugdrechter of het openbaar ministerie kunnen activeren met een link naar de

hulpverlening te bespreken. Volgende tabel geeft de verhoudingen weer tussen de verschillende

actoren vanuit de minderjarige die hulp wenst of nodig heeft.426

426

X., Opleidingsdag vlaamse overheid Decreet IJH,

www4wvg.vlaanderen.be/.../20131126_2daagse_najaar_dag2_def.pdf .

103

Verklaring afkortingen:

MDT: Multi disciplinair team

IRPC: intersectorale regionale prioriteitencommissie

OCJ: ondersteuningscentrum jeugdzorg

VK: vertrouwenscentrum kindermishandeling

SDJ: sociale dienst jeugdrechtbank

CAP: centraal informatie- en aanmeldpunt jeugdbijstand

In bovenstaande tabel onderscheiden we duidelijk in de rode gekleurde427 zone de gerechtelijke

diensten. Elke inleiding bij verontrustende situaties of als misdrijf omschreven feiten dient te

verlopen via het parket. De gemandateerde voorzieningen vormen de draaischijf voor de

vrijwillige hulpverlening. De jeugdhulpregie is zowel dienstig voor de vrijwillige als de

gerechtelijke hulpverlening.

AFDELING 1: Het Openbaar Ministerie

I. Situering

200. TOEGANG - In het kader van het beroepsgeheim, vormt het openbaar ministerie de

toegangspoort naar justitie. Ook de hulpverlener kan hetzij rechtstreeks428, hetzij via de

gemandateerde instellingen een verontrustende situatie melden aan het openbaar ministerie.

201. GEMANDATEERDE INSTELLING - Onder normale omstandigheden meldt de hulpverlener, na

overleg met zijn team, zich aan bij de gemandateerde instelling om een verontrustende situatie

te melden. Op het ogenblik van de aanvaarding van het dossier kan de gemandateerde

voorziening beslissen het openbaar ministerie in te schakelen.429 De gegevens die kunnen

doorgegeven worden bij de aanmelding bij het openbaar ministerie zijn wettelijk vastgelegd in

artikel 40 IJH. Hier wordt het beroepsgeheim wettelijk geregeld.

427

Eigen inkleuring op tabel van: X., Opleidingsdag vlaamse overheid Decreet IJH, www4wvg.vlaanderen.be ... 20131126_2daagse_najaar_dag2_def.pdf . 428

Art 32 IJH bepaalt uitdrukkelijk dat de toepassing van artikel 458bis Sw. behouden blijft. 429

Artikel 40 IJH.

104

202. HULPVERLENER RECHTSTREEKS - Als de hulpverlener zich rechtstreeks tot het parket

wendt, doet hij dit op basis van artikel 458bis Sw (spreekrecht).430 Toch komt hij hier in een,

voor hem moeilijke situatie. Hij moet namelijk een verontrustende situatie melden, die hij in het

kader van zijn beroep heeft vastgesteld. Dit zal de vertrouwensband met zijn cliënt sowieso op

de proef stellen. De hulpverlener zal de informatie die hij doorgeeft aan het openbaar

ministerie dienen te filteren, en hen enkel op de hoogte brengen van de strikt noodzakelijke

gegevens, waaronder de identiteit van het slachtoffer en een korte omschrijving van het

probleem, gezien hij gebonden blijft aan zijn beroepsgeheim.

Gezien het decreet in de memorie van toelichting bij artikel 7 IJH431 gesteld heeft dat alle

uitzonderingen op het beroepsgeheim, zoals gecreëerd door rechtsleer en rechtspraak, van

toepassing blijven, kunnen we hier stellen dat de hulpverlener ook op grond van alle andere

uitzonderingen, zoals besproken in deel 2432, zijn beroepsgeheim zou kunnen doorbreken en

rechtstreeks naar het openbaar ministerie kan gaan indien dit van toepassing is. Uiteraard zal

niet elke uitzondering op het beroepsgeheim een aangifte bij het openbaar ministerie vereisen,

maar de mogelijkheid blijft ons inziens behouden. Belangrijk is ook op te merken dat

hulpverleners die buiten het toepassingsgebied van de integrale jeugdhulp vallen ook op de

algemene uitzonderingen kunnen terug vallen.

In de rechtstreekse benadering van het parket, gaat de hulpverlener aan de functie van de

gemandateerde instellingen voorbij. Hierbij ontneemt hij de mogelijkheid aan de minderjarige

en de ouders of opvoedingsverantwoordelijken, om voorafgaand aan een eventuele

doorverwijzing een tegensprekelijk debat te voeren wat de mogelijkheid biedt om gehoord en

geïnformeerd te worden. De betrokkene krijgen ook het recht om hun standpunt te formuleren

omtrent de verontrustende situatie in het aanmeldingsdossier bij het parket. Dit gebeurt

conform artikel 40 IJH.433

II. Beroepsgeheim, een boemerang.

203. VERTROUWELIJKE INFORMATIE - De wetgever is duidelijk wat het beroepsgeheim betreft,

en zeker voor wat betreft de vertrouwelijke informatie die zou kunnen doorgespeeld worden

naar justitie. Zo bepaalt hij strikt welke informatie dient gegeven te worden aan de

jeugdmagistraat bij het parket.434

430

Artikel 32 IJH. 431

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 17. 432

Zie randnummer 29 – 133. 433

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 47. 434

Artikel 40 IJH.

105

Deze strikt omlijnde gegevens garanderen de vertrouwelijkheid van alle andere gegevens die

mogelijkerwijs in het dossier van het ondersteuningscentrum terechtkwamen.

Het gaat heel concreet om volgende gegevens die moeten meegedeeld worden conform art. 40

IJH

1. Een beschrijving van de verontrustende situatie vanuit het belang van de

minderjarige.

2. Het standpunt van de minderjarige en de betrokken personen uit zijn leefomgeving.

Deze garantie kan niet geboden worden bij een rechtstreeks aangifte door de jeugdhulpverlener,

die daarmee zijn eigen verantwoordelijkheid opneemt.

204. BEPAALDE GEGEVENS - Het universeel verbod om gegevens door te spelen van de vrijwillige

hulpverlening naar het justitiële luik435, wordt in artikel 40 IJH doorbroken. Hier stelt men vast

welke gegevens kunnen getransfereerd worden naar het Openbaar Ministerie, dienend voor het

verdere opstarten van de gerechtelijke procedure. De memorie van toelichting stelt dan ook dat

dit artikel samen gelezen dient te worden met het artikel 75 IJH, dat het principieel verbod van

informatieoverdracht tussen de gemandateerde voorzieningen en de magistraten definieert.436

Artikel 72 van het uitvoeringsbesluit IJH bepaalt welke gegevens nog vermeld worden, naast de

gegevens bepaald in artikel 40 IJH, in het kader van een doorverwijzing naar het openbaar

ministerie. Het gaat om de identificatiegegevens van de minderjarige, zijn ouders of

opvoedingsverantwoordelijken en de betrokken personen uit zijn leefomgeving. Deze

identificatiegegevens bevatten het rijksregisternummer van de minderjarige en gegevens met

betrekking tot de jeugdhulpverlening die in het verleden werd verleend aan de betrokken

personen.437 De privacycommissie heeft zich hier over uitgesproken:

205. PRIVACYCOMMISSIE - De commissie stelt in haar advies betreffende het ontwerp van het

besluit van de Vlaamse regering:

“De uitvoering geschiedt door artikel 56 van het ontwerpbesluit.(art.72 in het definitieve

besluit438) Het bepaalt dat naast de minimale gegevens vermeld in artikel 40 van het decreet ook

de identificatiegegevens van de betrokken personen, waaronder het identificatienummer van het

Rijksregister, aan het Openbaar Ministerie worden bezorgd evenals informatie m.b.t. de

jeugdhulpverlening die reeds in het verleden aan de betrokkene werd verstrekt.

435

Zoals expliciet bepaald in artikel 75 IJH. 436

M.v.T., Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 122. 437

Artikel 72, derde lid Uitvoeringsbesluit IJH. 438

Eigen aanvulling.

106

De Commissie stelt m.b.t. dit identificatienummer vast dat:

1. het Agentschap Jongerenwelzijn (verantwoordelijk voor alle verwerkingen verricht

door de Ondersteuningscentra Jeugdzorg) en Kind en Gezin (verantwoordelijke voor

de

gegevensverwerkingen verricht door de vertrouwenscentra kindermishandeling) bij

beraadslaging RR nr. 57/2013 gemachtigd werden dit nummer te gebruiken bij hun

werkzaamheden in de context van de integrale jeugdhulp;

2. het Openbaar Ministerie krachtens koninklijk besluit van 30/09/19857 gemachtigd is

om het identificatienummer van het Rijksregister te gebruiken bij de vervulling van

zijn taken.

Bijgevolg geeft dit geen aanleiding tot bijzondere opmerkingen.

De Commissie is van oordeel dat het meedelen van informatie m.b.t. in het verleden aan de

betrokkene verleende jeugdhulp het Openbaar Ministerie toelaat een zo volledig mogelijk beeld

van

de situatie te vormen met het oog op het voorstellen/nemen van gepaste actie. Zo wordt onder

meer vermeden dat wordt geopteerd voor een vorm van hulpverlening die in het verleden geen

resultaat opleverde. Deze mededeling, die uiteindelijk geschiedt met het oog op hetzelfde

doeleinde,

kan als een verenigbare verdere verwerking worden gekwalificeerd (artikel 4, § 1, 2°, WVP).

50. In fine van dit artikel wordt bepaald dat de minister nadere regels kan bepalen m.b.t. de

inhoud van de doorverwijzing. In de mate dat het de bedoeling is om nog andere gegevens in de

doorverwijzing op te nemen, worden ze best opgenomen in dit artikel met het oog op de toetsing

van de proportionaliteit en maximale transparantie (alle informatie m.b.t. een gegevensstroom

op 1 plaats)”439

206. MINIMALE GEGEVENS - Ook de commissie herhaalt dat de gegevens die dienen

doorgegeven te worden echt de minimale gegevens zijn. Hiermee impliceert ze dat het enkel

om ‘vermeldingen’ kan gaan, zonder uitgebreide rapportering. Men dient zich te beperken in de

gegevens die meegedeeld worden aan het parket tot die gegevens die strikt noodzakelijk zijn om

het openbaar ministerie toe te laten een eventueel onderzoek op te starten.

Het feit dat het identificatienummer van het Rijksregister besproken wordt als element ter

discussie wijst op de belangrijkheid van de vertrouwelijkheid. Aan de hand van dit nummer

wordt de minderjarige wel degelijk op een unieke manier geïdentificeerd.

439

Advies nr 07/2014, 10. Met eigen onderlijningen.

107

Gezien het Openbaar Ministerie toegang heeft tot de databank van het rijksregister, krijgt ze

automatisch inzage in het rijksregister dat reeds heel wat informatie herbergt.440

207. VERLEENDE JEUGDHULP - Wat betreft de informatie die meegedeeld wordt over de in het

verleden verleende jeugdhulp, haalt de commissie aan dat men lessen dient te trekken over het

verleden. Dit is op zijn minst een merkwaardige stelling. Een vorige hulpverlening hoeft niet

noodzakelijkerwijze op een “mislukking” van deze hulpverlening te wijzen. Even goed kan een

programma afgelopen zijn, of niet langer toepasbaar zijn. Merkwaardig dat de commissie ervan

uitgaat dat een inzage in het verleden van de hulpverlening automatisch een inzage vormt in de

eventuele mislukkingen op het gebied van hulpverlening. Temeer daar de behaalde resultaten

over het verleende hulpverleningsprogramma op geen enkele wijze mogen doorgegeven worden

aan het Openbaar Ministerie.

Men kan beroep doen op informatie die op generlei wijze gefundeerd of toegelicht wordt. Men

bezorgt geen enkele context, geen resultaten, geen opmerkingen of aanmerkingen. Men roept

echter wel in dat hier conclusies kunnen aan gekoppeld worden.

Anderzijds wordt hun redenering verzacht door een soort van ‘baat het niet, het schaadt niet’,

en uiteindelijk geschiedt deze mededeling met het oog op hetzelfde doeleinde, en bijgevolg kan

het gekwalificeerd worden als een ‘verenigbare verdere verwerking’. Een zoethoudertje dat

inderdaad laat vermoeden dat elkeen toch werkt ‘in het belang van de minderjarige.’

Vraag is op welke manier het Openbaar Ministerie kan inschatten dat de verleende

hulpprogramma’s inderdaad gefaald hebben. Naast het relaas van de ouders, de minderjarige

zelf, de leefomgeving en andere betrokken personen, waarbij dit verhaal ongetwijfeld bijzonder

gekleurd zal zijn, en uiteindelijk vanuit de eigen belevingswereld verteld wordt, moet de visie

van de professionele hulpverlener volledig buiten het beeld gehouden worden. Het is zonder

meer taboe voor het Openbaar Ministerie om de hulpverleners in kwestie te ondervragen over

het gevolgde programma, de resultaten die men hoopte te bereiken, en de uiteindelijke

resultaten die bereikt werden.

440X.,”Rijksregister van de natuurlijke personen: Onderrichtingen voor het bijhouden van de informatiegegevens”, FOD

Binnenlandse Zaken, 2013, 352p.

http://www.verkiezingen.fgov.be/fileadmin/user_upload/Registre/nl/instructies/ONDERRICHTINGEN_20131001.pdf


108

Welke hulpverlening gevolgd werd, kan even goed nagegaan worden bij de betrokken partij zelf.

Het enige verschil is dat dankzij de expliciete mededeling van het gevolgde

jeugdhulpprogramma het Openbaar Ministerie kan nagaan in welke mate de minderjarige en

zijn omgeving de feiten vertellen zoals ze zijn.

Zo zal het verleende hulpverleningsprogramma van een kind, geboren in een kansarm gezin, dat

beroep diende te doen op de vrijwillige hulpverlening voor allerlei maatregelen en op zijn

zestiende verkracht wordt door een familielid weinig te maken hebben met “een vorm van

hulpverlening die in het verleden geen resultaat opleverde”.441

208. CENTRALISATIE OVERDRAAGBARE GEGEVENS - Verder stelt de commissie dat, indien beslist

zou worden om nog andere gegevens transfereerbaar te maken naar het Openbaar Ministerie,

dit zou gebeuren in dit artikel. De commissie wenst m.a.w. dat alle transfereerbare gegevens

gecentraliseerd worden op één plaats, en niet her en der in aparte decreten, ministeriële

besluiten, ministeriële omzendbrieven. Ze meent dat dit ter bevordering is van de maximale

transparantie. Deze stelling kunnen we enkel toejuichen.

Terecht stelt de commissie dat die centralisatie, de toetsing van de proportionaliteit

optimaliseert. Op die manier kunnen alle gegevens samen beoordeeld worden, en kan

geoordeeld worden of het toevoegen van een bepaald gegeven zoveel bijbrengt in verhouding

tot het reeds beschikbare deel, dat het de moeite loont dit deel van de privacy op te heffen.

209. GEGEVENS ZONDER MEDEWETEN - Artikel 76 IJH laat toe gegevens te verzamelen, zonder

medeweten van de betrokken personen. Dit zal slechts kunnen als aan de strikte voorwaarden

van artikel 76 IJH zijn voldaan.442 Gezien eventueel een onderzoek kan volgen naar strafbare

feiten, en dit tot de exclusieve bevoegdheid hoort van het Openbaar Ministerie en de

rechterlijke macht, dient dit duidelijk onderscheiden te worden van een mogelijk

strafonderzoek. De finaliteit van de mogelijkheid tot gegevensverzameling dient zowel expliciet

als exclusief bepaald te worden, reden waarom deze gegevens, zeker indien ze afkomstig zijn

van een geheimplichtige, niet kunnen doorstromen naar de gerechtelijke instanties.443

Deze parlementaire voorbereiding geeft inzage in de kern van het probleem van de

gegevenstransfers naar het Openbaar Ministerie.

441

Advies nr 07/2014, 10. Met eigen onderlijning. 442

Artikel 76 IJH. (zie randnummer 175) 443

Advies raad van state, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 298..

109

Niet enkel de hulpverlener dient bijzonder omzichtig om te gaan met zijn beroepsgeheim, en op

die manier de vertrouwensband die hij opgebouwd heeft met zijn minderjarige cliënt niet te

schaden, maar ook het Openbaar Ministerie kan niet zomaar ongefilterd alle informatie

accepteren die hem eventueel ter ore komt.

210. TOEKOMSTIG STRAFDOSSIER - Het is bijzonder belangrijk de gegevens die door het

Openbaar Ministerie eventueel aangewend worden steeds in het kader van verdere juridische

stappen te kaderen. Zo stellen de parlementaire voorbereidingen dat er rekening dient mee

gehouden te worden dat het dossier evolueert naar een strafdossier444. In dit strafdossier zijn

compleet andere procedureregels van toepassing. Ook de manier waarop gegevens verzameld

kunnen worden zijn bijzonder strikt geregeld. Om die reden is het van fundamenteel belang dat

van bij het begin de finaliteit van de gegevenscollectie in het oog gehouden wordt. Daarom

bepaalt de wetgever zelf, welke gegevens transfereerbaar zijn, van bij het begin van een

mogelijke inleiding in het justitieel apparaat. Gegevens verkregen op basis van niet-geoorloofde

mededelingen (in het kader van het beroepsgeheim) zullen het eventuele verzet omwille van

mogelijke procedurefouten niet overleven. Dit scenario wenst men ten alle prijze te

verhinderen.

Opgemerkt dient te worden dat de hulpverlener wel beschikt over een spreekrecht wanneer hij

moet getuigen in rechte.445 Dit zal enkel voor de onderzoeksrechter of de jeugdrechter

plaatsvinden.

III. Concrete toepassing beroepsgeheim voor deze actor

211. ABSOLUUT - Voor de concrete toepassing van het beroepsgeheim van de justitiële

medewerkers en magistraten die deel uitmaken van het Openbaar Ministerie geldt een relatief

absoluut beroepsgeheim. Zij dienen op zoek te gaan naar de ware toedracht van de feiten die

hen worden voorgelegd, en kunnen geen mededelingen doen omtrent feiten en gegevens hen

meegedeeld in hun beroepskader446. Ze werken wel in teamverband, en zijn daarenboven één

en ondeelbaar. Een mogelijke overdracht van gegevens kan dus, uiteraard binnen de beperking

van de te onderzoeken gegevens. Zij kunnen alle gegevens boven water proberen te halen

dienend voor hun onderzoek, en dit in een dossier verzamelen.

444

Advies Raad van State, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 298. 445

Randnummer 80 t.e.m 82. 446

Artikel 7 IJH – Artikel 77 Jw.

110

Dit dossier is enkel toegankelijk voor de leden binnen het Openbaar Ministerie, en kadert

volledig binnen het geheim van het onderzoek.447

212. PERSMEDEDELINGEN - Daarnaast bepaalt artikel 28 quinquies §3 Sv. dat de procureur des

Konings, in het openbaar belang, aan de pers gegevens kan verstrekken….voor zover als mogelijk

wordt de identiteit van de in het dossier genoemde personen niet vrijgegeven.

213. RELATIEF - Hiermee wordt de relativiteit van het beroepsgeheim voor deze actor duidelijk

aangegeven. Zelfs de pers kan op de hoogte gesteld worden van gegevens die normaliter tot het

beroepsgeheim zouden moeten behoren. De wetgever opteert er hier duidelijk voor om, in

hoofde van de procureur des Konings, gegevens te kunnen meedelen die de procureur

belangrijk acht in het kader van het gemeenschappelijk belang, en dus in het kader van zijn

onderzoek. Uiteraard blijft het gaan om gegevens die het onderzoek aanbelangen, en geen

gegevens die niet ter zake zijn. We kunnen er dan ook vanuit gaan dat de Procureur die

gegevens kan meedelen waarvan hij meent dat ze kunnen bijdragen tot een beter inzicht in zijn

gevoerde onderzoek.

IV. Besluit

214. De overdracht van gegevens vanuit de medewerkers van de vrijwillige hulpverlening naar

het Openbaar Ministerie bij verontrustende situaties is bijzonder goed geregeld. De wetgever

waakt erover dat enkel de basisgegevens meegedeeld worden, en werkt liefst met de

gemandateerde voorzieningen in het aanmeldingsproces van de hulpverlening. Doch dient

opgemerkt te worden dat het Openbaar Ministerie ook via andere kanalen gevat kan worden.

Zoals de politie, derden…448

Deze manier van werken biedt de beste garanties voor de minderjarige. Zijn rechten worden

maximaal gevrijwaard, evenals zijn persoonlijke gegevens. De wetgever heeft erover gewaakt

dat de gegevens later, in een mogelijke strafzaak nog bruikbaar zijn, en niet verkregen werden

van een “geheimplichtige” die vertrouwelijke gegevens “gelekt” heeft.

215. Mogelijke terugkoppeling naar het parket bij het invoeren van maatregelen door het

parket, worden niet expliciet in de wet geregeld.

447

Artikel 28 quinquies Sv. 448

Artikel 458 Sw.

111

Afhankelijk van de door het parket gevraagde mededelingen zal hier het beroepsgeheim

onverkort geldig blijven voor diegene die in het beroepskader van de hulpverlening ingeschakeld

worden. Daarom vereist deze aanpak duidelijke afspraken tussen de verschillende partijen. Het

beroepsgeheim van de hulpverlener blijft gelden.

Indien het parket oordeelt dat de feiten voldoende zwaarwichtig zijn verwijst ze door naar de

jeugdrechter. Ook deze actor is een belangrijke schakel in het moderne

jeugdhulpverleningsdecreet.

Toch wordt de Procureur als meester over een onderzoek beschouwd, en krijgt hij van de

wetgever de mogelijkheid zelfs persmededelingen te doen. Dit overstijgt het idee van het

beroepsgeheim. In het belang van het onderzoek, een overweging die de Procureur autonoom

maakt, en die bij betwisting later door een magistraat beoordeeld kan worden, of hij bepaalde

gegevens meedeelt of niet.

AFDELING2: De Jeugdrechter

I. Situering

216. Door de reorganisatie van de jeugdhulpverlening, op Vlaams niveau, wordt een nieuw

landschap gecreëerd en dienen taken herverdeeld en heringericht te worden. De jeugdrechter

blijft voor wat betreft zijn justitiële taken onder justitie ressorteren en valt hierdoor onder het

toepassingsgebied van de jeugdbeschermingswet. Terwijl voor wat betreft de

jeugdhulpverlening hij de toepassingen van het decreet zal moeten volgen. De nieuwe Vlaamse

aanpak leidt hem meer en meer naar een vrijwillige hulpverlening terwijl de gedwongen

hulpverlening volgens dit decreet in de mate van het mogelijke vermeden dient te worden. De

tandem jeugdrechter – sociale dienst blijft ook in dit decreet als een geoliede machine fungeren.

De sociale dienst van de Jeugdrechtbank vormt het uitvoeringsorgaan van de jeugdrechter. De

jeugdrechter neemt de eindbeslissing terwijl specifieke taken inzake navorsing en opvolging aan

zijn sociale dienst zullen toebedeeld worden.

112

II. Het beroepsgeheim van de jeugdrechter

217. Ook de jeugdrechter wordt gevat door het artikel 77 Jw., evenals het artikel 7 IJH.

Het beroepsgeheim van de jeugdrechter is bijgevolg absoluut. Hij kan geen mededelingen doen

over feiten waarvan hij kennis genomen heeft in het kader van zijn beroep. Uiteraard kan hij een

gemotiveerde maatregel uitspreken in zijn vonnis. Dit is volledig binnen zijn beroepsopdracht.

218. In het kader van atikel 29 Sv. is ook de jeugdrechter verplicht aangifte te doen van een

misdaad of een wanbedrijf. (zie randnummer 88)

III. Besluit

219. De jeugdrechter heeft tal van maatregelen die hij kan opleggen, en dient beroep te doen op

zijn sociale dienst voor de concrete controle over de genomen maatregelen. Zoals we in ons

volgend hoofdstuk naar voor zullen brengen, heeft ook de sociale dienst slechts een beperkte

mogelijkheid in het controleren en het genereren van data omtrent de opgelegde maatregelen.

De wetgever opent in het kader van de jeugdwet en de IJH bitter weinig

rapporteringsmogelijkheden. Volgens bepaalde rechtsleer kan de dubbele mandaathouder de

zaken die verband houden met zijn mandaat vrijelijk rapporteren. Benieuwd of deze stelling

houdbaar blijft voor het hoogste rechtscollege, en men niet eerder de neiging zal hebben binnen

het kader van wettelijke uitzonderingen te blijven, waarbij enkel via het strikte kader van de

wettelijke verplichting een rapportage mogelijk is?

AFDELING 3: De Sociale Dienst van de Vlaamse Gemeenschap bij de

Jeugdrechtbank en haar teamverantwoordelijken en consulenten,449

I. Situering

220. Het uitvoeringsbesluit van 21 februari 2014 voert het nieuwe decreet Integrale jeugdhulp

van 12 juli 2013 uit. Hierbij regelt het besluit de samenstelling en werking van de Sociale Dienst

voor Gerechtelijke Jeugdhulpverlening450 en legt ze daarbij vast welke jeugdhulpaanbieders

gerechtelijke maatregelen mogen uitvoeren. Ziekenhuizen, schoolinternaten en sommige

andere voorzieningen kunnen gelijkgesteld worden met een jeugdhulpaanbieder.

449

Artikel 29 Jw., Artikel 34 Jw., Artikel 37,2° Jw., Artikel 37 § 2bis Jw., Artikel 37 §2 ter,7° Jw. 450

Artikel 77 tot 87 Uitvoeringsbelsuit IJH.

113

Het legt ook vast welke gerechtelijke maatregelen gelijktijdig kunnen toegepast worden op een

minderjarige.451 De sociale dienst zoals hierboven vermeld, vormt eigenlijk het uitvoeringsorgaan

van de jeugdrechter.

221. Op het eerste gezicht blijkt het de evidentie zelf te zijn dat deze dienst geen enkel

beroepsgeheim kan inroepen tegenover haar opdrachtgever, de jeugdrechter. Terecht wordt

gesteld in het onderzoeksrapport van de KUL Leuven “Binnen de grenzen van hun onderzoeks- en

toezichtsopdracht zijn zij geen eigenlijke hulpverlener en worden ze wettelijk verplicht om verslag

uit te brengen. Zij kunnen in die hoedanigheid hun beroepsgeheim niet inroepen ten aanzien van

hun opdrachtgevers. Het is van het grootste belang dat dit van bij de aanvang van de

hulpverlening wordt kenbaar gemaakt aan de jongere en de andere betrokkenen. “452

Uiteraard is deze informatie die hij bekomt vanuit de uitoefening van zijn mandaat, niet

gebonden door het beroepsgeheim in het kader van dat mandaat, gezien hij anders het mandaat

niet zou kunnen uitvoeren, doch “ De vertrouwelijke informatie waarvan hij buiten de contouren

van zijn opdracht kennis heeft gekregen, vallen wel degelijk onder het beroepsgeheim van de

gemandateerde en mag niet meegedeeld worden aan de mandaatgever. “ 453

Dit houdt in dat de verkregen opdracht van de jeugdrechter tot uitvoering van een onderzoeks-

opdracht en het algemeen toezicht op de uitvoering van de door de jeugdrechter opgelegde

maatregelen in concreto geen vertrouwensopdracht inhouden. Zij moeten rapporteren aan de

jeugdrechter454

Maar is dit zo evident? Wat gebeurt er met die informatie die ze naast hun onderzoeks-en

toezichtsopdracht vernemen? Informatie die niets ter zake doet, maar “slechts” nice to know is?

Wat gebeurt er met hun persoonlijke notities, die later omgezet worden in het “verslag”

waarvan sprake is in het decreet? Kunnen die notities deel uitmaken van het dossier? Is er

volledige toegankelijkheid voor de jeugdrechter tot die persoonlijke notities of geldt hier het

beroepsgeheim?

451

I. VOGELAERE, “Integrale Jeugdhulp krijgt uitvoering”, Legal World, 2 maart 201 , http://www.legalworld.be/legalworld/content.aspx?id=73866&LangType=2067&utm_source=LegalWorld.nl&utm_medium=RSSFeed&utm_campaign=Global. 452

Onderzoeksrapport KUL Leuven 453

J. PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005,74. 454

J. SMETS Jeugdbeschermingsrecht, Kluwer, 1996, 821.



114

We mogen in dit kader niet vergeten dat er ook informele contacten zijn tussen de rechters en

de consulenten van de sociale dienst.455

222. Nergens bestaat echter een expliciete wet die deze actor volledig ontslaat van het

beroepsgeheim. We kunnen hier naar analogie redeneren met de justitieassistent. Vander

laenen stelt dat de justitieassistent fungeert als de tussenpersoon tussen justitie en de

zorgverstrekker en dat de justitieassistent werkt vanuit een omlijnd mandaat.456 Ook de sociale

dienst van de jeugdrechtbank vervult dergelijke functie. De justitieassistent ( en naar analogie

de sociale dienst van de jeugdrechtbank) is niet op dezelfde manier gebonden als de

hulpverlener, gezien deze eerste dient te rapporteren aan zijn opdrachtgever. Ook wat betreft

de informatie verkregen tijdens de uitoefening van de opdracht, maar niet dienend voor de

opdracht kan naar analogie geredeneerd worden met de justitieassistent. Hier wordt algemeen

aanvaard dat deze informatie geen deel uitmaakt van de rapportageverplichting en dus behept

blijft met het beroepsgeheim. Deze informatie kan niet doorgegeven worden aan de

opdrachtgever.

II. De wettelijke definiëring en werking van deze dienst

223. “.. De sociale dienst bestaat uit consulenten en vervult in samenwerking met de overheden,

de opdrachten die eraan zijn toevertrouwd, op de wijze die de Vlaamse Regering bepaalt…”457

Verder bepaalt artikel 57 IJH dat de sociale dienst voor gerechtelijke jeugdhulpverlening twee

soorten opdrachten heeft:

- Opdrachten van sociale aard die betrekking hebben op jongeren voor wie reeds een

gerechtelijke maatregel genomen is.

- Navorsingsopdrachten die bedoeld zijn om de jeugdrechter in te lichten over de

persoonlijkheid van de jongere (en zijn context)458 zodat de jeugdrechter de gepaste

beslissing kan nemen.

455

I. RAVIER en E. GOEDSEELS, “Onderzoek naar de beslissingen van Jeugdrechters in Mof-zaken”, Nationaal instituut voor criminalistiek en criminologie, November 2012, http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/assets/docs/ons/studies-onderzoeken/eindrapport_nicc_beslissingen_mof_samenvatting.pdf, 5. 456

F. VANDER LAENEN, “Beroepsgeheim bij patiënten die ook justitiecliënt zijn: Goede afspraken maken goede vrienden.”, Handboek werken met patiëten, September 2012, afl. 7, 25. 457

Artikel 56 IJH. 458

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 66.

http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/assets/docs/ons/studies-onderzoeken/eindrapport_nicc_beslissingen_mof_samenvatting.pdf


115

224. Men kan terecht stellen dat, in het kader van de problematiek van het beroepsgeheim van

de actoren van de sociale dienst van de Vlaamse Gemeenschap bij de Jeugdrechtbank, een

strikte afbakening van de opdracht noodzakelijk is.459

Op deze manier kan informatie verzameld worden , met het uiteindelijke informatiedoel voor

ogen. De concrete opdracht kan meegedeeld worden aan de minderjarige cliënt, die duidelijk

op de hoogte gesteld wordt dat de vragen enkel in het kader van het meegedeelde eindresultaat

worden gesteld. Aan de hand van duidelijk gerichte vragen, aan de verschillende actoren

bekomt men de gewenste informatie. Er is geen sprake van een vertrouwensbasis, en het

beroepsgeheim speelt niet mee. In het omgekeerde geval wordt meer informatie vergaard op

een “nice-to-know basis” die nadien uitgefilterd wordt, om een doeltreffend verslag te kunnen

uitbrengen naar de opdrachtgever (de jeugdrechter). Indien de doelstelling van het gesprek niet

duidelijk meegedeeld wordt, en een ‘vrije babbel’ leidt tot allerlei informatie die niet bijdraagt

tot het beoogde doel, wordt de filtering wat precies onderhevig is aan het beroepsgeheim en

wat niet, een delicate oefening.

225. Het advies moet bij een MOF opgevat worden als een oriëntatie over het aanbod of de

maatregelen die uitgesproken kunnen worden ten aanzien van de minderjarige. Over beide

gemeenschappen heen blijkt de rechter over een dergelijk advies te beschikken in 66% van de

verzamelde Nederlandstalige beslissingen.460

III. Voorafgaand onderzoek, een navorsingsopdracht

226. Wat de navorsingsopdracht betreft, en dus het voorafgaandelijk onderzoek, wordt dit

bepaald in aritkel 79 van het uitvoeringsbesluit IJH die bepaalt:

“…resulteert in een schriftelijk verslag dat de volgende gegevens bevat:

1° inlichtingen over de identiteit van de minderjarige, zijn ouders en, in voorkomend geval, zijn

opvoedingsverantwoordelijken en de betrokken personen uit zijn leefomgeving;

2° een analyse van de situatie van de personen, vermeld in punt 1°, en de gegevens die nodig zijn

om de situatie die aanleiding vormt voor de gerechtelijke tussenkomst, in te schatten;

3° een inschatting van de nood aan een gerechtelijke maatregel;

4° zo nodig een indicatiestellingsverslag;

459

J. PUT en I. VAN DER STRAETE, Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005,75. 460

I. RAVIER en E. GOEDSEELS, “Onderzoek naar de beslissingen van Jeugdrechters in Mof-zaken”, Nationaal instituut voor criminalistiek en criminologie, November 2012, http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/assets/docs/ons/studies-onderzoeken/eindrapport_nicc_beslissingen_mof_samenvatting.pdf, 4.



116

5° zo mogelijk de aanwijzing van de jeugdhulpaanbieder aan wie de uitvoering van de

jeugdhulpverlening, opgenomen in het indicatiestellingsverslag, vermeld in punt 4°, kan worden

toevertrouwd, en de geplande duur van de jeugdhulpverlening;

6° de vermelding van de natuurlijke personen of rechtspersonen die wettelijk, bij overeenkomst

of bij rechterlijke uitspraak, ertoe gehouden zijn geheel of gedeeltelijk de kosten van de

jeugdhulpverlening te dekken, alsook van de elementen die de verplichtingen van die personen

staven met een beoordeling van de opportuniteit om hun tussenkomst te vragen;

7° een raming van de mogelijke bijdragen in de kosten van de jeugdhulpverlening door de

minderjarige, de onderhoudsplichtige personen en de personen, vermeld in punt 6° ;

8° de aanwending van het resterende bedrag van het derde van de kinderbijslag..”461

Wanneer een nadere analyse wordt gemaakt waarbij het beroepsgeheim wordt toegepast op

het schriftelijk verslag resulterende uit de navorsingsopdracht is er geen probleem met het

beroepsgeheim, in zoverre dat de sociale dienst niet in contact komt met jeugdhulpverleners om

deze informatie te verkrijgen.

IV. Het hulpverleningsplan: een duidelijke, welomlijnde opdracht. Het samengaan

van verschillende actoren met eventueel een onderscheiden finaliteit

227. De SDJ stelt een jeugdhulpverleningsplan op dat minstens volgende gegevens bevat:

“ 1° de doelstellingen die met de jeugdhulpverlening in het kader van de gerechtelijke

tussenkomst worden beoogd;

2° een voorstel van een of meerdere gerechtelijke maatregelen die het aangepaste kader

vormen om de doelstellingen, vermeld in punt 1°, te realiseren;

3° de verzoeken tot vervanging van een gerechtelijke maatregel of de voorstellen tot intrekking

of verlenging ervan, vermeld in artikel 51, eerste en tweede lid, van het decreet van 12 juli 2013.”

462

228. Vervolgens zal de sociale dienst bij de jeugdhulpaanbieder een handelingsplan opvragen.

Dit handelingsplan is de inhoudelijke invulling van het jeugdhulpverleningsplan. De wet bepaalt

expliciet dat een kopie van het handelingsplan door de sociale dienst ter informatie aan de

betrokken magistraten wordt bezorgd. 463 De jeugdhulpaanbieder maakt een handelingsplan op

in overleg met de betrokken partijen.

461

Artikel 79 Uitvoeringsbesluit IJH. 462

Artikel 81 Uitvoeringsbesluit IJH 463

Artikel 81, tweede en derde lid Uitvoeringsbesluit IJH.

117

Hij zal dit plan opmaken op basis van de gegevens waarover hij beschikt en binnen de

vijfenveertig dagen, te rekenen vanaf de opname van de minderjarige in de voorziening of vanaf

de begeleiding.464

229. “De sociale dienst waakt erover dat de uitvoering van de gerechtelijke maatregelen die door

de jeugdrechtbank of jeugdrechter worden opgelegd, verloopt volgens een handelingsplan dat, in

samenspraak met de betrokken partijen en de jeugdhulpaanbieders, op aanvraag van de sociale

dienst wordt opgesteld. Onder de betrokken partijen worden verstaan : de minderjarige, de

ouders of, in voorkomend geval, de opvoedingsverantwoordelijken en degenen die in het raam

van de regeling, vermeld in artikel 57, eerste lid, betrokken zijn bij de jeugdhulpverlening aan de

vermelde personen. “465

230. De Sociale Dienst ontvangt dit handelingsplan en dient aan de hand van evolutieverslagen

een evaluatie te maken over het verloop en de toepassing van de gerechtelijke maatregelen. Een

mogelijke bijsturing kan zich eventueel opdringen, waarbij het plan aangepast dient te worden.

In volgende gevallen stelt de sociale dienst zelf in samenspraak met de betrokken partijen een

handelingsplan op:466

“1° de sociale dienst met de contextbegeleiding, vermeld in artikel 48, § 1, eerste lid, 3°, van het

voormelde decreet is belast;

2° de sociale dienst met het toezicht op een minderjarige, vermeld in artikel 48, § 1, eerste lid,

2°, van het voormelde decreet is belast;

3° de minderjarige aan een kandidaat-pleegzorger of een pleegzorger is toevertrouwd en geen

erkende dienst voor pleegzorg met de begeleiding van die kandidaat-pleegzorger of pleegzorger

belast is.”

Hierbij gelden de regels inzake beroepsgeheim voluit, waarbij men die gegevens mag

transfereren die in het kader van het mandaat, en dienened tot de invulling van dit mandaat vrij

kunnen doorgeven aan de mandaatverlener en de teamleden.

464

Artikel 81, tweede en derde lid Uitvoeringsbesluit IJH. 465

Artikel 58 IJH. 466

Artikel 81 Uitvoeringsbesluit IJH.

118

V. De jeugdhulpaanbieder krijgt een opmerkelijke rol

231. Opmerkelijk is dat de sociale dienst, overeenkomstig artikel 58, eerste lid, van het decreet

van 12 juli 2013, bij de jeugdhulpaanbieder een handelingsplan opvraagt, dat de inhoudelijke

invulling is van het jeugdhulpverleningsplan, vermeld in het eerste lid. Een kopie van het

handelingsplan wordt door de sociale dienst ter informatie aan de betrokken magistraten

bezorgd.467 De jeugdhulpaanbieder moet een handelingsplan opstellen, op basis van de

gegevens waarover hij beschikt.468

“De jeugdhulpaanbieder maakt op basis van de gegevens waarover hij beschikt, binnen

vijfenveertig dagen, te rekenen vanaf de opname van de minderjarige in de voorziening of vanaf

de begeleiding, een handelingsplan op in overleg met de betrokken partijen.”469

Dit plan dient minstens volgende gegevens te bevatten:

“1° de identiteit van de minderjarige en van de andere, bij de jeugdhulpverlening

betrokken partijen;

2° de tussentijdse en concrete doelstellingen, ter uitvoering van de algemene

doelstellingen, geformuleerd in het jeugdhulpverleningsplan van de sociale dienst;

3° de aandachtspunten en de klemtonen die in de jeugdhulpverlening gelegd

moeten worden en waarbij de minderjarige, het gezin, de context en de school

betrokken worden;

4° de middelen en de werkwijzen die individueel aangewend moeten worden om

de doelstellingen, gelet op de aandachtspunten en klemtonen, te realiseren;

5° bij opname van de minderjarige in een voorziening de afspraken over de

bezoekregeling, de briefwisseling en het opvoedingsregime, rekening houdend met

wat eventueel door de sociale dienst werd beslist;

6° de taakverdeling en de samenwerkingsafspraken tussen de betrokken

partijen.”470

Binnen deze context wordt de hulpverlener effectief een justitiële informant, die vertrouwelijke

gegevens, die hij ‘in het kader van zijn beroepswerkzaamheden heeft gekregen’, dient te

gebruiken om juridische maatregelen te nemen, weliswaar in het belang van zijn cliënt, maar die

tevens de vertrouwensband met deze cliënt drastisch kunnen schaden.

467



Artikel 68, derde lid Uitvoeringsbesluit IJH. 470

Artikel 68, derde lid Uitvoeringsbesluit IJH.

119

232. De wetgever stelt enerzijds dat het gaat over: ‘de gegevens waarover hij beschikt’. Dit laat

weinig ruimte tot interpretatie. Betekent dit dat de wetgever hier eveneens doelbewust een

antwoord wenst te bieden op de vraag van het beroepsgeheim en hier duidelijk wenst aan te

geven dat ‘alle’ elementen op tafel dienen te komen, of stelt de wetgever dat hij alle elementen

waarover hij beschikt mag gebruiken om een concreet plan voor te stellen. De mate waarin hij

het voorgelegde plan dient te onderbouwen wordt niet meegedeeld.

Anderzijds geeft de wetgever aan dat dit dient te gebeuren “in overleg met de betrokken

partijen”. Gaat dit overleg over een consideratie van ideeën, waarbij elkeen de elementen op

tafel legt om zo tot de beste oplossing te komen. Of gaat het veeleer over een verzameling door

de jeugdhulpaanbieder van de verschillende verzuchtingen, waarbij hij er in de mate van het

mogelijke rekening mee houdt bij het opstellen van het plan.

Daarenboven zou men ook kunnen stellen dat het plan dient opgesteld te worden door de

jeugdhulpverlener zelf, binnen een strikt vooraf gedefinieerd kader, om hem toe te laten zijn

kennis niet te moeten doorgeven, en hem in de mogelijkheid te stellen slechts die elementen te

gebruiken die dienend zijn in zijn wettelijke opdracht. De wetgever stelt daarnaast dat het plan

“minstens” de gegevens dient te bevatten zoals wettelijk beschreven. Men kan hierbij

interpreteren dat hij terug de deur openzet voor allerlei bijkomende gegevens in het kader van

“alle gegevens waarover hij beschikt”.

Toch zijn we de mening toegedaan, dat dit niet de bedoeling van de wetgever kan zijn, en we

een strikte interpretatie dienen aan te houden, vooral in het kader van het dubbel mandaat,

waarbij de pet van hulpverlener, in de finaliteit van hulp verlenen belangrijker zal blijjven dan de

pet van justitiële informant. De mogelijkheid tot het uitbreiden van de informatieplicht opgelegd

in dit artikel, laat de hulpverlener toe belangrijke nuances aan te brengen in het belang van zijn

mnderjarige cliënt, meer gericht op het hulpverleningsaspect dan het maatschappelijke aspect.

VI. Een wettelijk gedefinieerde opdracht: regelmatig bezoek

233. Artikel 58 IJH stelt eveneens dat een consulent van de sociale dienst regelmatig en

minstens om de zes maanden iedere persoon moet bezoeken die aan een jeugdhulpaanbieder of

aan een pleegzorger is toevertrouwd ter uitvoering van een gerechtelijke maatregel.471 Uit de

parlementaire voorbereidingen blijkt dat de consulenten de tussenpersonen vormen in het

relatiepatroon tussen het oorspronkelijke gezin en de voorziening die de hulp uitvoert.

471


120

Ze vormen ook de coördinatie tussen de externe diensten die bij het hulpverleningsprogramma

zijn betrokken. Naast deze taken vervullen ze ook de rol van ondersteuning, motivering,

informatie en bemiddeling. Tenslotte bepaalt artikel 58, ten tweede IJH dat de sociale dienst

schriftelijk verslag dient uit te brengen aan de jeugdrechtbank.472

Er wordt expliciet in de wet bepaald dat de sociale dienst schriftelijk verslag dient uit te brengen,

zowel wanneer de sociale dienst moet waken over de uitvoering van de maatregelen als

wanneer deze belast wordt met een navorsingsopdracht moet daarover schriftelijk verslag

uitgebracht worden aan de rechter, welke gegevens mag dat schriftelijk verslag bevatten.

“Art. 82. De sociale dienst waakt over de uitvoering van de gerechtelijke maatregel door:

1° regelmatig en minstens halfjaarlijks een bezoek te brengen aan de minderjarige in geval van

een uithuisplaatsing;

2° regelmatig een onderhoud te hebben met de minderjarige, zijn ouders en, in voorkomend

geval, zijn opvoedingsverantwoordelijken;

3° regelmatig en minstens halfjaarlijks contact te hebben met de betrokken jeugdhulpaanbieder,

de kandidaat-pleegzorger of de pleegzorger;

4° de evolutieverslagen te controleren die de jeugdhulpaanbieder aan de sociale dienst bezorgt

overeenkomstig de sectorale erkennings- of subsidiëringsbesluiten, en een kopie van die

verslagen te bezorgen aan de betrokken magistraten;

5° verslag uit te brengen bij de jeugdrechter bij een ingrijpende gebeurtenis of bij gewijzigde

omstandigheden, als die een invloed hebben op de jeugdhulpverlening;

6° regelmatig en minstens halfjaarlijks schriftelijk verslag uit te brengen bij de jeugdrechter over

het verloop van de uitvoering van de gerechtelijke maatregel met het oog op de handhaving, de

vervanging, de intrekking of de verlenging ervan;

7° regelmatig en minstens halfjaarlijks het verloop van de jeugdhulpverlening te evalueren in

overleg met de personen, vermeld in punt 2° en 3°.

Met een evolutieverslag als vermeld in het eerste lid, 4°, wordt de sociale dienst op de hoogte

gebracht van het verloop van de jeugdhulpverlening tijdens de afgelopen periode.”473

Zoals reeds eerder vermeld rijzen heel wat vragen bij deze bepaling omtrent de toepassing van

het beroepsgeheim. De punten 1° tot 2° vormen geen probleem, gezien deze actoren niet

gebonden zijn door een beroepsgeheim.

472

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 67. 473


http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/loi_a1.pl?DETAIL=2014022105%2FN&caller=list&row_id=1&numero=4&rech=50&cn=2014022105&table_name=WET&nm=2014035219&la=N&chercher=t&language=nl&choix1=EN&choix2=EN&text1=decreet+integrale+jeugdhulp&fromtab=wet_all&nl=n&sql=%28%28+tit+contains+proximity+40+characters+%28+%27decreet%27%2526+%27integrale%27%2526+%27jeugdhulp%27%29+++%29+or+%28+text+contains+proximity+40+characters+%28+%27decreet%27%2526+%27integrale%27%2526+%27jeugdhulp%27%29+++%29%29and+actif+%3D+%27Y%27&tri=dd+AS+RANK+&trier=afkondiging&imgcn.x=50&imgcn.y=13#Art.81

http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/loi_a1.pl?DETAIL=2014022105%2FN&caller=list&row_id=1&numero=4&rech=50&cn=2014022105&table_name=WET&nm=2014035219&la=N&chercher=t&language=nl&choix1=EN&choix2=EN&text1=decreet+integrale+jeugdhulp&fromtab=wet_all&nl=n&sql=%28%28+tit+contains+proximity+40+characters+%28+%27decreet%27%2526+%27integrale%27%2526+%27jeugdhulp%27%29+++%29+or+%28+text+contains+proximity+40+characters+%28+%27decreet%27%2526+%27integrale%27%2526+%27jeugdhulp%27%29+++%29%29and+actif+%3D+%27Y%27&tri=dd+AS+RANK+&trier=afkondiging&imgcn.x=50&imgcn.y=13#Art.83

121

Bij de overige puntjes kunnen op zijn minst een aantal vragen gesteld worden, zoals wat houdt

‘het contact met de betrokken jeugdhulpaanbieder’ juist in. Wat staat er exact in ‘de

evolutieverslagen’ die dienen meegedeeld te worden. Wat dient verstaan te worden onder ‘een

ingrijpende gebeurtenis of gewijzigde omstandigheden’ en wie dient dit te beoordelen ?

VII. Als misdrijf omschreven feit

234. Wanneer de minderjarige als misdrijf omschreven feiten heeft gepleegd, komt hij volledig

in het juridisch circuit terecht. Hier volgt hij de weg via het parket (aangemeld door politie, of ,

zoals hierboven omschreven en uiteengezet de gemandateerde voorzieningen) al dan niet naar

de jeugdrechter.

In het kader van het beroepsgeheim wordt het belangrijk te onderzoeken op welke manier de

jeugdrechter kan gerapporteerd worden over de verschillende maatregelen die hij opgelegd

heeft.

235. RAPPORTERING - Art.37 Jeugdwet bepaalt: “De rechter of de bevoegde sociale dienst

bezoekt de persoon die is toevertrouwd aan een gesloten afdeling van een

gemeenschapsinstelling voor jeugdbescherming indien de plaatsing vijftien dagen overschrijdt. “

Hierbij wordt de sociale dienst, zoals hierboven omschreven de plaatsvervanger van de rechter

en dient hij aan deze laatste te rapporteren, binnen het kader van de opdracht, en enkel deze

gegevens dienend voor de controle van de uitvoering van de maatregel. De informatie die de

sociale dienst genereert is in het kader van deze specifieke opdracht. Deze informatie kunnen ze

best verzamelen bij de minderjarige cliënt zelf en zijn omgeving, terwijl de hulpverlener enkel

binnen het gestelde mandaat kan antwoorden, aan de hand van een evolutieverslag die de

jeugdhulpaanbieder aan de sociale dienst bezorgt overeenkomstig de toepasselijke erkennings-

en subsidiëringsbesluiten474. Deze laatste bezorgt een kopie van die verslagen aan de betrokken

magistraten.

236. CONTROLE - Verder stelt de wet art 37§ 2bis Jw.: “ Ten aanzien van personen ouder dan 12

jaar kan de rechtbank het behoud van de voor haar gebrachte personen in hun leefomgeving

afhankelijk maken van een of meer van de volgende voorwaarden waarvan zij de controle op de

naleving kan toevertrouwen aan de bevoegde sociale dienst :” Ook hier gebeuren de controles

conform de bespreking supra. Volgende maatregelen worden, voor wat betreft hun uitvoering,

toevertrouwd aan de politie: 474


122

Het niet omgaan met bepaalde personen of niet komen op bepaalde plaatsen die een band

hebben met het als misdrijf omschreven feit dat werd begaan en het naleven van een huisarrest.

De jeugdrechter houdt de Sociale dienst op de hoogte van de resultaten van de controle.475

Ook hier kan zich geen probleem stellen aangaande beroepsgeheim. De politie dient alles wat ze

vaststelt in een PV te gieten en dit PV, via het parket over te maken aan de Jeugdrechter.

237. EIGEN PROJECT - Conform art. 37 § 2ter. Jw. kunnen de personen bedoeld in artikel 36, 4°

Jw. (personen die vervolgd worden wegens een als misdrijf omschreven feit, gepleegd vóór de

volle leeftijd van achttien) aan de rechtbank een geschreven project voorleggen. 476 “Dit project

wordt ingediend uiterlijk op de dag van de terechtzitting. De rechtbank beoordeelt de

opportuniteit van het haar voorgelegde project en belast, indien zij het goedkeurt, de bevoegde

sociale dienst met het toezicht op de tenuitvoerlegging ervan. Binnen een termijn van drie

maanden na de goedkeuring van het project richt de bevoegde sociale dienst een bondig verslag

over de inachtneming van de verbintenissen van de jongere tot de rechtbank.”

Ook hier weer dient de sociale dienst informatie te verzamelen over de uitvoering van het

voorgelegde project, en stelt zich de vraag hoe een degelijke evaluatie kan geschieden, indien

geen beroep gedaan kan worden op de medewerking en de verslaggeving van de eventueel

ingezette hulpverleners. Gezien hier geen wettelijk kader van rapportering door de hulpverlener

voorzien wordt, blijft de hulpverlener gebonden door het beroepsgeheim ten aanzien van

eventuele verslaggeving. Hierbij dient duidelijk de onderscheiden finaliteit van de hulpverlening

voor ogen gehouden te worden, en kan bijgevolg geen informatie gedeeld worden. Het is ook

helemaal niet zeker dat hier hulp gevraagd wordt in het kader van IJH.

238. Naast Art.37 van de jeugdwet bepaalt Art. 74 Uitvoeringsbesluit IJH eveneens: “De

jeugdrechter bezoekt ten minste tweemaal per jaar iedere minderjarige die door hem geplaatst is

krachtens een van de in artikel 37, 3° en 4°, bedoelde maatregelen:

“3° hen onder een intensieve educatieve begeleiding en onder de geïndividualiseerde omkadering

plaatsen van een referentieopvoeder die afhangt van de door de gemeenschappen aangewezen

dienst, of van een natuurlijke persoon die beantwoordt aan de door de gemeenschappen

gestelde voorwaarden;

475

Art 37 §2 bis Jw. 476

Art 37 §2 ter Jw.

123

4° hen opleggen een prestatie van opvoedkundige aard en van algemeen nut te leveren, in

verhouding tot hun leeftijd en hun vaardigheden, van ten hoogste 150 uur, die georganiseerd

wordt via een door de gemeenschappen aangewezen dienst of door een natuurlijke persoon die

beantwoordt aan de door de gemeenschappen gestelde voorwaarden;”

VIII. Het beroepsgeheim van de sociale dienst

239. Het beroepsgeheim van de sociale dienst werd conform de overige actoren gevat door het

artikel 77 van de jeugdwet, evenals het artikel 7 van het IJH. Dit uiteraard naast het ambtelijke

beroepsgeheim dat sowieso van kracht is, zoals trouwens ook voor de twee bovenvermelde

actoren.

240. De sociale dienst kan in het kader van haar opdracht rapporteren, zoals beschreven in IJH

en geconcretiseerd in de uitvoeringsbesluiten. 477 Deze rapportering vormt de wettelijke

uitzonderingsbasis inzake beroepsgeheim. Concreet rapporteert deze dienst via volgende

verslagen of rapporten:

- Art.79 UB IJH: Een navorsingsopdracht die de sociale dienst uitvoert resulteert in een

schriftelijk verslag

- Art.80 UB IJH : Als aanmelder bij de toegangspoort is de sociale dienst in dat geval

verantwoordelijk voor: de opmaak en de indiening van het indicatiestellingsverslag

- Art.81 UB IJH : een jeugdhulpverleningsplan dat de sociale dienst opmaakt en dat kan

worden bijgestuurd

- Art 82 4° UB IJH: Evolutieverslagen te controleren die de jeugdhulpaanbieder aan de

sociale dienst bezorgt overeenkomstig de sectorale erkennings- of

subsidiëringsbesluiten, en een kopie van die verslagen te bezorgen aan de betrokken

magistraten

- Art. 82 5° UB IJH: Verslag uitbrengen bij de jeugdrechter bij een ingrijpende gebeurtenis

of bij gewijzigde omstandigheden.

- Art.82 6° UB IJH: Regelmatig en minstens halfjaarlijks schriftelijk verslag uit te brengen

bij de jeugdrechter over het verloop van de uitvoering van de gerechtelijke maatregel

- Art.84 UB IJH: De sociale dienst maakt voor de opdracht, vermeld in artikel 54 van het

decreet van 12 juli 2013, een verslag op. (organiseren van vrijwillige hulpverlening bij

een gerechtelijke maatregel)

477

Artikel 58 IJH en Artikel 79 Uitvoeringsbesluit IJH.

124

Binnen deze verslagen en rapporten kan de sociale dienst de gegevens doorsturen en

rapporteren zonder haar beroepsgeheim te schenden. Daarbuiten is en blijft ze gebonden door

haar beroepsgeheim.

IX. Besluit

241. De sociale dienst is een belangrijke actor in het volledige proces tussen vrijwillige

hulpverlening en de uitvoering van gerechtelijke beslissingen. Deze dienst krijgt zeer specifieke

opdrachten toegewezen door de wetgever, en dient deze dan ook binnen dit kader te vervullen.

Het kader is meestal voldoende breed, zodat alle belangrijke, aan de casus vasthangende feiten

op een need to know basis kunnen meegedeeld worden aan diegenen die het behoren te weten.

AFDELING 4: De gemandateerde voorzieningen

I. Situering

242. Zoals eerder gesteld bij de bespreking van het Openbaar Ministerie, heeft de wetgever een

orgaan in het leven geroepen, dat de optimalisering van de sluis-en bufferfunctie naar de

gedwongen jeugdhulpverlening 478dient te realiseren.

Hierdoor wordt een andere manier van samenwerking nagestreefd dan in het verleden. De

vroegere comités van bijzondere jeugdbijstand krijgen een nieuwe vorm, en een nieuw begrip

“verontrustende situaties” wordt ingevoerd.479 Jeugdhulp wordt boven de sectoren geheven en

verkrijgt een multidisciplinair karakter, waarbij coördinatie uiterst belangrijk wordt. Dit wordt

verzorgd in een Intersectoraal overleg Jeugdhulp.

De gemandateerde voorzieningen dienen bijgevolg als een instelling die de

verantwoordelijkheid op een wettelijke manier overneemt. Men hoeft zich als hulpverlenende

instantie niet steeds met de vraag bezig te houden of men wel de juiste hulp verleent, en indien

een situatie verontrustend wordt, kan men zich indekken door een consult van de

gemandateerde instellingen in te roepen.480

478

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 17. 479

Zie randnummer 188 en voetnoot 349. 480

Artikel 33 §1 1° IJH

125

243. Uiteraard stelt de vraag zich hier wat kan meegedeeld worden naar deze bovenliggende

instelling, zonder het beroepsgeheim te schenden. Hier verwijzen we naar de bepalingen van

artikel 74 van het decreet en de parlementaire voorbereidingen die een duidelijker inzage

geven. (zie randnummer 155)

Vooreerst is het zonder meer duidelijk dat het inroepen van de hulp van de gemandateerde

voorzieningen enkel kan na het overleg met het team.481 Het feit dat het een teambeslissing

moet zijn, houdt in se in dat een verslag van de vergadering wordt opgesteld. Dit verslag neemt

niet alle discussiepunten over, maar enkel de eindbeslissing die genomen wordt en waarom.

Deze gegevens zijn maximaal gefilterd en houden enkel nog verband met de verontrusting. De

gossip rond de omgeving, de figuur zelf en de niets toedoende feiten werden hier reeds

gefilterd. Het team onderschrijft de aanmelding en de noodzakelijke gegevens worden aan de

gemandateerde instellingen bezorgd.

II. Twee duidelijk te onderscheiden diensten

244. Deze actor bestaat uit twee te onderscheiden diensten:

- Het ondersteuningscentrum Jeugdzorg

- Vertrouwenscentra kindermishandeling - vervult volledig dezelfde taak als het OCJ

Het onderscheid tussen deze beide diensten ligt in de aard van de verontrustende situatie die ze

behandelen, zoals hun naam reeds aangeeft van bij het begin. Artikel 70 Uitvoeringsbesluit IJH

stelt dat bij de keuze om een minderjarige aan te melden bij hetzij het ondersteuningscentrum,

hetzij het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling er rekening moet gehouden worden met de

specifieke expertise van elke gemandateerde voorziening. Een onderzoek van de situatie van

een minderjarige door een vertrouwenscentrum kindermishandeling sluit de interventie van het

ondersteuningscentrum in die situatie uit, en omgekeerd.482

De gemandateerde instelling bekomt, na de aanmelding een onderzoeksopdracht, 483 en

formuleert een gemotiveerde beslissing over de verontrustende situatie. Ze evalueert de

jeugdhulpverlening in het kader van de door haar toevertrouwde opdrachten, en dit minstens op

een halfjaarlijkse basis.484

481

Artikel 63,5° Uitvoeringsbesluit IJH. 482

Artikel 43 IJH. 483

Artikel 34 IJH. 484

Artikel 37 IJH.

126

245. Binnen het kader van artikel 75 IJH bekomen ze geen uitzondering op hun beroepsgeheim,

en kunnen ze bijgevolg geen gegevens overdragen naar de magistraten of de Sociale Dienst.485

Een aanmelding bij de gemandateerde voorzieningen gebeurt via elektronische weg. Deze

aanmelding zal dan uiteraard het verdere kader van het beroepsgeheim van deze dienst

bepalen.

246. Conform artikel 81 UB IJH werkt de gemandateerde voorziening na overleg met de

minderjarige, zijn ouders en, in voorkomend geval, zijn opvoedingsverantwoordelijken in

samenspraak met de betrokken jeugdhulpaanbieder een jeugdhulpverleningsplan uit.

247. De doorverwijzing naar het Openbaar Ministerie gebeurt door de nodige gegevens aan te

leveren met het document aanmelding bij het Openbaar Ministerie waarvan het model wordt

vastgelegd door de administrateur-generaal van het agentschap.486

III. Het elektronisch dossier

248. Het elektronisch dossier is een belangrijk instrument in de gegevensstroom dat kan en mag

opengesteld worden naar hulpverleningsorganisaties en inrichtende instanties binnen de

jeugdhulp. Binnen het “algehele beroepsgeheim, en bijgevolg niet-transfereerbaarheid van

gegevens, vormt dit dossier het communicatiemiddel van “vertrouwelijke gegevens” binnen een

circuit met eenzelfde finaliteit. In deze redenering dient verwezen te worden naar de “

Aanvraag tot machtiging voor het meedelen van persoonsgegevens in het kader van de integrale

jeugdhulp tussen het agentschap Jongerenwelzijn (JWZ) als verantwoordelijke voor de

ondersteuningscentra jeugdzorg en het agentschap Kind en Gezin (Kind en Gezin) als

verantwoordelijke voor de vertrouwenscentra kindermishandeling.”487

Deze aanvraag toont duidelijk aan dat er een aantal heikele punten in de transfereerbare data

liggen. Men kan ervan uitgaan dat de gegevens die ter schrift kunnen gesteld te worden, zonder

meer in de sfeer van een “gemeenschappelijk beroepsgeheim” terecht kunnen komen, en deze

gegevens voor de verschillende actoren vrij toegankelijk zijn. Hiermee komt men zeker in de

sfeer van het gezamenlijk en gedeeld beroepsgeheim zoals besproken in de rechtsleer, en voor

de eerste maal geconcretiseerd als term in het decreet. Toch blijkt ook hier de commissie een

rigoureuze afweging te maken over wat transfereerbaar is en wat niet. Niet zomaar alle

485

Artikel 75 IJH. 486

Artikel 72 UB IJH. 487 Beraadslaging VTC nr. 24/2013 van 31 juli 2013.

127

gegevens kunnen in dit dossier terechtkomen. Daarenboven gaat men ervan uit dat het enkel

die gegevens zijn die tussen de verschillende diensten transfereerbaar zijn.

249. Vooreerst wordt het finaliteitsbeginsel naar voor gebracht, waarbij de gegevens verkregen

worden met “welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden488

250. Verder stelt men in deze beraadslaging dat het doel van de verwerking steeds het

aanbieden van jeugdhulp is. Ook de taken die artikel 8 van het decreet IJH geformuleerd worden,

ondersteunen duidelijk dit doel. Via artikel 72, §1 wordt de rechtsbasis geschapen voor het

verwerken van de persoonsgegevens door deze instellingen, waarbij zelfs de persoonsgegevens

vermeld in art. 6 en 7 van de wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer worden

opgenomen. Deze wet impliceert eveneens de 4 categorieën van instellingen die deze gegevens

kunnen verwerken, waarbij de gemandateerde voorzieningen duidelijk opgesomd worden.

251. In art 72§3 IJH wordt de verantwoordelijke voor de gegevens meegedeeld:

“Het hoofd van de respectievelijke diensten (Jongerenwelzijn en Kind en Gezin) dragen hiervoor

de verantwoordelijkheid. “

Beide centra hebben een exclusieve bevoegdheid over de hen toegewezen materie, maar toch is

het de bedoeling dat, indien één of ander centrum in opvolging komt van de ander de gegevens

kunnen geraadpleegd worden en men niet terug van nul moet herbeginnen. Let wel de dossiers

blijven strikt gescheiden en enkel die gegevens zijn toegankelijk die in het elektronisch dossier

opgenomen werden.

252. Opmerkelijk is dat de commissie aandacht besteedt aan het feit dat de gegevens op een

later tijdstip worden verwerkt dan de oorspronkelijke verwerking, en zich de vraag stelt in welke

mate dit verenigbaar is met de oorspronkelijke doelstelling bij de vergaring van de gegevens.

Door alles in het brede kader te plaatsen van “het verlenen van jeugdhulp” en de garantie op

transparantie en beveiliging voor de betrokkene wordt dit mogelijk juridische probleem

opgelost.

488 Beraadslaging VTC nr. 24/2013 van 31 juli 2013,5.

128

253. Daarnaast dient het proportionaliteitsbeginsel ook hier in overweging genomen te worden.

Hierbij speelt uiteraard de aard van de gegevens. De wetgever beperkt deze tot:

“Persoonsgegevens die worden meegedeeld door andere dan de betrokkenen:

- Schets van de problematiek volgens hulpverlener;

- Omschrijving van de verontrusting, motivering aanmelding;

- Schets van de hulpverleningsgeschiedenis vanuit het perspectief van de hulpverlener.

En

Persoonsgegevens die worden meegedeeld door de betrokkenen (minderjarige, ouders, indien

nodig, opvoedingsverantwoordelijken en leefomgeving van de minderjarige):

- Andere identificatie van aangemelde minderjarige, niet beschikbaar in het Rijksregister:

verblijfsadres;

- Identificatie van wettelijke vertegenwoordiger(s) (ouders, voogd) en/of opvoedingsfiguur in

relatie tot de minderjarige (opvoedingsverantwoordelijke);

- Identificatie van relevante gezinsbetrokkenen in relatie tot de minderjarige (vader, moeder,

stiefvader, stiefmoeder, broer, zus, grootvader, …);

- Identificatie van relevante betrokkenen in relatie tot de minderjarige (leerkracht, vriend(in), …);

- Schets van de problematiek vanuit het perspectief van de cliënt en het cliëntsysteem;

- Schets van de hulpverleningsgeschiedenis;

- Visie van het cliëntsysteem op de aanmelding.”489

De commissie komt tot de vaststelling dat de gegevens die meegedeeld worden, relevant,

evenredig en niet buitensporig voor de doeleinden zijn.

254. In relatie tot het beroepsgeheim kunnen we hier dan ook stellen dat het beroepsgeheim

losser kan geïnterpreteerd worden tussen “gemeenschappelijke hulpverleners” met eenzelfde

finaliteit, en de gegevens op een “need to know” basis kunnen gedeeld worden. Er dient echter

evenzeer op gewezen te worden dat het beroepsgeheim hierdoor nog meer benadrukt wordt

naar derden toe.

255. De toegangspoort linkt verschillende bestaande systemen met elkaar. Graag willen we

hierbij een evaluatierapport naar voor schuiven die een status geeft van de situatie in maart

2014.

489

Artikel 72 IJH.

129

Wij selecteerden enkel de gegevens met betrekking tot jeugdhulp. .490

Zo stelt “Naar een zorgzaam Vlaanderen” Status maart 2014 dat Vitalink niet gebruikt zal

worden voor de toegangspoort Integrale Jeugdhulp, aangezien sommige gegevens die de

toegangspoort nodig heeft niet beschikbaar (mogen) zijn in de (elektronische) cliëntdossiers van

de IJH-sectoren en de toegangspoort eigen servers heeft om gegevens eenvoudig en éénmalig in

te voeren, te bewaren en eventueel te delen. Vitalink kan eventueel wel gebruikt worden voor

de trajectendatabank van Integrale Jeugdhulp.491

Verder stelt men in dit statusrapport: “Voor de start van de toegangspoort Integrale Jeugdhulp

zal een koppeling gerealiseerd worden van het e-dossier van de Vertrouwenscentra

Kindermishandeling met het Domino-systeem. …Het E-dossier van het Meldpunt Geweld,

Misbruik en Kindermishandeling (afgeleid van het E-Dossier van de VK’s) werd verder op punt

gesteld, zodat de contactnames efficiënt geregistreerd kunnen worden en het gebruiksgemak

toeneemt.”

IV. De Jeugdhulpaanbieders een natuurlijke persoon of een voorziening die

jeugdhulpverlening aanbiedt

256. Het is zonder meer duidelijk dat de jeugdhulpverleners, die op basis van het artikel 7 IJH,

alle gegevens die ze in het kader van hun beroep vernemen geheim dienen te houden. Dit

betekent dat niet enkel de individuen onder deze definitie vallen, maar eveneens dat

instellingen zich dienen te organiseren wat betreft de toegankelijkheid en de overdracht van

gegevens, zowel intern , als naar communicatie naar buiten toe.

V. Besluit

257. De gemandateerde voorzieningen vormen de draaischijf vanaf het ogenblik dat men meent

in een verontrustende situatie te verkeren. Het bestaat uit een teamverantwoordelijke en

consulenten, die gespecialiseerd zijn binnen de verschillende materies.

Dankzij het nieuwe decreet kan vlot gecommuniceerd worden via de creatie van de

elektronische poort binnen de vrijwillige jeugdhulpverlening. Eenmaal dossiers doorgestuurd

worden naar het OM gebeurt dit binnen een strikt gereglementeerd kader van

gegevensoverdracht. De communicatie tussen de gerechtelijke diensten en de gemandateerde

490X., “Naar een (e)zorgzaam Vlaanderen, Status maart 201 ”, 13,

http://www.flanderscare.be/sites/default/files/Uploads/2014_03_naar_een_eZorgzaam_Vlaanderen_status.pdf. 491X., “Naar een (e)zorgzaam Vlaanderen, Status maart 201 ”, 13,

http://www.flanderscare.be/sites/default/files/Uploads/2014_03_naar_een_eZorgzaam_Vlaanderen_status.pdf.

130

instellingen, loopt enkel over het OM, en indien deze laatste beslist het dossier naar de

jeugdrechtbank door te verwijzen, loopt de taak van de gemandateerde instelling voor deze

situatie af.

AFDELING 5: De Jeugdhulpverlener

I. Situering

258. NATUURLIJKE PERSONEN EN INSTELLINGEN- Wanneer de wetgever over “hulpaanbieders”

of “hulpverleners” praat is het niet steeds duidelijk dat hij hier zowel de instellingen als de

natuurlijke personen kan bedoelen. Hierbij geven we dan ook een rits van personen en

instellingen die onder deze noemer vallen. De lijst is niet exhaustief, maar deze

jeugdhulpaanbieders worden wel in diverse artikelen van de wet benoemd:

- De verantwoordelijke die opvoedingsbijstand verleent492,De persoon die, onder het toezicht van

de jeugdrechtbank, de in artikel 33,1° en 2° vermelde rechten zal

uitoefenen493,Referentieopvoeder494, natuurlijke persoon die beantwoordt aan de door de

gemeenschappen gestelde voorwaarden495, psychologische of psychiatrische dienst496, dienst

voor seksuele opvoeding 497 , dienst die deskundig is op het gebied van alcohol- of

drugsverslaving 498 , geneesheer-psychiater, psycholoog of een therapeut (die door de

minderjarige of zijn wettelijke vertegenwoordiger wordt voorgesteld)499, Rechtspersoon500, Door

de gemeenschap aangewezen dienst 501 , Openbare gemeenschapsinstelling voor

jeugdbescherming 502 , Ziekenhuisdienst 503 ,Bemiddelingsdienst of dienst voor herstelgericht

groepsoverleg 504 ,Andere personen met direct belang opgeroepen door bemiddelaar 505 ,

492

Artikel 30 Jw. 493

Artikel 34 Jw. 494

Artikel 37,3° Jw. 495


Artikel 37, 5° en 10°, 37 § 2ter, 6° Jw. (opgemerkt dient te worden dat deze bepaling nog niet inwerkinggetreden is en bijgevolg toekomstig recht is) 497


Artikel 37,5° en 10° Jw. 499



Artikel 37,7°, 37 § 2bis,2° §2 ter, 7° Jw. 502

Artikel 37,8°, §2quater Jw. 503


Artikel 37ter, artikel 45quater Jw. 505

Artikel 37ter § 3 tweede lid Jw.

131

Politiedienst506, Geneesheer – diensthoofd van een psychiatrische instelling507, Directeur van de

gesloten instelling508

259. TEAMSPELERS- “De jeugdhulpverlener, wordt de spilfiguur in het geheel. Hij dient het

initiatief te nemen het team binnen zijn instelling op de hoogte te brengen van zijn verontrusting,

en het team op zich dient vervolgens akkoord te gaan met een aanmelding bij de gemandateerde

voorzieningen.”509

260. BLIJVEND BETROKKEN -De overheid stelt dan ook: “Daarom is het van belang dat de

hulpverlener die aanmeldt in beeld blijft gedurende het onderzoek van de gemandateerde

voorziening. Enerzijds is de aanleiding tot de aanmelding zijn verontrusting en dus is zijn

perspectief tijdens het onderzoek van belang. Anderzijds betekent zijn verontrusting en de

daaruit voortvloeiende aanmelding niet noodzakelijk dat er geen perspectief meer is binnen het

hulpverleningstraject dat lopende was. Het is dus goed mogelijk dat de gemandateerde

voorziening besluit dat hulp maatschappelijk noodzakelijk is, maar dat de meest aangewezen

hulp precies die hulp is die al was opgestart voor de aanmelding en dat deze hulp dus verder kan

lopen, zij het met opvolging en toekijken door de gemandateerde voorziening. Op die manier

verwerven hulpverleners een zeker “mandaat” voor het verder continueren van de hulp op

momenten dat de cliënt twijfels heeft bij zijn vrijwillige medewerking.”510

Eénmaal uit handen gegeven aan de gemandateerde instellingen, volgt het dossier zijn eigen

weg.

261. INITIATIEFNEMER - De jeugdhulpverlener wordt hier in een wettelijk kader geduwd, en

krijgt door de wetgever de opdracht het handelingsplan te concretiseren voor de Sociale Dienst

van de Jeugdrechtbank, of een evolutieverslag op te stellen. Hiermee komen we waarschijnlijk

bij de kern van het raakvlak tussen beide actoren met een verschillende finaliteit. Twee

belangrijke rapporten dienen door de jeugdhulpverlener opgemaakt te worden. Enerzijds is er

het evolutieverslag511 waartoe hij gehouden is, anderzijds is er het handelingsplan. De gegevens

506

Artikel 37, §2, tweede lid Jw. 507

Artikel 43, tweede lid Jw. 508

Artikel 52, quater Jw. 509

Uit de memorie van toelichting is af te leiden dat één van deze ontvankelijkheidsvoorwaarden het akkoord is van het team. (Memorie van toelichting, Wetsontwerp IJH, parl. Stuk 1952/1, 47.) Dit wordt geëxpliciteerd in artikel 63, 5° uitvoeringsbesluit IJH. 510

X., “Het ondersteuningscentrum Jeugdzorg,” Vlaamse Regering, Versie April 201 , https://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/professionelen/assets/docs/jeugdhulpaanbieders/verontrusting/werkingsprocessen_OCJ.pdf, 7. 511


https://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/professionelen/assets/docs/jeugdhulpaanbieders/verontrusting/werkingsprocessen_OCJ.pdf


132

nodig om de gegevens hiervan in te vullen en op te stellen, worden vrijgesteld van het

beroepsgeheim, binnen deze rapportering, op een wettelijke basis.

262. BEROEPSGEHEIM- Teneinde deze gegevensoverdracht te optimaliseren, en de

“gemoedsrust van de hulpverlener” bij deze opdracht te behouden dienen intern regels en

afspraken gemaakt te worden, die voor de natuurlijke hulpverleners houvast geven over wat

mag gedeeld worden. Zowel met de collega’s onderling als welke gegevens in de rapportering

komt, rekening houdend met de wettelijke bepalingen. Uiteraard steeds op een need-to-know

basis en nooit op een nice-to-know basis. Ook wat betreft het vastleggen van data in

elektronische documenten met, al dan niet door de overheid goedgekeurde

softwareprograma’s, moet een beleid gevoerd worden in overeenstemming met artikel 7.

263. De wetgever en de rechtsleer aanvaarden dan wel het gedeelde en gezamenlijke

beroepsgeheim dat een normale werking van diensten moet toelaten, evenals een continuïteit

van hulpverlening. Het beroepsgeheim blijft bij de wetgever een rechtsfiguur die op weinig

expliciete uitzonderingen kan rekenen, en zich steeds beperkt tot een limitatieve lijst van strikt

noodzakelijke gegevens, uiteraard te interpreteren door de houders van dit beroepsgeheim

binnen de context van de situatie.

II. Het Hulpverleningsmandaat

264. Binnen het gewone hulpverleningsmandaat gelden vooral het gedeeld512 en het

gezamenlijk 513beroepsgeheim. Hier stellen zich relatief weinig problemen, gezien gewerkt wordt

binnen eenzelfde finaliteit.

III. Het dubbel mandaat

265. Indien het dossier in het gerechtelijke luik terecht komt, bekomt de hulpverlener mogelijk

een dubbel mandaat. Dat van Hulpverlener, maar tevens dat van mandaathouder van de

Rechtbank in de uitvoering van de gerechtelijke maatregelen.

266. DUBBEL MANDAAT - RECHTSLEER - In het kader van artikel 48 IJH beschikt de jeugdrechter

over tal van maatregelen die hij kan nemen en waarbij hij al dan niet beroep kan doen op een

512

Artikel 74 IJH. 513

Artikel 73 IJH.

133

hulpverlener. Hierbij wordt het spanningsveld tussen de jeugdrechter en de hulpverlener ten

top gevoerd. Bij deze maatregelen kan de hulpverlener een dubbel mandaat514 bekomen.

Dan krijgt hij naast zijn finaliteit als hulpverlener, tevens een maatschappelijke rol opgelegd als

controleur/uitvoerder van door de rechtbank genomen beslissingen.

Van Der Straete meent dat hulpverleners met een dubbele hoedanigheid geen beroepsgeheim

hebben ten aanzien van hun opdrachtgever. Alles wat verband houdt met de opdracht maakt

voorwerp van rapportage uit. Maar verder wordt gestipuleerd dat een duidelijke afbakening

dient te gebeuren van het mandaat en dat de cliënt duidelijk op voorhand dient op de hoogte

gebracht te worden van de opdracht en rapportageplicht.515

Ook Put meent dat de consulenten bij het Comité Bijzondere Jeugdzorg als gemandateerden

worden aanzien. .516 In analogie517 hiermee kunnen we stellen dat de hulpverleners, aangesteld

in het kader van een rechtsbeslissing, gemandateerden zijn, die enkel rapporteren in het kader

van hun opdracht, en enkel over die informatie die ze verwerven vanuit hun opdracht.

Ook H.Van Dooren onderkent de moeilijke combinatie van vertrouwenspersoon en

informatiepersoon. Hij onderstreept dat het buitengewoon moeilijk, maar tevens noodzakelijk is

om beide rollen niet te scheiden maar te onderscheiden. Men dient telkens duidelijk te weten

welke pet de hulpverlener draagt. Van Dooren stelt verder dat de informatiepersoon niet

betrokken is in de hulpverlening, maar dat hij enkel een expert is die rapporteert.518

Hieruit kunnen we concluderen dat er zich een bepaalde richting in de rechtsleer ontwikkelt die

de relativiteit van het beroepsgeheim naar voor schuift, en zelfs meent dat het beroepsgeheim

volledig kan terzijde geschoven worden bij het simpele feit van “het ontvangen en vervullen van

een opdracht”. Dit druist in tegen het fundamentele uitgangspunt van de wetgever dat ‘het

belang van het kind’ primeert. Kiezen voor een dergelijke aanpak is duidelijk stellen dat de

maatschappelijke opdracht die justitie zonder meer moet blijven voor ogen houden belangrijker

is dan ‘het belang van het kind’ vanuit de ogen van de hulpverlener?

514 Advies nr. 3, “Zorgvuldig omgaan met informatie uitwisseling in het welzijnswerk”, ethische commissie Vlaams

Welzijnsverbond, 4. 515

X., Beroepsgeheim en schuldig hulpverzuim: Enkele juridische en praktische kapstokken, Werkgroep Bijzondere jeugdbijstand, Arrondissement Mechelen, Antwerpen, Turnhout, p. 17. 516

X., Beroepsgeheim en schuldig hulpverzuim: Enkele juridische en praktische kapstokken, Werkgroep Bijzondere jeugdbijstand, Arrondissement Mechelen, Antwerpen, Turnhout, p. 17. 517

Gezien het comité voor bijzondere jeugdbijstand niet meer bestaat. 518

X., Beroepsgeheim en schuldig hulpverzuim: Enkele juridische en praktische kapstokken, Werkgroep Bijzondere jeugdbijstand, Arrondissement Mechelen, Antwerpen, Turnhout, p. 17.

134

267. De situatie wordt nog complexer voor de hulpverlener als de minderjarige cliënt reeds

behandeld werd door deze jeugdhulpverlener, die er vanuit zijn jeugdhulpverleningsopdracht

een vertrouwensband mee heeft opgebouwd. In deze relatie moedigt men de minderjarige aan,

alles wat op zijn lever ligt, elk detail mee te geven aan de hulpverlener en gezamenlijk een

oplossing te zoeken.

De hulpverlener wordt een vriend, een vertrouwenspersoon, een rots in de branding. Een

uitbreiding van zijn takenpakket tot rapporteur van de jeugdrechter in het kader van een

genomen maatregel die moet begeleid worden, vergt een delicate aanpak.

268. AANVAARDING MANDAAT De vraag dient gesteld te worden of naar analogie met de

procedure die gevolgd dient te worden wanneer een rechter beslist tot een alternatieve sanctie

en waarbij begeleiding of behandeling in de hulpverlening als voorwaarde gesteld wordt , zoals

beschreven door Vander Laenen, ook de jeugdhulpverlener de opdracht dient te aanvaarden.519

Op deze manier zou de jeugdhulpverlener de opdracht kunnen weigeren op basis van het feit

dat hij enkel de band van hulpverlener wil behouden en niet in een juridische context wenst

geplaatst te worden gezien hij een te nauwe band heeft met zijn cliënt. In het bevestigende

geval kan de vraag gesteld worden op welke manier de jeugdhulpverlener kennis neemt van het

toe te kennen mandaat en of de persoonlijke gegevens hem ter beschikking gesteld wordt.

269. WET PERSOONSGEGEVENS De wet op de bescherming van de persoonsgegevens, maar

vooral het decreet IJH dat elke persoon die op een professionele manier met hulp aan

minderjarigen bezig is, bindt de hulpverlener met handen en voeten aan het beroepsgeheim.

Het finaliteitsbeginsel en het proportionaliteitsbeginsel zullen hier ter overweging moeten

genomen worden, bij het opstellen van een handelingsplan520 en het rapporteren via een

evolutieverslag. Het oordelen in het belang van zijn minderjarige cliënt is de eerste

bekommernis.521

270. TUSSENBESLUIT - De rechtsleer is het er het in grote lijnen over eens, dat in het juridische

kader, en naar aanleiding van de noodzakelijke opvolging door de jeugdrechter en de sociale

dienst, het beroepsgeheim van diegene die moet rapporteren, mits het aan de minderjarige

duidelijk voorgelegd werd, op de achtergrond verdwijnt ten voordele van de noodzakelijke

“belangen van het kind” , waarbij de jeugdrechter alle elementen in handen moet hebben om

519

F. VANDER LAENEN, “The end of the affair? Het beroepsgeheim in de samenwerking tussen justitie en hulpverlening”, Panopticon 2011, afl. 4, 4. 520

Artikel 81 UB IJH 521

Artikel 3 IVRK.

135

een juist oordeel te kunnen vellen. 522Uiteraard steeds binnen het duidelijk gestipuleerde

mandaat en uitsluitend in het kader van de opdracht en de te bereiken resultaten.

Daarenboven wordt dit reeds aangegeven door de wetgever zelf in artikel 75 IJH, waarbij hij de

gemandateerde instellingen, bij het openen van een dossier een absoluut verbod geeft om info

door te spelen aan de Gerechtelijke instanties, tenzij de schriftelijke toelating bekomen wordt

van de diverse verantwoordelijken. Wij kunnen ons dan ook moeilijk inbeelden dat deze

rechtsuitzondering niet zou gelden wanneer reeds een volledig dossier op de Rechtbank

opgebouwd werd, en de gegevens enkel binnen het kader van het toevertrouwde mandaat

zouden doorgespeeld worden. Dit vormt een wettelijke uitzonderingsdgrond die nog verder

dient bevestigd te worden door het Hof van Cassatie. (zie randnummer 162 tot 175)

271. WERKBAARHEID - Dit is ook de enige werkbare oplossing. Persoonlijke gegevens, door de

hulpverlener in het kader van een hulpbegeleidingsplan, doorgeven aan de jeugdrechter kan

strikt wettelijk genomen niet. De wetgever geeft nergens een voorzet om gegevens over de

concrete hulpverlening ter beschikking te stellen van de jeugdrechter. Meer zelfs, de decreten

worden terecht doorspekt door nazicht van de commissie voor persoonsbescherming, die

telkens bij het beschikbaar stellen van basisgegevens , zoals een rijksregisternummer, of een

gevolgd hulptraject in een elektronisch dossier, enkel beschikbaar voor professionele

hulpverleners, die daarenboven individueel gebonden zijn door het beroepsgeheim, een

uitgebreide overweging maken over het al dan niet beschikbaar kunnen stellen in het kader van

een elektronisch dossier. Misschien vormt artikel 75 IJH een wettelijke grond voor de

uitzondering op het absoluut beroepsgeheim.

272. ABSOLUUT KARAKTER De wetgever houdt zich strikt aan het principe van een absoluut

beroepsgeheim. Hij start het decreet, reeds bij art.7 IJH, met een duidelijke herhaling van het

feit dat eenieder die in aanraking komt met jeugdhulp gebonden wordt door het

beroepsgeheim. Een herhaling van zijn artikel 77 uit de jeugdbeschermingswet.

Hij voert dit principe hoog in het vaandel, en hij tolereert bij aanvang geen uitzonderingen op dit

beginsel. Daar waar, volgens de wetgever strikte rapportering dient te gebeuren (bijv. art.58

IJH): “De dienst brengt daarover schriftelijk verslag uit bij de jeugdrechtbank of jeugdrechter”

522

X., Beroepsgeheim en schuldig hulpverzuim: Enkele juridische en praktische kapstokken, Werkgroep Bijzondere jeugdbijstand, Arrondissement Mechelen, Antwerpen, Turnhout, p. 17.

136

verklaren de parlementaire voorbereidingen: “Het schriftelijke verslag dat de sociale dienst

omtrent hun bezoeken overmaakt aan de jeugdrechtbank laat deze instantie toe de getroffen

maatregelen regelmatig te evalueren, aan te passen of te beëindigen.”523. De gegevens die

meegedeeld worden aan de jeugdrechter in het evolutieverslag moeten hem toelaten een

evaluatie te maken van de genomen maatregel. Initieel kan dit vanuit de positie van de cliënt en

de visie van de hulpverlener wordt geventileerd in het evolutieverslag.

273. BEZOEKPLICHT - Artikel 58 IJH stelt trouwens dat de consulent: “iedere persoon die door de

jeugdrechtbank of jeugdrechter aan een jeugdhulpaanbieder of een daarmee gelijkgestelde

voorziening, een pleegzorger als vermeld in artikel 14, § 1 of § 3, van het decreet van 29 juni

2012 houdende de organisatie van pleegzorg of een gemeenschapsinstelling is toevertrouwd “

bezoekt.524

Concreet wordt in deze wet geen bezoek voorzien aan de hulpverlener. In het uitvoeringsbesluit

gaat men wel een stap verder en stelt men: “regelmatig en minstens halfjaarlijks contact te

hebben met de betrokken jeugdhulpaanbieder, de kandidaat-pleegzorger of de

pleegzorger”525Daarenboven wordt door dit besluit opgelegd dat: “regelmatig en minstens

halfjaarlijks het verloop van de jeugdhulpverlening te evalueren in overleg met de personen,

vermeld in punt 2° en 3°.”526

274. EVOLUTIEVERSLAG - Het hier bovenvermelde decreet en uitvoeringsbesluit regelt een

regelmatig contact tussen zowel de betrokkenen (minderjarige en zijn ouders) en de sociale

dienst van de jeugdrechtbank als tussen de hulpverlener en de sociale dienst. Hier kan enkel het

evolutieverslag besproken worden, gezien er geen andere wettelijke basis is die toelaat aan de

hulpverlener om buiten de restricties opgelegd binnen het kader van artikel 7 IJH gegevens door

te geven.

De heer Wim Taels zegt” dat voldoende informatie belangrijk is voor een goed beleid. Hier spelen

echter tal van spanningsvelden die te maken hebben met privacy en beroepsgeheim. Dat vergt de

nodige omzichtigheid.

523

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 67. 524

Artikel 58 IJH. 525

Artikel 82, 3° Uitvoeringsbesluit IJH. 526


137

Er zijn linken met de motie van aanbeveling, vooral op het vlak van gegevensverwerking en

dossiervorming met het oog op een integraal dossier, gegevensverzameling en wetenschappelijk

onderzoek, en ontsluiting van de gegevens van in-, dooren uitstroom.”527

Hieruit kan afgeleid worden dat de wetgever wel aandacht besteedt aan het feit dat het

beroepsgeheim dat geldig is, niet zomaar kan opgeheven worden, en dat er in dit kader rekening

mee dient gehouden te worden.

275. Artikel 50 IJH somt de maatregelen op waardoor de hulpverlener voorzien kan worden van

een dubbel mandaat door de jeugdrechter.

IV. Besluit

276. De jeugdhulpverlener is de belangrijkste schakel in de uitvoering van het beleid. Hij dient in

te staan in de vrijwillige hulpverlening voor de aanmelding en de verdere opvolging. Dit gebeurt

steeds in teamverband en met de nodige omkadering indien er zaken mislopen. Hij kan, bij

twijfel de gemandateerd instellingen contacteren voor verdere hulp. Hierbij wordt het wettelijke

kader gecreerd om de zaken dienend voor het dossier mee te delen.

277. Ook inzake verdere opvolger in een gerechtelijke context, wordt hij beschermd qua

beroepsgeheim door een wettelijke omkadering. Dit gebeurt vooral aan de hand van de exacte

rapporten die hij dient op te stellen. Het handelingsplan voor de sociale dienst/jeugdrechter en

het evolutieverslag. Hierbuiten geldt o.i. het totale absolute beroepsgeheim.

AFDELING 6: De bemiddelingsopdrachten

278. De bemiddeling vormt binnen de jeugdhulp een apart hoofdstuk en wordt ook aldus

behandeld. De bemiddeling vindt plaats in een beperkte groep van personen onder leiding van

een bemiddelaar, en de gegevens die uiteindelijk bijgehouden worden, blijven bij de

bemiddelaar die door een “absoluut” beroepsgeheim gebonden wordt.

Specifiek aan bemiddeling is, niets gebeurt zonder de instemming van de minderjarige cliënt en

zijn ouders of wettelijke vertegenwoordigers. Dit vergemakkelijkt de situatie aanzienlijk. Geen

achterkamergesprekken “in het belang van de minderjarige”, geen mogelijke beslissingen die

opgedrongen worden op basis van “ongrijpbare geruchten” die hardnekkig blijken te zijn…

527

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1798, 11.

138

279. Art. 29 IJH 2°” bepaalt : …..kunnen bij de toegangspoort een verzoek tot toekenning van

jeugdhulpverlening indienen als cumulatief de volgende voorwaarden vervuld zijn …

2° de minderjarige, zijn ouders of opvoedingsverantwoordelijken kunnen aantonen dat er een

poging tot bemiddeling heeft plaatsgevonden;

Het verzoek moet gestaafd worden met een document dat aantoont dat er een poging tot

bemiddeling heeft plaatsgevonden.

Een poging tot bemiddeling als vermeld in het eerste lid, 2°, impliceert dat de vraag naar

bemiddeling is gesteld, maar ofwel dat bemiddeling heeft plaatsgevonden, maar niet heeft geleid

tot een conflictoplossing, ofwel dat bemiddeling niet heeft plaatsgevonden omdat een van de

betrokken partijen zich niet heeft aangeboden bij de bemiddelaar of omdat er binnen een

redelijke termijn geen bemiddeling werd georganiseerd.”

Ook hier wordt geen enkele vorm van vertrouwelijke informatie over de begleiding gevraagd. De

wetgever wenst enkel een document dat de bemiddeling heeft plaats gevonden. Hij expleciteert

zelfs in het verdere artikel wat hij onder deze formulering begrijpt.

280. Artikel 30 IJH :”Het overleg en de bemiddeling, vermeld in het tweede lid :

1° zijn kosteloos en vlot toegankelijk voor de minderjarige, zijn ouders en, in voorkomend geval,

zijn opvoedingsverantwoordelijken;

2° vinden plaats onder de leiding van een voorzitter of een bemiddelaar die hiertoe opgeleid is.

Per regio wordt een lijst met onafhankelijke bemiddelaars aangelegd waarop een beroep kan

worden gedaan. De lijst wordt samengesteld uit bemiddelaars met verscheiden achtergronden.

Een bemiddelaar is een vrijwilliger;

3° kunnen aangevraagd worden door de minderjarige, zijn ouders en, in voorkomend geval, zijn

opvoedingsverantwoordelijken, zijn vertrouwenspersoon, een jeugdhulpaanbieder of een andere

persoon of voorziening die jeugdhulpverlening aanbiedt.

De gegevens die worden uitgewisseld in het kader van het overleg of de bemiddeling, vermeld in

het tweede lid, kunnen door een gemandateerde voorziening niet gebruikt worden bij het

onderzoek van de verontrustende situatie met het oog op het nemen van de gemotiveerde

beslissing, vermeld in artikel 34.

De Vlaamse Regering bepaalt de nadere invulling van die doelstellingen en de daarmee

verbonden opdrachten en de wijze waarop de opdrachten worden uitgevoerd.”

In artikel 30 IJH legt de wet de absolute onafhankelijkheid van de bemiddelaar vast. De

procedure die gevoerd wordt, de bemiddelingspoging wordt volledig losgeweekt van de overige

139

hulpverlening, en leidt tot succes, waarbij geen verdere acties ondernomen dienen te worden, of

geen succes waarbij naar de gemandateerde voorzieningen kan gestapt worden, of terug naar

af.

281. De inleiding tot de toegangspoort via de gemandateerde voorzieningen, start van nul,

hoogstens met de vermelding dat een bemiddelingspoging ondernomen werd.

Het beroepsgeheim van de bemiddelaar kadert hier niet enkel in de jeugdwet of het decreet

integrale Jeugdhulp, maar tevens in de deontologische code van bemiddelaars. De wetgever

stelt zelfs expliciet dat de gegevens de worden uitgewisseld in het kader van het overleg of de

bemiddeling niet gebruikt kunnen worden door de gemandateerde voorzieningen. Ook hier

weer beschermt de wetgever 100% de vertrouwelijke gegevens, en geeft hij niet toe, zelfs niet

“in het belang van de minderjarige.”

282. De overheid wenst eveneens succesratio’s te meten en behandelde thema’s te kennen

vanuit een puur statistisch gegeven en organiseert dan ook haar opdracht binnen een totaal

anonieme sfeer, waarbij de bemiddelaar geen persoonsgegevens meedeelt.

De overheid roept wel een aangepast dataverzamelingssysteem in het leven om de data en de

resultaten van de bemiddeling bij te houden, teneinde de nodige beleidsaanpassingen te kunnen

aanbieden na evaluatie . Deze data worden volstrekt anoniem bijgehouden, waarbij de nodige

waarborgen voor de bescherming van de persoonsgegevens aanwezig zijn.

283. Ook hier weer kunnen we ten treure aanhalen dat de wetgever bijzonder aandachtig blijft

voor de gegevens die bekomen worden in elk stadium van het begeleidings-of hulpproces voor

de jongere. Deze gegevens dienen ten alle prijze beschermd te worden. Ook hier worden

weerom geen uitzonderingen toegelaten op de algemene regel, en wordt de bemiddeling, en de

gegevens die uit deze bemiddeling gehaald worden niet gedeeld.

140

AFDELING 7: Tabel

284. Deze tabel bevat een overzicht van de wettelijke basis die het doorbreken van het

beroepsgeheim toelaat. We hebben volgens de actoren de uitzonderingsgronden, meestal op

basis van rapportering, gerangschikt. De tabel leest van links naar rechts.

Het is niet omdat bepaalde actoren geen uitzonderingsgronden vinden in deze tabel, dat deze

niet zouden bestaan door creaties van rechtspraak en rechtsleer, of dat het beroepsgeheim

geregeld wordt binnen de deontologische codes van de instelling waartoe de hulpverlener

behoort. Zo kan het centrum Sint Idesbald haar eigen normen opleggen. Deze normen zullen

uiteraard strenger dienen te zijn dan het algemene kader om tegenstelbaar te zijn aan de

hulpverlener.

144

ALGEMEEN BESLUIT

Hulpverlening en beroepsgeheim, het zijn twee begrippen die zolang de mens bestaat

samengaan. Deze zaken zijn ingebouwd in de westerse ziel. Als je iemand helpt, dan maak je

geen misbruik van de situatie om allerlei zaken die je te weten komt, omdat mensen je toelaten

in hun leefwereld vanuit hun zwakke positie van hulpbehoeftige, over te gaan dragen naar

iedereen die het horen wil. Het begrip zit dan ook ingebakken in onze wetgeving sinds het prille

begin, en verwijst naar een tijd nog lang voor onze staatsgrenzen werden getekend. De eed van

Hippocrates528 dateert van 400 voor Chr.

Nog meer zit de absolute bescherming van het uiterst kwetsbare kind ingebakken. Onze

oerinstincten verzetten zich tegen elk misbruik van diegenen die nog moeten leren deelnemen

aan onze maatschappij. Zij die de regeltjes nog niet kennen, en die regels aangeleerd moeten

worden door de volwassenen. Minderjarigen zijn zo belangrijk, en zo kwetsbaar in onze

maatschappij, dat de wetgever hen op verschillende domeinen een aparte behandeling geeft.

Niet alleen bij euthanasie, adoptie, verlengde minderjarigheid, patiëntenrechten maar ook bij

seksueel misbruik van minderjarigen. En soms loopt het mis, en moet de maatschappij

corrigerend optreden, maar ook dan is het alle hens aan dek teneinde de hulpverleners in deze

context de basisvaardigheden bij te laten brengen aan deze pupillen. Ze dienen vaak een

misbruikt vertrouwen in de volwassenen en een volledig verstoord maatschappijbeeld terug op

de sporen te zetten. Dit houdt in dat voor alles het vertrouwen dient hersteld te worden in de

mensheid, te beginnen met de hulpverleners die hen omringen.

Voor alles dienen we ons de vraag te stellen wie die “hedendaagse minderjarige” wel is. Het is

wel zeker dat het niet langer om een onmondig individu gaat die braaf de instructies van de

ouders opvolgt in de hoop ooit een “voorbeeldige volwassene” te worden die volledig in het

maatschappijbeeld past, en pas zal revolteren aan de hogeschool of universiteit. Sinds het

Internationaal Verdrag inzake de rechten van het Kind529 is het kind geen ‘object’ meer van

gezagsuitoefening door rechthebbende ouders, maar wel een subject die zelf rechten kan doen

gelden.530 Artikel 12 IVRK stelt dan weer dat in overeenstemming met de leeftijd en de

maturiteit van het kind belang gehecht zal worden aan zijn mening.

528

De eed is opgenomen in het Corpus Hippocraticum. 529

Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind van 20 november 1989, BS 17 januari 1992. 530

C. MELKEBEEK, Kids codex boek 2, Larcier, 2010, 135.

145

De hedendaagse minderjarige is drager van subjectieve rechten en wordt gezien als een

rechtssubject531, maar hij is onbekwaam in het stellen van rechtshandelingen532 d.m.v. deze

rechten. 533

Of de minderjarige feitelijk in staat is iets te doen, en bijgevolg wilsbekwaam is, wordt steeds in

concreto beoordeeld, 534 en zal situatie per situatie bekeken worden en zal ook per individu

verschillen.535 Daarnaast bepaalt artikel 4 § 1 DRM dat de minderjarige de rechten opgesomd in

dit decreet zelfstandig uitoefent. Hiervoor wordt geen vereiste van maturiteit of leeftijd gesteld.

In principe kan elke minderjarige – ongeacht zijn leeftijd – de rechten in het DRM zelfstandig

uitoefenen.536 Slechts drie beperking worden opgelegd in het kader van bekwaamheid: in

stemmen met jeugdhulp537, toegang tot het dossier538 en niet gescheiden worden van de

ouders.539540 De rechten die de minderjarige heeft zullen wel begrensd worden door de

ouderlijke rechten,541 waarbij de ouderlijke rechten een uitdunnend karakter hebben, mee-

evoluerend met de leeftijd en de maturiteit van het kind. De functie van het ouderlijk gezag

evolueert van beschermend naar begeleidend. 542 De wet voorziet in een weerlegbaar

vermoeden dat op de leeftijd van 12 jaar een minderjarige voldoende

onderscheidingsvermogen heeft. Dit heeft belangrijke gevolgen voor het beroepsgeheim, want

vanaf dat ogenblik kan de minderjarige zelf beslissen dat hij bepaalde vertrouwelijke gegevens

niet langer wenst te delen met zijn ouders. Dit heeft als directe consequentie dat vanaf dit

ogenblik elke professionele hulpverlener of actor hier ook rekening dient mee te houden.

Niettegenstaande de ouders bijzonder veel betrokken zullen worden bij het

hulpverleningstraject, betekent dit niet dat ze onbeperkt toegang hebben tot de “vertrouwelijke

gegevens”.

531 T. ROBERT, “De Burgerrechtelijke procesbekwaamheid van de minderjarige” in centrum voor

beroepsvolmaking in de rechten, De procesbekwaamheid van de minderjarigen, Antwerpen, Intersentia, 2006, 39. 532

Hij kan wel feitelijke handelingen stellen. 533 T. VANSWEEVELT, “ Persoonlijkheidsrechten van minderjarigen en grenzen van het ouderlijk gezag: de

toestemming van de minderjarige in een medische behandeling ” in X, Juridische aspecten van de geneeskunde, Antwerpen, Kluwer, 1989, 269. 534

C. LEMMENS, De minderjarige en de Wet Patiëntenrechten, Antwerpen, Intersentia,2013, 11. 535

Advies Kinderrechtencommissariaat van februari 2001 betreffende de rechten van de minderjarige patiënt, nr. 2000-01/4, 4. 536

E. DESMET en J. PUT, “Het decreet Rechtspositie Minderjarigen: Een internationaalrechtelijke toetsing.”, TJK 2011/2,115. 537



Die vervat lig in artikel 13 DRM. 540

V. VANDERLINDEN, “Resultaten van de inspectieronde over het Decreet Rechtspositie Minderjarige”, TJK 2011/2, 87. 541

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 12. 542

L. VAN SLYCKEN, “ Beschikkingsrecht van de minderjarige over eigen leven en lichaam ” in J. VELAERS (ed.), Over zichzelf beschikken? Juridische en ethische bijdragen over het leven, het lichaam en de dood, Antwerpen – Apeldoorn, Maklu, 1996, 243. en Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1, 12.

146

Steeds zullen de verschillende actoren rekening moeten houden met de wensen van de

minderjarige beoordelingsbekwame cliënt543 Indien deze laatste zelf bepaalt dat alle gegevens,

in het kader van het dossier aan zijn ouders mogen meegedeeld worden, kan dit ook

gebeuren.544 545 Het belang van het kind zal echter steeds primeren en is ondergeschikt aan het

recht op informatie van de ouders, zelfs bij jongere kinderen.546

Vervolgens kunnen we nagaan in welke mate deze mondige, kwetsbare groep in het bredere

kader van de jeugdhulpverlening beschermd wordt tegen het verkondigen van allerhande feiten

die, in het belang van het kind, beter gezwegen worden, en indien ze verteld moeten worden,

dan enkel binnen de kamers waar men echt met de belangen van het kind bezig is.

De wetgever is hier bijzonder duidelijk in: Hij spreekt zich in alle mogelijke bewoordingen uit

voor een beroepsgeheim. Niet alleen verbindt hij er zware straffen aan in het Strafwetboek547,

maar steeds wordt het resoluut herhaald in elke wet of decreet rond de jeugdhulp. 548 Het

basisprincipe mag dus zonder meer duidelijk zijn: Er geldt een algemeen beroepsgeheim voor

allen die bezig zijn in de jeugdhulp, los van elke andere hoedanigheid waarin eveneens

beroepsgeheim mag gelden. Het beroepsgeheim dient hierbij niet enkel geïnterpreteerd ter

bescherming van de minderjarige cliënt, wat weliswaar de belangrijkste grondslag is, maar zeker

ook ter bescherming van de belangen van de hulpverlener, evenals ter bescherming van het

algemeen belang.549

Maar de jeugdhulpverlening is lang niet meer wat het ooit geweest is, en werd inmiddels een

multidisciplinair werkveld waarbij de tweerelatie tussen jeugdhulpverlener en minderjarige niet

langer aan de orde is.550 Vandaag wordt één grote “jeugdhulpfamilie” gecreëerd, waarbij de

minderjarige en zijn noden centraal staan en de verschillende disciplines in een waaier

eromheen gevormd worden. Teams beslissen welke weg uitgegaan wordt bij verontrustende

situaties en of deze moeten doorgegeven worden aan de jeugdrechtbank voor verdere

begeleiding.

543

CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008, 16. (onuitgv.) 544

Artikel 23 DRM. 545

M. BERGHMANS, “Ouderlijk gezag en beroepsgeheim”, 2009,http://www.jeugdrecht.be/?action=artikel_detail&artikel=88. 546


Artikel 458 Sw. 548

Artikel 77 Jw. en Artikel 7 IJH. 549

R. SCHELLAERT, Wat ervan te zeggen: Informatie en beroepsgeheim binnen het ortho- en sociaalagogisch werkveld. Antwerpen, Intersentia, 2010, 63 550

I.VANDERSTRAETE, “Beroepsgeheimineenevoluerendehulpverleningscontext.” 160 in: X., Sociale bescherming op

nieuwe paden. Liber Memorialis Béatrice Van Buggenhout, Leuven, University Pers Leuven, 2003, 778p.





147

Dit maakt uiteraard de “simpele rechtsfiguur van het beroepsgeheim” bijzonder complex.

Niet enkel dient er binnen een bestaand team van medewerkers een “doorgeefmogelijkheid” te

bestaan om vertrouwelijke informatie te delen, gewoonweg omdat men deze gegevens nodig

heeft in het kader van een continuïteit in de zorg. Mijn collega mag mij toch de problemen van

de vorige nacht meedelen, zonder daarbij een beroepsgeheim te overschrijden?

Daarnaast is het logischerwijs niet aanvaardbaar dat vaak kostbare informatie, nodig voor een

verdere stap in de hulpverlening volledig teloor gaat op basis van “niemand zegt iets”.

Het beroepsgeheim diende bijgevolg uitgebreid te worden in een werkbare richting, waarbij het

duidelijk is, dat elke toegeving tot gedeeltelijke opheffing de deur wijd open zet voor misbruik.

De wetgever diende bijgevolg bijzonder omzichtig te werk te gaan, zelfs indien dit betekende dat

e.e.a. niet zonneklaar zou gesteld worden. (wat overigens bijzonder moeilijk is in deze materie

die steeds onderhevig is aan interpretatie). Een volle witte lijn mag nooit overschreden worden,

en dient beschouwd te worden als een muur op de weg, tenzij….

In de rechtsleer en de rechtspraak onderkent men twee richtingen: De klassieke interpretatie

ondersteunt de stelling dat het beroepsgeheim absoluut is en er enkel kan van afgeweken

worden d.m.v. formele en expliciete wetteksten. Het Hof van Cassatie hangt deze stelling aan551,

die zonder meer de zekerste weg is naar het behoud van het beroepsgeheim.

Het beroepsgeheim als relatief beschouwen opent de weg naar misbruik. Stellen dat het moet

bekeken worden vanuit de relatie met andere waarden en normen, zoals het belang van de

cliënt zelf,552 leidt tot het abstract beoordelen van de “belangen van de cliënt”, en biedt geen

enkele garantie vanuit welk perspectief dit belang gezien wordt. Vasthouden aan het principe

van een absoluut beroepsgeheim, met door de wet en de rechtspraak en rechtsleer bepaalde

uitzonderingen is de enige manier om tot een minstens vaststaand uitgangspunt te komen. De

relativiteit zal dan enkel blijken uit het grote aantal mogelijke uitzonderingen, en niet de

relativiteit van het beroepsgeheim op zich.

En de wet creëert reeds heel wat uitzonderingen: Indien een hulpverlener opgeroepen wordt

om een getuigenis of een verklaring in rechte af te leggen moet hij hier gevolg aan geven.553

551



Artikel 80 Sv.

148

Hierdoor geniet de hulpverlener strafrechtelijke immuniteit, toch kan hij nog steeds een

tuchtsanctie oplopen.554 De hulpverlener beschikt op dit ogenblik over een zwijgrecht555 en een

spreekrecht. De verantwoordelijkheid draagt de hulpverlener echter zelf.

Daarnaast kan het beroepsgeheim doorbroken worden op bevel van de wet .556 Een “wettelijk

voorschrift” is het toelaten door een tegennorm van de strafbare gedraging.557

De rapportageverplichtingen aan justitie in het kader van strafrechtelijke bescherming van

minderjarigen558 en het evolutieverslag dat door de instelling dient opgemaakt te worden ten

behoeve van de sociale dienst kadert hierin.559

Het nieuwe wettelijke kader dat gecreëerd wordt door IJH, biedt op heel wat domeinen soelaas.

De witte lijn op de weg werd voorzien van tussenliggende streepjes, onderbrekingen,

signalisatieborden en werd m.a.w. werkbaarder gemaakt. Er zullen zich zonder meer nog

hindernissen opwerpen die een remediëring vergen, maar minstens werden de grote lijnen

uitgeklaard.

Binnen de jeugdhulpverlening, kan de hulpverlener dankzij artikel 73 IJH vrij communiceren

binnen het team van duidelijk genomineerde medewerkers, die aan het dossier werken. De

wetgever definieert het gezamenlijk beroepsgeheim binnen deze context. Het is uiterst

belangrijk dat de teamleden de informatie waarmee zij werken onderling moeten kunnen

uitwisselen. 560 Dit is zowel om kwalitatieve redenen als om organisatorische redenen

noodzakelijk561. Enkel het “nutscriterium” 562 is hier toepasselijk. Het feit dat de wetgever dit

aanhaalt, bewijst des te meer dat het beroepsgeheim stand houdt en enkel die gegevens kunnen

gedeeld worden die “nuttig” zijn in het kader van het te volgen traject.

554

F. BLOCKX, Het beroepsgeheim in de deontologie en in het strafrecht: een begrippenanalyse, Gent, Larcier, 2011, 336. 555

Dit is erkend door het Hof van Cassatie: Cass. 30 oktober 1978, Pas.1979, I, 249. 556



Wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, B.S. 1 7 maart 2001 . 559

Artikel 11,11° Besluit van de Vlaamse regering inzake de erkenningsvoorwaarden en de subsidienormen voor de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand. BS 10 december 1994. 560

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 561

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 562

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74.

149

Maar de wetgever gaat verder. Ook de figuur van het gedeelde beroepsgeheim, aangereikt door

de rechtsleer, krijgt een wettelijke basis in artikel 74 IJH. Onmiddellijk zet de wetgever zich

schrap en onderlijnt in de parlementaire voorbereidingen dat dit artikel bezwaarlijk kan worden

opgevat als een algemene machtiging om eender welke informatie door te geven over een

bepaalde casus of over de hulpverlening in het algemeen. 563 De ratio legis van de wetgever ligt

erin elke situatie in concreto te beoordelen, rekening houdend met de belangen van diegene tot

wie de jeugdhulp zich richt.564 Men dient er zelfs naar te streven steeds de instemming van de

betrokkene te bekomen om de gegevens te mogen overdragen, slechts uitzonderlijk kan ervan

afgeweken worden. Hoe minder de ontvanger van de mogelijke informatie te maken heeft met

de casus, des te moeilijker het wordt om de gegevens te bekomen.565 Ook hier weer blijft de

duidelijke bekommernis van de wetgever het beroepsgeheim absoluut te houden, maar kleine

poortjes te maken die wel degelijk met een sleutel opengemaakt moeten worden.

Tevens behandelt hij in extenso wat door het poortje mag getransporteerd worden. De aard van

de gegevens zijn limitatief, enkel dienend tot de case, in het belang van de minderjarige client en

slechts toegankelijk voor zij die ze echt nodig hebben om een beeld van de behandelde situatie

te krijgen. Het elektronisch dossier is hier een volgend voorbeeld van. Ook hier gaat de wetgever

vrij limitatief te werk in de opsomming welke gegevens hier kunnen opgenomen worden566, en

wie uiteindelijk aan deze gegevens kan geraken, 567 verder bouwend op de systemen die reeds

bestaan. 568

We kunnen vaststellen dat het geheel vrij goed in elkaar steekt, en dat binnen het stringente

kader van het beroepsgeheim, uitgebreid tot het gegevens-en feitenbereik, de verschillende

actoren, binnen hun eigen teams, en met eenzelfde finaliteit voor ogen een werkbaar kader

vinden in het nieuwe decreet, en dit in combinatie met de informele relaties die er sowieso zijn,

een vlotte trajectopvolging kan gebeuren. Vooral rekening houdend met het feit dat het

beroepsgeheim absoluut is.

Maar wat gebeurt er met de actoren die een verschillende finaliteit nastreven? Het decreet IJH

verkiest een maximale inzetbaarheid van de vrijwillige hulpverlening binnen de justitiële

maatregelen. Het gedeelde en gezamenlijke beroepsgeheim slaat enkel op de actoren die

eenzelfde finaliteit nastreven.

563

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 564

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 565

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 74. 566

Artikel 72 IJH. 567

Artikel 72 IJH. 568

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 72.

150

Meer zelfs, de wetgever bepaalt expliciet dat elke vorm van gegevensoverdracht verboden is

tussen enerzijds de gemandateerde voorzieningen enerzijds en de magistraten belast met

jeugdzaken en de sociale diensten, anderzijds. 569 Dit verbod geldt niet indien de

oordeelsbekwame minderjarige en zijn ouders op een geïnformeerde en schriftelijke wijze

instemmen met de overdracht van gegevens. Het verbod geldt evenmin i.v.m. de identificatie

van de betrokken partijen en aangaande reeds verleende jeugdhulp. Deze wet geeft opnieuw

duidelijk aan dat de wetgever wenst dat het beroepsgeheim absoluut is, en zeker tov justitie. Hij

trekt enerzijds een duidelijke lijn maar anderzijds zet hij een poort weer open, in het kader van

de werkbaarheid en in het licht van redelijkheid. De druk die kan gezet worden op een

minderjarige en zijn ouders is groot. Weliswaar blijkt het de hulpverlener te zijn die als

tussenfiguur optreedt en de minderjarige cliënt en zijn ouders dient te overtuigen. 570

Alvorens de minderjarige cliënt voorgeleid wordt bij de jeugdrechter, wordt een dossier

opgemaakt door het Openbaar Ministerie. Deze vormt de toegangspoort tot justitie. Normaliter

worden zij ingeschakeld via de gemandateerde instellingen, maar ook de hulpverlener kan een

rechtstreekse aanmelding doen, binnen zijn eigen verantwoordelijkheid qua beroepsgeheim.571

De wetgever bepaalt strikt welke informatie dient gegeven te worden aan de jeugdmagistraat

bij het parket.572 Het gaat om minimale persoonsgegevens en de reeds verleende jeugdhulp. 573

De finaliteit van de mogelijkheid tot gegevensverzameling dient zowel expliciet als exclusief

bepaald te worden, reden waarom deze gegevens, zeker indien ze afkomstig zijn van een

geheimplichtige, niet kunnen doorstromen naar de gerechtelijke instanties.574 Dit is tevens de

reden waarom het paret zeker geen beroep zal doen op hulpverleners om informatie te

bekomen maar veeleer hun eigen diensten zoals politie, gerechtelijke politie,

onderzoeksmagistraten edm.

Het team van jeugdrechter en Sociale dienst, worden het vaakst geconfronteerd met de

verzameling van de informatie vanuit de “hulpverlenende” kant. Meer dan het openbaar

ministerie gaan ze op zoek naar de grond van de zaak, de oorzaken in het belang van het kind

teneinde een goede maatregel te kunnen nemen. Hier is de reden tot het delen van “nuttige”

informatie teneinde de juiste beslissing te kunnen nemen veel meer van belang. Toch zal de

wetgever vrij rigide blijven in het doorbreken van het beroepsgeheim.

569

Artikel 75 IJH. 570

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 77. 571

Artikel 32 IJH bepaalt uitdrukkelijk dat de toepassing van artikel 458bis Sw. behouden blijft. 572

Artikel 40 IJH. 573

Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 122. 574

Advies raad van state, Parl. St. Vl. Parl. 2012-13, nr. 1952/1, 298.

151

Binnen de gegevensgaring krijgt de Sociale dienst de opdracht om binnen een strikt juridisch

kader gegevens, dienend voor de zaak bij elkaar te brengen. 575

Hiervoor kan de Sociale Dienst geen beroep doen op de jeugdhulpverlener, die geen

uitzonderingsbasis in de wet vindt waarop hij enige informatie zou kunnen verschaffen. Wel is

het opmerkelijk dat de Sociale Dienst toegang heeft tot het elektronisch dossier waarin de

basisgegevens van de betrokkenen, die reeds aangemeld werden in de toegangspoort, kunnen

teruggevonden worden, evenals een overzicht van de reeds verleende jeugdhulp.

Eenmaal de minderjarige cliënt opgenomen is in een hulpverleningsprogramma dient de Sociale

dienst, minstens om de zes maanden een bezoek te brengen aan de cliënt. 576 Artikel 82 IJH

bepaalt dat de sociale dienst waakt over de uitvoering van de maatregelen. Dit houdt alle taken

in omschreven in artikel 82 van het uitvoeringsbesluit.

De wetgever regelt hierbij vrij rigoureus wat de taken zijn van deze dienst, en kent ook de

mandaten toe waarbinnen ze hun opdracht dienen te vervullen, maar vergeet vaak concrete

inhoud te geven aan de opgelegde taken. Zo bepaalt hij in Art 82 3° van de Uitvoeringsbesluiten

dat er regelmatig contact dient te zijn tussen de sociale dienst en de jeugdhulpaanbieder. Gezien

er duidelijk geen wettelijk kader bestaat, buiten het evolutieverslag dat halfjaarlijks dient

opgesteld te worden, laat de wetgever ons vermoeden dat het contact in dit kader zal verlopen.

Andere thema’s liggen misschien wel binnen het mandaat, maar niet binnen de

rapporteringsplicht van de jeugdhulpverlener, die vaak enkel een evolutieverslag omvat. Deze

bepalingen laten weliswaar toe dat er gerapporteerd wordt vanuit de jeugdhulpverlening naar

de sociale dienst, en op zich naar de jeugdrechter toe, maar het biedt de actieve sociale dienst

formeel geen mogelijkheid te anticiperen, en in een nauwe vertrouwelijke band met de

hulpverlener om tot een coherent , evenwichtige uitvoering van de maatregel te komen. Elkeen

zit op zijn eiland en wordt gerapporteerd binnen het kader van de wetgeving. Misschien de

beste situatie, met de meeste garanties op continuïteit, neutraliteit tov hulpverleners en sociale

dienst , maar niet direct de beste oplossing op gebied van engagement en betrokkenheid met

de minderjarige cliënt.

De praktijk zal op dat gebied veel plooien glad strijken, en daar waar de relaties onder druk staan

een duidelijk werkkader geven waarbinnen zeker gewerkt kan worden.

575



152

Bibliografie

Wetgeving

Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten, BS 6 juli 1983.

Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind van 20 november 1989, BS 17 januari

1992.

Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden

van 4 november 1950, Rome, Council of Europe Treaties Series, nr. 5.

Strafwetboek van 8 juni 1867, BS 9 juni 1867.

Gerechtelijk wetboek

Burgerlijk wetboek

Wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen

die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit

veroorzaakte schade, BS 15 april 1965.

Wet van 16 maart 1968 betreffende de politie over het wegverkeer, BS 27 maart 1968.

Wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke, BS 27

juli 1990.

Wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van

persoonsgegevens van 8 december 1992, BS 18 maart 1993.

Artikel 2 tot wijziging van artikel 91 van het wetboek voor strafvordering van de wet van 13 april

1995 betreffende seksueel misbruik ten aanzien van minderjarigen, BS 25 april 1995.

Wet 30 juni 1996 tot wijziging van wet 3 mei 1880 op het parlementair onderzoek en van art.

458 Sw., BS 16 juli 1996.

Wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, BS 1

7 maart 2001.

Wet 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt, BS 26 september 2002.

Wet van 13 juni 2006 tot wijziging van de jeugdbeschermingswet en het ten laste nemen van

minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd, BS 19 juli 2006.

153

Wet van 23 februari 2012 tot wijziging van artikel 458bis teneinde het uit te breiden voor

misdrijven van huiselijk geweld. BS 26 maart 2012.

Wet van 28 februari 2014 tot wijziging van de wet van 28 mei 2002 betreffende de euthanasie,

teneinde euthanasie voor minderjarigen mogelijk te maken, BS 12 maart 2014.

Decreet betreffende de rechtspositie van sommige personeelsleden van het gesubsidieerd

onderwijs en de gesubsidieerde centra voor leerlingbegeleiding BS 27 maart 1991.

Decreet van 5 april 1995 betreffende de profylaxe van besmettelijke ziekten, BS 19 juli 1995.

Decreet 15 juli 1997 houdende oprichting van een Kinderrechtencommissariaat en instelling van

het ambt van Kinderrechtencommissaris, BS 7 oktober 1997.

Decreet van 19 december 1997 betreffende het algemeen welzijnswerk.

Decreet van 1 december 1998 betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding, BS 10 april

1999.

Decreet van 18 mei 1999 betreffende de Geestelijke gezondheidszorg, BS 17 juli 1999.

Decreet van 5 april 1995 betreffende de profylaxe van besemettelijke ziekten, BS 19 juli 1995.

Decreet van 7 mei 2004 betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale

jeugdhulp, BS 4oktober 2004.

Decreet van 7 mei 2004 betreffende de integrale jeugdhulp, BS 11 oktober 2004.

Decreet van 7 maart 2008 inzake bijzondere jeugdbijstand, BS 15 april 2008.

Decreet 29 juli 2012 inzake de organisatie van de pleegzorg, BS 16 augustus 2012.

Decreet van 12 juli 2013 betreffende de integrale jeugdhulp, BS 13 september 2013.

Decreet van 5 december 2013 tot wijziging van het decreet van 31 maart 2004 betreffende de

adoptie, BS 4 februari 2014.

Besluit van de Vlaamse regering van 12 september 2008 betreffende het multidisciplinair dossier

in de centra voor leerlingenbegeleiding, BS 17 november 2008.

Besluit betreffende de organisatie van de pleegzorg van 8 november 2013 , BS 14 januari 2014.

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de programmatie, de erkenningsvoorwaarden en

de subsidieregeling voor woonzorgvoorzieningen en verenigingen van gebruikers en

mantelzorgers van 24 juli 2009, BS 17 december 2007.

Besluit van de Vlaamse regering inzake de erkenningsvoorwaarden en de subsidienormen voor

de voorzieningen van de bijzondere jeugdbijstand, BS 10 december 1994.

154

Besluit van 21 februari 2014 van de Vlaamse Regering betreffende de Integrale Jeugdhulp, BS 28

februari 2014.

Ministerieel besluit van 24 februari 2014 met betrekking tot bemiddeling in de integrale

jeugdhulp, BS 12 maart 2014.

Parlementaire stukken

Wetsvoorstel tot wijziging van de wetgeving wat de verbetering van de aanpak van seksueel

misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie betreft: amendementen, Parl.St.

Kamer 2010-11, nr. 1639/002.

Voorstel van Decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp,

Parl. St. Vl. Parl. 2003-04, nr. 2063/1.

Memorie van toelichting inzake decreet bijzondere jeugdbijstand, Parl. St. Vl Rg. 2007-08,

1402/1.

Memorie van toelichting betreffende de wet op de rechten van de patiënt, Parl. St. Vl. Parl.

2001-02, nr.1642.

Wetsontwerp betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, Parl.St. Kamer

1998-1999, nr. 1907/1.

Wetsontwerp betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, Parl.St. Senaat

1999-2000, nr. 2-280/1.

Amendementen op wetsontwerp betreffende de strafrechtelijke bescherming van

minderjarigen, Parl. St. Senaat,1999-2000, nr 2-280/2.

Verslag namens de commissie voor Justitie uitgebracht door Mevrouw N. de T’Serclaes op

Wetsontwerp betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, Parl. St. Senaat,

1999-2000., nr. 2-280/5.

Verslag namens de commissie, Wetsontwerp betreffen de jeugdbescherming, Parl. St. Kamer

637/7, 1962-63.

Memorie van toelichting betreffende wetsontwerp seksueel misbruik ten aanzien van

minderjarigen , Parl. St. Senaat 1994-95, nr.1- 1348/1.

Memorie van toelichting bij ontwerp van decreet Integrale Jeugdhulp , Parl. St. Vl. Parl. 2012-13,

nr. 1952/1.

Verslag hoorzitting bij ontwerp decreet Integrale Jeugdhulp, Parl. St. Vl. Parl. 1952/2.

Advies Raad van State bij ontwerp decreet Integrale jeugdhulp, , Parl. St. Vl. Parl. 1952/5.

Memorie van toelichting betreffende ontwerp clb-decreet, Parl. St. VL. Parl. 1998-99, nr. 1160/1

155

Adviezen

Advies Kinderrechtencommissariaat van februari 2001 betreffende de rechten van de

minderjarige patiënt, nr. 2000-01/4, 4.

Advies orde van de geneesheren van 1 december 2002, “Opvragen van gegevens aan door de

arts van het CLB aan de behandelende arts van een leerling”, geraadpleegd op:

www.ordomedic.be.

Advies orde van de geneesheren van 21 oktober 2006: “Het beheer van medische dossiers in de

Centra voor Leerlingenbegeleiding”, geraadpleegd op: www.ordomedic.be.

Advies van de Nationale Raad van de Orde van Geneesheren van 20 september 2008,

“Beroepsgeheim van gevangenisartsen ten aanzien van de leden van de Commissies van

Toezicht”, geraadpleegd op: www.ordomedic.be.

Advies orde van geneesheren van 20 april 2013: “Medisch beroepsgeheim tussen de Geestelijke

gezondheidszorg en Bijzondere Jeugdzorg”, geraadpleegd op: www.ordomedic.be.

Advies nr. 3, “Zorgvuldig omgaan met informatie uitwisseling in het welzijnswerk”, ethische

commissie Vlaams Welzijnsverbond, 17p.

Advies van de privacycommissie nr 07/2014, 10.

Beraadslaging VTC nr. 24/2013 van 31 juli 2013 betreffende “ Aanvraag tot machtiging voor het

meedelen van persoonsgegevens in het kader van de integrale jeugdhulp tussen het agentschap

Jongerenwelzijn (JWZ) als verantwoordelijke voor de ondersteuningscentra jeugdzorg en het

agentschap Kind en Gezin (Kind en Gezin) als verantwoordelijke voor de vertrouwenscentra

kindermishandeling.”,

http://www.flanderscare.be/sites/default/files/Uploads/2014_03_naar_een_eZorgzaam_Vlaand

eren_status.pdf

http://www.ordomedic.be/



156

Rechtspraak

EHRM 17 juli 2008 I. t. Finland, 20511/03.

GwH 14 juni 2006, arrest nr. 100/2006.

GwH 26 september 2013, nr. 127/2013.

Cass. 25 April 1870, Pas.1870, I, 226 zoals aangehaald in Luik, 19 oktober 1994, JT 1995,30.

Cass. 20 februari 1905, Pas. 1905, I, 141.

Cass. 18 juni 1974, Pas. 1974, I, 1065.

Cass. 30 oktober 1978, Pas.1979, I, 249.

Cass. 15 mei 1985, Pas. 1984-85,I, 1261.

Cass. 13 mei 1987, T.Gez. 1978-88, 173.

Cass. 9 februari 1988, Pas. 1988, I, 662 – 663.

Cass. 18 juni 1992, Arr. Cass. 1991-92, 993.

Cass. 1 oktober 2002, Pas. 2002, afl. 9 – 10, 1787, T. Gez. 2004-05,131.

Cass. 24 januari 2007, Arr.Cass. 2007, nr. 45.

Cass. 6 februari 2008, F.H., http://jure.juridat.just.fgov.be/?lang=nl&jur=1

Cass. 18 juni 2010, T.Gez. 2011-12, afl. 2, 116.

Cass. 10 april 2012 nr. P.12.557.N, onuitg.

Cass. 13 maart 2012, nr. P.11.1750.N.

Gent 24 juni 1963, RW 1963-1964, 1128.

Brussel 30 maart 1966, RW 1969-70, 390.

Antwerpen 25 november 1995, RW 1994-95,25.

Antwerpen 14 oktober 1997, RW 1998-99, 194, noot A. VANDEPLAS.

Antwerpen 14 juni 2001, T. Gez. 2004-05,128, 276-277.

Gent 28 november 2003, T.Gez. 2004-05, 144. Rb. Oudenaarde 11 februari 1898, Pas. 1902, 3, 194.

Rb. Brussel 28 maart 1900, Pas. 1900, 3, 300.

Pol. Hasselt (afd. Sint-Truiden) 1 februari 1989, T. Vred. 1990,91.

157

K.I. Antwerpen 26 maart 2012, Nullum Crimen 2012, 487.

K.I. Luik 6 maart 1985, Jur.Liège 1985, 661, noot F.P

Rechtsleer

Boeken

ANG, F. en DEFRANCQ, R., Kids Codex boek 4, Brussel, Larcier, 2008, 149p. ARCHARD, D., “Preface” in ANG,F., BERGHMANS,E., CATTHRIJSSE, L.,RAVIER, I., DELPLACE, M.,STAELENS, V., VANDEWIELE, T.,VANDRESSE, C., en VERHEYDE, M., (eds.) Participation Rights of Children, Antwerpen, Intersentia, 2006, v., 255p. BOUCKAERT,B., Algemene Rechtsleer, Antwerpen – Appeldoorn, Maklu,2006, 124p. BLOCKX, F., Het beroepsgeheim in de deontologie en in het strafrecht: een begrippenanalyse,

Gent, Larcier, 2011, 337p.

BLOCKX,F., Het medisch beroepsgeheim, Antwerpen, Intersentia, 2013, 695p.

BOSLY H.D., VANDERMEERSCH D. en BEERNAERT M. A., Droit de la procédure pénale, Brugge, la

Charte, 2010,568.

DESMET N., De juridische positie van de minderjarige in de praktijk, Heule-Kortrijk, UGA, 2010,

375p.

DIJKHOFFZ, W., Je rechten als patiënt, Berchem, EPO, 2008, 258p.

GOFFIN, T., en NYS, H., “De ontwikkelingen in het medisch recht in 2012”, 81-102 in X., Recht in

beweging: 20ste VRG-Alumnidag 2013, Antwerpen, Maklu, 2013, 360p.

HUBEAU,B., MERTENS, J., PUT,J., ROOSE,R., STAS,K., VANDER LAENEN, F. , Omgaan met beroepsgeheim,

Mechelen, Kluwer, 2013, 182p.

LAMBERT,P., Le secret professionnel, Brussel, Bruylant, 2005,368p.

LEIJSSEN, M., Gids voor beroepsethiek: waarden, rechten en plichten in psychotherapie en

hulpverlening, Leuven, Acco, 2005, 164p.

LEMMENS, C., De minderjarige en de Wet Patiëntenrechten, Antwerpen, Intersentia, 2013, 134p. MELKEBEEK ,C., Kids codex boek 2, Brussel, Larcier, 2010,

MONTGOMERY, J. Health care law, Oxford, Oxford University Press, 2002, 265.

NYS, H., Geneeskunde. Recht en medisch handelen, Brussel, Story-Scienta, 2005, 714p.


158

NYS,H., Recht en bio-ethiek: wegwijs voor mensen in de gezondheidszorg, Leuven, Lannoo, 2010,

277p.

NYS,H., Recht en bio-ethiek: wegwijs voor mensen in de gezondheidszorg, Leuven, Lannoo, 2013,

280p.

PUT, J. en VAN DER STRAETE, I., Beroepsgeheim en hulpverlening, Brugge, Die Keure, 2005, 286 p. PUT, J., Handboek Jeugdbeschermingsrecht, Die Keure, 2006,

SMETS, J., Jeugdbeschermingsrecht, Kluwer, 1996, 821p.

STOCKMAN, R., Het beroepsgeheim in de zorgverleningssector: een confrontatie tussen recht en

praktijk, Antwerpen, Intersentia, 1998, 135p.

VAN DEN WYNGAERT, C., Strafrecht, strafprocesrecht & internationaal strafrecht in hoofdlijnen,

Antwerpen, Maklu, 2011, 331.

Tijdschriften

ADRIAENS, D., “Enkele beschouwingen over het beroepsgeheim in de sociale sector.”, OCMW‐visies 1999, afl. 2, 29-44. ALLEMEERSCH, B., “Het toepassingsgebied van art. 58 Strafwetboek. Over het succes van het

beroepsgeheim en het geheim van dat succes.”, RW 2003-2004,1.

ALLEMEERSCH, B.,, “Medische attesten gebruiken als bewijs in rechte. Hoe relatief is het

beroepsgeheim?”, TBBR 2003, 58, nr. 1

ANG, F., en VERSCHELDEN ,J., “Kinderrechten in het ziekenhuis: een inleiding” in “Kinderrechten in de gezondheidszorg”, Kinderrechtenforum 8/2011, 67-81. ANKAERt, E. en PUT, J., “ De geheimhoudingsplicht van vertrouwensleerkrachten en

bijstandspersonen.”, TORB 2007-08/5-6, 406 - 418.

ANKAERT, E., ROM, M., en PUT, J., “Juridisch onderzoek naar de positie van de consulenten van de

sociale diensten van de Bijzondere Jeugdbijstand met focus op “schuldig hulpverzuim” en

“aansprakelijkheid””, Onderzoeksrapport, Leuven, 2006, 190p.

BALTAZAR, T., “Het gedeeld beroepsgeheim is geen uitgesmeerd beroepsgeheim”, (noot onder Gent 28

november 2003), T.Gez 2004-05, 144.

BLANPAIN, R. “Noot onder Antwerpen 1 juni 2001”, T. Gez. 2004-05,128, 276-277.

BLANPAIN, R., “Juridische aspecten van het medisch beroepsgeheim”, RW 1965, nr. 6, 275

BLOCKX, F., “Het medisch beroepsgeheim, overzicht van rechtspraak 1985-2002”, T.Gez. 2004-05,

afl. 1, 4.

159

BUELENS, J. en DIERICKX, A., “ Het gedeeld beroepsgeheim erkent door het Hof van Cassatie.”,

T.Gez. 12/13,148-154.

CLAEYS, C., "Rechten van de minderjarige i.v.m. zijn persoonlijkheidsdossier: rechtswaarborgen en

vertrouwelijkheid van het persoonlijkheidsdossier in het kader van de uithandengeving”, Jura Falconis, JG.

49, 2012-13, nr. 2, 135-223.

DE SOUTER, V., “Het beroepsgeheim en de invoering van een spreekrecht door de wet van 28

november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van minderjarigen. Een andere

analyse van het artikel 58 bis van het Strafwetboek”, TJK 2001, afl. 5, 185.

DEKEZEL, E., “De procesbewkaamheid van de minderjarige”, AJT, 1998-99, 249-273.

DERIDDER, J., “ Beroepsgeheim in het onderwijs” in Omgaan met beroepsgeheim, Mechelen,

Kluwer, 2013, 63-87.

DERUYCK, F., “Wettelijk kader en begripsomschrijving” in “Beroepsgeheim”, Antenne 2011, nr. 4,

56p.

DESMET, E., en PUT, J., “Het decreet Rechtspositie Minderjarigen: Een internationaalrechtelijke

toetsing.”, TJK 2011/2,103-120.

DIERICKX, A. en BUELENS, J., “noot onder Kamer van Inbeschuldigingstelling Antwerpen 26 maart

2012”, Nullum Crimen 2012, 487.

DIERICKX, A., ”Misdrijven gepleegd ten aanzien van een minderjarige of kwetsbaar persoon. Een

commentaar bij de wet van 30 november 2011”, NC 2013, afl. 1, 35 – 36.

FAGNART, J-L., “Examen de jurisprudence ( 1981 à 1990), Les assurances terrestres”, RCJB 1991,

739, nr45.

GOFFIN, T., “Afwijkingen op het beroepsgeheim worden uitgebreid”, Juristenkrant 2012, nr. 243, 1. HUYBRECHTS, L., “Aangifte van misdrijven”, OSS 2010, afl. 65, 1-42.

HUYBRECHTS, L., “Aspecten van het beroepsgeheim” in X, XXIIe postuniversitaire cyclus Willy

Delva strafrecht en strafprocesrecht, Mechelen, Kluwer, 2006, 203-231.

HUYBRECHTS, L., “De wet tot verbetering van de aanpak van seksueel misbruik en pedofilie binnen een gezagsrelatie”, RW 2011-12, nr. 26, 1150-1166. LYBAERT, D., “Beroepsgeheim van de hulpverlener in relatie tot de politiediensten”, RW 1996-97,

nr. 29, 969-974.

MASSCHELEIN, M., “Bekwaamheid en onbekwamen minderjarigen”, TPR 2009, afl. 2, 958- 970.

MASSET, A., en VANDERBEKEN, T., “Beroepsgeheim” in Strafrechtelijke kwalificaties met

jurisprudentie, Brugge, Die Keure,2000.

160

NYS, H., De rechten van de patiënt : gids voor patiënten en zorgverleners die in deze Eis-tijd voor

een vertrouwensrelatie kieze, Leuven, Univeristy Press, 2001, 184p.

RIMANQUE, K., “Zelfstandige uitoefening van grondrechten door minderjarigen”, in M. COENE (ed.)

Statuut van het kind, Brussel, Bruylant, 1980, 32-84.

ROBERT, T., “De Burgerrechtelijke procesbekwaamheid van de minderjarige” in centrum voor beroepsvervolmaking in de rechten, De procesbekwaamheid van de minderjarigen, Antwerpen, Intersentia, 2005, 341p. SLACHMUYLDER, L., Beroepsgeheim en jeugdbescherming, Brussel, Ministerie van Justitie, 1968,

10.

TANS, A., “ Beroepsgeheim van advocaat en zorgverlener compatibel ?”, Juristenkrant 2013, afl. 272, 7.

VAN DER STRAETE, I. en PUT, J., “Het spanningsveld tussen beroepsgeheim en kindermishandeling:

wetgevende ini a even in België en in Nederland”, T.Gez. 2001-02, afl. 2, 70-84.

VAN NESTE, P., “Kan het beroepsgeheim absoluut genoemd worden ?”, RW 1978 -79, 1281 - 1303.

VAN REEPINGHEN CH., “Le secret professionnel du médecin”, Rev. Dr. Pén. Crim. 1955, 86p.

VAN SLYCKEN,L., “ Beschikkingsrecht van de minderjarige over eigen leven en lichaam ” in VELAERS , J. (ed.) Over zichzelf beschikken? Juridische en ethische bijdragen over het leven, het lichaam en de dood, Antwerpen, Maklu, 1996, 244-303. VANDER BEKEN, T. en KETELS, B. “Dansen op de brug. Enkele reflecties over het beroepsgeheim van de justitieassistent”, Panopticon 2011/4, 53 – 61. VANDER LAENEN, F. en VANDERPLASSCHEN,“ Samenwerking justitie en hulpverlening.” In Larcier Wet en Duiding, Drugwetgeving 2012, 18-19.

VANDER LAENEN, F., “ The end of the affair? Het beroepsgeheim in de samenwerking tussen justitie en de hulpverlening.” Panopticon 2011, 32(4),1-11. VANDER LAENEN, F., “Beroepsgeheim bij patiënten die ook justitiecliënt zijn: Goede afspraken maken goede vrienden.”, Handboek werken met patiënten, September 2012, afl. 7, 1 – 31. VANDER LAENEN, F., “Beroepsgeheim van hulpverleners in de relatie met justitie: een

geïnformeerde hulpverlener is er twee waard” in Omgaan met beroepsgeheim, Mechelen,

kluwer, 2013, 39-62.

VANDERLINDEN, V., “Resultaten van de inspectieronde over het Decreet Rechtspositie Minderjarige” in “ Rechtspositie van de minderjarige”, TJK 2011/2, 84-98.

VANDERSTRAETE,I.,”Beroepsgeheimineenevoluerendehulpverleningscontext.” 159-177 in:

X., Sociale bescherming op nieuwe paden. Liber Memorialis Béatrice Van Buggenhout, Leuven,

University Pers Leuven, 2003, 778p.

Vandewiele,T., Vandresse , C. en Verheyde , M. Participation Rights of Children, Antwerpen, Intersentia, 2006,





161

VANOBBERGEN, B., “Het belang van het kind: meer dan een juridisch begrip”, in bijzondere

opleiding Jeugdrecht 2013 -2014, Orde van de Vlaamse balie, Kluwer, Mechelen, 2013, 956.

VANSWEEVELT, T., “ Persoonlijkheidsrechten van minderjarigen en grenzen van het ouderlijk gezag: de toestemming van de minderjarige in een medische behandeling ” in X, Juridische aspecten van de geneeskunde, Antwerpen, Kluwer, 1989, 269-310. VERMEULEN, G. en DHONT, F., “Bescherming van minderjarigen via het strafrecht. Verdiensten en

beperkingen van de Wet van 28 november 2000 betreffende de strafrechtelijke bescherming van

minderjarigen”, T. Strafr. 2002, afl. 2, 133.

X., “Beroepsgeheim en schuldig hulpverzuim: Enkele juridische en praktische kapstokken” ,

Werkgroep Bijzondere jeugdbijstand, Arrondissement Mechelen, Antwerpen, Turnhout, 29p.

X., “Rechtspositie van de minderjarige”, TJK 2011/2, 78-132. X., Visie bekwaamheid netoversijgende CLB’s, 2011, https://wvg.vlaanderen.be/rechtspositie/04-good_practices/bekwaamheid/bijlagen/Visie_bekwaamheid_netoverstijgende%20CLB's_2011.pdf.

Overige

BERGHMANS,M., “Ouderlijk gezag en beroepsgeheim”, 2009,

http://www.jeugdrecht.be/?action=artikel_detail&artikel=88.

BOGAERTS, N., “Ketenaanpak intrafamiliaal geweld in Antwerpen. CO3-praktijk aan het woord”, Alert, 38/4, 16-23.

BOSZORMENYI-NAGY, I. en KRASNER, B.R. (1994). Tussen geven en nemen: Over contextuele therapie,

1994, Haarlem: De Toorts, 493.

CAJO-dossier "CLB-medewerker en het beroepsgeheim" - VCLB-koepel, maart 2008, 28 (onuitg.) CHERRY, K., “The origins of Pscyhology: A Brief History of Psychology Through the Years”,

http://psychology.about.com/od/historyofpsychology/a/psychistory.htm

Code van geneeskundige plichtenleer, geraadpleegd op: http://www.ordomedic.be/nl/code/inhoud/ De Craim, C. en Traets, E., “Protocol kindermishandeling : Naar een intensere samenwerking tussen justitie en hulpverlening.” , TJK 2010/3, 177-183. DRIESSENS, K., Armoede en Hulpverlening. Omgaan met isolement en afhankelijkheid., Gent,

Academia Press, 2003, 873 p.





http://psychology.about.com/od/historyofpsychology/a/psychistory.htm

http://www.ordomedic.be/nl/code/inhoud/

162

GOOSEN, T., “De impact van het beroepsgeheim op de uitwerking van een integraal

veiligheidsbeleid” in Colloquium Integrale Veiligheid, 21 mei 2010, 37p.

https://besafe.ibz.be/NL/kijker/5/Documents/ColloquiumIntegraleveiligheid1.2.pdf.

HARBERS, H., “Vertrouwen: ter inleiding”, Krisis. Tijdschrift voor empirische filosofie 4, 2003/1, 1.

I. VOGELAERE, “Integrale Jeugdhulp krijgt uitvoering”, Legal World, 2 maart 201 , http://www.legalworld.be/legalworld/content.aspx?id=73866&LangType=2067&utm_source=LegalWorld.nl&utm_medium=RSSFeed&utm_campaign=Global.

KINDERRECHTSWINKEL, ’t Zitemzo Jeugdrecht… met de (on)bekwaamheid van minderjarigen,

(Informatiefiche voor professionelen), 2011.

KINDERRECHTSWINKEL, ’t Zitemzo Jeugdrecht… met de rechten van minderjarige patiënten,

(Informatiefiche voor professionelen), 2012

KINDERRECHTSWINKEL, ’t Zitemzo Jeugdrecht… met de rechten van minderjarige Cliënten in de

integrale jeugdhulp,2014.

KINDERRECHTSWINKEL, ’t Zitemzo Jeugdrecht… met het beroepsgeheim ten aanzien van

minderjarigen, (informatiefische voor professionelen), 2012.

LIÉGEOIS, A. HAEKENS en M. ENEMAN, “ Het voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim bij het

uitwisselen van informatie in een team of netwerk”, Tijdschrift voor Psychiatrie, 2011, 281-849.

Meyvis, W., “Hulpverlening en strafuitvoering: tussen praktische reflecties en reflexieve

praktijk.”, 299-316, in X., Handboek Forensisch Welzijnswerk, Gent, Academie Press, 2002, 707p.

PUT, J. en OP dE BEECK, H. “Samenvatting evaluatieonderzoek “Protocol van Moed”, een

experiment inzake het spreekrecht en het casusgebonden overleg bij situaties van

kindermishandeling.”, onderzoeksrapport, Steunpunt Welzijn Volksgezondheid en Gezin, 2013,

16p

RAVIER, I. en GOEDSEELS, E. “Onderzoek naar de beslissingen van Jeugdrechters in Mof-zaken”,

Nationaal instituut voor criminalistiek en criminologie, November 2012,

http://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/assets/docs/ons/studies-

onderzoeken/eindrapport_nicc_beslissingen_mof_samenvatting.pdf, 11p.

SCHELLAERT, R., Wat ervan te zeggen: Informatie en beroepsgeheim binnen het ortho- en

sociaalagogisch werkveld. Antwerpen, Intersentia, 2010, 374p.

SPROET, M. (ed.),Goedgezin(d):klinischegezinsbehandelinginverslavingszorgenGGZ.,

Leuven,Garant,2001,339p.

VERHENNEMAN, G., “Basisbeginselen en gezondheidszorg”, opleiding veiligheidsconsulenten

BelRAI, zie

http://wiki.belrai.org/nl/attach/Security/Basisbeginselen%20privacy%20en%20gezondheidszorg.

pdf.

https://besafe.ibz.be/NL/kijker/5/Documents/ColloquiumIntegraleveiligheid1.2.pdf







163

Vertaling uit Hermeneus 53 (1981), http://www.ordomedic.be/nl/orde/artseneed/eed-

hippocrates/

Visiegroep welzijn en buitengewoon onderwijs, “Zorgvuldig omgaan met informatie”, Revisie 2010..

Werkgroep ethiek in de geestelijke gezondheidszorg broeders van liefde, “Het verstrekken van

informatie in de psychiatrie”, Januari 1993.

Werkgroep ethiek in de geestelijke gezondheidszorg, broeders van liefde, “Uitwisselen van informatie in de geestelijke gezondheidszorg”, November 200 . Werkgroep ethiek in de geestelijke gezondheidszorg, broeders van liefde, “Informatie uitwisselen bij het samenwerken in de geestelijke gezondheidszorg”, September 2009. X, Werkgroep Deontologie, “Deontologische Code voor de CLB-medewerker”,

X., “Het ondersteuningscentrum Jeugdzorg,” Vlaamse Regering, Versie April 2014,

https://wvg.vlaanderen.be/jongerenwelzijn/professionelen/assets/docs/jeugdhulpaanbieders/v

erontrusting/werkingsprocessen_OCJ.pdf

X., Opleidingsdag vlaamse overheid Decreet IJH,

www wvg.vlaanderen.be ... 20131126_2daagse_najaar_dag2_def.pdf .

X.,”Rijksregister van de natuurlijke personen: Onderrichtingen voor het bijhouden van de

informatiegegevens”, FOD Binnenlandse Zaken, 2013, 352p.

http://www.verkiezingen.fgov.be/fileadmin/user_upload/Registre/nl/instructies/ONDERRICHTIN

GEN_20131001.pdf

Zie artikel 226-14 Franse Code pénal, http://www.legifrance.gouv.fr/. Geraadpleegde websites:

- www.jeugdhulp.be

- www.jongerenelzijn.be

- www.rechtenindejeughulp.be

- www.rechtspositie.be

- www.tzitemzojeugdrecht.be

- www.juriwel.be

- https//Wvg.Vlaanderen.be







http://www.jongerenelzijn.be/

http://www.rechtenindejeughulp.be/

http://www.rechtspositie.be/

http://www.tzitemzojeugdrecht.be/

http://www.juriwel.be/

Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2013 … · 2014. 12. 17. ·...

Documents

Transcript of Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2013 … · 2014. 12. 17. ·...