Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent...‘Als extramuraal medisch centrum wordt beschouwd...

Faculteit Rechtsgeleerdheid

Universiteit Gent

Academiejaar 2011-12

DE GROEI VAN COMMERCIEumlLE ZIEKENHUIZEN EEN

ONDERZOEK NAAR DE ACTUELE MOGELIJKHEDEN EN

HINDERPALEN EN DE NOODZAAK VAN AANVULLENDE

REGELGEVING

Masterproef van de opleiding

lsquoMaster in de rechtenrsquo

Ingediend door

Isabel Van Hulle

Studentennummer 00701963

Major Burgerlijk recht en Strafrecht

Promotor Prof Dr Tom Balthazar

Commissaris Mevrouw Tessa Gombeer

I

VOORWOORD

Deze masterproef vormt het sluitstuk van mijn Rechtenopleiding te Gent Hopelijk betekent

dit einde van een interessante studententijd de start van een boeiende en succesvolle carriegravere

als jurist

Tijdens de colleges Gezondheidsrecht van Prof dr Tom Balthazar groeide mijn interesse in

medisch recht Ik zocht dan ook een thema binnen deze sector waarover ik mijn masterproef

zou kunnen schrijven Naar aanleiding van een gesprek met mevrouw Griet Ceuterick

(Adviseur-generaal FOD Volksgezondheid Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu)

werd mijn interesse in commercieumlle ziekenhuizen gewekt Al snel leek de problematiek

hieromtrent mij dan ook geschikt om een masterproef over te schrijven

Mede dankzij de professionele ondersteuning van enkele personen was het mogelijk om deze

masterproef te realiseren Graag dank ik hierbij mijn promotor prof dr Tom Balthazar

Dankzij zijn richtlijnen suggesties en feedback slaagde ik erin deze masterproef op

zelfstandige wijze te schrijven Daarnaast wens ik ook dr Wim De Maerteleire (Plastisch

Chirurg en stichtend lid van de Belgian Society for Private Clinics) Dirk Dewolf (Adjunct-

Kabinetschef minister van Welzijn Gezondheid en Gezin Jo Vandeurzen) dr Marleen

Temmerman mr Tom De Gendt en mevr Griet Ceuterick te danken Hun documentatie en

verwijzingen betekenden voor mij een grote hulp

Tot slot wens ik mijn ouders familie en vrienden hartelijk te danken voor de

onvoorwaardelijke steun die ik heb mogen ervaren Hun kritische mening heeft mij geholpen

om deze masterproef tot onderstaand resultaat te brengen Maar uiteraard en bovenal was hun

morele steun van onschatbare waarde

Isabel Van Hulle

Mei 2012

II

INHOUDSTAFEL

VOORWOORD I

INHOUDSTAFEL II

INLEIDING 1

HOOFDSTUK 1 COMMERCIEumlLE ZIEKENHUIZEN ALGEMENE SITUERING 2

11 Situering binnen de gezondheidszorg 2

12 Gebrek aan officieumlle gegevens 2

13 Stijgend marktaandeel 3

14 Redenen van succes 4

141 Medische vooruitgang 4

142 Groeiende vraag zorgconsument 5

143 Werkomstandigheden 5

144 Structurele onderfinanciering algemene ziekenhuizen 7

15 Aangeboden medische verstrekkingen 8

16 Besluit 11

HOOFDSTUK 2 JURIDISCH VACUUumlM 12

21 Ziekenhuiswetgeving niet van toepassing 12

211 Erkenning 13

212 Kwaliteitscontrole op de medische activiteit 14

22 Voorwaarden voor het uitoefenen van de geneeskunde 15

221 Diploma 15

222 Inschrijving Orde van Geneesheren 18

223 Visum 18

III

23 Deontologische en juridische verplichtingen van de geneesheer 19

231 Deontologische code 19

2311 Juridische waarde 20

2312 Inhoud 21

232 Zorgvuldigheidsplicht 22

2321 Criterium bonus medicus 22

2322 Bewijslast 23

2323 Inspannings- of resultaatsverbintenis 23

24 Wet Patieumlntenrechten 26

241 Toepassingsgebied 26

242 Inhoud 27

243 Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening 27

244 Recht op vrije keuze van de beroepsbeoefenaar 28

245 Recht op geiumlnformeerde toestemming 29

246 Recht op klachtenbemiddeling 31

247 Ziekenhuisaansprakelijkheid 32

25 Kwaliteitsvereisten via aansprakelijkheidsverzekeraars 33

26 Besluit 35

HOOFDSTUK 3 NEFASTE GEVOLGEN VOOR DE PATIEumlNT 37

31 Klachten 37

311 Kwaliteit 37

312 Onbevoegdheid van de geneesheer 38

313 Gebrek aan informatie over de medische ingreep 42

IV

314 Misleidende reclame en oneerlijke financieumlle clausules 43

32 Klachteninstanties 44

321 Federale ombudsdienst lsquoRechten van de patieumlntrsquo 44

322 De Provinciale Geneeskundige Commissie 46

323 Orde van Geneesheren 47

324 Instanties voor klachten van consumenten 48

325 Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten 49

326 Hoven en rechtbanken 51

327 Fonds voor Medische Ongevallen 53

33 Besluit 56

HOOFDSTUK 4 STRUIKELBLOKKEN VAN EEN WETTELIJK KADER INZAKE

COMMERCIEumlLE ZIEKENHUIZEN 58

41 Bevoegdheidsverdeling inzake gezondheidszorg 58

411 Toepassingsgebied van gezondheidszorg 58

4111 Definitie door de Wereldgezondheidsorganisatie 58

4112 Wetgeving 59

4113 Rechtspraak 60

412 Impact van EU-recht op nationale wetgeving 61

4121 Interne markt 62

4122 Mededinging 66

413 Nationaal 68

42 Bepaalde medische ingrepen voorbehouden aan een algemeen ziekenhuis 71

43 Toepassingsgebied Ziekenhuiswet verruimen tot commercieumlle ziekenhuizen 72

V

44 Besluit 73

HOOFDSTUK 5 VERGELIJKING MET NEDERLAND EN FRANKRIJK 76

51 Nederland 76

511 Reglementering inzake commercieumlle ziekenhuizen 76

512 Voorbehouden terrein voor specialisten 77

513 Specifieke kwaliteitscriteria in de relatie patieumlnt ndash beroepsbeoefenaar 78

514 Externe controle 78

52 Frankrijk 79





53 Impact op de Belgische praktijk 83

54 Besluit 83

HOOFDSTUK 6 WETGEVENDE INITIATIEVEN 85

61 Toenemende belangstelling 85

62 Verantwoordelijkheid van de patieumlnt 86

63 Autoregulering 87

64 Op Vlaams niveau meldingsplicht voor risicovolle praktijken 88

641 Inhoud 89

642 Kritiek 91

6421 Bevoegdheid 91

6422 Risicovolle medische praktijken 92

VI

65 Op Federaal niveau 93

651 Wet Reclameverbod 94

6511 Inhoud 95

6512 Kritiek 96

652 Wetsvoorstel tot regeling van de instellingen buiten het ziekenhuis waar

invasieve esthetische ingrepen worden uitgevoerd 99

6521 Inhoud 100

6522 Kritiek 102

653 Wetsvoorstel vereiste kwalificaties 104

6531 Inhoud 104

6532 Kritiek 106

66 Externe audit van kwaliteit 108

67 Besluit 110

ALGEMENE CONCLUSIE 112

BIBLIOGRAFIE 115

1

INLEIDING

Zowel in Belgieuml als op internationaal vlak wordt een opkomst vastgesteld van het aantal

commercieumlle ziekenhuizen Via de media komen deze zorginstellingen geregeld op negatieve

wijze onder de aandacht Hierdoor groeit de bezorgdheid over de kwaliteit van de zorg binnen

een extramurale setting De vraag stelt zich aan welke regelgeving deze instellingen

onderworpen worden en of deze volstaat om kwaliteitsvolle zorg te garanderen Binnen deze

probleemstelling wordt in voorliggende masterproef voornamelijk de sector van de medische

esthetiek onder de loep genomen Hoewel meer en meer klassiek ziekenhuisgerichte medische

ingrepen worden verstrekt in commercieumlle ziekenhuizen richt het merendeel van deze

instellingen zich nog steeds op medische esthetiek Het doel van deze masterproef is te

onderzoeken welke mogelijkheden er bestaan om een juridisch kader uit te werken voor deze

commercieumlle sector rekening houdend met een aantal hinderpalen

Mede dankzij het recente karakter werd bij de aanvang van deze masterproef al snel duidelijk

dat de problematiek inzake commercieumlle ziekenhuizen uiterst summier aan bod komt in de

literatuur Vandaar dat vooral een grondig onderzoek werd gedaan van de grijze literatuur

aangevuld met het raadplegen van experten Ook heel wat recente wetgevende initiatieven

leenden zich tot een nadere analyse Een belangrijke hindernis bij het onderzoek is het totale

gebrek aan gegevens omtrent het aantal commercieumlle ziekenhuizen en de aard van de

omstandigheden waarin medische verstrekkingen er gebeuren Een registratie van problemen

hieromtrent kan bijgevolg enkel worden achterhaald via de media en klachteninstanties Aan

te nemen valt dat informatie via deze kanalen slechts het topje van de ijsberg is

Het eerste hoofdstuk geeft een algemene situering weer van de commercieumlle ziekenhuizen In

hoofdstuk twee wordt nagegaan welke regelgeving al dan niet van toepassing is in deze

extramurale zorginstellingen Hoofdstuk 3 koppelt hier de gevolgen aan voor de patieumlnt

Daarnaast wordt onderzocht bij welke instanties een patieumlnt terecht kan met klachten over de

zorgverstrekking binnen een commercieel ziekenhuis Hoofdstuk 4 geeft weer wat de

moeilijkheden zijn bij het uitwerken van een juridisch kader In hoofdstuk 5 wordt nagegaan

wat de regelgeving in Nederland en Frankrijk is inzake de commercieumlle initiatieven en hoe dit

impact kan hebben op de Belgische extramurale praktijk Ten slotte worden in hoofdstuk 6

enkele wetgevende initiatieven weergegeven en besproken

2

HOOFDSTUK 1 COMMERCIEumlLE ZIEKENHUIZEN

ALGEMENE SITUERING

11 Situering binnen de gezondheidszorg

Er bestaan binnen de gezondheidszorg verschillende soorten zorginstellingen We kunnen er

drie onderscheiden Ten eerste is er de publieke sector Ziekenhuizen die hiertoe behoren

worden beheerd door een publiekrechtelijke rechtspersoon Deze zorginstellingen kunnen

worden uitgebaat door een OCMW een publiekrechtelijke vereniging of een intercommunale

een provincie een gemeenschap of de Staat Daarnaast is er de private sector Private

ziekenhuizen worden beheerd door een privaatrechtelijke rechtspersoon In de praktijk gaat

het meestal om vzwrsquos Deze instellingen zijn grotendeels privaat-christelijk en engageren zich

van oudsher op het vlak van toegankelijke betaalbare en kwalitatieve zorg Naast de publieke

en de private sector bestaat de commercieumlle sector Binnen deze sector richt men zich op

activiteiten waarbij een evenwicht kan worden gevonden tussen een voldoende rendement

voor de financiers en het risico van de activiteit

De private en publieke sector vormen samen de social-profitsector verder ook wel algemene

ziekenhuizen genoemd Eventueel gerealiseerde winsten worden in de maatschappelijke

doelstelling van de onderneming geiumlnvesteerd De commercieumlle sector daarentegen wordt for-

profitsector genoemd aangezien de winst in eerste instantie wordt uitgekeerd aan externe

financierders1 Binnen deze commercieumlle sector kunnen we de commercieumlle ziekenhuizen

situeren

12 Gebrek aan officieumlle gegevens

In tegenstelling tot algemene ziekenhuizen zijn commercieumlle ziekenhuizen niet wettelijk

gedefinieerd Er bestaat ook geen officieumlle benaming Dergelijke zorginstellingen worden

eveneens lsquopriveacutekliniekenrsquo lsquopriveacute-commercieumlle centrarsquo of lsquopriveacutepraktijkenrsquo genoemd en zijn

1 Y DENIER en S MAHIEU (eds) Zorg te koop Standpunten van Zorgnet Vlaanderen over privatisering

commercialisering en marktwerking Brussel Zorgnet Vlaanderen 2009 10

3

gegroeid uit individuele dokterspraktijken2 Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid

heeft gepoogd een eigen definitie op te stellen

lsquoAls extramuraal medisch centrum wordt beschouwd de voorziening voor gezondheidszorg

die niet erkend is als ziekenhuis en waar ndash op afspraak en op een gestructureerde wijze ndash

geeumligende medisch-specialistische chirurgische ingrepen enof invasieve technieken worden

toegepast waarbij ndash conform de wetenschappelijke evidentie ndash een beperkte periode aan

observatie- of opvolgingstijd ter plekke is vereistrsquo3

Zoals later zal worden aangetoond worden commercieumlle ziekenhuizen niet erkend door de

overheid in tegenstelling tot publieke en private ziekenhuizen Zij kunnen worden opgericht

zonder toelating van de overheid en worden zelfs niet geregistreerd De FOD

Volksgezondheid beschikt enkel over gegevens van erkende ziekenhuizen4 Bijgevolg heeft

de overheid geen officieumlle cijfers over het aantal commercieumlle ziekenhuizen in Belgieuml5 Er is

grote onwetendheid over de bestaande extramurale zorginstellingen de aard van de medische

procedures en de omstandigheden waarin ze gebeuren Gezien dit totaal gebrek aan

informatie is het bijgevolg absoluut onduidelijk hoeveel operaties mislopen Overheden

vernemen hierdoor slechts problemen die verschijnen in de pers of die terechtkomen bij

klachteninstanties Aan te nemen valt dat de informatie langs deze kanalen slechts het topje

van de ijsberg is6

13 Stijgend marktaandeel

Vast staat wel dat er de laatste jaren een groei is van het aantal medische ingrepen die niet

meer in een ziekenhuiscontext verlopen Dit fenomeen gaat gepaard met de toename van het

2 Reguleringsimpactanalyse voor het bewaken van de kwaliteit en de veiligheid van zorg in private medische

praktijken bij het voorontwerp van decreet houdende verplichte melding van risicovolle medische praktijken 25

januari 2011 wwwwetsmatigingbe 2 (consultatie18 april 2012) 3 Zie J VANDEURZEN ldquoToespraak op het Belgisch congres voor ambulante chirurgie van 11 februari 2011rdquo

wwwbaasbe (consultatie 2 april 2012) 4 Mondelinge vraag van mevrouw Lieve Van Ermen aan de vice-eersteminister en misnister van Sociale Zaken

en Volksgezondheid over de wetgeving betreffende priveacuteklinieken Hand Senaat 2008-09 19 februari 2009 nr

4-640 Vr en Antw Senaat 2008-09 9 april 2009 (Vr nr 4-3302 M VERWILGHEN) 5 K DE GOUQUIER K LAURENCE A SENN en I VINCK Internationale vergelijking van terugbetalingsregels

en juridische aspecten van plastische heelkunde KCE Reports 83A Health Services Research (HSR) 2008

kcefgovbesitesdefaultfilespage_documentsd20081027343pdf 57 Vr en Antw Kamer 2008-09 5 maart

2009 (Vr nr 302 J VANDEURZEN) 6 Reguleringsimpactanalyse voor het bewaken van de kwaliteit en de veiligheid van zorg in private medische


januari 2011 wwwwetsmatigingbe 6 (consultatie 18 april 2012)

4

aantal commercieumlle ziekenhuizen7 Patieumlnten hebben het recht om zelf de beroepsbeoefenaar

te kiezen8 Bijgevolg kan gekozen worden om de zorgverstrekking te laten gebeuren in een

privaat publiek of commercieel ziekenhuis Een aantal bekende voorbeelden zijn Medipolis

de Wellness Kliniek en Cosmipolis Niet enkel in Belgieuml maar ook op internationaal vlak is

een evolutie merkbaar waarbij commercieumlle ziekenhuizen een steeds belangrijkere plaats

innemen in de gezondheidszorg In de Verenigde Staten is het aantal centra voor ambulante

chirurgie niet verbonden aan een ziekenhuis gestegen van 239 in 1983 tot meer dan 3300 in

20099 In 2006 werd gesproken over een 30-tal commercieumlle ziekenhuizen in Belgieuml In 2008

telde Zorgnet Vlaanderen er een 60-tal in Vlaanderen en Brussel Dit blijven echter

schattingen10

14 Redenen van succes

141 Medische vooruitgang

De huidige geneeskunde evolueert misschien minder spectaculair dan bij de eerste

harttransplantatie of de uitvinding van penicilline Toch zijn er een aantal belangrijke

verschuivingen vast te stellen die de trend van commercieumlle ziekenhuizen kan verklaren De

voortdurende ontwikkeling in de medische technologie zorgt voor bijkomende mogelijkheden

op medisch vlak De patieumlnt ervaart minder pijn meer comfort en kan sneller worden

ontslagen uit de zorginstelling De minimaal invasieve operatietechnieken en verbetering in

veiligere anesthesieprocedures zullen in de nabije toekomst toelaten een steeds groter deel van

de invasieve diagnostische en therapeutische procedures op een veilige manier buiten het

ziekenhuis uit te voeren11

Op deze manier hebben artsen of groepen van artsen de

mogelijkheid zich commercieel te organiseren en hun diensten aan te bieden extra muros

7 J DE MAESENEER P GEMMEL L DE RAEDT en P VAN DEN HOLON Toekomstig ziekenhuislandschap

Vlaanderen Rapport Steunpunt Welzijn Volksgezondheid en Gezin 2008

wwwsteunpuntwvgbeswvg_docsPublicatiesRapport20Toekomstig20ziekenhuislandschappdf 28 8 Art 6 Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patieumlnt BS 26 september 2002 err BS 20

december 2002 (hierna verkort Wet Patieumlntenrechten) 9 Zie J VANDEURZEN ldquoToespraak op het Belgisch congres voor ambulante chirurgie van 11 februari 2011rdquo

wwwbaasbe (consultatie 2 april 2012) 10

Vr en Antw Vl Parl 2010-11 24 januari 2011 (Vr nr 181 D GODDERIS - trsquo JONCK) 11

P DEGADT en G VAN HERCK ldquoFinanciering van ziekenhuizen en het arenamodelrdquo Tijdschrift voor Economie

en Management 2003 121

5

142 Groeiende vraag zorgconsument

Daarnaast zijn deze commercieumlle centra een antwoord op de groeiende vraag van de

patieumlntconsument Medische cosmetiek staat sterk in de belangstelling Men wordt beiumlnvloed

door de lichaamscultus die gepromoot wordt door de mode en de media Steeds meer mensen

zoeken hun toevlucht tot de medische esthetiek om aan de opgelegde standaarden te kunnen

voldoen Officieumlle statistieken zijn niet voorhanden Wel kunnen we vermelding maken van 2

opiniepeilingen Enerzijds deed Test-Aankoop in 2009 een onderzoek naar het gebruik van

cosmetische chirurgie Hierbij werden 1250 patieumlnten tussen 18 en 65 jaar ondervraagd

Daaruit bleek dat bijna 16 van de vrouwen en 8 van de mannen ooit een beroep deden op

behandelingen en operaties om hun uiterlijk te veranderen12

Anderzijds kunnen we

vermelding maken van de eerste wereldwijde opiniepeiling bij plastisch chirurgen uitgevoerd

door de International Society for Aesthetic Plastic Surgery (ISAPS) in 2009 Dit onderzoek

gebeurde in 25 landen gedurende 1 jaar Op basis van dit onderzoek kon men een balans

opmaken van de verschillende soorten chirurgische ingrepen De meest voorkomende ingreep

is liposuctie en vertegenwoordigt 188 van deze ingrepen borstvergroting 17

blefaroplastiek (ooglidcorrectie) 135 rinoplastiek (neuscorrectie) 94 en

buikwandcorrectie 7313

Volgens de top van Medipolis is het succes bovendien een direct

gevolg van de vergrijzing Vijftig plussers hechten veel belang aan levenskwaliteit In

commercieumlle ziekenhuizen is er ruimte voor persoonlijke begeleiding Ook aan extra luxe

zoals een mooie omkadering en mooie kamers wordt aandacht besteed14

143 Werkomstandigheden

Er is een tekort aan sommige medische specialisten in algemene ziekenhuizen Begin 2011

had elk Vlaams ziekenhuis gemiddeld vier vacante betrekkingen voor een arts-specialist Het

duurt gemiddeld anderhalf jaar om een vacature in te vullen Men heeft het meest problemen

bij het vinden van geriaters en spoedartsen In iets mindere mate is dit ook het geval met

12 TEST-AANKOOP De grote enquecircte over plastische chirurgie 2009 wwwtest-aankoopbesymptomen-en-

ziektesde-grote-enquete-over-plastische-chirurgie-s594853htm (consultatie 10 mei 2012) 13

Verslag namens de commissie voor de sociale aangelegenheden uitgebracht door de dames Franssen en

Thibaut bij het Wetsvoorstel tot regeling van de reclame voor esthetische ingrepen ParlSt Senaat 2010-11 nr

5-614 14

B DE KEYSER Priveacute-ziekenhuizen groeit Kanaal Z reportage 5 januari 2011

httpkanaalzknackbenode305 (consultatie 25 november 2011)

6

kinderartsen neurologen endocrinologen en oftalmologen15

Dit tekort wordt ondermeer

veroorzaakt door de toeloop van artsen naar commercieumlle ziekenhuizen In vergelijking met

het werk in een algemeen ziekenhuis levert een priveacutepraktijk namelijk heel wat voordelen op

Geneesheren in commercieumlle ziekenhuizen hebben de mogelijkheid zich enkel te richten tot

de sectoren en doelgroepen die de grootste winst opleveren Medische centra gaan zich

specialiseren op gebieden zoals ondermeer tandheelkunde esthetische chirurgie of

oogheelkunde Men wil graag op een comfortabele manier werken in een beperkte

infrastructuur Algemene ziekenhuizen daarentegen moeten zich toespitsen op alle medische

domeinen16

Minder rendabele behandelingen of diensten die minder beheersbaar zijn zoals

een spoeddienst worden bijgevolg overgelaten aan de algemene ziekenhuizen17

De

spoeddienst vereist namelijk een permanente beschikbaarheid aangezien de instroom van

spoedeisende zorg onvoorspelbaar is Dit wordt gegarandeerd door de permanente

aanwezigheid van een spoedarts van wacht in het algemeen ziekenhuis Daarnaast zijn er

verplicht specialisten in elf disciplines thuis stand-by Deze artsen hebben dus een hogere

sociale belasting aangezien zij binnen iedere discipline de wachten onderling moeten

verdelen Gezien de vervrouwelijking van de geneeskunde is dit aspect niet onbelangrijk18

De onvoorspelbaarheid van deze dienst zorgt er ook voor dat men de medische activiteit

minder efficieumlnt kan plannen dan in centra waar geen spoeddienst aanwezig is Bovendien

brengen deze spoedeisende interventies grotere risicorsquos met zich mee Dit zorgt voor hogere

verzekeringspremies en noodzaakt tot extra voorzorgsmaatregelen Aan de andere kant is de

zorgverlening bij deze patieumlnten met risicovolle en dringende aandoeningen zeer waardevol

Deze categorie levert de grootste gezondheidswinst

Algemene ziekenhuizen hadden lange tijd genoeg artsen om de wachtdiensten te bemannen

Vandaar dat het stilzwijgend werd aanvaard dat commercieumlle ziekenhuizen geen

15 X ldquoZiekenhuizen hebben massas vacatures voor artsen specialistenrdquo de Specialisten 4 oktober 2011

wwwmedinewsbearticleaspid=32485 (consultatie 25 november 2011) 16


httpkanaalzknackbenode305 (consultatie 25 november 2011) 17

N JOOSTENS ldquoVraagtekens bij commercialisering zorgsectorrdquo Visie 2007 2 maart 2007 4 18

K SAELENS Gezocht artsen voor wachtdienst reportage VTM 20 februari 2011

wwwgvabenieuwsvideovtmextern-gezocht-artsen-voor-wachtdienstaspx (consultatie 4 december 2011)

7

wachtdiensten organiseerden Nu algemene ziekenhuizen met selectieve tekorten kampen

begint dit zich te wreken19

Nochtans is elke arts deontologisch20

verplicht in te staan voor de continuiumlteit van de zorg van

zijn patieumlnten Volgens het advies van de Nationale Raad dient echter een onderscheid

gemaakt te worden tussen het verzekeren van de continuiumlteit van de zorg en het deelnemen

aan de wachtdiensten Alle geneesheren ongeacht hun discipline moeten vooraf alle

maatregelen nemen zodat een in uitvoering zijnde behandeling deskundig voortgezet wordt

gedurende hun afwezigheid Volgens artikel 115 van de Code van Geneeskundige

Plichtenleer is het mogelijk om wachtdiensten te organiseren Dit stelt de geneesheer enerzijds

in staat om de continuiumlteit te garanderen en anderzijds om aan dringende oproepen gevolg te

kunnen geven Wanneer geneesheren niet deelnemen aan een intramurale of extramurale

wachtdienst moeten zij ook voorafgaandelijk aan hun afwezigheid de nodige maatregelen

treffen om de continuiumlteit van de zorg voor de onder behandeling zijnde patieumlnten te

verzekeren Volgens de Nationale Raad is het onaanvaardbaar patieumlnten aan andere collegas

over te laten zonder informatieverstrekking en voorafgaande afspraken betreffende de

overname van de zorg 21

144 Structurele onderfinanciering algemene ziekenhuizen

De financiering van algemene ziekenhuizen in Belgieuml wordt gekenmerkt door zijn duale

karakter Enerzijds is er het lsquoBudget van Financieumlle Middelenrsquo (BFM) dat de overheid toekent

en anderzijds staan de artsen een deel van hun honoraria af aan het ziekenhuis De

overheidsfinanciering wordt geacht de kosten te dekken voor hotel en verzorging In

werkelijkheid is dit niet het geval Om het deficit op het BFM te compenseren moeten

ziekenhuizen onderhandelen met artsen die een groter deel van hun honoraria zullen moeten

19 X ldquoAlle specialisten moeten wachtlopenrdquo De Standaard 19 februari 2011 7

20 Art 113 en 114 van de Code van Geneeskundige Plichtenleer T VANSWEEVELT Rechtspraak- en

wetgevingsbundel gezondheidsrecht in reeks Recht en Gezondheidszorg Mechelen Kluwer 2007 606 21

NATIONALE RAAD VAN DE ORDE VAN GENEESHEREN ldquoAdvies over wachtdiensten en continuiumlteit van de

zorg voor huisartsen en specialistenrdquo TNR 10 mei 2003 4

wwwordomedicbenladviezenadvieswachtdiensten-en-continuEFteit-van-de-zorg-voor-huisartsen-en-

specialisten (consultatie 6 februari 2012)

8

afstaan Met 407 van de totale omzet vormen de afdrachten van de honoraria in 2010 nog

steeds de belangrijkste inkomstenbron van de algemene ziekenhuizen22

Aangezien de overheid steeds minder middelen verstrekt voor de financiering van de zorg23

leidt het akkoord omtrent de tweede geldstroom steeds meer tot conflicten tussen de artsen en

het beheer van het algemeen ziekenhuis waarbij de raad van bestuur moet onderhandelen met

de artsen als tegenpartij24

Bovendien leggen vele algemene regelingen op wat het maximale

honorariumpercentage is dat een arts mag vragen Artsen zijn dan ook geneigd om eigen

praktijken uit te bouwen Uit een peiling blijkt dat 83 van de ziekenhuisartsen denkt beter

af te zijn in een priveacutepraktijk dan in een algemeen ziekenhuis De commercieumlle instellingen

oefenen een toenemende aantrekkingskracht uit op de artsen vanwege de hogere honoraria25

Het feit dat er meer te verdienen valt in een commercieel ziekenhuis is volgens Zorgnet

Vlaanderen niet wenselijk aangezien artsen in priveacutepraktijken helemaal niet bijdragen aan het

wachtsysteem en acute zorgverlening De loonspanning tussen algemene en priveacutepraktijken

zou moeten worden afgestemd op de maatschappelijke meerwaarde die wordt gecreeumlerd door

in te staan voor de continuiumlteit van de zorg en de zorgverlening van spoedgevallen26

Zo niet

zullen de financieumlle en familiale voordelen van een priveacutepraktijk enkel het tekort aan

specialisten in algemene ziekenhuizen in de hand werken

15 Aangeboden medische verstrekkingen

De meeste commercieumlle ziekenhuizen richten zich vooral op niet-terugbetaalbare

activiteiten27

Dankzij de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging worden veel

geneeskundige verstrekkingen terugbetaald door het Rijksinstituut voor ziekte- en

invaliditeitsverzekering (RIZIV) De lijst van alle geneeskundige verstrekkingen die geheel of

gedeeltelijk terugbetaald worden vinden we in de nomenclatuur van de geneeskundige

22 X ldquoPositieve financieumlle marge ziekenhuizen brokkelt verder afrdquo de Specialisten 7 oktober 2011

wwwmedinewsbearticleaspid=32455amptitle=Positieve-financiele-marge-ziekenhuizen-brokkelt-verder-af (consultatie 25 maart 2012) 23

Zie X ldquoOnderfinanciering ziekenhuizen kan niet blijven durenrdquo Zorgwijzer januari 2012 10-11 24


en Management 2003 126 25

X ldquoArtsen kiezen voor commercieumlle ziekenhuizen omwille van honorariardquo 21 juni 2010

wwwroulartamedicabearticlesindexjspsiteID=404ampsectionID=355058amparticleID=77285051ampst=Roularta_

Medica_Gezondheidsnieuws (consultatie 25 november 2011) 26

ZORGNET VLAANDEREN Het tekort aan (sommige) ziekenhuisspecialisten nota Zorgnet Vlaanderen 26

september 2011 wwwzorgnetvlaanderenbeDocumentstekort20specialistenpdf (consultatie 27 maart 2012) 27

Vr en Antw Kamer 2001-02 4 juni 2002 16588 (Vr nr 463 J VANDEURZEN)

9

verstrekkingen28

Sommige verstrekkingen van gezondheidszorg worden uitgesloten van

terugbetaling en vallen ten laste van de patieumlnt Daarnaast is de terugbetaalbaarheid voor

sommige medische zorgen afhankelijk van bepaalde voorwaarden

Volgens artikel 1 sect 7 van de nomenclatuur29

van de geneeskundige verstrekkingen worden de

lsquoingrepen met een louter esthetisch doel niet gehonoreerd behoudens in de gevallen welke

zijn aanvaard in de revalidatie- en herscholingsprogrammas [hellip] teneinde de rechthebbende

de mogelijkheid te bieden een betrekking te krijgen of te behoudenrsquo Daarnaast bepaalt artikel

34 van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en

uitkeringen gecooumlrdineerd op 14 juli 199430

dat de lsquoverzekering voor geneeskundige

verzorging in beginsel niet tussenkomt voor prestaties verricht met een esthetisch doel [hellip]

tenzij onder de voorwaarden bepaald door de Koning na advies van het Verzekeringscomiteacutersquo

Plastische heelkunde kan onderverdeeld worden in twee subdisciplines namelijk esthetische31

en reconstructieve32

heelkunde Zoals blijkt uit de wetgeving worden enkel ingrepen van

reconstructieve heelkunde terugbetaald door de verplichte ziekteverzekering Vele ingrepen

balanceren echter op de grens tussen deze twee categorieeumln Het gaat om zogenaamde

borderline ingrepen zoals correcties van oren neus en oogleden die zonder enige voorwaarde

worden terugbetaald maar ook borstverkleining en abdominoplastie33

die alleen worden

terugbetaald indien er sprake is van lsquofunctionele hinderrsquo Wat onder dit begrip moet worden

verstaan wordt niet toegelicht Deze onduidelijkheid kan aanleiding geven tot willekeur en

rechtsonzekerheid Zo wordt het namelijk de individuele verantwoordelijkheid van de

geneesheer-adviseur van het ziekenfonds ofwel van de arts zelf om in te schatten of er sprake

is van functionele hinder om terugbetaling te rechtvaardigen34

Volgens het Federaal

28 wwwrizivbecitizennlmedical-costSANTH_4_7htm (consultatie 19 februari 2012)

29 Nomenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen Bijlage bij het koninklijk besluit van 14 september 1984

tot vaststelling van de nomenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen inzake verplichte verzekering voor

geneeskundige verzorging en uitkeringen wwwrizivfgovbecarenlnomenclaturepdfart01pdf (consultatie 19

maart 2012) 30

Wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen gecooumlrdineerd op 14

juli 1994 BS 27 augustus 1994 (hierna verkort GVU-wet) 31

Esthetische heelkunde wordt omschreven als het verbeteren van het normale uiterlijk zonder dat een klinische

oorzaak aanwezig is 32

Reconstructieve heelkunde wordt gezien als het corrigeren van misvormingen die zijn aangeboren of die het

gevolg zijn van een ongeval een ziekte of een operatie 33

Dit is de ingreep waarbij een afhangende buik wordt gecorrigeerd 34

K DE GOUQUIER K LAURENCE A SENN en I VINCK Internationale vergelijking van terugbetalingsregels


kcefgovbesitesdefaultfilespage_documentsd20081027343pdf i-vi

10

Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg zou ongeveer eacuteeacuten derde van de operaties die door

het RIZIV worden terugbetaald onterecht worden vergoed35

De terugbetaling hangt voor bepaalde verstrekkingen af van de vraag of ze al dan niet in een

erkende dienst zijn gebeurd Volgens artikel 15 sect 2 van de nomenclatuur kan elke prestatie

met een waarde gelijk aan of hoger dan K 120 N 200 I 200 slechts worden vergoed wanneer

die prestatie verricht is in een erkend ziekenhuis Deze tekst dateert van 1963 Toen heeft men

geoordeeld dat deze ingrepen slechts op een kwaliteitsvolle manier kunnen worden uitgevoerd

binnen een erkend ziekenhuis Door de technologische evolutie van de anesthesie en de

chirurgie is een groeiend deel van deze verstrekkingen uitvoerbaar geworden buiten een

ziekenhuissetting waardoor deze bepaling aan herziening toe is

Deze herziening is reeds doorgevoerd inzake oogheelkundige ingrepen Sinds 200936

zijn

deze verstrekkingen ook terugbetaalbaar wanneer ze onder bepaalde voorwaarden37

extramuraal plaatsvinden Voorheen was bepaald dat behalve in geval van overmacht deze

ingrepen moesten worden verricht in een door de overheid erkende verpleeginrichting om

terugbetaald te kunnen worden In 1963 was het onmogelijk om oogheelkundige ingrepen

waarvoor toen nog een volledige verdoving vereist was op een kwaliteitsvolle manier buiten

het ziekenhuis te laten uitvoeren Tegenwoordig is lokale anesthesie mogelijk Heel wat

oogheelkundige ingrepen gebeuren dan ook op deze manier in kwaliteitsvolle

omstandigheden en meestal in een ambulante setting Deze verstrekkingen werden hoewel in

strijd met de wet in de praktijk altijd terugbetaald38

De wetgeving werd slechts aangepast

aan de realiteit in 2009

Het Kenniscentrum voor Gezondheidszorg heeft in 2009 onderzocht39

of de financiering van

bepaalde geneeskundige prestaties zou kunnen worden afhankelijk gemaakt van de kwaliteit

35 Zie Wetsvoorstel (T GIET) tot reglementering van de praktijkvoering inzake cosmetische chirugie en

geneeskunde ParlSt Kamer 2008-09 nr 2145001 36

Koninklijk besluit 16 februari 2009 tot wijziging van het artikel 15 sect 2 van de bijlage van het koninklijk

besluit van 14 september 1984 tot vaststelling van de nomenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen inzake

verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen BS 16 maart 2009 37

Art 1 lid 2 KB 16 februari 2009 lsquo[hellip] voor zover deze ingrepen worden uitgevoerd in een extramurale

omgeving die voldoet aan de architectonische normen van een functie chirurgische daghospitalisatie zoals

beschreven in de artikelen 2 tot 6 van het koninklijk besluit van 25 november 1997 houdende vaststelling van de

normen waaraan de functie ldquochirurgische daghospitalisatierdquo moet voldoen om te worden erkend en indien deze

ingrepen onder lokale of topische anesthesie gebeuren geen sedatie van de patieumlnt vereisen en geen directe

verpleegkundige opvang of nazorg behoevenrsquo 38

Vr en Antw Kamer 2003-03 4 mei 2004 23 (Vr nr 2689 M DE BLOCK) 39

L ANNEMANS P BROECXSTAENS L BORGERMANS K DE GAUQUIER D DE SMEDT C DUCHESNES J

HEYRMAN R REMMEN W SERMEUS C VAN DEN BROEKE P VAN HERCK M VANMEERBEEK en S

11

van de geleverde zorg Dit veronderstelt evenwel een systematisch meten van die kwaliteit in

de Belgische gezondheidszorg Van duidelijkheid over wat dan best worden gemeten en van

een kwaliteitssysteem is vooralsnog nog geen sprake40

16 Besluit

In tegenstelling tot de algemene ziekenhuizen is er een totaal gebrek aan officieumlle informatie

over de commercieumlle ziekenhuizen Zij kunnen worden opgericht zonder toelating van de

overheid en worden zelfs niet geregistreerd Bijgevolg bestaat er grote onwetendheid over het

aantal extramurale instellingen de aard van hun medische procedures en de omstandigheden

waarin de medische ingrepen er plaatsvinden

Hoewel geen officieumlle cijfers voorhanden zijn bestaat er wel consensus over het groeiend

marktaandeel van de commercieumlle ziekenhuizen binnen de gezondheidszorg Dit is te

verklaren door de voortdurende ontwikkeling van de medische technologie de groeiende

vraag van de zorgconsument de structurele onderfinanciering van algemene ziekenhuizen en

de comfortabele werkomstandigheden voor de zorgverleners in een commercieel ziekenhuis

De meeste commercieumlle ziekenhuizen richten zich vooral op niet-terugbetaalbare medische

verstrekkingen zoals ingrepen met een louter esthetisch doel Toch zijn er ook meer en meer

priveacuteklinieken die eerder klassieke ziekenhuisgerelateerde medische ingrepen verstrekken Dit

is het geval met oogheelkundige ingrepen die sinds 2009 ook terugbetaald worden wanneer

ze gebeuren in een extramurale setting

WILLEMS Voordelen nadelen en haalbaarheid van het invoeren van ldquoPay for qualityrdquo programmarsquos in Belgieuml

KCE Reports 118A Health Services Research (HSR) 2009

kcefgovbesitesdefaultfilespage_documentsd20091027350pdf 158-159 40

S CALLENS en D FORNACIARI ldquoDe recente zorg van de wetgever voor de kwaliteit van zorgenrdquo in VRG

Alumni (ed) Recht in beweging ndash 17de

VRG Alumnidag Antwerpen-Apeldoorn Maklu 2010 143

12

HOOFDSTUK 2 JURIDISCH VACUUumlM

Commercieumlle ziekenhuizen bevinden zich in een juridisch vacuuumlm41

Om dit aan te tonen gaan

we na welke regelgeving al dan niet van toepassing is op deze centra

21 Ziekenhuiswetgeving niet van toepassing

De Ziekenhuiswet42

is van toepassing op erkende ziekenhuizen43

Volgens deze wet zijn

lsquoziekenhuizenrsquo

- lsquoinstellingen voor gezondheidszorg

- waarin op ieder ogenblik geeumligende medisch-specialistische onderzoeken enof

behandelingen in het domein van de geneeskunde de heelkunde en eventueel de

verloskunde in pluridisciplinair verband verstrekt kunnen worden

- binnen het nodige en aangepaste medisch medisch-technisch verpleegkundig

paramedisch en logistiek kader

- aan patieumlnten die er worden opgenomen en kunnen verblijven

- omdat hun gezondheidstoestand dit geheel van zorgen vereist om op een zo kort mogelijke

tijd de ziekte te bestrijden of te verlichten de gezondheidstoestand te herstellen of te

verbeteren of de letsels te stabiliserenrsquo44

Een ziekenhuis moet een erkenning hebben45

Het erkenningsmechanisme dateert al van voor

1963 toen in het kader van de wetgeving op de ziekteverzekering De erkenning werd

beschouwd als een voorwaarde opdat de patieumlnt aanspraak zou kunnen maken op de

terugbetaling van verzorging en verblijf in het ziekenhuis Bijgevolg konden niet-erkende

ziekenhuizen wel diensten verstrekken maar werden de verzorgde patieumlnten niet terugbetaald

Vanaf 1963 veranderde de finaliteit van de erkenningsvereiste Het werd een waarborg van

zorgkwaliteit Bovendien is de erkenning verworden tot een bestaansvereiste Zodoende heeft

41 W DIJKHOFFZ ldquoVermarkting van de zorg analyse van de impact op de zorgverstrekkers en de

zorgontvangersrdquo in A VAN REGENMORTEL en A COATES (eds) Vermarkting van de zorg meer dan

commercialisering alleen Brugge Die Keure 2011 264 42

Wet 7 augustus 1987 op de ziekenhuizen gecooumlrdineerd op 7 augustus 1987 BS 7 oktober 1987 (hierna

verkort Ziekenhuiswet) 43

Art 1 Ziekenhuiswet 44


Art 71 Ziekenhuiswet

13

de afwezigheid of de intrekking van de erkenning voor gevolg dat het ziekenhuis moet

sluiten46

Commercieumlle ziekenhuizen worden niet erkend door de overheid Ze vallen niet onder de

definitie van ziekenhuizen zoals voorzien in artikel 2 van de Ziekenhuiswet Bijgevolg vallen

commercieumlle ziekenhuizen niet onder het toepassingsgebied van de Ziekenhuiswet mede

omdat patieumlnten er niet kunnen verblijven rsquos nachts Vandaar dat een aantal voorzieningen

overeenkomsten hebben gesloten met hotels in de buurt waar patieumlnten na hun ingreep

kunnen overnachten Op deze manier blijft het commercieel ziekenhuis buiten het

toepassingsgebied van de Ziekenhuiswet Zij worden niet gecontroleerd maar ook niet

gefinancierd door de overheid47

De Ziekenhuiswet bevat het wettelijk kader waarin algemene ziekenhuizen kunnen

functioneren en steunt op drie pijlers Deze drie basisprincipes zijn de programmatie de

erkenning en de financiering Het is slechts een algemeen kader dat verder is uitgewerkt in

koninklijke besluiten De Ziekenhuiswet en de uitvoeringsbesluiten bevatten heel wat

vereisten voor de zorginstelling inzake veiligheid hygieumlne kwaliteit en continuiumlteit van de

zorgverlening Deze regelgeving is versnipperd en vrij complex48

Op federaal vlak is

kwaliteitswetgeving vooral in deze wet opgenomen Tegenover deze controle op algemene

ziekenhuizen staat dat zij gefinancierd worden door de overheid Hierna worden de

erkenningsnomen en de kwalitatieve toetsing van de medische activiteit nader bekeken

211 Erkenning

Om een erkenning te krijgen moet het ziekenhuis aan een aantal erkenningscriteria voldoen

Deze erkenningsnormen bieden tot op zekere hoogte de waarborg dat voorzieningen

beantwoorden aan de basiscriteria om kwalitatief aanvaardbare zorg te kunnen verstrekken

De bepaling van de erkenningsnormen gebeurt door de federale overheid voor zover deze een

weerslag hebben op de financiering van de exploitatie de ziekte- en invaliditeitsverzekering

de basisregelen betreffende de programmatie en de basisregelen betreffende de financiering

46 S CALLENS en J PEERS ldquoKwaliteit van de gezondheidszorgrdquo in S CALLENS en J PEERS (eds) Organisatie

van de gezondheidszorg Antwerpen Intersentia 2008 412 47

S CALLENS (ed) Gezondheidszog in een notendop Brugge die Keure 2011 72-73 48

S CALLENS (ed) Gezondheidszorg in een notendop Brugge die Keure 2011 74

14

van de infrastructuur met inbegrip van de zware medische apparatuur49

Het afleveren van

een erkenning en het toezicht op de naleving van de normen is een

gemeenschapsbevoegdheid Zo heeft de Vlaamse gemeenschap een systeem van lsquovisitatiesrsquo

ingesteld om de naleving van de erkenningsnormen te waarborgen Een auditteam onderzoekt

meerdere dagen de werking in het ziekenhuis Niet enkel de naleving van de

erkenningsnormen wordt gecontroleerd maar ook de lsquotoetsing van de toetsingrsquo wordt

bekeken Zo wordt nagegaan of er een goed werkend kwaliteitssysteem is en of men werk

maakt van een permanente verbetering van processen en resultaten50

De erkenning steunt op de naleving van de artikelen 86-71 van de Ziekenhuiswet De

erkenning wordt verleend voor een beperkte termijn die kan worden verlengd51

Pas wanneer

de erkenning wordt verleend komt de overheid tussen in de kosten verbonden aan de

exploitatie van het ziekenhuis en de verstrekkingen die er plaatsvinden52

Zowel algemene als

bijzondere normen moeten worden nageleefd53

De algemene erkenningsnormen hebben

betrekking op de algemene inrichting van de ziekenhuizen op de inrichting en de werking van

alle diensten en op de organisatie van de verstrekking van dringende geneeskundige

verzorging in samenwerking met het geneesherenkorps54

Bijzondere erkenningsnormen

bestaan voor universitaire ziekenhuizen diensten functies zorgprogrammarsquos en bepaalde

samenwerkingsvormen tussen ziekenhuizen Wanneer niet (meer) wordt voldaan aan de

kwaliteit die de erkenningsnormen voorschrijven kan dit leiden tot de sluiting van het

ziekenhuis of van de dienst die niet voldoet aan de normen55

212 Kwaliteitscontrole op de medische activiteit

Ook wanneer het ziekenhuis operationeel is wordt de kwaliteit van de medische activiteit

gecontroleerd De basisprincipes bevinden zich in artikel 20 Ziekenhuiswet en zijn verder

49 Art 5 sect 1 I f Wet 8 augustus 1980 houdende Bijzondere Wet tot hervorming der instellingen BS 15 augustus

1980 (hierna verkort BWHI) 50

K EECKLOO ldquoExterne verantwoording van ziekenhuizen en synthese van de federale en Vlaamse

regelgevingrdquo TGez 2010 209 51

Art 69 sect 2 Ziekenhuiswet 52

S CALLENS (ed) Gezondheidszorg in een notendop Brugge die Keure 2011 89 53

wwwzorg-en-gezondheidbeBeleidRegelgevingRegelgeving-ziekenhuizenerkenning (consultatie 26 maart

2012) 54


Art 75 en 76 Ziekenhuiswet

15

uitgewerkt in het KB van 15 februari 199956

Er is een systeem van interne en externe

toetsing

Voor de interne toetsing is de hoofdarts verantwoordelijk Hij moet verslagen opmaken over

de kwaliteit van de medische activiteit van de zorgprogrammarsquos van de diensten en van

sommige medisch-technische diensten en functies van het ziekenhuis Dit gebeurt op basis

van een interne registratie van gegevens Deze gegevens worden getoetst aan indicatoren die

zijn opgesteld door de Colleges van Geneesheren voor de evaluatie van de medische

activiteit57

De externe toetsing gebeurt door de Colleges van Geneesheren Deze colleges zijn

samengesteld uit artsen met erkende bekwaamheid58

Zij stellen onder andere

kwaliteitsindicatoren en toetsingscriteria op Deze criteria hebben onder meer betrekking op

infrastructuur mankracht de medische praktijkvoering alsook op de resultaten hiervan 59

22 Voorwaarden voor het uitoefenen van de geneeskunde

De uitoefening van de geneeskunde wordt geregeld door het KB van 10 november 1967

betreffende de uitoefening van de gezondheidsberoepen60

De voorwaarden tot uitoefening

van de geneeskunde zijn een diploma de inschrijving bij de Orde van Geneesheren en een

visum

221 Diploma

Om de geneeskunde wettig te kunnen uitoefenen moet men in het bezit zijn van het wettelijk

diploma van doctor in de genees- heel- en verloskunde tenzij men is vrijgesteld of

gelijkgesteld61

met de houder van dergelijk diploma62

Volgens artikel 2 sect 1 lid 2 WUG is lsquoonwettige uitoefening van de geneeskundersquo

- lsquohet gewoonlijk verrichten

- van elke handeling

56 Koninklijk besluit 15 februari 1999 betreffende de kwalitatieve toetsing van de medische activiteit in de

ziekenhuizen BS 25 maart 1999 (hierna verkort KB 15 februari 1999) 57



Art 6 sect 2 KB 15 februari 1999 59

Art 8 1deg KB 15 februari 1999 60

Koninklijk besluit nr 78 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidsberoepen BS 14

november 1967 (hierna verkort WUG) 61

Art 44 quinquies sect 1 WUG 62

Art 2 sect 1 WUG

16

- die tot doel heeft

- of wordt voorgesteld tot doel te hebben

- hetzij het onderzoeken van de gezondheidstoestand

- hetzij het opsporen van ziekten en gebrekkigheden

- hetzij het stellen van de diagnose

- het instellen of uitvoeren van een behandeling van een

o fysische of psychische

o werkelijke of vermeende

o pathologische toestand

- hetzij de inentingrsquo

Door deze kwalificatie van lsquoonwettige uitoefening van de geneeskundersquo creeumlert de wet een

voorbehouden terrein voor artsen De bedoeling hiervan is misbruik van patieumlnten tegen te

gaan De overtreding wordt strafrechtelijk beteugeld met een gevangenisstraf van acht dagen

tot zes maanden enof met een geldboete van vijfhonderd tot vijfduizend euro63

Het artsenmonopolie heeft twee specifieke kenmerken Ten eerste is het monopolie exclusief

aangezien enkel artsen bevoegd zijn de geneeskunde uit te oefenen Ten tweede houdt het

algemeen karakter van het monopolie in dat iedere arts bevoegd is alle handelingen die tot de

geneeskunde kunnen gerekend worden te beoefenen lsquoAlle handelingenrsquo betekent dus van de

meest eenvoudige tot de meest complexe handeling Zo zouden we kunnen stellen als we

deze redenering doortrekken dat het een oogarts toegelaten is een hartoperatie uit te voeren

In de praktijk komt dit algemeen karakter van het artsenmonopolie echter onder druk te staan

door drie zaken Ten eerste is er de specialisatiewetgeving in het kader van de

ziekteverzekering64

Opdat bepaalde medische handelingen zouden kunnen terugbetaald

worden moet dit gebeuren door een geneesheer-specialist Ook in de ziekenhuiswetgeving is

een beperking opgelegd aan het algemeen karakter van de uitoefening van de geneeskunde

Opdat bepaalde ziekenhuisdiensten zouden erkend worden moet een aantal geneesheren

houder zijn van een bijzondere beroepstitel Volgens artikel 35ter en 35quater WUG kan de

Koning een lijst opstellen van bijzondere beroepstitels en beroepsbekwaamheden voor artsen

63 Art 38 sect 1 1deg WUG

64 Wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen gecooumlrdineerd op 14

juli 1994 BS 27 augustus 1994 (hierna verkort ZIV-wet)

17

Deze artikelen zijn uitgevoerd door het KB van 25 november 199165

Een derde beperking

wordt opgelegd door de zorgvuldigheidsnorm Een geneesheer moet zich steeds zorgvuldig

gedragen Dit betekent onder andere dat men geen medische handelingen uitvoert waarvoor

men niet opgeleid is

Het algemeen karakter van het artsenmonopolie zorgt er wel voor dat al wie beschikt over een

wettelijk diploma van huisarts ingrepen van bijvoorbeeld esthetische cosmetiek kan uitvoeren

in een commercieel ziekenhuis Hoewel de titel van plastische chirurgie beschermd is66

is het

terrein van de plastische chirurgie in Belgieuml niet voorbehouden voor erkende chirurgen Er

zijn ongeveer 200 erkende plastisch chirurgen in Belgieuml maar het aantal dat plastische

chirurgie beoefent is groter Dit aantal ligt tussen de 450 en 600 Aangezien het invasieve

karakter van esthetische interventies niet altijd aanwezig is wordt dit vaak uitgevoerd door

niet-chirurgen Bovendien wordt de patieumlnt niet aangezet tot het opzoeken van een erkend

plastisch chirurg aangezien pure esthetische geneeskunde niet wordt terugbetaald door de

sociale zekerheid67

Deze ingrepen uitgevoerd door niet-erkende plastisch chirurgen kunnen eenvoudige ingrepen

zijn maar ook zware Voorbeelden hiervan zijn het corrigeren van oogleden een

borstvergroting of ndashverkleining en een buikwandcorrectie68

Zo voerde een huisarts in zijn

kabinet een liposuctie uit met dodelijke afloop tot gevolg Volgens het deskundig verslag was

het kabinet onvoldoende uitgerust om dergelijke ingrepen uit te voeren Bovendien was er

onvoldoende preoperatief onderzoek gebeurd kreeg de patieumlnte op een verkeerde manier

zuurstof toegediend en werd er te veel verdoving gegeven De correctionele rechtbank van

Ieper veroordeelde de huisarts tot een voorwaardelijke celstraf van 12 maanden en een

geldboete van 2500 euro69

65 Koninklijk besluit 25 november 1991 houdende de lijst van bijzondere beroepstitels voorbehouden aan de

beoefenaars van de geneeskunde met inbegrip van de tandheelkunde BS 14 maart 1992 66

Erkende plastische chirurgen hebben een RIZIV-nummer dat eindigt op 210 219 of 222

wwwrizivfgovbecarenlinfosqualificationdocQ_doctordoc (consultatie 27 maart 2012) 67



kcefgovbesitesdefaultfilespage_documentsd20081027343pdf 55 68

Wetsvoorstel (T GIET) tot reglementering van de praktijkvoering inzake cosmetische chirurgie en


X ldquoVoorwaardelijke celstraf en flinke boete voor fatale liposuctierdquo De Standaard 30 januari 2004

18

222 Inschrijving Orde van Geneesheren

Bovendien is het vereist dat de geneesheer zich laat inschrijven op de lijst van de Orde van

Geneesheren Dit dient te gebeuren in de provincie waar de voornaamste medische activiteit

plaatsvindt De provinciale raad kan de inschrijving weigeren of uitstellen wanneer men zich

schuldig heeft gemaakt aan zwaarwichtige feiten of een zware fout heeft begaan die afbreuk

doet aan de eer of waardigheid van het beroep Deze beslissing moet gemotiveerd worden70

Volgens het Hof van Cassatie en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is deze

verplichte inschrijving niet strijdig met de vrijheid van vereniging Hiervoor zijn twee

redenen De Orde van Geneesheren is geen vereniging maar een door de wetgever opgerichte

organisatie Ten tweede behouden de geneesheren de vrijheid om verenigingen op te richten

en hiervan al dan niet lid te zijn71

223 Visum

Ten slotte is er de verplichting in het bezit te zijn van een voorafgaand visum afgeleverd door

het Directoraat-generaal Gezondheidszorgberoepen Medische Bewaking en Welzijn op het

Werk van de FOD Volksgezondheid De Provinciale Geneeskundige Commissie kan het

visum intrekken of het behoud afhankelijk maken van de vervulling van voorwaarden zoals

het volgen van een behandeling of een begeleiding Enerzijds is dit mogelijk wanneer de

beroepsbeoefenaar strafrechtelijk veroordeeld is voor beroepsgerelateerde feiten72

Anderzijds

kan deze beslissing genomen worden wanneer de geneesheer niet meer fysisch (bijvoorbeeld

wegens ouderdom ziektehellip) of psychisch (bijvoorbeeld wegens een alcoholverslavinghellip)

geschikt is om de uitoefening van zijn beroep voort te zetten73

Wanneer het visum is

ingetrokken verliest de geneesheer het recht de geneeskunde uit te oefenen Deze sanctie

wordt niet aanzien als een straf maar als een maatregel Het effect is gelijk aan een

tuchtrechtelijke schorsing De arts moet steeds vooraf gehoord worden door de Provinciale

Geneeskundige Commissie Het is deze commissie toegestaan een expertise te bevelen over

de lichamelijke of geestelijke geschiktheid

70 H NYS Wetboek medisch recht Antwerpen Maklu 2007 110-111

71 J P BAEYENS K CAROLUS R CUYPERS S DrsquoHUYS G GOVAERTS H NYS S OSSIEUR E VAN DEN

EEDEN H VAN DYCK T VANSWEEVELT Zakboekje voor de ziekenhuisarts Mechelen Kluwer 2009 48 72

Art 37 sect 1 2deg h WUG 73

Art 37 sect 1 2deg b WUG

19

23 Deontologische en juridische verplichtingen van de

geneesheer

Artsen zijn verplicht een aantal juridische en deontologische regels na te leven Zo stelt

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Onkelinx

lsquoZuiver cosmetische behandelingen en heelkundige ingrepen worden niet terugbetaald Als

die behandelingen in erkende ziekenhuizen gebeuren is de Ziekenhuiswet met de daarin

geboden kwaliteitswaarborgen van toepassing Als die behandelingen in niet-erkende

priveacuteklinieken gebeuren gelden de waarborgen dus niet Dit laatste betekent echter niet dat

die priveacuteklinieken en de artsen en verpleegkundigen die er werken aan geen regels zijn

onderworpen Ik verwijs hier ondermeer naar de regels die voortvloeien uit de wet op de

patieumlntenrechten meer in het bijzonder naar het recht op kwalitatieve gezondheidszorg

Bovendien is de arts ook gebonden door deontologische regels en de algemene plicht tot

zorgvuldigheid uit het Burgerlijk Wetboekrsquo 74

231 Deontologische code

De kwaliteit van de zorg en de veiligheid van de patieumlnt is een gedeelde verantwoordelijkheid

tussen de zorgaanbieders de overheden en de gebruikers Naast de klassieke

overheidsorganen zijn er ook door de overheid erkende beroepsorganen die waken over de

uitoefening van het gezondheidszorgberoep Dit is het geval met de Orde van Geneesheren75

Volgens artikel 15 sect 1 lid 1 KB nr 79 wordt de Nationale Raad van de Orde belast met het

vaststellen van de lsquoalgemene beginselen en regels inzake de zedelijkheid de eer de

bescheidenheid de eerlijkheid de waardigheid en de toewijding die onontbeerlijk zijn voor de

uitoefening van het beroeprsquo

Volgens artikel 2 van de Code van Geneeskundige Plichtenleer is de plichtenleer van

toepassing op alle geneesheren die zijn ingeschreven op de Lijst van de Orde van

Geneesheren Zoals eerder aangegeven kan een geneesheer slechts wettig de geneeskunde

uitoefenen indien hij is ingeschreven op de lijst van de Orde van Geneesheren Vandaar dat

74 Mondelinge vraag van mevrouw Lieve Van Ermen aan de vice-eersteminister en misnister van Sociale Zaken


4-640 75

W DIJKHOFFZ ldquoVermarkting van de zorg analyse van de impact op de zorgverstrekkers en de


commercialisering alleen Brugge Die Keure 2011 247-248

20

iedere geneesheer die op wettige wijze een handeling stelt die behoort tot de geneeskunde ook

de bepalingen van de Code van Geneeskundige Plichtenleer dient na te leven opdat hij niet

tuchtrechtelijk zou kunnen aangesproken worden76

De Code van Geneeskundige Plichtenleer richt zich dus tot de beroepsbeoefenaar ongeacht in

welke praktijk de medische activiteit wordt uitgeoefend We kunnen dan ook besluiten dat

deze Code eveneens van toepassing is op geneesheren die werkzaam zijn in commercieumlle

ziekenhuizen Zij vallen onder het gezag en de rechtsmacht van de provinciale raden77

2311 Juridische waarde

De Nationale Raad stelt de Code van Geneeskundige Plichtenleer op en formuleert adviezen

hieromtrent Bij een in ministerraad overlegd besluit kan de Koning bindende kracht verlenen

aan de Code Tot nu toe is dit echter niet gebeurd Bijgevolg heeft deze Code niet het

bindende karakter van een wetsbepaling en is het geen wet in de materieumlle betekenis Men kan

zich afvragen wat de rechtskracht is van deze bepalingen die zijn opgenomen in de Code en in

welke mate deze bij het preventief of repressief optreden gehanteerd mogen worden

Volgens het Hof van Cassatie78

is het toegelaten dat een raad van de Orde een bepaling van de

code citeert of ernaar verwijst en ze beschouwt als een regel van medische deontologie79

Nog

volgens het Hof is het dubbelzinnig noch tegenstrijdig vast te stellen dat de Code geen

verbindende kracht heeft maar dat de regel welke erin vervat ligt een deontologische regel is

die zich als dusdanig opdringt aan geneesheren80

Het komt erop neer dat een vooraf

bestaande deontologische regel nadat hij werd opgenomen in een Code op zichzelf blijft

bestaan en dwingend dient te worden nageleefd door de geneesheer ook al is de Code niet

bindend verklaard81

Dit betekent dat men de Code niet zomaar tekstueel mag toepassen82

maar enkel die regels van de Code mag afdwingen die zich als dusdanig opdringen aan de

geneesheer Enkel over deze pre-existerende deontologische regels uit de Code kunnen de

76 T GOFFIN De professionele autonomie van de arts Brugge Die Keure 2011 26

77 Art 5 Koninklijk besluit nr 79 10 november 1967 betreffende de Orde der geneesheren BS 14 november

1967 (hierna verkort KB nr 79) 78

Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899 79

J P BAEYENS K CAROLUS R CUYPERS S DrsquoHUYS G GOVAERTS H NYS S OSSIEUR E VAN DEN


Cass 19 juni 1980 ArrCass 1980 1309 VlTGez 1981-82 116 81

E DE GROOT De Orde van Geneesheren een voorstel tot hervorming Brussel VUB Press 1998 126 82

Cass 23 april 1983 ArrCass 1982-83 1073

21

tuchtraden waken dat ze worden nageleefd Schending van de regels van medische

plichtenleer kan aanleiding geven tot een tuchtsanctie83

De vraag is welke de vooraf bestaande deontologische regels zijn De Nationale Raad kan

hierin deels een oplossing bieden Deze raad is belast met het aanleggen van een repertorium

van beslissingen die niet meer voor hoger beroep vatbaar zijn Hiermee kan aangetoond

worden welke deontologische regels werden gehanteerd voor het opmaken van de Code Deze

oplossing is echter niet sluitend aangezien er ook deontologische regels kunnen bestaan

zonder dat ze reeds het voorwerp uitmaakten van een disciplinaire beslissing Het ontbreken

van de bekrachtiging door de Koning van de Code van Geneeskundige Plichtenleer zorgt dus

voor een toestand van rechtsonzekerheid op medisch-deontologisch vlak

2312 Inhoud

De Code voor Geneeskundige Plichtenleer bevat een aantal beginselen gedragsregels en

gebruiken die iedere geneesheer moet eerbiedigen of als leidraad gebruiken bij de uitoefening

van zijn beroep84

Voor de patieumlnt dient deze Code als garantie dat gestreefd wordt naar een

correcte en integere uitoefening van de geneeskunde Een aantal artikels van de Code van de

Geneeskundige Plichtenleer lijken toepasselijk in het kader van de problematiek omtrent

commercieumlle ziekenhuizen

Zo stelt artikel 10 dat de geneeskunde lsquoin geen geval en op geen enkele wijze als een

handelszaak mag worden opgevatrsquo Artikels 34-37 betreffen de kwaliteit van de

zorgverstrekking lsquoZowel voor het stellen van een diagnose als voor het instellen en

voortzetten van de behandeling verbindt de geneesheer er zich toe zijn patieumlnt zorgvuldig en

gewetensvol de zorgen toe te dienen die stroken met de thans geldende wetenschappelijke

kennisrsquo85

lsquoBehalve in geval van overmacht mag de geneesheer zijn beroep enkel uitoefenen

onder voorwaarden die de kwaliteit van de zorgen en van de medische behandeling niet in het

gedrang brengenrsquo Het begrip lsquokwaliteitrsquo wordt geconcretiseerd in drie aspecten Ten eerste

mag de arts niet meer patieumlnten in behandeling nemen dan wat mogelijk is om goede zorgen

te kunnen verstrekken Ten tweede mag de geneesheer zijn bevoegdheid niet overschrijden

Wanneer dit noodzakelijk of nuttig is voor een goede medische behandeling moet hij advies

83 H NYS Geneeskunde recht en medisch handelen Mechelen Kluwer 2005 81

84 Art 1 van de Code van Geneeskundige Plichtenleer T VANSWEEVELT Rechtspraak- en wetgevingsbundel

gezondheidsrecht in reeks Recht en Gezondheidszorg Mechelen Kluwer 2007 588 85

Ibid art 34 sect 1

22

inwinnen van collegarsquos of specialisten die kennis van zaken hebben Dit kan gebeuren op

initiatief van de patieumlnt maar de arts heeft de plicht om zelf het initiatief hiertoe te nemen

wanneer dit redelijkerwijze opportuun is Het artikel beperkt de kwaliteit niet tot deze

adviesplicht Het derde aspect van de invulling van het begrip kwaliteit gaat erom dat de

geneesheer zich moet laten bijstaan door bevoegde verpleegkundige paramedische

technische en sociale medewerkers wanneer de toestand van de patieumlnt dit vereist86

Ook het aspect reclame komt aan bod in de Code Artikels 12-17 bepalen de voorwaarden

waaraan reclame moet voldoen Zo dient de verstrekte informatie lsquowaarheidsgetrouw

objectief relevant verifieerbaar discreet en duidelijkrsquo te zijn Ze mag niet misleidend of

vergelijkend zijn lsquoResultaten van onderzoeken en behandelingen mogen niet voor publicitaire

doeleinden worden aangewendrsquo87

Ook ronseling van patieumlnten is verboden88

lsquoDe

verwoording en vormgeving van de publiciteit evenals de hierbij gebruikte methoden en

technieken inclusief internetsites naamborden briefhoofden en vermeldingen in gidsen

moeten beantwoorden aan de bepalingen van artikel 13rsquo89

De Orde van Geneesheren

ondervindt echter problemen bij de afdwinging van deze reclamevoorschriften Reclame is

een fenomeen van grote omvang waardoor de Orde er moeilijk vat op krijgt Bovendien is het

technisch niet makkelijk om het internet hierop te controleren90

232 Zorgvuldigheidsplicht91

2321 Criterium bonus medicus

Iedereen heeft de plicht zich zorgvuldig te gedragen De mate van zorgvuldigheid wordt

vergeleken met het gedrag van de lsquogoede huisvaderrsquo Dit criterium wordt ingevuld als een

normaal voorzichtige en redelijke persoon geplaatst in dezelfde feitelijke omstandigheden

Daarbij wordt geen rekening gehouden met persoonlijke kenmerken zoals ervaring Ten aanzien

van beroepsaansprakelijkheid van bijvoorbeeld een geneesheer werd vroeger bepleit om het

gedrag slechts marginaal te toetsen Deze zienswijze werd echter verlaten Het gedrag van een

geneesheer wordt nu vergeleken met het gedrag van de bonus medicus Dit is de normaal

86 Ibid art 35

87 Ibid art 13 sect 1

88 Ibid art 13 sect 2 lid 2

89 Ibid art 14

90 Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot instelling van een verbod op reclame voor ingrepen van medische

esthetiek en tot regeling van de informatie over dergelijke ingrepen ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-611 91

Art 1382 BW

23

voorzichtige en redelijke geneesheer van dezelfde categorie geplaatst in dezelfde

omstandigheden92

2322 Bewijslast

Nu we onderzocht hebben hoe een geneesheer zich moet gedragen kunnen we nagaan wie de

bewijslast draagt en wat moet worden bewezen indien de geneesheer zich niet zorgvuldig

gedraagt Volgens de algemene aansprakelijkheidsregels moet de schadelijder zelf zijn schade

dragen tenzij hij kan aantonen dat deze schade is veroorzaakt door de fout van een derde Dit

betekent dat de patieumlnt die schade lijdt moet aantonen dat dit te wijten is aan de fout van de

geneesheer actori incumbit probatio De patieumlnt dient dus de fout te bewijzen Deze

bewijslast is niet evident voor patieumlnten

2323 Inspannings- of resultaatsverbintenis

Aangezien de patieumlnt de fout moet aantonen is het belangrijk te weten of de verbintenis van

een geneesheer een inspanings- of een resultaatsverbintenis uitmaakt De bewijslast is

namelijk verschillend

Verschil in bewijslast

In geval van een inspanningsverbintenis moet men bewijzen dat de geneesheer onvoldoende

inspanningen heeft geleverd of onvoldoende middelen heeft ingezet Als het gaat om een

resultaatsverbintenis volstaat het aantonen van het niet bereiken van het vooropgestelde

resultaat om de fout te bewijzen Deze bewijslast is dus beduidend lichter Bovendien draagt

de geneesheer hier ook het bewijsrisico Hij is aansprakelijk voor de niet-nakoming van zijn

verbintenis zelfs wanneer de oorzaak van de schade onbekend blijft In dit geval wordt de

bewijslast van de fout omgekeerd De geneesheer kan enkel ontsnappen aan aansprakelijkheid

door te bewijzen dat de niet-nakoming te wijten is aan een vreemde oorzaak zoals

overmacht93

Kwalificatie in rechtspraak en rechtsleer

Wanneer een verplichting een resultaats- dan wel een inspanningsverbintenis is werd niet

wettelijk vastgelegd We moeten dit dus nagaan in de rechtspraak en de rechtsleer In principe

92 Cass 30 april 1976 Pas 1976 I 944 Cass 21 september 1979 Pas 1980 I 100

93 M SAMYN Bewijslast in het contractenrecht Masterproef Rechten Universiteit Gent 2009-10 50

24

houdt de verbintenis van zorgverstrekkers een inspanningsverbintenis in De geneesheer

belooft geen genezing Hij verbindt er zich slechts toe de middelen die beschikbaar zijn

volgends de huidige stand van de medische wetenschap aan te wenden om de genezing of de

verbetering van de gezondheidstoestand na te streven94

De geneesheer kan slechts

aansprakelijk worden gesteld wanneer hij zich niet gedraagt zoals de bonus medicus Er wordt

gekozen voor de inspanningsverbintenis wegens het aleatoire karakter van het medisch

handelen Geneeskunde is geen exacte wetenschap Het resultaat van medische ingrepen is

onzeker

Toch zal er in sommige gevallen sprake zijn van een resultaatsverbintenis We onderscheiden

hierbij drie categorieeumln Dit is ten eerste het geval wanneer de geneesheer een wettelijk gebod

of verbod overtreedt Het klassieke voorbeeld is de schending van het medisch

beroepsgeheim Ten tweede kan een resultaatsverbintenis worden afgeleid uit de wil van de

partijen Dit akkoord kan enerzijds betrekking hebben op het aan te wenden middel Er wordt

bijvoorbeeld afgesproken om de bevalling uit te voeren door middel van een keizersnede

Anderzijds kan er een overeenkomst gemaakt worden omtrent het resultaat Dit kan

uitdrukkelijk bijvoorbeeld wanneer een esthetische chirurg belooft dat er geen littekens

zullen optreden Ook een impliciete resultaatsverbintenis is mogelijk95

Dit kan afgeleid

worden uit het gedrag of de uitspraken van de geneesheer die bepaalde verwachtingen creeumlert

Dit is het geval wanneer de geneesheer fotorsquos toont die aantonen hoe de patieumlnt er na de

ingreep zal uitzien Ten slotte is er een stijgende tendens merkbaar om bepaalde

deelverbintenissen als resultaatverbintenis te beschouwen96

De reden hiervoor is dat er geen

sprake is van een aleatoir karakter en dat het resultaat (redelijkerwijze) bereikbaar is met een

normaal gebruik van de middelen Voorbeelden97

hiervan zijn de verplichting om de juiste

patieumlnt of het juiste lichaamsdeel te behandelen het plaatsen van een tandprothese of het niet

achterlaten van vreemde voorwerpen in het lichaam98

94 J FAGNART ldquoResponsabiliteacute aggraveacutee en meacutedecine estheacutetiquerdquo ConM 2005 112

95 Q VAN ENIS ldquoObligation de moyens ou de reacutesultat en matiegravere meacutedicale quand le juge doit sonder les coeurs

et les reins des partiesrdquo (noot onder Luik 11 oktober 2007 en 17 april 2008) RevReacutegDr 2008 39 96

R KRUITHOF ldquoTendenzen inzake medische aansprakelijkheidrdquo VlTGez 1982-83 182 97

J DEMEYER De vergoeding van schade als gevolg van gezondheidszorgen Masterproef Rechten Universiteit

Gent 2008-09 25 98

Cass 28 september 1995 AR C930034N

25

Controverse over esthetische chirurgie

Over een aantal ingrepen bestaat er controverse Dit is ondermeer zo bij de esthetische

chirurgie Zij onderscheidt zich van andere takken van de geneeskunde door de motieven van

de patieumlnt Bij deze medische handelingen is het echter ook mogelijk dat een

resultaatsverbintenis ontstaat tengevolge van de wil van de partijen of het ontbreken van het

aleatoir karakter De vraag is echter wat de kwalificatie van de verbintenis moet zijn bij de

overige gevallen van esthetisch chirurgie De meningen hierover zijn verdeeld

Sommige auteurs maken een onderscheid naargelang het motief van de chirurgische ingreep

In geval van reconstructieve plastische chirurgie waar men zware fysieke onvolmaaktheden

wil verhelpen (bijvoorbeeld na een verkeersongeval) liggen curatieve motieven ten grondslag

Dan is er slechts sprake van een inspanningsverbintenis Wanneer echter elk

curatieftherapeutisch motief ontbreekt (bijvoorbeeld bij het opspuiten van lippen) wordt de

aansprakelijkheid strikter beoordeeld In dit geval is er sprake van een resultaatsverbintenis99

Ook moraal speelt een rol De geneesheer voert een zogenaamd lsquoniet noodzakelijkersquo ingreep

uit op een gezond lichaam dus wordt hij strenger beoordeeld In de rechtspraak zijn er

voorbeelden te vinden die deze strekking volgen Zo oordeelde de rechtbank van eerste aanleg

te Brussel in 1961 dat de aansprakelijkheid van de geneesheer strenger mag worden

beoordeeld aangezien het gaat om een ingreep met een puur esthetisch doel100

In 2007

besloot het hof van beroep te Luik tot een inspanningsverbintenis aangezien lsquode ingreep

gedeeltelijk een therapeutisch doel nastreefdersquo101

Aan de andere kant zijn er auteurs die de mogelijkheid van een resultaatsverbintenis resoluut

verwerpen Ook ingrepen van esthetische chirurgie gebeuren op een levend wezen waardoor

de gevolgen (net zoals in andere medische disciplines) niet altijd te voorzien zijn Wanneer

men bovendien aanvaardt dat ingrepen van esthetische chirurgie wettig zijn aangezien ook

deze ingrepen een therapeutisch doel hebben dan is er geen enkele reden om deze ingrepen

aan een ander aansprakelijkheidsregime te onderwerpen Er anders over oordelen leidt tot de

volgende impasse Een chirurg die een bepaalde ingreep (bijvoorbeeld een neuscorrectie)

99 R DIERKENS ldquoReacuteflexions agrave propos de la responsabiliteacute meacutedicalerdquo in R BOURSEAU R DALCQ P WATELET

en A STORRER Responsabiliteacute professionnelle et assurance des risques professionnels Brussel Larcier 1975

154 100

C GOOSSENS en P MONFILS noot onder Rb Brussel 28 januari 1961 RCJB 1965 120 101

Q VAN ENIS ldquoObligation de moyens ou de reacutesultat en matiegravere meacutedicale quand le juge doit sonder les coeurs

et les reins des partiesrdquo RevReacutegDr 2008 39

26

uitvoert louter uit esthetische overwegingen wordt een resultaatsverbintenis opgelegd

Wanneer deze chirurg dezelfde ingreep zou uitvoeren bij een patieumlnt wegens

ademhalingsproblemen aan de neus zou de geneesheer slechts een middelenverbintenis

worden opgelegd Dit is onaanvaardbaar102

Vandaar dat deze auteurs besluiten dat ook

esthetische chirurgen net als alle andere geneesheren in principe slechts onderworpen zijn

aan een inspanningsverbintenis

Deze (modernere) redenering is ook de heersende strekking in de rechtspraak Hierbij kunnen

we het arrest van het hof van beroep van Antwerpen van 2002 aanhalen Daarin werd

geoordeeld dat het feit dat een esthetische behandeling met radiotherapie grote letsels had

veroorzaakt onvoldoende was om tot een fout te besluiten103

Ook in 2008 oordeelde het hof

van beroep te Antwerpen in een andere zaak dat een esthetisch chirurg in principe een

inspanningsverbintenis op zich neemt104

24 Wet Patieumlntenrechten

Patieumlnten bevinden zich in een situatie waarin ze kwetsbaar en afhankelijk zijn van de

beslissingen van anderen Er bestaat een communicatiekloof tussen de patieumlnt en de

zorgverstrekker die groter wordt naarmate de medische wereld zich ontwikkelt Het is de taak

van de overheid om de rechtspositie van de patieumlnt te verankeren en te zorgen voor de

realisatie van meer emancipatie voor patieumlnten Een extra juridische bescherming naast het

algemeen zorgvuldigheidsprincipe kan hiertoe bijdragen105

In Belgieuml geldt sinds 22 augustus

2002 een wet die specifiek de rechten van de patieumlnt regelt

241 Toepassingsgebied

De Wet Patieumlntenrechten is van toepassing op lsquoprivaatrechtelijke en publiekrechtelijke

rechtsverhoudingen inzake gezondheidszorg verstrekt door een beroepsbeoefenaar aan een

patieumlntrsquo106

Met de term lsquopatieumlntrsquo wordt bedoeld iedere lsquonatuurlijke persoon aan wie

gezondheidszorg wordt verstrekt al dan niet op diens eigen verzoekrsquo107

Onder het begrip

102 T VANSWEEVELT De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de geneesheer en het ziekenhuis Antwerpen-

Apeldoorn Maklu 1997 129-133 103

Antwerpen 13 maart 2002 Rev Dr Santeacute 2001-02 245 104

Antwerpen 14 april 2008 TGez 2008-09 312-318 105

B VANBUGGENHOUT en V VERDEYEN ldquoPatieumlntenrechten een nieuw wetsontwerp een stap naar Social

Governancerdquo TGez 2001-02 225 106

Art 3 Patieumlntenrechtenwet 107

Art 2 en 3 Patieumlntenrechtenwet

27

lsquoberoepsbeoefenaarsrsquo wordt verstaan alle mensen die een gezondheidsberoep (zoals dokters

apothekers tandartsen vroedvrouwen kinesisten verpleegkundigen en paramedici) of een

niet-conventionele praktijk108

(homeopathie de chiropraxie de osteopathie en de

acupunctuur) uitoefenen Het begrip lsquogezondheidszorgrsquo wordt ruim opgevat Het betreft

lsquodiensten verstrekt door een beroepsbeoefenaar met het oog op het bevorderen vaststellen

behouden herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand van de patieumlnt of om de

patieumlnt bij het sterven te begeleidenrsquo109

Het is van toepassing op alle zorgsituaties

De Wet Patieumlntenrechten regelt enkel de rechten van patieumlnten ten opzichte van de

beroepsbeoefenaars De wet houdt geen rechten in ten opzichte van

gezondheidsvoorzieningen110

In de wet wordt geen onderscheid gemaakt in welke

infrastructuur de gezondheidszorg wordt verstrekt De wet is dus van toepassing zowel op de

beroepsbeoefenaar die werkt in een algemeen ziekenhuis als diegene die werkt in een

commercieel ziekenhuis

242 Inhoud

Hieronder gaan we in op enkele patieumlntenrechten die relevant zijn in het kader van de

problematiek rond commercieumlle ziekenhuizen

243 Recht op kwaliteitsvolle dienstverlening

Volgens artikel 5 van de Wet Patieumlntenrechten heeft lsquode patieumlnt met eerbiediging van zijn

menselijke waardigheid en zijn zelfbeschikking en zonder enig onderscheid op welke grond

ook tegenover de beroepsbeoefenaar recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking die

beantwoordt aan zijn behoeftenrsquo

Dit veronderstelt dat de zorgverstrekking gebeurt volgens de geldende standaarden zoals die

voortvloeien uit de huidige wetenschap111

Bovendien moet de beroepsbeoefenaar zich

gedragen volgens een lsquogoede huisvaderrsquo zoals die in ontwikkeling is gekomen in het

aansprakelijkheidsrecht De arts moet zich gedragen zoals een zorgvuldige en omzichtige arts

van dezelfde categorie geplaatst in dezelfde omstandigheden zou handelen

108 Wet 29 april 1999 betreffende de niet-conventionele praktijken inzake de geneeskunde de

artsenijbereidkunde de kinesitherapie de verpleegkunde en de paramedische beroepen BS 24 juni 1999 109

Art 2 2deg Patieumlntenrechtenwet 110

T VANSWEEVELT ldquoDeel I Definities en toepassingsgebied van de Wet Patieumlntenrechtenrdquo TGez 2003-04

68-69 111

Wetsontwerp betreffende de rechten van de patieumlnt ParlSt Kamer 2001-02 nr 50-1642001 18

28

Dit artikel betekent echter niet dat de dienstverlening onvoorwaardelijk en altijd moet

verleend worden De arts heeft het recht om een patieumlnt te weigeren Evenwel moet dit tijdig

worden medegedeeld en wordt de geneesheer geacht een alternatief aan te wijzen zodat de

patieumlnt toch geholpen wordt112

Eenmaal de arts de behandeling met de patieumlnt start

impliceert de kwaliteitsvolle zorg ook dat de arts niet zomaar een einde kan stellen aan de

rechtsverhouding en de patieumlnt aan zijn lot overlaat

244 Recht op vrije keuze van de beroepsbeoefenaar

Artikel 6 van de Wet Patieumlntenrechten houdt in dat de patieumlnt recht heeft op lsquovrije keuze van

de beroepsbeoefenaar en recht op wijziging van deze keuze behoudens in beide gevallen

beperkingen opgelegd krachtens de wetrsquo Dit recht is belangrijk met het oog op het

vertrouwen van de patieumlnt in de arts Door zijn keuze te wijzigen kan de patieumlnt uiting geven

van zijn onvrede betreffende de behandeling113

Dit recht is een specifieke toepassing van het recht op zelfbeschikking en beheerst

verschillende stappen in de rechtsverhouding arts-patieumlnt Aangezien de patieumlnt over de

mogelijkheid beschikt om zelf een arts te kiezen speelt dit recht alvorens sprake is van een

rechtsverhouding Deze keuze kan worden gemaakt nadat verschillende beroepsbeoefenaars

worden gecontacteerd Eens een rechtsverhouding tot stand is gekomen behoudt de patieumlnt

het recht om zijn keuze te herzien Uit dit recht volgt ook dat de geneesheer zijn verbintenis

ten opzichte van de patieumlnt niet zomaar kan overdragen aan een andere beroepsbeoefenaar

Dit kan enkel met de toestemming van de patieumlnt

Het recht op vrije keuze kan echter beperkt worden door de wet Beperkingen vloeien onder

andere voort uit het sociale zekerheidsrecht Door de ziekteverzekering probeert men de

bevolking een gelijke toegang tot de gezondheidszorg te garanderen Deze solidariteit vereist

echter maatregelen op het vlak van de keuzevrijheid Met name daar waar de vrije keuze zou

leiden tot kostenverhoging grijpt de wetgever in Dit zorgt ervoor dat de gelijke toegang tot

de gezondheidsvoorzieningen betaalbaar blijft Zo garandeert artikel 127 ZIV-wet enkel een

keuzevrijheid voor gedekte verstrekkingen opgesomd in artikel 34 GVU-wet Deze

opsomming is ruim maar heeft vooral een negatief belang De verstrekkingen die niet in de

112 Wetsontwerp betreffende de rechten van de patieumlnt ParlSt Kamer 2001-02 nr 50-1642001 18

113 Wetsontwerp betreffende de rechten van de patieumlnt ParlSt Kamer 2001-02 nr 50-1642001 18-19

29

lijst worden opgesomd worden niet terugbetaald Het gaat bijvoorbeeld om de zuiver

esthetische ingrepen114

Het recht op vrije keuze van de beroepsbeoefenaar impliceert dat de patieumlnt ook kan kiezen of

hij de medische verstrekkingen in een algemeen dan wel een commercieel ziekenhuis laat

uitvoeren Enkel algemene ziekenhuizen moeten voldoen aan de kwaliteitsvereisten van de

Ziekenhuiswet en worden hier ook op gecontroleerd Volgens Minister van Sociale Zaken en

Volksgezondheid Onkelinx moet een patieumlnt die bewust kiest voor een niet-erkende

priveacutekliniek dan ook rekening houden met de mogelijke gevolgen van deze keuze115

De

vraag is of de patieumlnt steeds op de hoogte is van het feit of de zorginstelling een erkend dan

wel een commercieel ziekenhuis is Daarenboven valt het te betwijfelen of de modale patieumlnt

uumlberhaupt weet dat er een verschil in wetgeving en controle bestaat tussen deze twee

categorieeumln

245 Recht op geiumlnformeerde toestemming

Het recht op een geiumlnformeerde toestemming kan worden afgeleid uit het recht op fysieke

integriteit Artikel 8 van de Wet Patieumlntenrechten bepaalt dat de patieumlnt lsquohet recht heeft om

geiumlnformeerd voorafgaandelijk en vrij toe te stemmen in iedere tussenkomst van de

beroepsbeoefenaarrsquo Dit gebeurt uitdrukkelijk behalve indien de arts de toestemming kon

afleiden uit de gedragingen van de patieumlnt

De wet bevat een niet-exhaustieve lijst waarover de patieumlnt voorafgaandelijk zijn

geiumlnformeerde toestemming dient te geven het doel de aard de graad van urgentie de duur

de frequentie de voor de patieumlnt relevante tegenaanwijzingen nevenwerkingen en risicos

verbonden aan de tussenkomst de nazorg de mogelijke alternatieven en de financieumlle

gevolgen Onder lsquofinancieumlle gevolgenrsquo wordt ook verstaan de vraag of de ingreep al dan niet

wordt terugbetaald door het RIZIV116

Welke risicorsquos precies moeten worden vermeld wordt

ondermeer bepaald door de risicofrequentie en de ernst van het risico In Belgieuml wordt voor

114 F DEWALLENS en P SCHOUKENS ldquoDeel VI De vrije keuze van beoefenaarrdquo TGez 2003-04 155-156



4-640 116

Vr en Antw Senaat 2008-09 12 januari 2009 (Vr nr 4-2287 M HERMANS)

30

middelmatig zware risicorsquos die zich in minstens 1 der gevallen voordoen een

mededelingsplicht vooropgesteld117

Vaak wordt ook geoordeeld dat het noodzakelijk karakter van de ingreep een invloed heeft op

de informatieverplichting Deze plicht zou namelijk toenemen naarmate het therapeutisch

karakter van de ingreep afneemt Dit betekent dat de informatieverplichting van een chirurg

die een esthetische ingreep uitvoert uitgebreider is Deze opvatting wordt echter bekritiseerd

Dit zou uitgaan van de morele overweging dat dergelijke ingrepen met een minder

therapeutisch karakter nog niet volledig worden beschouwd als volwaardige medische

ingrepen Vansweevelt stelt dat men deze ingrepen ofwel als ongeoorloofd moet beschouwen

ofwel moet aanvaarden maar dan zonder ze te onderwerpen aan een strenger

aansprakelijkheidsregime118

De noodzakelijkheid van de ingreep kan wel een invloed hebben op het aanvaarden van het

causaal verband tussen het gebrek aan informatie en de schade Hoe groter het noodzakelijk

karakter van een ingreep is hoe minder snel een causaal verband zal kunnen bewezen

worden Omgekeerd hoe minder noodzakelijk een ingreep is hoe sneller de rechter in

principe het causaal verband zal aanvaarden119

Andere landen leggen een verstrengde informatieplicht op de arts bij esthetische chirurgie Dit

is het geval in Italieuml Frankrijk Quebec en Luxemburg De esthetisch chirurg in deze landen is

verplicht om lsquoallersquo risicorsquos dus ook de meest zeldzame risicorsquos mee te delen

Ook inzake de bewijslast treedt er een verstrenging op in de rechtspraak ten opzichte van de

arts In verschillende landen wordt de bewijslast omgekeerd Hierdoor moet de arts aantonen

dat hij de patieumlnt heeft geiumlnformeerd Dit is ondermeer het geval in Frankrijk Ook in Belgieuml

kent deze rechtspraak navolging Deze omkering van bewijslast leidt tot het gebruik van

toestemmingsformulieren In Quebec is het gebruik van deze formulieren voor chirurgische

117 S LIERMAN en T VANSWEEVELT ldquoRechtsvergelijkende aantekeningen bij de medische aansprakelijkheid

evolutie en hervormingrdquo httpeuropeobgynnetnederlanddoelen20011020568PDF 320 (consultatie 26

maart 2012) 118

T VANSWEEVELT De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de geneesheer en het ziekenhuis Antwerpen-

Apeldoorn Maklu 1997 305 119

E DELBEKE ldquoDe informatieplicht over de relevante risicorsquos van een medische ingreep draagwijdte

determinerende factoren en gevolgen bij miskenningrdquo TGez 2007-08 361-362

31

operaties zelfs wettelijk verplicht120

In Belgieuml heeft de patieumlnt het recht om zijn toestemming

schriftelijk vast te leggen Dit kan bijvoorbeeld nuttig zijn wanneer de patieumlnt zijn

toestemming laat afhangen van bepaalde voorwaarden Ook de beroepsbeoefenaar heeft het

recht om de toestemming van de patieumlnt schriftelijk vast te leggen maar dit kan enkel indien

de patieumlnt hiermee akkoord gaat Hiermee willen de opstellers van deze wet het gebruik van

toestemmingsformulieren net afremmen Er wordt gevreesd voor standaardisering en

uniformisering van de communicatie tussen de patieumlnt en de beroepsbeoefenaar121

In commercieumlle ziekenhuizen komt het voor dat patieumlnten de geneesheer pas ontmoeten op de

dag van de ingreep De raadpleging gebeurt dan bijvoorbeeld door een verpleegkundige of

een secretariaatmedewerker Dit getuigt van een weinig kwaliteitsvolle dienstverlening De

goede medische praktijk schrijft voor dat het voorbereidende gesprek gebeurt door de

geneesheer die de medische verstrekkingen uitvoert Deze persoonlijke ontmoeting moet

bovendien plaatsvinden op een voldoende lange tijd voacuteoacuter de ingreep zodat de patieumlnt de

nodige bedenktermijn heeft122

246 Recht op klachtenbemiddeling

Patieumlnten die klachten hebben weten vaak niet waar naartoe Veelal wordt er dan ook

afgestapt van de idee een klacht in te dienen Wie toch stappen onderneemt vindt vaak weinig

gehoor Bovendien is de gerechtelijke weg duur lang aanslepend en vaak weinig

probleemoplossend Vandaar dat artikel 11 van de Wet Patieumlntenrechten de patieumlnt het recht

geeft op klachtenbemiddeling Een klacht in verband met de uitoefening van zijn rechten

toegekend door deze wet kan neergelegd worden bij de bevoegde ombudsfunctie

Deze instantie tracht ondermeer de communicatie te bevorderen tussen de patieumlnt en de arts

om vragen en klachten te voorkomen Indien er toch een klacht ontstaat verstrekt de

ombudsdienst informatie over de stappen die een patieumlnt kan ondernemen Bovendien kan de

ombudsdienst functioneren als bemiddelingsinstantie met het oog op het vinden van een

oplossing Er kunnen ook aanbevelingen geformuleerd worden ter voorkoming van

toekomstige klachten



maart 2012) 121

Wetsontwerp betreffende de rechten van de patieumlnt ParlSt Kamer 2001-02 nr 50-1642001 25 122

Zie FAQ op wwwrbspsorg (consultatie 11012012)

32

Artikel 17 3deg van de Wet Patieumlntenrechten bepaalt dat algemene ziekenhuizen verplicht zijn

een ombudsfunctie te organiseren Indien geen gehoor wordt gegeven aan deze verplichting

wordt het ziekenhuis niet erkend Bij koninklijk besluit123

zijn de voorwaarden beschreven

waaraan de ombudsfunctie in ziekenhuizen moet voldoen De plicht een ombudsfunctie te

organiseren beperkt zich tot de algemene ziekenhuizen Voor commercieumlle ziekenhuizen

bestaat deze plicht niet Dit betekent echter niet dat de patieumlnten van commercieumlle

ziekenhuizen hun recht op klachtenbemiddeling niet kunnen uitoefenen Zij kunnen namelijk

terecht bij de federale ombudsdienst lsquoRechten van de patieumlntrsquo124

Deze ombudsdienst

behandelt de klachten bij het ontbreken van een lokale ombudsfunctie Wanneer er wel een

lokale ombudsfunctie bestaat zal de federale ombudsdienst de patieumlnt doorverwijzen naar

deze lokale instantie Bovendien behandelt de federale ombudsdienst ook klachten over de

wijze waarop de bemiddeling door de lokale ombudsdienst heeft plaatsgevonden

247 Ziekenhuisaansprakelijkheid

De juridische positie van een patieumlnt die in ziekenhuisverband het slachtoffer wordt van een

medische fout is complex Veelal worden meerdere zorgverstrekkers ingezet bij de medische

behandeling waardoor het moeilijk wordt om aan te duiden wie een fout heeft begaan

Bovendien moet worden nagegaan welke juridische relatie bestaat tussen de verschillende

actoren die betrokken zijn bij de zorgverstrekking onderling en in relatie tot de patieumlnt Dit

juridische kluwen dient te worden onderzocht om te bepalen op welke rechtsgrond een

vordering kan worden ingesteld

Teneinde hieraan tegemoet te komen werd via de Wet Patieumlntenrechten125

een weerlegbaar

vermoeden van ziekenhuisaansprakelijkheid ingevoerd zoals bepaald in artikel 30 van de

Ziekenhuiswet126

Dit artikel bepaalt dat lsquoieder ziekenhuis binnen de wettelijke

mogelijkheden de bepalingen van de Wet Patieumlntenrechten naleeft wat betreft de medische

verpleegkundige en andere gezondheidszorgberoepsmatige aspecten in zijn

rechtsverhoudingen jegens de patieumlntrsquo Het ziekenhuis moet er dus voor zorgen dat alle

123 Koninklijk besluit 8 juli 2003 houdende vaststelling van de voorwaarden waaraan de ombudsfunctie in de

ziekenhuizen moet voldoen BS 26 augustus 2003 124

wwwhealthbelgiumbeeportalMyhealthPatientrightsandInterculturalmPatientrightsFederalOmbudsperson

indexhtmfodnlang=nl (consultatie (09042012) 125


T BALTHAZAR ldquoDe potentieumlle impact van de patieumlntenrechtenwet op procedures inzake aansprakelijkheid

van artsen en ziekenhuizenrdquo in VLAAMSE CONFERENTIE DER BALIE VAN GENT (ed) Aansprakelijkheid

Antwerpen Maklu 2004 45-50

33

beroepsbeoefenaars die er werken de patieumlntenrechten respecteren127

Wanneer dit niet

gebeurt kan het ziekenhuis hiervoor principieel aansprakelijk worden gesteld Het ziekenhuis

kan aan deze aansprakelijkheid ontsnappen wanneer ze de patieumlnt duidelijk en voorafgaand

aan de tussenkomst van de beroepsbeoefenaar heeft gemeld hiervoor niet aansprakelijk te

zijn128

Hoewel deze stap richting centrale ziekenhuisaansprakelijkheid een goede zaak is voor de

patieumlnt blijft het toepassingsgebied beperkt tot dat van de algemene ziekenhuizen Het artikel

is namelijk ingevoerd in de Ziekenhuiswet die niet geldt voor commercieumlle ziekenhuizen

Bijgevolg kan het slachtoffer van een medische fout in een commercieel ziekenhuis zich niet

beroepen op deze centrale aansprakelijkheid

25 Kwaliteitsvereisten via aansprakelijkheidsverzekeraars

De medische aansprakelijkheid is een gevoelige materie aangezien er bij schadegevallen

bijna altijd lichamelijke schade optreedt en er dus zware schadeclaims kunnen volgen129

Aangezien de overheid bovendien geen voorafgaande kwaliteitsvereisten oplegt aan

commercieumlle ziekenhuizen kunnen we ons de vraag stellen of verzekeringsmaatschappijen

zelf bepaalde kwaliteitsvereisten opleggen bij het afsluiten van een

beroepsaansprakelijkheidsverzekering We stellen ten eerste vast dat niet alle verzekeraars

happig zijn op het verzekeren van medische activiteiten in een commercieel ziekenhuis Zo

weigert Ethias dit risico te dekken130

AG Insurance is in beginsel ook niet geiumlnteresseerd in

het verzekeren van dit hoge risico tenzij er commercieumlle motieven voorhanden zijn om dit

wel te doen In dit laatste geval wordt een risicoanalyse gemaakt op grond van de

schadestatistiek van de betrokken arts om de premie te bepalen Bijzondere

kwaliteitsvereisten voor commercieumlle ziekenhuizen worden niet gesteld131

In de algemene

voorwaarden van de verzekering lsquoBA Medische en Paramedische Beroepenrsquo van AG

Insurance vinden we echter wel een aantal bepalingen die relevant kunnen zijn inzake

127 J TAVEIRNE Onderzoek naar de werking en structurele problemen van ombudsdiensten in algemene

ziekenhuizen Masterproef Rechten Universiteit Gent 2004-05 28-29 128

S VAN DAMME Wrongful birth en wrongful-life vorderingen in de Belgische rechtspraak met

rechtsvergelijkend overzicht Masterproef Rechten Universiteit Gent 2009-10 8 129

P BLOCKX Polis medische en paramedische beroepen Eindwerk Bedrijfsmanagement Financie- en

Verzekeringswezen Katholieke Hogeschool Leuven 2006-07 13 130

Telefonisch interview Contactcenter Verzekeringen Ethias op 8 mei 2012 131

Telefonisch interview AG Insurance op 8 mei 2012

34

commercieumlle ziekenhuizen Zo wordt uitdrukkelijk bepaald dat het volgende niet wordt

verzekerd

- lsquode schade die het gevolg is van de verrichting van medische of paramedische daden

of behandelingen zonder de vereiste bewaking en reanimatieapparatuur zodanig dat

de patieumlnt bewust wordt blootgesteld aan een zeker en voorzienbaar risico tenzij in

geval van bijstand aan een in gevaar verzekerend persoonrsquo132

- lsquode schade die het gevolg is van het uitvoeren van technieken of behandelingen die in

de beoefende medische tak algemeen als voorbijgestreefd beschouwd worden en

waarvoor op het moment van de daad er gelet op de huidige stand van de wetenschap

algemeen aanvaarde alternatieven bestaan of het bewust uitvoeren van technieken of

behandelingen die volledig overbodig zijnrsquo133

Met betrekking tot de verzekerde aansprakelijkheid wordt bepaald dat lsquode waarborg wordt

verleend binnen de grenzen van de wettelijke bepalingen inzake burgerrechtelijke

aansprakelijkheid zonder dat wij gehouden zijn tot betaling van een ruimere

schadevergoeding ingevolge bijzondere verbintenissen die u zou hebben aangegaanrsquo134

Het

komt voor dat een plastisch chirurg bijvoorbeeld fotorsquos laat zien aan de patieumlnt die aantonen

hoe een patieumlnt er na de ingreep zal uitzien Hierdoor gaat de geneesheer een

resultaatsverbintenis aan Wanneer de patieumlnt na de ingreep niet tevreden is over het resultaat

omdat dit niet overeenstemt met wat te zien is op de foto kan een schadeclaim worden

ingediend In dit geval zal AG Insurance de schade die ontstaat uit de resultaatsverbintenis

niet dekken135

De verzekeringsmaatschappij die gespecialiseerd is inzake medische aansprakelijkheid is

AMMA Verzekeringen (Algemene Mutualiteit voor Medische Assuranties) Deze

verzekeringsmaatschappij verzekert tal van commercieumlle ziekenhuizen Aangezien een

wettelijk kader voor deze instellingen ontbreekt gebeurt het sluiten van een

verzekeringsovereenkomst steeds in overleg met een aantal adviseursartsen die voldoende

kennis hebben van de medische sector Bovendien worden deze zorginstellingen

132 Art 1 j Verzekering BA Medische en Paramedische Beroepen te consulteren op wwwaginsurancebe

(consultatie 8 mei 2012) 133

Art 1 k Verzekering BA Medische en Paramedische Beroepen te consulteren op wwwaginsurancebe


Art 5 Verzekering BA Medische en Paramedische Beroepen te consulteren op wwwaginsurancebe



35

voorafgaandelijk aan het sluiten van de overeenkomst bezocht door experten van AMMA

Verzekeringen Aangezien de trend van commercieumlle ziekenhuizen redelijk recent is zijn er

echter nog geen vaste kwaliteitscriteria geformuleerd voor dergelijke zorginstellingen om in

aanmerking te komen voor een verzekering136

AMMA Verzekeringen dekt bijvoorbeeld de

beroepsaansprakelijkheid van de artsen in de lsquoKliniek De Baroniersquo te Brugge Experten van

AMMA Verzekeringen hebben dit commercieel ziekenhuis onderzocht Zij hebben

vastgesteld dat de organisatie en installatie voldoet aan de nodige kwaliteit In de

verzekeringsovereenkomst werd dan ook een clausule opgenomen van deze vaststelling

Volgens Dr Myny biedt dit onderzoek en deze clausule zekerheid voor geneesheren van

commercieumlle ziekenhuizen Hierdoor zullen verzekeraars zich bij een schadegeval niet kunnen

onttrekken aan de dekking wegens onvoldoende aandacht voor een kwaliteitsvolle

infrastructuur137

26 Besluit

Het grote verschil tussen algemene en commercieumlle ziekenhuizen is dat de Ziekenhuiswet

enkel van toepassing is op de algemene ziekenhuizen Enkel deze laatsten moeten voldoen

aan specifieke kwaliteitscriteria en worden onderworpen aan kwaliteitscontroles Voor

commercieumlle ziekenhuizen geldt bovendien geen alternatieve wetgeving omtrent de

organisatie uitrusting veiligheid of kwaliteitsbewaking We kunnen besluiten dat iedere arts

die beschikt over een diploma een visum en zich heeft ingeschreven bij de Orde van

Geneesheren volkomen legaal een commercieel ziekenhuis kan openen en uitbaten Andere

specifieke reglementering is niet voorhanden

Weliswaar zijn de juridische en deontologische plichten van geneesheren zoals de

burgerrechtelijke aansprakelijkheid en de deontologie eveneens van toepassing in

commercieumlle ziekenhuizen Ook de Wet Patieumlntenrechten is er van toepassing Of deze

reglementering wordt nageleefd gaat men in de praktijk slechts na wanneer er zich een

probleem voordoet en er meestal al schade is opgelopen Deze wetgeving zorgt dus altijd voor

een ex ante controle en is ontoereikend om in te grijpen in situaties waar de veiligheid van de

136 E-mail Aman Sadat Communication Officer AMMA Verzekeringen op 8 mei 2012

137 Telefonisch interview met Dr P Myny plastisch en esthetisch chirurg in Kliniek De Baronie te Brugge 8

mei 2012

36

patieumlnt of de kwaliteit van zorg niet goed is Daarnaast blijkt uit onderzoek138

dat de

patieumlntenrechten onvoldoende gekend zijn bij zowel de patieumlnten als de beroepsbeoefenaars

Een ruimere bekendmaking van de wet dringt zich dan ook op Voor de bescherming van de

patieumlnt is het cruciaal te weten welke rechten hij heeft teneinde ze te kunnen afdwingen

Het gebrek aan een wettelijk kader inzake commercieumlle ziekenhuizen is ook de

verzekeringsmaatschappijen niet ontgaan Bepaalde verzekeraars weigeren dan ook de

medische dienstverlening in dergelijke centra te verzekeren Andere

verzekeringsmaatschappijen bieden wel een dekking voor beroepsaansprakelijkheid mits

voorafgaande controle in de medische praktijk teneinde het risico te kunnen begroten Vaste

kwaliteitscriteria voor commercieumlle ziekenhuizen opgelegd door de verzekeraars zijn echter

(nog) niet voorhanden

138 D DEVROEY en E SCHEYS Bevolkingsonderzoek naar patieumlntenrechten Vakgroep Huisartsgeneeskunde

Vrije Universiteit Brussel 2011 httphuisvubacbepatientenrechtenPatRecht_rapport20Defpdf 8

(consultatie 26 maart 2012) X ldquoPatieumlntenrechten zijn nauwelijks bekendrdquo De Standaard 18 april 2012

37

HOOFDSTUK 3 NEFASTE GEVOLGEN VOOR DE

PATIEumlNT

Het gebrek aan normering voor commercieumlle ziekenhuizen heeft nefaste gevolgen voor de

patieumlnt Hieronder wordt nagegaan welke de meest voorkomende problemen zijn die rijzen in

verband met medische verstrekkingen in commercieumlle ziekenhuizen Daarnaast wordt

onderzocht waar de patieumlnt terecht kan met klachten

31 Klachten

311 Kwaliteit

Wanneer we ons baseren op klachten van patieumlnten bij de federale ombudsman in de pers of

in de rechtspraak stellen we vast dat de voornaamste klacht van patieumlnten over priveacuteklinieken

te maken heeft met de kwaliteit van de zorgverlening Vaak gaat het om klachten over

zichtbare littekens na de operatie139

het niveau van hygieumlne140

complicaties die optreden na

de ingreep141

het niet bereiken van het verwachte resultaat142

hellip

Het groeiende aantal commercieumlle ziekenhuizen zorgt ervoor dat een concurrentieumlle markt

ontstaat in de gezondheidszorg Wanneer er op dergelijke markt geen afdoende regelgeving

bestaat zullen de algemene economische principes van vraag en aanbod spelen Men zal

proberen de kosten te drukken en de diensten zo efficieumlnt mogelijk aan te bieden Dit kan

ertoe leiden dat men bespaart op tijd en middelen Dit brengt de kwaliteit en de veiligheid van

de zorg in het gedrang Vandaar dat deze instellingen vaak op negatieve wijze in de

belangstelling staan Hierdoor komen echter ook de priveacutepraktijken die wel de nodige

voorzorgsmaatregelen nemen in een slecht daglicht te staan143

Er bestaan in Belgieuml geen

139 X ldquoBritse vrouw dient klacht in tegen Brussels ziekenhuisrdquo De Standaard 16 april 2009

wwwstandaardbeartikeldetailaspxartikelid=DMF16042009_006ampword=privc3a9-kliniek (consultatie 2

december 2011) 140

S GRYSON en M VERHAEGHEN Jaarverslag 2007 Brussel Federale ombudsdienst lsquoRechten van de patieumlntrsquo

2008 wwwhealthbelgiumbefilestore14120503JV20200720130608_14120503_nlpdf 23 141

TEST-AANKOOP De grote enquecircte over plastische chirurgie 2009 wwwtest-aankoopbesymptomen-en-

ziektesde-grote-enquete-over-plastische-chirurgie-s594853htm (consultatie 4 december 2011) 142


2011 wwwhealthbelgiumbefilestore19070193Jaarverslag20201020NL2020110429pdf 24 143

Vr en Antw Senaat 2008-09 9 april 2009 (Vr nr 4-3302 M VERWILGHEN)

38

officieumlle gegevens over ingrepen die worden uitgevoerd in priveacutepraktijken Bijgevolg hebben

we ook geen cijfers over de kwaliteit en de complicaties die zich voordoen144

Plastisch chirurg Lucien Lefegravevre van het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis in Aalst klaagt de

omstandigheden in sommige priveacuteklinieken aan

lsquoIk ken priveacuteklinieken waar vast tapijt ligt in de kamers Ik heb het al meegemaakt dat

patieumlnten in de spoedopname binnenkomen na een esthetische behandeling in een priveacutekliniek

waarbij ze te veel bloed hebben verloren maar waar geen bloedtransfusie mogelijk is Je mag

mijns inziens geen patieumlnt opereren als je niet de noodzakelijke nazorg kunt geven die alleen

in een ziekenhuis mogelijk isrsquo145

Het wordt voor de burger bovendien moeilijk om nog een duidelijk onderscheid te maken

tussen de erkende ziekenhuizen en de commercieumlle initiatieven Deze laatsten profileren zich

namelijk ook als lsquoziekenhuizenrsquo Patieumlnten zijn er zich niet altijd van bewust of het

zorgaanbod georganiseerd wordt vanuit een erkende gecontroleerde setting dan wel binnen

een commercieumlle niet gecontroleerde omgeving Toch verwacht de patieumlnt dat de zorg veilig

is en conform de kwaliteitsstandaarden gebeurt

312 Onbevoegdheid van de geneesheer

Wanneer er klachten zijn over de kwaliteit van een medische ingreep gaat dit soms gepaard

met de vaststelling (achteraf) dat de arts die de ingreep heeft uitgevoerd

- niet de vereiste kwalificatie had om de desbetreffende ingreep uit te voeren (eventueel

misbruik makend van de therapeutische vrijheid)

- niet is ingeschreven in de Orde van Geneesheren niet beschikt over het vereiste visum

enof diploma van doctor in de genees- heel- en verloskunde

- in het buitenland reeds sancties heeft opgelopen

- niet kan worden geiumldentificeerd

Meer en meer komt het voor dat niet-artsen zoals schoonheidsspecialisten zich wagen aan

invasieve niet chirurgische medisch-esthetische handelingen zoals ondermeer

laserbehandelingen en diverse soorten inspuitingen Wanneer deze behandelingen worden

uitgevoerd zonder de nodige deskundigheid kan dit de huid permanent beschadigen Vaak

144 Vr en Antw Senaat 2008-09 12 januari 2009 (Vr nr 4-2287 M HERMANS)

145 J BOSTEELS ldquoBorsten in de aanbiedingrdquo De Standaard 14 februari 2009

39

worden ingrepen uitgevoerd zonder voorafgaand medisch onderzoek voor het wegwerken van

huidvlekken Hierdoor worden soms naderhand vergevorderde huidkankers vastgesteld door

dermatologen waarvan men de oorsprong niet meer kan terugvinden Dit kan tot uiterst zware

gevolgen leiden voor het leven van de patieumlnt146

Daarnaast hebben niet alle artsen de vereiste kennis om esthetische ingrepen uit te voeren

Hierbij vermelden we volgend arrest van het hof van beroep te Brussel van 1991 Een

dermatoloog had een mammoplastie (borstoperatie) uitgevoerd bij een patieumlnt die echter is

mislukt Deze operatie heeft geleid tot blijvende esthetische schade naar aanleiding van de

infecties die zijn ontstaan tijdens de ingreep De arts is strafrechtelijk veroordeeld voor het

toebrengen van slagen en verwondingen Het hof van beroep te Brussel heeft bovendien

geoordeeld dat de dermatoloog de patieumlnte heeft misleid door haar te doen geloven dat hij

specialist was in cosmetische chirurgie en dat de kosten van de operatie zouden worden

terugbetaald door het RIZIV Er was dus sprake van een gebrek aan toestemming vanwege de

patieumlnt aangezien de arts zowel zijn bevoegdheid veinsde als de risicorsquos van de operatie

verzweeg Bovendien is er sprake van misleiding van de patieumlnt De arts werd veroordeeld

voor fraude147

Een ander fenomeen dat de kop op steekt is dat buitenlandse geneesheren medische

handelingen verstrekken in Belgische commercieumlle ziekenhuizen Dit brengt moeilijkheden

mee op het vlak van de controle op de kwalificatie van de artsen

Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Onkelinx lichtte deze problematiek toe in

een parlementaire vraag

lsquoEr is geen enkele controle op de kwalificatie van de artsen die prestaties uitvoeren Deze

zowel Belgen als niet-Belgen moeten zich trouwens ook steeds melden bij de toezicht-

houdende Provinciale Geneeskundige Commissie (art 37 van koninklijk besluit nr 78 van 10-

11-1967) en inschrijven bij de Orde van Geneesheren van de provincie waar ze praktijk gaan

voeren zelfs als hun activiteit sporadisch is148

Deze contactname geschiedt echter niet Hun

146 Verslag namens de commissie voor de sociale aangelegenheden uitgebracht door de dames Franssen en


5-614 147

Brussel 5 april 1991 RGAR 1992 nr 11924 148

Wanneer een Europese buitenlandse arts echter diensten verstrekt in Belgieuml zonder zich in Belgieuml te vestigen

kan Belgieuml als ontvangende lidstaat echter niet eisen dat de inkomende dienstverlener zich inschrijft bij de Orde

van Geneesheren als gevolg van het vrij verkeer van diensten zie Verslag namens de Commissie voor Welzijn

40

opleiding of de echtheid van het diploma is bijgevolg ongekend en men maakt zich schuldig

aan onwettige uitoefening van de geneeskunde Buitenlandse geneesheren zonder enige

specifieke esthetische opleiding komen vaak gedurende enkele dagen per maand als cowboys

hun lucratieve activiteit in de schoonheidscentra ontplooien Vermits er geen RIZIV

tussenkomst is en alles lsquoin het zwartrsquo wordt geregeld ontbreekt ook op dit vlak elke controle

Tussenkomst vanwege de Provinciale Geneeskundige Commissie of de Orde van Geneesheren

is pas mogelijk als iemand een klacht neerlegt Ook hier verlamt de afwezigheid van een

duidelijke wetgeving een optimale uitvoering van hun opdrachtenrsquo149

Zo werd in 2008 een commercieel ziekenhuis voor esthetische chirurgie in Brussel gesloten

Dit gebeurde nadat een patieumlnt een klacht had ingediend tegen het centrum omdat de artsen er

illegaal aan het werk waren In Frankrijk is het sinds 2005 verboden voor huisartsen om

esthetische chirurgie uit te voeren Volgens het Brusselse parket gebeurt het vaak dat

buitenlandse artsen naar Belgieuml komen om hier illegaal in priveacutepraktijken aan esthetische

chirurgie te doen150

Aangezien het duidelijk aan controle ontbreekt op buitenlandse artsen die in Belgieuml medische

ingrepen uitvoeren is het vaak moeilijk om hen naderhand te identificeren wanneer er iets

misgaat na de behandeling Een voorbeeld hiervan is te vinden in De Standaard van 16 april

2009

lsquoEen 42-jarige vrouw uit Wales onderging in 2005 een facelift en een ooglidcorrectie in de

Elyzea Clinic in Drogenbos bij Brussel De kliniek maakt deel uit van een Britse keten de

Elyzea Cosmetic Surgery Group die behalve een poot in Brussel ook vestigingen heeft in

Londen en Manchester Na de operatie bleef de vrouw achter met opvallende littekens aan

haar ogen en oren Omdat de operatie in Drogenbos plaatsvond is het Belgische recht van

Volksgezondheid Gezin en Armoedebeleid over de hoorzitting over de impact van Europese regelgeving op het

Vlaams welzijns- en gezondheidsbeleid VlParl 2009-10 stuk 331 12 149

Vr en Antw Senaat 2007-08 5 september 2008 (Vr nr 4-1539 M HERMANS) 150

F DELEPIERRE ldquoUn cabinet de chirurgie estheacutetique fermerdquo Le Soir 15 maart 2008

httparchiveslesoirbebruxelles-un-cabinet-de-chirurgie-esthetique-ferme_t-20080315-

00F921htmlfirstHit=360ampby=10ampwhen=-1ampsort=datedescampcat=04016032ampa (consultatie 18 december

2011)

41

toepassing wat betekent dat alleen de behandelende arts aansprakelijk kan worden gesteld

De arts in kwestie een Italiaan is ondertussen spoorloosrsquo151

Deze moeilijkheid tot identificatie van de behandelende arts komt ook voor wanneer patieumlnten

zich medisch laten behandelen in het buitenland Bij dit soort van medisch toerisme zorgen

tussenpersonen vaak voor het contact tussen de arts en de patieumlnt Op internet is een waaier

aan medische behandelingen te vinden georganiseerd door gespecialiseerde bedrijven Zij

bieden kant-en-klare pakketten aan een vliegtuigticket enkele overnachtingen en de opname

in een lokaal ziekenhuis152

Daarenboven zorgt voorgaand gebrek aan controle op buitenlandse artsen voor een extra

probleem Wanneer deze artsen in hun eigen land sancties opgelegd krijgen kunnen ze dit

makkelijk ontlopen door in een ander land hun activiteiten verder te zetten Hiervan getuigt

het volgende artikel

lsquoGENT - Gynaecoloog Rock G die van de Nederlandse Inspectie voor de Volksgezondheid

(IGZ) voorlopig niet meer in Nederland mag opereren is nog wel in Belgieuml aan het werk Een

medewerkster van de Wellness Kliniek in Genk zei dinsdag dat de arts daar gewoon operaties

uitvoert De gynaecoloog werkte in de Haagse CityKliniek Vorige week moest die op last van

de Inspectie de deuren sluiten omdat de priveacutekliniek diverse regels overschreed Zo waren

implantaten niet steriel de operatiekamers niet in orde en geneesmiddelen over datum Arts

G opereerde bovendien niet volgens de Nederlandse technieken Hij wist onvoldoende van de

geldende normen voor hygieumlne en infectiebestrijding De IGZ overweegt of ze stappen gaat

nemen tegen de gynaecoloog Hij mag de komende tijd niet opereren in Nederland De

beperking van de Inspectie geldt niet buiten Nederlandrsquo153



december 2011) 152

P DE WIT ldquoMedisch toerisme moet succes van software-industrie in India evenarenrdquo De Standaard 21 mei

2005 wwwstandaardbeartikeldetailaspxartikelid=GEJF1C7N (consultatie 26 maart 2012) X ldquoMedisch

toerisme steeds populairderrdquo De Tijd 27 januari 2008

httpnettotijdbebudget_en_vrije_tijdwellnessMedisch_toerisme_steeds_populairder6369245-2217art

(consultatie 26 maart 2012) 153

X ldquoOmstreden Nederlandse gynaecoloog nog in Belgieuml aan de slagrdquo De Standaard 30 juni 2009


december 2011)

42

313 Gebrek aan informatie over de medische ingreep

Klachten over de kwaliteit gaan vaak gepaard met een gebrek aan informatie over de ingreep

meer bepaald over de risicorsquos die eraan verbonden zijn Wanneer dergelijke informatie niet

werd gegeven kan er ook geen sprake zijn van een geiumlnformeerde toestemming in hoofde van

de patieumlnt waardoor er schending is van artikel 8 Wet Patieumlntenrechten

De geneesheer moet alle risicorsquos meedelen waarvan hij weet of moet weten dat ze relevant

zijn in de beslissing om al dan niet toe te stemmen tot de medische ingreep voor een normaal

voorzichtig patieumlnt in dezelfde omstandigheden Verschillende criteria bepalen of een risico al

dan niet relevant is de frequentie van het risico de ernst van het risico de persoonlijkheid

van de patieumlnt en de noodzakelijkheid van de ingreep154

Ter illustratie worden een aantal voorbeelden uit de rechtspraak aangehaald

lsquoDe patieumlnt heeft het recht om van de geneesheer te verwachten enerzijds dat hij voldoende

duidelijke en zorgvuldige adviezen geeft over de kansen die de behandeling biedt op een

redelijke verbetering van zijn gezondheidstoestand en anderzijds dat hij deze behandeling

uitvoert zoals een normaal zorgvuldig geneesheer De geneesheer die een liposuctie uitvoert

en die zijn patieumlnte niet inlicht over de noodzaak van een bijkomende abdominale operatie om

de voorzienbare overtollige huid weg te nemen schiet tekort aan zijn informatieplichtrsquo155

Wanneer de medische ingreep valt binnen de esthetische chirurgie lijkt de rechtspraak soms

strenger

lsquoDe patieumlnt moet speciaal gewaarschuwd worden over de risicorsquos die hij loopt wanneer de

operatie niet de genezing van een ziekte maar enkel het verdwijnen of het verminderen van

een fysieke imperfectie tot doel heeftrsquo156

Via een anonieme enquecircte evalueerde Test-Aankoop in 2011 de kwaliteit van het eerste

consult dat een vrouw kreeg bij 19 plastische chirurgen om zich te informeren over een

borstcorrectie Op minstens de helft van de 10 onderzochte criteria scoorden 8 van de 19

chirurgen slecht Slechts 2 chirurgen scoorden over de hele lijn goed tot zeer goed Ongeveer

de helft van de bezochte artsen gaf geen of onvoldoende toelichting bij de mogelijke

154 J FAGNART ldquoResponsabiliteacute aggraveacutee en meacutedecine estheacutetiquerdquo ConM 2005 108-110

155 Brussel 13 december 2000 RGAR 2002 nr 13646

156 Brussel 1 april 1993 RGDC 1993 489

43

negatieve gevolgen van de operatie Bij 4 artsen werd zelfs niet over de risicorsquos complicaties

en gevolgen van een borstvergroting gesproken Na 15 agrave 20 jaar moeten implantaten

vervangen worden Dit werd slechts door 3 artsen meegedeeld Men stelde vast dat 5 artsen

suggereerden dat de implantaten levenslang meegaan en dus nooit hoeven vervangen te

worden De prijzen voor de ingreep liepen sterk uiteen van 3200 tot 6500 euro De prijs van

de eerste consultatie schommelde tussen gratis en 80 euro Bij sommige geneesheren duurde

de consultatie nauwelijks tien minuten157

Naast onvoldoende informatie over de risicorsquos ligt het probleem vaak in het feit dat patieumlnten

niet of onvoldoende werden geiumlnformeerd over de omvang van de honoraria In de wetgeving

zien we dat zowel de Wet Patieumlntenrechten158

als het consumentenrecht in het algemeen

(waarvan meer en meer wordt aangenomen dat ook medische prestaties eronder vallen) dit

financieumlle aspect behandelt159

Dit recht op informatie over de financieumlle gevolgen is vooral belangrijk bij esthetische

chirurgie aangezien deze behandelingen vaak duur zijn en meestal weinig of niet terugbetaald

worden door de ziekteverzekering Onder het begrip lsquofinancieumlle gevolgenrsquo wordt volgens de

Wet Patieumlntenrechten trouwens ook verstaan de vraag of de ingreep al dan niet wordt

terugbetaald door de ziekteverzekering160

314 Misleidende reclame en oneerlijke financieumlle clausules

Binnen de sector van de esthetische chirurgie worden patieumlnten veelal het slachtoffer van

misleidende reclame Het kan gaan om aanlokkelijke betalingsvoorwaarden zoals ondermeer

een gratis eerste consultatie161

mogelijkheden tot een lening door een financieumlle instelling

verbonden aan de priveacutekliniek of gespreide betalingsmogelijkheden162

Soms wordt ook de

157 TEST-AANKOOP Plastische chirurgie (scenario-onderzoek borstvergroting) 2011 wwwtest-

aankoopbeziekenhuizenplastische-chirurgie-scenario-onderzoek-borstvergroting-s727053htm (consultatie 6

februari 2012) 158

Art 8 sect 2 Wet Patieumlntenrechten ldquoDe inlichtingen [hellip] hebben betrekking op [hellip] de financieumlle gevolgenrdquo 159

Zie J FAGNART ldquoResponsabiliteacute aggraveacutee en meacutedecine estheacutetiquerdquo ConM 2005 109 lsquoComme tous les

consommateurs le patient exige une information de nature agrave proteacuteger ses inteacuterecircts eacuteconomiquesrsquo 160

Vr en Antw Senaat 2008-09 12 januari 2009 (Vr nr 4-2287 M HERMANS) 161

Een voorbeeld hiervan is te vinden op deze website wwwhairandbeautyclinicbenlover-onskliniek

(consultatie 17 december 2011) lsquoTijdens een gratis consultatie bespreken we uw persoonlijke situatiersquo 162

Een voorbeeld hiervan is te vinden op deze website wwwwellnesskliniekcomnlplastische-chirurgie-prijzen

(consultatie 17 december 2011)

44

belofte gedaan de ingreep terug te betalen indien de patieumlnt ontevreden is met het resultaat163

Het valt te betwijfelen of deze praktijken te verantwoorden zijn volgens de medische

deontologie Om deze wantoestanden in de toekomst te vermijden is recent een wet in voege

getreden die reclame voor ingrepen van medische esthetiek verbiedt164

Ook oneerlijke financieumlle clausules die worden bedongen in de overeenkomst tussen de

patieumlnt en de arts worden soms vastgesteld Zo werd een klacht ingediend bij de federale

ombudsdienst lsquoRechten van de patieumlntrsquo door een patieumlnt die een voorschot niet terugbetaald

kreeg nadat de chirurgische ingreep in een priveacutekliniek was geannuleerd In het contract was

bedongen dat voorschotten niet worden terugbetaald165

Hierbij kunnen we ook het volgende markante voorbeeld geven De plastisch chirurg Rik

Vercoutere had een patieumlnt een zwijgcontract laten tekenen nadat de borstvergroting bij de

vrouw was mislukt en ernstige infecties veroorzaakte In de overeenkomst stond dat de vrouw

geen juridische stappen mocht ondernemen of negatieve publiciteit mocht verspreiden Alleen

wanneer ze dit contract ondertekende zou de chirurg een herstellingsoperatie uitvoeren Deze

operatie mislukte eveneens Het regionaal tuchtcollege voor de gezondheidszorg gaf de West-

Vlaamse chirurg een waarschuwing166

32 Klachteninstanties

Wanneer patieumlnten problemen ondervinden zoals hierboven aangehaald hebben zij de

mogelijkheid om een klacht in te dienen De patieumlnt die een klacht heeft over de zorgverlening

kan hiermee niet enkel terecht bij de behandelende geneesheer Er bestaan hiervoor

verschillende instanties

321 Federale ombudsdienst lsquoRechten van de patieumlntrsquo

De federale ombudsdienst lsquoRechten van de patieumlntrsquo is opgericht bij de Federale Commissie

lsquoRechten van de patieumlntrsquo Deze dienst is bevoegd om een klacht van een patieumlnt in verband

163 Een voorbeeld hiervan is te vinden op deze website die laserontharingen aanbiedt

wwwlaserontharingbevrouwenlaserontharingte-behandelen-zonesbikini (consultatie 17 december 2011) lsquoAls

u 6 weken na 1 behandeling niet tevreden bent dan betalen wij u gewoon terugrsquo 164

Wet 6 juli 2011 tot instelling van een verbod op reclame voor ingrepen van medische esthetiek en tot regeling

van de informatie over dergelijke ingrepen BS 5 augustus 2011 (ed 2) 165



W ROMMERS ldquoBelgische chirurg opnieuw in opspraakrdquo De Standaard 5 mei 2010

wwwstandaardbeartikeldetailaspxartikelid=G0U2PPVHA (consultatie 26 maart 2012)

45

met de uitoefening van zijn rechten toegekend door de wet van 22 augustus 2002 betreffende

de rechten van de patieumlnt door te verwijzen naar de bevoegde lokale ombudsfunctie

Bovendien behandelt deze dienst zelf de klachten daar waar geen specifieke ombudsdienst

opgericht is167

De Ziekenhuiswet168

legt aan algemene ziekenhuizen bij wijze van erkenningsnorm op om te

beschikken over een ombudsfunctie Bij commercieumlle ziekenhuizen is deze ombudsdienst niet

verplicht Vandaar dat klachten over beroepsbeoefenaars in deze centra bij de federale

ombudsdienst terecht komen Klachten uit dergelijke centra gaan vaak over esthetische

chirurgie In 2009 kreeg de federale ombudsdienst 6 klachten binnen over behandelingen in

priveacutepraktijken In 2010 waren het er 3 Het gaat om de ontevredenheid van de kwaliteit

moeilijkheden om het medisch dossier te kunnen inkijken onvoldoende

informatieverstrekking misleidende reclame tewerkstelling van niet geregistreerde

buitenlandse artsenhellip169

Het is positief dat patieumlnten van commercieumlle ziekenhuizen nu ook met zekerheid een instantie

hebben waar ze terecht kunnen met hun klachten Daarentegen mag de rol van een

ombudsdienst niet worden overschat Een ombudsman luistert naar en registreert de klacht

van de patieumlnt en zal de zorgverstrekker contacteren om ook zijn verhaal te horen Daarna zal

bemiddeling worden opgestart Daarbij is het vooral de bedoeling een dialoog te bekomen

tussen de patieumlnt en de arts Daarnaast kan de bemiddeling nuttig zijn bij het zoeken naar

concrete oplossingen voor praktische problemen zoals het kunnen inkijken van het medisch

dossier het verminderen van de aangerekende honoraria hellip De federale ombudsdienst zal

weinig concrete stappen kunnen ondernemen als het de patieumlnt enkel te doen is om de

aansprakelijkheid te doen vaststellen voor een medische fout waarvoor hij een financieumlle

vergoeding eist In dit soort dossiers zal de ombudsman enkel kunnen proberen de arts aan te

sporen om zijn verzekeringsmaatschappij aan te spreken Ook moet opgemerkt worden dat

deze ombudsdienst zich in Brussel bevindt Dit zorgt ervoor dat deze dienst voor patieumlnten

167 Art 10 Koninklijk besluit van 1 april 2003 tot regeling van de samenstelling en de werking van de Federale

Commissie lsquoRechten van de patieumlntrsquo ingesteld bij artikel 16 van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de

Rechten van de patieumlnt BS 13 mei 2003 168


S GRYSON en M VERHAEGHEN Jaarverslag 2009 Brussel Federale ombudsdienst Rechten van de patieumlnt

2010 wwwhealthbelgiumbefilestore190596832010050620JV20200920FR20dvapdf 20-26 S

GRYSON en M VERHAEGHEN Jaarverslag 2010 Brussel Federale ombudsdienst Rechten van de patieumlnt 2011

httpwwwhealthbelgiumbefilestore19070193Jaarverslag20201020NL2020110429pdf 23-31

46

minder toegankelijk is dan een ombudsdienst die zich in het ziekenhuis zelf bevindt zoals het

geval is bij algemene ziekenhuizen

322 De Provinciale Geneeskundige Commissie

De bevoegdheden van de Provinciale Geneeskundige Commissies ten aanzien van een klacht

van een patieumlnt zijn relatief beperkt en weinig geeumlxpliciteerd in de wet Daarentegen zijn deze

instanties verplicht om de organen van de bevoegde Orde in kennis te stellen van de

beroepsfouten welke aan de beoefenaars die daaronder ressorteren worden ten laste gelegd170

Bovendien hebben de Provinciale Geneeskundige Commissies de taak om de gevallen van

onwettige uitoefening van de geneeskunde op te sporen en mee te delen aan het parket171

Dit

is bijvoorbeeld het geval wanneer een geneesheer medische activiteiten uitvoert zonder

ingeschreven te zijn op de lijst van de Orde van Geneesheren

Geneesheren die zich in Belgieuml vestigen en er medische activiteiten uitvoeren moeten

beschikken over een visum De Provinciale Geneeskundige Commissies kunnen het visum

intrekken of het behoud afhankelijk maken van de vervulling van voorwaarden zoals het

volgen van een behandeling een begeleiding hellip

Enerzijds is dit mogelijk wanneer de beroepsbeoefenaar strafrechtelijk veroordeeld is voor

beroepsgerelateerde feiten172

Anderzijds kan deze beslissing genomen worden wanneer de

geneesheer niet meer fysisch of psychisch geschikt is om zonder risicos de uitoefening van

zijn beroep voort te zetten173

Het is dus mogelijk dat een patieumlnt de Provinciale

Geneeskundige Commissie inlicht wanneer deze patieumlnt twijfels heeft over de fysische

(bijvoorbeeld wegens ouderdom ziektehellip) of psychische (bijvoorbeeld wegens een

alcoholverslavinghellip) ongeschiktheid van een geneesheer Op grond van hun meer algemene

taak om erover te waken dat de geneeskunde in overeenstemming met de wetten en

reglementen wordt uitgeoefend174

kunnen deze commissies initiatieven nemen naar

aanleiding van dergelijke klachten zoals contact opnemen met de geneesheer waarvan sprake

170 Art 37 sect 1 2deg f) WUG

171 Art 37 sect 1 2deg c) 2 WUG

172 Art 37 sect 1 2deg h) WUG

173 Art 37 sect 1 2deg b) WUG


47

323 Orde van Geneesheren

De provinciale raden van de Orde van Geneesheren waken over het lsquonaleven van de regels

van de medische plichtenleer en over de handhaving van de eer de bescheidenheid de

eerlijkheid en de waardigheid van de [hellip] geneesherenrsquo175

Een patieumlnt kan aldus klacht

neerleggen bij de provinciale raad wanneer hij beweert het slachtoffer te zijn van het gedrag

van een geneesheer dat disciplinair sanctioneerbaar is

De raden beschikken over de bevoegdheid om tuchtmaatregelen te nemen wanneer de

geneesheren fouten maken in de uitoefening van hun beroep of naar aanleiding daarvan Zij

kunnen zowel preventief als repressief maatregelen nemen lsquoDe provinciale raad kan de

volgende sancties opleggen waarschuwing censuur berisping schorsing in het recht de

geneeskunde uit te oefenen gedurende een termijn die twee jaar niet mag te boven gaan en

schrapping van de lijst der Ordersquo176

De Orde van Geneesheren doet geen uitspraak over een schadevergoeding die moet betaald

worden naar aanleiding van een deontologische fout Daarenboven wordt de uitspraak van de

tuchtrechter niet meegedeeld aan de klager177

De patieumlnt wordt enkel ingelicht over de

behandeling van de klacht De provinciale raad heeft ook de opdracht om lsquoop gezamenlijk

verzoek van de belanghebbenden in laatste aanleg te beslissen over alle geschillen betreffende

de door de geneesheer aan zijn clieumlnt gevraagde honorariarsquo178

In dit geval wordt de patieumlnt op

de hoogte gehouden van de uitkomst van het geschil

Volgens artikel 25 van het KB nr 79 kan de desbetreffende arts beroep instellen tegen de

beslissing van de provinciale raad binnen vijftien dagen vanaf de kennisgeving van de

beslissing De beslissingen van de raad van beroep kan worden aangevochten bij het Hof van

Cassatie wegens overtreding van de wet of schending van substantieumlle of op straffe van

nietigheid voorgeschreven formaliteiten De voorziening schorst de tenuitvoerlegging In

175 Art 6 2deg KB nr 79

176 Art 16 al 1 KB nr 79

177 H NYS De rechten van de patieumlnt Gids voor patieumlnten en zorgverleners die in deze Eis-tijd voor een

vertrouwensrelatie kiezen Leuven Universitaire Pers Leuven 2001 177 178

Art 6 5deg KB nr 79

48

geval van verbreking buigt een anders samengestelde raad van beroep zich over de zaak179

Deze raad is gebonden door het arrest van het Hof van Cassatie 180

324 Instanties voor klachten van consumenten

Meer en meer wordt de patieumlnt beschouwd als een consument van gezondheidszorg181

Dit uit

zich vooral door de verregaande commercialisering van cosmetische chirurgie Dergelijke

behandeling lijkt alledaags en algemeen toegankelijk Sommige patieumlnten maken zelfs gebruik

van een consumentenkrediet om zich een ingreep te kunnen veroorloven Bovendien zijn er

zelfs zorgaanbieders van cosmetische chirurgie die de mogelijkheid bieden om via een

afbetalingsplan te betalen182

Vandaar dat de patieumlnt zoals elke consument moet beschikken over voldoende informatie

over wat op de markt wordt aangeboden teneinde de concurrentie te kunnen laten spelen183

Gezien het gebrek aan een wettelijk kader over commercieumlle ziekenhuizen komt het voor dat

de commercieumlle motieven van deze centra leiden tot misbruik ten koste van de gezondheid

van patieumlnten Vandaar dat het nuttig kan zijn voor patieumlntenconsumenten om zich te kunnen

richten tot instanties die zich inzetten voor consumentenbescherming

We kunnen hiervoor denken aan de Algemene Directie Controle en Bemiddeling van FOD

Economie Op de site184

van deze instantie staan de klachten vermeld die er worden

behandeld Een aantal van deze materies zijn van toepassing op de problematiek van de

commercieumlle ziekenhuizen Zo kunnen er bijvoorbeeld klachten worden ingediend over

(financieumlle misleidende vergelijkende hellip) reclame of agressieve handelspraktijken

Voor grensoverschrijdende geschillen kan de zorgconsument terecht bij het Netwerk van

Europese centra voor de consument (ECC)185

Het ECC is opgericht in 2005 door de Europese

Commissie Alle lidstaten hebben een nationaal contactpunt dat deel uitmaakt van het ECC-

179 S CALLENS V HUYBRECHTS J PEERS en F VAN DER MAUTEN ldquoHet aanbod in de gezondheidszorgrdquo in S

CALLENS en J PEERS (eds) Organisatie van de gezondheidszorg Antwerpen Intersentia 2008 208 180

Art 23 KB nr 79 181

Wetsvoorstel (S DE BETHUNE) tot regeling van de invasieve medische cosmetiek ParlSt Senaat 2010-11

nr 5-383 182

Wetsvoorstel (T GIET) tot reglementering van de praktijkvoering inzake cosmetische chirugie en


J FAGNART ldquoResponsabiliteacute aggraveacutee en meacutedecine estheacutetiquerdquo ConM 2005 108 184

httpeconomiefgovbenlgeschillenklachtenwelke_klachten_terecht_ADCB (consultatie 19 december

2011) 185

httpeuropaeulegislation_summariesconsumersconsumer_informationl32048_nlhtm (consultatie 19

december 2011)

49

netwerk De doelstelling is het consumentenvertrouwen op de interne markt te versterken door

consumenten te informeren over hun rechten hen te begeleiden bij hun grensoverschrijdende

klachten en helpen hun grensoverschrijdende geschillen minnelijk op te lossen Wanneer een

consument een grensoverschrijdend geschil heeft moet deze eerst de handelaardienstverlener

zelf contacteren Slechts wanneer men er niet in slaagt tot een oplossing te komen kan men

terecht bij het ECC-net Dit ECC zal de klacht gratis behandelen en eventueel met behulp van

het ECC in het land van de handelaardienstverlener proberen tot een minnelijke schikking

met de handelaardienstverlener te komen Lukt dit niet dan zoekt het ECC naar een geschikt

buitengerechtelijk alternatief en gaat het na of het beroep kan doen op de hulp van bevoegde

instanties zoals geschillencommissies of ombudsmannen De bevoegdheden van het ECC-net

zijn beperkt tot bemiddeling186

Ook deze instantie kan nuttig zijn voor klachten van commercieumlle ziekenhuizen Het komt

namelijk voor dat patieumlnten naar het buitenland reizen om medische ingrepen te laten

uitvoeren Zeker in de sector van de esthetische chirurgie is dit soort van medisch toerisme

gekend187

325 Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en

Gezondheidsproducten

Het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) is de

bevoegde overheid voor het bewaken van de kwaliteit de veiligheid en de doeltreffendheid

van de geneesmiddelen en de gezondheidproducten in Belgieuml188

In die zin kan het nuttig zijn

voor patieumlnten om problemen die zij ondervinden met bijvoorbeeld prothesen of implantaten

te kunnen melden bij het agentschap of er vragen te kunnen stellen

In april 2010 publiceerde het FAGG een mededeling betreffende borstimplantaten

geproduceerd door de firma Poly Implant Prothese (PIP)189

Er werd een verbod uitgevaardigd

186 wwweccbelgiebeoplossen-van-grensoverschrijdende-geschillen-s45201htm (consultatie 19 december

2011) 187

X ldquoMedisch toerisme steeds populairderrdquo De Tijd 27 januari 2008

httpnettotijdbebudget_en_vrije_tijdwellnessMedisch_toerisme_steeds_populairder6369245-2217art op de

volgende websitses wordt medisch toerisme aangeboden httpdentaprimenlde-kliniekhtml httpwwwbe-

nicenlphuket (consultatie 19 december 2011) 188

wwwfagg-afmpsbenlfagg (consultatie 19 december 2011) 189

FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR GENEESMIDDELEN EN GEZONDHEIDSPRODUCTEN ldquoBorstimplantaten

geproduceerd door de firma POLY IMPLANT PROTHESE (PIP) in Frankrijk waakzaamheidrdquo Persbericht 8

april 2010 wwwfagg-afmpsbenlnewsnews_implants_mammaires_pipjsp (consultatie 19 december 2011)

50

op de verdeling uitreiking uitvoer en gebruik van de siliconegel Naar aanleiding van

incidenten gemeld bij het gebruik van borstimplantaten geproduceerd door de firma PIP in

Frankrijk heeft het Agence Franccedilaise de Seacutecuriteacute Sanitaire des Produits de Santeacute (AFSSAPS)

een inspectie uitgevoerd Hieruit bleek dat de siliconegel gebruikt bij de productie van deze

implantaten verschillend en minderwaardig was dan deze die was goedgekeurd in het

Europese certificaat om medische hulpmiddelen te kunnen verhandelen op de Europese

markt De incidenten betroffen vooral breuken van de prothese en lokale complicaties Dit

vereist echter in de meeste gevallen een nieuwe ingreep In Frankrijk kregen 30 000 vrouwen

het advies hun borstimplantaten preventief te laten verwijderen190

Ook in Belgieuml werden de

maatregelen verscherpt naar aanleiding van de broosheid van de prothesen Er werd

aangeraden om gescheurde implantaten dringend te laten verwijderen Ook patieumlnten met

ongeschonden implantaten werd een preventieve explantatie aangeraden binnen redelijke

termijn Patieumlnten die de verwijdering weigeren dienen zich om de zes maanden aan een

verscherpte controle te onderwerpen met een MRI-onderzoek

Hoeveel vrouwen in Belgieuml PIP-implantaten hebben is moeilijk te achterhalen Noch de

bevoegde overheidsdiensten noch de gezondheidszorgbeoefenaars hebben een precies idee

over het totaal aantal vrouwen met implantaten in Belgieuml Naar aanleiding van de gegevens

die werden teruggevonden in de boekhouding van het Franse bedrijf kon worden vastgesteld

dat in Belgieuml minstens 674 implantaten werden geplaatst Bij het Federaal Agentschap voor

Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten werden vijf gevallen van scheuring en twee

gevallen van ontsteking gemeld Er bestaat geen register met medische hulpmiddelen

aanwezig op de Belgische markt noch een volledige lijst van patieumlnten met implantaten191

Om hieraan tegemoet te komen wordt volgens Minsiter van Sociale Zaken en

Volksgezondheid Onkelinx een plan uitgewerkt om

lsquo[hellip] een systematische registratie te organiseren en vooral ook willekeurige controles

Inspecteurs van het Agentschap voor Geneesmiddelen zullen in de particuliere en openbare

ziekenhuizen de implantaten gaan controleren en nagaan of ze overeenstemmen met de

190 M ECKERT ldquoFranccedilaises onder het mesrdquo De Standaard 21 december 2011 15

191 FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR GENEESMIDDELEN EN GEZONDHEIDSPRODUCTEN ldquoAntwoorden van het

Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten en het Rijksinstituut voor Ziekte- en

Invaliditeitsverzekering op de frequent gestelde vragen aangaande de borstimplantaten van Poly Implant

prothegraveserdquo 3 februari 2012 vragen 16 en 18 wwwfagg-afmpsbenlborstimplantaten_PIP17 (consultatie 6

februari 2012)

51

waarmerking Onze eerste vergadering is zeer goed verlopen en we zullen ook een actieplan

opstellenrsquo192

De terugbetaling van de eventuele ingrepen gebeurt volgens de klassieke regels van de

verplichte ziekteverzekering Wanneer een implantaat gescheurd is en een explantatie

noodzakelijk is voorziet de RIZIV-nomenclatuur sowieso de terugbetaling Dit is niet het

geval wanneer men het implantaat preventief wil verwijderen Gezien de aanbevelingen om

ook onbeschadigde PIP-implantaten te verwijderen zal het RIZIV aan zijn bevoegde organen

voorstellen om deze specifieke situatie gelijk te stellen aan een gedocumenteerde

verwikkeling waardoor ook deze situatie in aanmerking komt voor terugbetaling

Voor de explantatie wordt dus geen onderscheid gemaakt naargelang de prothesen geplaatst

zijn om medisch dan wel esthetisch doel Dit in tegenstelling tot de voorwaarden voor

terugbetaling van de vervanging van de prothesen In dit geval is er enkel mogelijkheid tot

terugbetaling indien de prothesen initieel geplaatst werden omwille van een medische reden

(bijvoorbeeld een hersteloperatie na een borsttumor) De ingreep wordt niet terugbetaald

wanneer er sprake is van een esthetische ingreep Wanneer de ingreep in aanmerking komt

voor terugbetaling is bovendien vereist dat de ingreep wordt uitgevoerd in een erkend

ziekenhuis en door een daartoe bevoegde chirurg193

326 Hoven en rechtbanken

Iedere burger kan zich tot de rechter wenden om een fout van een arts te laten vaststellen en

een schadevergoeding te vorderen voor de geleden schade Zoals eerder vermeld moet de

patieumlnt de fout van de geneesheer bewijzen We onderzoeken nu wie het causaal verband moet

aantonen en wat dit inhoudt

Dit doen we aan de hand van een vaak aangehaalde fout bij commercieumlle ziekenhuizen Het

gaat om het gebrek aan voldoende informatie over de medische ingreep en zijn eventuele

risicorsquos

192 Mondelinge vraag van mevrouw Elke Sleurs aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken en

Volksgezondheid over de traceerbaarheid van borstprotheses Hand Senaat 2011-12 12 januari 2012 nr 5-366 193

FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR GENEESMIDDELEN EN GEZONDHEIDSPRODUCTEN ldquoPoly Implant Prothese

(PIP)ndashimplantaten - Belgische aanbevelingen voor de verzorging van patieumlnten met PIPM-implant-

implantatenrdquo Persbericht 3 februari 2012 wwwfagg-

afmpsbenlnewsnews_implant_pip_02_2012jspreferer=tcm290-162030-64 (consultatie 6 februari 2012)

52

Volgens de Wet Patieumlntenrechten hebben patieumlnten tegenover de beroepsbeoefenaar recht op

alle informatie die nodig is om inzicht te krijgen in hun gezondheidstoestand en de

vermoedelijke evolutie ervan De patieumlnt heeft ook het recht om geiumlnformeerd voorafgaand

en vrij toe te stemmen in iedere tussenkomst van de beroepsbeoefenaar De wet legt de arts

dus een informatieverplichting op maar gaat niet verder in op het bewijs van de

burgerrechtelijke aansprakelijkheidsvoorwaarden De wet geeft geen antwoord op de vraag

wie het causaal verband moet aantonen tussen de fout en de schade Hierover bestaan twee

strekkingen

Volgens de theorie van de risico-verschuiving wordt tussen de zorgverlener en de patieumlnt een

stilzwijgende overeenkomst gemaakt over de medische risicorsquos Dit veronderstelt dat de

patieumlnt de risicorsquos draagt die hem zijn meegedeeld en die hij bovendien aanvaardt De risicorsquos

die niet zijn meegedeeld heeft de patieumlnt niet kunnen aanvaarden Vandaar dat deze risicorsquos

onder de aansprakelijkheid van de zorgverlener vallen Aangezien de risicoverdeling

contractueel wordt vastgelegd komt de oorzakelijkheidsvraag niet ter sprake Bovendien staat

deze risico-verschuiving los van elke fout194

Wanneer een risico dat niet vermeld is zich

verwezenlijkt waardoor er schade optreedt moet de geneesheer deze schade vergoeden

Deze theorie is slechts een minderheidsstrekking in de Belgische rechtsleer Er is dan ook

belangrijke kritiek op deze redenering Deze strekking gaat er namelijk van uit dat de

geneesheer in beginsel de behandelingsrisicorsquos moet dragen Hiervoor is echter geen

juridische grondslag In ons aansprakelijkheidssysteem geldt immers de omgekeerde regel De

schadelijder draagt in principe de geleden schade tenzij hij kan aantonen dat de schade door

een fout van een derde werd veroorzaakt

Volgens de tweede theorie rust het causaliteitsbewijs op de patieumlnt De patieumlnt moet dus de

fout de schade en het causaal verband aantonen Indien vaststaat dat de arts een fout heeft

begaan door niet aan zijn informatieverplichting te voldoen betekent dit dus niet automatisch

dat de patieumlnt ook zal slagen in zijn aansprakelijkheidsvordering195

De eiser moet namelijk

nog het bewijs leveren van het oorzakelijk verband tussen de schade en de tekortkoming van

de arts Concreet betekent dit dat de patieumlnt moet aantonen dat hij met de bewuste medische

behandeling niet zou hebben ingestemd indien hij voldoende ingelicht was over de mogelijke

194 T VANSWEEVELT ldquoDe toestemming van de patieumlntrdquo TPR 1991 341

195 I BOONE ldquoInformatieverplichting van de zorgvuldige arts met betrekking tot zeldzame risicorsquosrdquo (noot onder

Cass 26 juni 2009) NJW 2009 36

53

gevolgen ervan196

Vansweevelt omschrijft dit als eacuteeacuten van de neteligste problemen in het

medisch aansprakelijkheidsrecht197

Dit betekent echter niet dat het informatierecht van de patieumlnt een lege doos is De patieumlnt zal

het causaal verband makkelijker kunnen aantonen wanneer de ingreep geen vitaal karakter

vertoonde (bv esthetische ingreep) er behandelingsalternatieven waren of omwille van

bijzondere omstandigheden die hem eigen zijn (bv leeftijd of beroep)198

Ook de frequentie

en de ernst van de risicorsquos spelen een rol Naarmate de risicofrequentie hoger ligt enof de

risicorsquos ernstiger zijn zal de patieumlnt makkelijker slagen in het bewijs van het causaal verband

In het omgekeerde geval zal het bewijs moeilijker te leveren zijn199

Deze theorie strookt met de algemene aansprakelijkheidsregels en wordt gevolgd door de

meerderheid van de rechtspraak200

en de rechtsleer201

327 Fonds voor Medische Ongevallen

Zoals blijkt uit de bespreking hierboven is het voor een patieumlnt niet eenvoudig om via het

aansprakelijkheidsrecht vergoed te worden Ten eerste is het bewijs van de fout van een

geneesheer niet makkelijk aan te tonen Dit wordt bemoeilijkt door de complexiteit van de

gezondheidszorg Bovendien is het aantonen van het causaal verband een bijkomende

hindernis Medisch handelen heeft namelijk een aleatoir karakter waardoor het moeilijk te

bewijzen valt dat een correcte behandeling de schade zou vermeden hebben Vandaar dat het

instellen van een aansprakelijkheidsvordering voor de rechtbank leidt tot een langdurig proces

met een onzeker resultaat

Om tegemoet te komen aan deze problematiek werd door de wet van 31 maart 2010202

het

Fonds voor Medische Ongevallen opgericht

196 D CLARYSSE ldquoDe modaliteiten en het bewijs van de geiumlnformeerde toestemming in de relatie zorgverlener-

patieumlntrdquo Jura Falc 2001-2002 wwwlawkuleuvenbejuraart38n1claryssehtm 13-38 (consultatie 21

december 2011) 197



C LEMMENS ldquoDe invulling van het begrip lsquorelevant risicorsquo aan de hand van de frequentie en de ernst van het

risicordquo TGez 2010-11 156 199

Rb Namen 30 maart 2001 TGez 2001-02 36 200

Cass 12 mei 2006 AR C050021F wwwcassbe (consultatie 21 december 2011) Cass 16 december 2004

AR C030407N wwwcassbe (consultatie 21 december 2011) Rb Hasselt 15 april 2010 TGez 2010-11

154-157 201


Apeldoorn Maklu 1997 401

54

Deze nieuwe wet creeumlert een tweesporensysteem dat een aantal voordelen oplevert voor

slachtoffers Vooreerst doet de wet geen afbreuk aan het aansprakelijkheidsrecht waardoor

slachtoffers nog steeds de mogelijkheid hebben om zich tot de rechtbank te wenden om

schadevergoeding te eisen Er wordt echter een tweede spoor aangeboden Slachtoffers van

een medisch ongeval kunnen namelijk ongeacht of dit aanleiding geeft tot aansprakelijkheid

van een zorgverlener hun schadeclaim laten afhandelen langs een door de wet geregelde

minnelijke procedure Deze minnelijke procedure is niet verplicht maar zou sneller en

eenvoudiger zijn dan de gerechtelijke procedure Daarnaast is deze minnelijke weg kosteloos

voor het slachtoffer Ten slotte hebben slachtoffers van een medisch ongeval waarvoor geen

zorgverlener aansprakelijk is onder bepaalde voorwaarden recht op een integrale vergoeding

van het Fonds203

Hoewel deze wet voordelen oplevert voor de patieumlnt in het algemeen valt het te betreuren dat

de toepassing van deze wet op esthetische geneeskunde uitgesloten is Volgens art 3 sect 2 2deg

van deze wet is lsquode schade die het gevolg is van een verstrekking van gezondheidszorg die

werd verricht met een esthetisch doel en die niet terugbetaalbaar is krachtens de wet

betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen

gecooumlrdineerd op 14 juli 1994 uitgeslotenrsquo Dit betekent dat slachtoffers die onder deze

behandelingen vallen zich niet kunnen wenden tot het Fonds Indien zij schadevergoeding

willen vorderen zal dat via de rechtbank moeten gebeuren Aangezien de meeste

commercieumlle ziekenhuizen werkzaam zijn binnen deze esthetische sector zal de toepassing

van deze wet op medische verstrekkingen in een commercieel ziekenhuis grotendeels

uitgesloten zijn

De wetgever vindt het lsquoweinig opportuun om de nationale solidariteit te laten opdraaien voor

de vergoeding van prestaties die enkel naar goeddunken van de patieumlnt wordt

verwezenlijktrsquo204

Daarmee beargumenteert de wetgever de keuze om het

onderscheidingscriterium te leggen in de eventuele terugbetaling door de ziekte- en

invaliditeitsverzekering

202 Wet 31 maart 2010 betreffende de vergoeding van schade ten gevolge van de gezondheidszorg BS 2 april

2010 (hierna afgekort Wet Medische Ongevallen) 203

I BOONE G JOCQUE en S LIERAMEN ldquoNieuwe vergoedingsregeling voor schade ingevolge medische

ongevallenrdquo NJW 2011 158-159 204

Wetsontwerp betreffende de vergoeding van schade als gevolg van gezondheidszorg ParlSt Kamer 2009-

2010 2240001 12

55

Nochtans is deze keuze van de wetgever voor kritiek vatbaar Alle schade die voorafgaat aan

of voortvloeit uit (bv nazorg) de esthetische ingreep vallen niet onder het toepassingsgebied

Dit leidt tot de volgende discriminerende toestand Wanneer een patieumlnt na een esthetische

ingreep het slachtoffer wordt van de ziekenhuisbacterie valt deze schade buiten

toepassingsgebied van de wet Een andere patieumlnt die het slachtoffer wordt van de

ziekenhuisbacterie van een medische ingreep die wel wordt terugbetaald door het RIZIV valt

wel onder het toepassingsgebied

Daarenboven is het onderscheidingscriterium niet objectief De toepassing van de wet hangt

af van de terugbetaalbaarheid van de medische prestatie In de praktijk komt het echter voor

dat de voorwaarden van deze terugbetaalbaarheid worden gemanipuleerd Zo kan men een

maxillofaciale ingreep205

ondergaan om hoofdzakelijk esthetische redenen Normaal zou deze

ingreep dus niet worden terugbetaald Regelmatig vinden chirurgen echter toch een

functionele reden voor dit soort ingreep waardoor die toch zal worden terugbetaald206

Op

deze manier zou men kunnen stellen dat onderscheidingscriterium enigszins afhangt van de

lsquovindingrijkheidrsquo van de geneesheer

Ten slotte kunnen we stellen dat de wetgever inconsequent is Zoals later wordt besproken

bestaat er geen algemene definitie voor het begrip gezondheid(szorg) In bepaalde wetgeving

echter wordt dit begrip gedefinieerd Zo wordt ook in de Wet Medische Ongevallen

lsquoverstrekking van gezondheidszorgrsquo omschreven als de lsquodoor een zorgverlener verstrekte

dienst met het oog op het bevorderen vaststellen behouden herstellen of verbeteren van de

gezondheidstoestand van de patieumlnt of om de patieumlnt bij het sterven te begeleidenrsquo207

Onder

deze ruime definitie kan in principe ook esthetische zorg worden begrepen208

Toch worden

deze verstrekkingen uitdrukkelijk uitgesloten van het toepassingsgebied

Tijdens de parlementaire discussies is er ook aandacht besteed aan deze kritiek Zo werd

opgemerkt dat de uitsluiting van door het RIZIV niet-terugbetaalde verstrekkingen met een

205 De maxillofaciale chirurgie is het specialisme dat de aandoeningen van het gezicht en de mondholte behandelt

met functionele enof esthetische doeleinden wwwstpierre-brube (consultatie 23 december 2011) 206

T VANSWEEVELT ldquoDe wet medische ongevallenrdquo TGez 2010-11 95 207

Art 2 4deg Wet Medische Ongevallen 208

I BOONE G JOCQUE S en LIERAMEN ldquoNieuwe vergoedingsregeling voor schade ingevolge medische

ongevallenrdquo NJW 2011 161

56

esthetisch doel onvoldoende gerechtvaardigd is en zou kunnen leiden tot een beroep wegens

schending van het gelijkheidsbeginsel voor het Grondwettelijk Hof209

33 Besluit

Het ontbreken van een wettelijk kader voor commercieumlle ziekenhuizen zorgt ervoor dat

patieumlnten terecht komen in een setting die niet door de overheid gecontroleerd wordt De mate

waarin deze centra voldoen aan standaarden van goede zorgverlening hangt bijgevolg af van

de goodwill van de zorgverleners zelf Hierdoor wordt de positie van de patieumlnt precair Een

aantal problemen kunnen zich dan ook voordoen Ten eerste kan de kwaliteit en de veiligheid

van de zorg in het gedrang komen Dergelijke klachten van de zorg zijn dan ook de meest

voorkomende Ten tweede wordt de bevoegdheid van de geneesheer soms in vraag gesteld

Een derde probleem bestaat erin dat de patieumlnten niet voldoende worden geiumlnformeerd over de

medische ingreep Ten slotte maken we vermelding van klachten over oneerlijke financieumlle

clausules en misleidende reclame

Wanneer een patieumlnt niet tevreden is over de zorgverlening kan een klacht worden ingediend

De patieumlnt kan hiervoor terecht bij verschillende instanties Een eerste instantie is de federale

ombudsdienst lsquoRechten van de patieumlntrsquo Daarnaast kan een klacht worden neergelegd bij de

Provinciale Geneeskundige Commissie Deze instantie is verplicht de Orde in kennis te stellen

van beroepsfouten van geneesheren Bovendien dienen zij de gevallen van onwettige

uitoefening van de geneeskunde op te sporen en te melden aan het parket Deze commissies

kunnen ook het visum intrekken of afhankelijk maken van bepaalde voorwaarden Eveneens

kan een klacht worden ingediend bij de provinciale raden van de Orde van Geneesheren Zij

beschikken over de bevoegdheid om tuchtmaatregelen te nemen wanneer de geneesheren een

fout maken in de uitoefening van hun beroep

Naar aanleiding van de commercialisering van de gezondheidszorg wordt de patieumlnt meer en

meer beschouwd als een consument van gezondheidszorg Vandaar dat patieumlnten zich ook

zouden kunnen richten tot instanties die zich inzetten voor consumentenbescherming We

kunnen hierbij denken aan de Algemene Directie Controle en Bemiddeling van FOD

Economie die ondermeer klachten behandelt over reclame of agressieve handelspraktijken


Europese centra voor de consument waarvan in iedere lidstaat een nationaal contactpunt

209 G SCHAMPS in Verslag BurGeon ParlSt Kamer 2009-10 2240006 27

57

bestaat Een patieumlnt die problemen ondervindt met geneesmiddelen of gezondheidsproducten

kan hiermee terecht bij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en

Gezondheidsproducten Inzake commercieumlle ziekenhuizen kan dit nuttig zijn in verband met

prothesen of implantaten

Indien de patieumlnt echter een schadevergoeding wenst te bekomen voor de geleden schade

moet de patieumlnt zich tot de rechter wenden Om tegemoet te komen aan de zware bewijslast

die hiermee gepaard gaat werd het Fonds voor Medische Ongevallen opgericht Hierdoor

kunnen patieumlnten hun schadeclaim laten afhandelen via een minnelijke procedure Het valt te

betreuren dat een beroep op het Fonds is uitgesloten voor schade als gevolg van esthetische

geneeskunde Hierdoor kunnen patieumlnten van het merendeel van de commercieumlle ziekenhuizen

geen beroep doen op het Fonds voor Medische Ongevallen en vallen zij terug op de

gerechtelijke procedure

58

HOOFDSTUK 4 STRUIKELBLOKKEN VAN EEN

WETTELIJK KADER INZAKE COMMERCIEumlLE

ZIEKENHUIZEN

Aangezien het commercieumlle initiatief een groeiend aandeel heeft in de gezondheidszorg is het

als overheid noodzakelijk deze wildgroei te reguleren teneinde de veiligheid van de patieumlnt te

kunnen garanderen In dit hoofdstuk gaan we na wat de hinderpalen zijn bij het uitwerken van

een juridisch kader omtrent commercieumlle ziekenhuizen De Minister van Sociale Zaken en

Volksgezondheid Onkelinx heeft terzake aangegeven dat deze materie complex is op juridisch

vlak210

41 Bevoegdheidsverdeling inzake gezondheidszorg

411 Toepassingsgebied van gezondheidszorg

Hoewel commercieumlle ziekenhuizen meer en meer klassieke ingrepen aanbieden verdiepen de

meeste centra zich nog altijd in de esthetische chirurgie Sommige aanbieders van esthetische

chirurgie beweren dat de ingrepen die zij uitvoeren zoals het inspuiten van lsquofillersrsquo geen

geneeskunde uitmaakt en niets te maken heeft met gezondheidszorg 211

Het belang van het

toepassingsgebied van gezondheidszorg is dat voor deze markt andere regelgeving geldt Zo

kan volgens het Hof van Justitie de overheid regelgevend optreden in het kader van het

algemeen belang ter vrijwaring van de gezondheidszorg

Niettegenstaande gezondheidzorg een recht is dat grondwettelijk wordt beschermd in het

kader van het recht op een menswaardig leven212

geeft de grondwet geen invulling van dit

begrip Dit zorgt ervoor dat gezondheid(szorg) een evolutief begrip is

4111 Definitie door de Wereldgezondheidsorganisatie

De Wereldgezondheidsorganisatie geeft een ruime invulling aan het begrip gezondheid

Gezondheid wordt begrepen als de complete staat van fysiek mentaal en sociaal welzijn en

niet alleen de afwezigheid van ziektes of ongemak Vandaar dat de invulling van het begrip

210 Vr en Antw Kamer 2008-09 5 maart 2009 (Vr nr 302 J VANDEURZEN)

211 Interview met Dr Wim De Maerteleire plastisch chirurg in Mediclinic te Oud-Heverlee 18 oktober 2011

212 Art 23 Gw

59

lsquogezondheidrsquo niet (meer) beperkt blijft tot een toestand waarin elke ziekte ontbreekt maar

moet worden opgevat als een toestand van volledig fysiek psychisch en sociaal welzijn

Gezien deze ruime omschrijving van het begrip lsquogezondheidrsquo is de mogelijke negatieve

invloed van fysieke onvolmaaktheden op de hele persoonlijkheid van de mens aanvaard Op

deze manier vallen ook ingrepen van esthetische cosmetiek onder het begrip gezondheid Een

persoon die ongelukkig is met zijn of haar uiterlijk en daaraan wijzigingen wil aanbrengen via

esthetische cosmetiek valt strikt gezien niet onder enige therapie Wanneer men de ruime

definitie van gezondheid aanvaardt vallen deze ingrepen echter wel onder dit begrip in die

mate dat ze het sociaal lijden opheffen213

Hoewel we kunnen vaststellen dat het begrip lsquogezondheidrsquo tegenwoordig breder wordt

ingevuld dan vroeger moet er opgelet worden voor een te ruime omschrijving Bij een te

brede definitie bestaat het gevaar dat dit begrip wordt uitgehold Zo is de definitie van

lsquogezondheidrsquo van de WHO aan heel wat kritiek onderhevig Naar de mening van deze critici

moet de fysieke of mentale gezondheid van het individu belang hebben bij de medische

behandeling Het volstaat niet dat er wordt bijgedragen tot het sociaal welzijn van de

betrokkene214

4112 Wetgeving

Aangezien er geen algemeen aanvaarde definitie bestaat van gezondheid(szorg) gaan we de

specifieke wetgeving betreffende deze materie erop na Daarin vinden we omschrijvingen van

dit begrip die gelden binnen het kader van de desbetreffende wet

In het Decreet van 16 juni 2006 betreffende het gezondheidsinformatiesysteem215

of kortweg

GIS-Decreet wordt lsquogezondheidrsquo in artikel 2 7deg gedefinieerd als lsquoeen toestand van

lichamelijk geestelijk en sociaal welbevindenrsquo In de Wet Patieumlntenrechten van 2002 vinden

we de volgende omschrijving voor lsquogezondheidszorgrsquo terug in artikel 2 2deg Het gaat om


behouden herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand van een patieumlnt of om de

213 J TER HEERDT Het experiment beproefd Een juridische analyse van medische experimenten met mensen

Antwerpen-Apeldoorn Maklu 2000 107-109 214

J TER HEERDT Het experiment beproefd Een juridische analyse van medische experimenten met mensen

Antwerpen-Apeldoorn Maklu 2000 108 215

Decr Vl van 16 juni 2006 tot oprichting van het Gezondheidsinformatiesysteem BS 7 september 2006

60

patieumlnt bij het sterven te begeleidenrsquo In de Wet Medische Ongevallen vinden we dezelfde

omschrijving onder de definitie van lsquoverstrekking van gezondheidszorgrsquo in artikel 2 4deg

Uit deze omschrijvingen kunnen we vaststellen dat er in Belgieuml toch eerder een ruime

maatschappelijke opvatting bestaat over het begrip gezondheid(szorg) Onze invulling van

gezondheidszorg sluit aan bij de definitie van de WHO Dit komt vooral tot uitdrukking in de

omschrijving die we terugvinden in het GIS-decreet Maar ook in de Wet Medische

Ongevallen en in de Wet Patieumlntenrechten zien we duidelijk dat gezondheidszorg

tegenwoordig meer omvat dan het loutere beogen van een therapeutisch doel in de strikte

betekenis Zo vallen ook preventie het behouden en bevorderen van gezondheid en zelfs

stervensbegeleiding onder dit begrip216

4113 Rechtspraak

Dat deze problematiek ook speelt in de rechtspraak kan aangetoond worden door het arrest

van het Hof van Cassatie van 22 juni 2010217

Daarin werd onderzocht of het bleken van

tanden (ook wel bleaching genoemd) al dan niet behoort tot een behandeling van

tandheelkunde In bevestigend geval is het reclameverbod voortvloeiend uit de wet van 15

april 1958 betreffende de publiciteit inzake tandverzorging van toepassing218

Volgens de

tandartsen is het bleken van tanden een louter cosmetische behandeling waardoor het

reclameverbod niet zou gelden Het Hof is het hier echter niet mee eens en oordeelt dat de

verzorging van tandverkleuring wel degelijk een tandheelkundige behandeling is Het Hof

geeft hiermee het hof van beroep gelijk

Het hof van beroep te Antwerpen219

argumenteerde namelijk dat bleaching een geneeskundige

handeling is aangezien de verkleuring waarom men deze ingreep uitvoert veelal wordt

veroorzaakt door het gebruik van geneesmiddelen traumata veroudering etc220

Deze

uitspraak heeft tot gevolg dat ook het bleken van tanden onderworpen is aan de

overheidsregulering in de gezondheidszorg Concreet betekent dit voor deze zaak dat het

publiciteitsverbod inzake tandverzorging ook van toepassing is op bleaching



commercialisering alleen Brugge Die Keure 2011 239-240 217

Cass 22 juni 2010 nr P091696N wwwcassbe (consultatie 21 december 2011) 218

Wet 15 april 1958 betreffende de publiciteit inzake tandverzorging BS 5 mei 1958 219

Antwerpen 21 oktober 2009 TGez 2010-11 406-410 220

R VAN GOETHEM ldquoHet reclameverbod voor tandartsen houdt standrdquo TGez 2010-11 414

61

Ook het nut van een medische behandeling en de proportionaliteit spelen een rol in de

rechtspraak Een voorbeeld waarbij deze principes zijn toegepast betreft een vonnis van de

correctionele rechtbank te Brussel Een arts werd veroordeeld voor het voorschrijven van

Dinytrol Dit is een lsquozeer giftig productrsquo dat werd voorgeschreven ter bestrijding van obesitas

Er werd geoordeeld dat de arts een fout heeft begaan aangezien hij minder gevaarlijke

middelen kon hebben voorgeschreven voor de behandeling van obesitas221

412 Impact van EU-recht op nationale wetgeving

Niet enkel op Belgisch niveau wordt regelgeving voor de gezondheidszorg uitgevaardigd

Ook op Europees niveau wordt reglementering op het vlak van gezondheidszorg opgelegd

Het Europese Hof van Justitie waakt bovendien over de correcte naleving Dit Hof

interpreteert het Europees Gemeenschapsrecht en speelt zo ook een belangrijke rol voor de

Europese regelgeving Bij het uitvaardigen van nationale wetgeving moet dus rekening

gehouden worden met het Europese niveau222

Europa heeft enkel bevoegdheden die ze krijgt van de lidstaten Deze zijn echter niet happig

op het afstaan van bevoegdheden inzake volksgezondheid aan een hoger niveau Het beleid

inzake gezondheidszorg is het resultaat van delicate afwegingen en is bovendien vaak

historisch gegroeid Vandaar dat Europa weinig bevoegdheden heeft om rechtstreeks in te

grijpen in het gezondheidsbeleid Pas met het Verdrag van Amsterdam223

in 1997 kreeg

Europa beperkte normerende bevoegdheden inzake volksgezondheid Het gaat om

bevoegdheden op het vlak van de veiligheid en kwaliteit van menselijk materiaal zoals bloed

cellen weefsels en organen Daarnaast valt ook de bescherming op veterinair en fytosanitair

gebied onder Europese bevoegdheid Sinds het Verdrag van Lissabon224

valt ook de

bevoegdheid lsquogeneesmiddelen en medische hulpmiddelenrsquo onder de titel lsquoVolksgezondheidrsquo

die terug te vinden is in artikel 168 VWEU

Naast deze beperkte directe bevoegdheden heeft Europa echter heel wat indirecte

bevoegdheden op het vlak van gezondheidszorg via de realisatie van de eenheidsmarkt Dit

221 Corr Brussel 15 november 1963 Rev Dr peacuten 1963-64 782


223 Verdrag van Amsterdam van 2 oktober 1997 houdende wijziging van het Verdrag betreffende de Europese

Unie de verdragen tot oprichting van de Europese Gemeenschappen en sommige bijbehorende akten PbC 340

10 november 1997 224

Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot

oprichting van de Europese Gemeenschap ondertekend te Lissabon 13 december 2007 PbC 306 17 december

2007

62

gebeurt door de economische regels die enerzijds een interne markt225

en anderzijds een zo

eerlijk mogelijke mededinging beogen te realiseren

4121 Interne markt

De regels van de interne markt richten zich tot de regulering van de overheid en hebben een

potentieel deregulerend effect Het gaat ten eerste om het vrij verkeer van personen dat twee

aspecten bevat het vrij verkeer van werknemers en de vrijheid van vestiging voor

zelfstandigen en ondernemingen Daarnaast bestaat het vrij verkeer van economische

diensten het vrij verkeer van economische goederen en ten slotte het vrij verkeer van

kapitaal Het vrij verkeer van kapitaal wordt buiten beschouwing gelaten

De beginselen van de interne markt houden een verbod in op belemmerende maatregelen in

de eerste plaats discriminerende maatregelen op basis van nationaliteit Hierbij wordt zowel

het expliciet alsook het indirect discrimineren op basis van nationaliteit bedoeld Bovendien

mogen lidstaten ook geen kwantitatieve of kwalitatieve normen uitvaardigen die het vrije

verkeer moeilijker maken ook al wordt hierbij niet gediscrimineerd op basis van nationaliteit

Elke regulering is per definitie een belemmering Dit verbod is echter niet absoluut

Belemmerende maatregelen kunnen worden toegestaan wanneer deze gerechtvaardigd zijn

Hiermee wordt bedoeld dat de maatregelen nodig moeten zijn voor en proportioneel zijn met

dwingende redenen van algemeen belang Redenen van algemeen belang zijn bijvoorbeeld de

volksgezondheid de openbare orde of de openbare veiligheid226

Er moet dus een afweging

worden gemaakt tussen de vrijeverkeersbeginselen en de dwingende redenen van algemeen

belang Finaal wordt de afweging gemaakt door het Hof van Justitie dat oordeelt of de

beperkende maatregel wel noodzakelijk en evenredig is227

De regels inzake de interne markt zijn van toepassing op economische diensten Dit zijn

dienstverrichtingen die gewoonlijk tegen vergoeding gebeuren Volgens het Hof van Justitie

zijn ook gezondheidsdiensten in het algemeen aan de principes van deze interne markt

225 Art 3 Verdrag 25 maart 1957 betreffende de werking van de Europese Unie Geconsolideerde versie van het

EG-Verdrag na het Verdrag van Lissabon BS 17 december 2007 (hierna verkort VWEU) 226

Art 36 453 en 62 VWEU 227

Verslag namens de Commissie voor Welzijn Volksgezondheid Gezin en Armoedebeleid over de hoorzitting

over de impact van Europese regelgeving op het Vlaams welzijns- en gezondheidsbeleid VlParl 2009-10 stuk

331 6

63

onderworpen228

Hierbij is irrelevant of er betaald wordt door de patieumlnt zelf of door een derde

zoals het ziekenfonds Heel wat secundaire verordeningen en richtlijnen geven een concrete

invulling aan deze beginselen van vrij verkeer

Vrij verkeer van personen

Onder het vrij verkeer van personen denken we in de eerste plaats aan de natuurlijke personen

zoals zorgverstrekkers Zij hebben het recht om in een andere lidstaat hun diensten aan te

bieden als zelfstandige of als werknemer Opdat de diplomarsquos van de zorgverstrekkers zouden

voldoen aan bepaalde minimumnormen werd een richtlijn229

uitgevaardigd over de erkenning

van de diplomarsquos Deze richtlijn creeumlert een juridisch kader voor de erkenning van diplomarsquos

Er wordt een minimumharmonisatie van opleidingsvereisten vastgelegd met onder meer een

lijst van het aantal vakken en het aantal uren Op deze manier wordt de kwaliteit van

diplomarsquos gegarandeerd waardoor de lidstaten deze niet meer in vraag mogen stellen

Daarnaast creeumlert de richtlijn een kader voor de cooumlrdinatie van de uitoefening van het beroep

Naast de natuurlijke personen geldt het vrij verkeer van personen ook voor ondernemingen

Ziekenhuizen moeten zich in principe vrij kunnen vestigen in een andere lidstaat volgens de

bepalingen die door de wetgever van het land van vestiging voor de eigen onderdanen zijn

vastgesteld Hierop zijn beperkingen mogelijk die gerechtvaardigd zijn uit hoofde van de

openbare orde de openbare veiligheid of de volksgezondheid Belemmeringen kunnen

bijvoorbeeld normen zijn inzake programmatie erkenning en subsidieumlring In het arrest

Sodemare230

oordeelde het Hof van Justitie dat het exclusief voorbehouden van een

overheidssubsidie aan Italiaanse rusthuizen zonder winstoogmerk geoorloofd is op grond van

een dwingende reden van algemeen belang De belemmering van de programmatie voor

ziekenhuizen werd aanvaard wegens de complexiteit en de kostprijs231

228 HvJ C-15896 Kohll Jur 1998 I 1931 HvJ C-15799 Smits en Peerbooms Jur 2001 I 5473 HvJ C-

7095 Sodemare Jur 1997 I 3395 229

Richtlijn 200536EG 7 september 2005 van het Europees Parlement en de Raad betreffende de kwaliteit van

beroepskwalificaties PbL 225 30 september 2005 230

HvJ C-7095 Sodemare Jur 1997 I 3395 231



331 11

64

Europa erkent ook het vrij verkeer van patieumlnten Op 9 maart 2011 werd de Europese

richtlijn232

inzake de toepassing van de patieumlntenrechten bij grensoverschrijdende

gezondheidszorg uitgevaardigd Vanuit de Europese principes van vrij verkeer van personen

en diensten kunnen patieumlnten in principe vrij kiezen om hun recht op gezondheidszorg in een

andere lidstaat uit te oefenen Desalniettemin erkent de Europese wetgever dat

gezondheidszorg behoort tot de bevoegdheid van de lidstaten233

De harmonisatierichtlijn had voornamelijk tot doel de rechtspraak inzake patieumlntenmobiliteit

te codificeren Zo is er meer rechtszekerheid en transparantie Maar de richtlijn bevat meer

dan een loutere codificatie en bevat uiteindelijk drie onderwerpen De richtlijn regelt ten

eerste de modaliteiten van de terugbetaalbaarheid van de grensoverschrijdende

gezondheidszorg234

Er wordt bepaald voor welke behandelingen de lidstaten een

voorafgaande toestemming mogen vragen Hiervoor dienen de lidstaten een lijst op te stellen

Ten tweede worden ook de gemeenschappelijke patieumlntenrechten geformuleerd235

Zo

waarborgt de richtlijn ondermeer het recht op informatie het recht op privacy en het recht op

een klachtenregeling Meer specifieke patieumlntenrechten komen ook voor zoals het recht op

informatie over kwaliteits- en veiligheidsnormen Ten slotte wordt ook aandacht geschonken

aan de mogelijkheid tot samenwerking tussen lidstaten teneinde een betere gezondheidszorg

in Europa te bewerkstelligen236

De richtlijn is van toepassing op de verlening van

gezondheidszorg aan patieumlnten ongeacht de wijze van organisatie verstrekking of

financiering

Aangezien deze richtlijn een codificatie is van de geldende rechtspraak valt niet meteen te

verwachten dat de implementatie ervan zal zorgen voor een verhoogde patieumlntenmobiliteit

Het is ook niet de bedoeling dat patieumlnten worden aangemoedigd om een behandeling te

ondergaan in een andere lidstaat237

De toepassing van de richtlijn kan echter wel

consequenties hebben ten aanzien van de kwaliteits- en veiligheidsnormen De Richtlijn

patieumlntenmobiliteit legt geen specifieke kwaliteitsnormen- en veiligheidsnormen op Maar in

het kader van de patieumlntenrechten worden lidstaten wel verplicht om informatie te geven over

232 Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad nr 201124 van 9 maart 2011 betreffende de toepassing van

de rechten van de patieumlnt bij grensoverschrijdende gezondheidszorg PbL 88 4 april 2011 45-65 (hierna

afgekort als Richtlijn patieumlntenmobiliteit) 233

Overw 7 Richtlijn patieumlntenmobiliteit 234

Hoofdstuk III Richtlijn patieumlntenmobiliteit 235

Hoofdstuk II Richtlijn patieumlntenmobiliteit 236

Hoofdstuk IV Richtlijn patieumlntenmobiliteit 237

Overw 4 Richtlijn patieumlntenmobiliteit

65

de veiligheids- en kwaliteitsnormen die op het grondgebied gelden alsook over de

zorgaanbieders waarvoor deze normen gelden Dit beoogt de patieumlnten te helpen een

weloverwogen keuze te maken wanneer zij in een andere lidstaat gezondheidszorg wensen te

ontvangen238

Onder lsquozorgaanbiederrsquo wordt verstaan lsquoeen natuurlijk of rechtspersoon of een

andere instantie die op het grondgebied van een lidstaat wettelijk gezondheidszorg

verstrektrsquo239

Hieronder vallen dus zowel individuele zorgverstrekkers algemene

ziekenhuizen als commercieumlle ziekenhuizen

Deze richtlijn legt dus een druk op de lidstaten om hun nationale kwaliteitsnormen vast te

stellen of te evalueren en bovendien de zorgresultaten transparant kenbaar te maken Het

gevolg hiervan is dat de normen tussen de lidstaten zullen vergeleken worden Deze

grensoverschrijdende vergelijking kan aldus de kwaliteitsverschillen blootleggen Dit kan

overheden aanzetten om hun wetgeving inzake kwaliteit en veiligheid te verscherpen240

In

Belgieuml is dit nuttig op het vlak van de commercieumlle ziekenhuizen aangezien hiervoor geen

enkele kwaliteitsvereiste bestaat

Vrij verkeer van diensten

In tegenstelling tot de vrijheid van vestiging houdt het vrij verkeer van diensten een tijdelijk

en occasioneel grensoverschrijdende aanbieding van diensten in Zorgverstrekkers kunnen

naar een andere lidstaat gaan om daar hun diensten aan te bieden Dit past in het vrij verkeer

van dienstverstrekkers Het juridische kader voor de grensoverschrijding is richtlijn 200536

over de erkenning van diplomarsquos zoals besproken onder het vrij verkeer van personen Belgieuml

mag als ontvangende lidstaat bijvoorbeeld niet eisen dat de inkomende dienstverlener zich

inschrijft bij de Orde van Geneesheren zoals ze dat wel doet voor de Belgen of zij die zich

hier in Belgieuml willen vestigen Bovendien is het ook verboden om te eisen dat de inkomende

dienstverlener zich registreert bij het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering of

dat zijn diploma geviseerd wordt Om te weten of een dienstverlener diensten verricht kan de

onvangende lidstaat wel een jaarlijkse aanmelding vragen241

Het onderscheid tussen iemand

238 Overw 20 Richtlijn patieumlntenmobiliteit

239 Art 3 g Richtlijn patieumlntenmobiliteit






331 12

66

die gebruik maakt van het vrij verkeer van personen en iemand die zich beroept op het vrij

verkeer van diensten is dus van belang De concrete grens tussen beiden is echter een

feitenkwestie en moet dus geval per geval bekeken worden Helaas kunnen uit het Europees

recht geen concrete afscheidingscriteria worden gehaald Wanneer een arts eenmalig naar een

andere lidstaat gaat om een bepaalde gespecialiseerde ingreep uit te voeren kunnen we

spreken van een dienstverrichting Dit valt onder het vrij verkeer van diensten Anders is het

bijvoorbeeld met een arts die met zekere regelmaat patieumlnten ontvangt in een andere lidstaat

Dit zal onder de regels van de vrijheid van vestiging vallen242

Vrij verkeer van goederen

Het vrij verkeer van goederen betekent een verbod op belemmeringen op het elders

verhandelen van goederen of op de in- en uitvoer Een economisch goed is een goed dat

verhandelbaar is en in geld uitdrukbaar Ook om deze beginselen concreter in te vullen werd

secundair recht opgesteld Vaak gaat het om allerlei specifieke minimale kwaliteitsnormen

voor welbepaalde goederen Zo is er sinds 1990 EU-wetgeving voor medische hulpmiddelen

In deze wetgeving legt Europa een minimumkwaliteitsniveau op Wanneer de medische

hulpmiddelen hieraan voldoen krijgen ze een CE-keurmerk Dit is het Europese

kwaliteitslabel Hierdoor worden deze goederen vrij verhandelbaar in de gehele Europese

Economische Ruimte Ook voor geneesmiddelen bestaan een twintigtal Europese richtlijnen

Ook hier is het vrij verkeer het uitgangspunt maar de volksgezondheid kan een

gerechtvaardigde uitzondering zijn243

4122 Mededinging

Om de interne markt te realiseren zijn er naast de vrijemarktregels ook mededingingsregels

De doelstelling van de mededingingsregels is de concurrentie te beschermen als een middel

om welvaart van consumenten te verhogen en een efficieumlnte allocatie van middelen te

garanderen Toegepast op de ziekenhuissector houdt dit in dat het mededingingsrecht er naar

streeft om ziekenhuiszorg tegen een zo laag mogelijke prijs en een zo hoog mogelijk niveau

van kwaliteit aan patieumlnten aan te bieden244

242 Ibid 7-8

243 Ibid 15

244 S CALLENS ldquoZiekenhuizen en mededinging(srecht)rdquo TGez 2010-11 214-216

67

De toepassing van deze reglementering is gebaseerd op het begrip lsquoondernemingrsquo Uit de

rechtspraak van het Europese Hof van Justitie blijkt dat onder dit begrip dient te worden

verstaan lsquoelke entiteit die een economische activiteit uitoefent ongeacht de rechtsvorm en de

wijze waarop zij wordt gefinancierdrsquo245

Er moet dus gekeken worden naar de activiteit die

wordt uitgevoerd waardoor het begrip onderneming functioneel wordt ingevuld Geneesheren

zijn beroepsbeoefenaars die een maatschappelijke functie uitoefenen Toch oordeelt het Hof

van Cassatie dat deze artsen ondernemingen zijn in de zin van de Wet Economische

mededinging omdat zij een activiteit uitoefenen die gericht is op de uitwisseling van diensten

en op duurzame wijze een economisch doel nastreven246

Ook de Orde van Geneesheren

wordt beschouwd als een onderneming247

Over ziekenhuizen is er nog geen Belgische

rechtspraak Volgens de rechtsleer zijn deze instellingen ook ondernemingen aangezien ze

ook economische activiteiten verrichten ongeacht of ze winst beogen of niet248

Hieruit

kunnen we besluiten dat commercieumlle ziekenhuizen a fortiori kunnen beschouwd worden als

ondernemingen

De uitgangspunten van de mededingingsregels zijn terug te vinden in de artikelen 101 en 102

VWEU en in de Belgische Wet tot bescherming van de Economische Mededinging249

Artikel

101 VWEU bepaalt de regels inzake de samenwerking tussen twee of meer ondernemingen

Artikel 102 VWEU handelt over de ondernemingen met een zekere machtspositie Volgens

het mededingingsrecht zijn afspraken tussen ondernemingen die de mededinging beperken

verhinderen of vervalsen verboden Ook misbruik van machtspositie is niet toegestaan

Wanneer zorgactoren die als ondernemingen kunnen worden beschouwd een fusie willen

aangaan moet dit gemeld worden bij de nationale mededingingsautoriteit wanneer de omzet

groter is dan een bepaalde drempel250

245 HvJ C-4190 Houmlfner en Elser Jur 1991 I 1979 overw 21

246 Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176

247S CALLENS W DEVROE en D FORNACIARI ldquoMededinging in de gezondheidszorg Gezondheidsrechtelijke

aspectenrdquo NJW 2009 51 248

Ibid 52 249

Wet tot bescherming van de economische mededinging gecooumlrdineerd op 15 september 2006 BS 29

september 2006 (ed 3) 250

S CALLENS (ed) Gezondheidszog in een notendop Brugge die Keure 2011 20

68

413 Nationaal

Gezondheidszorg is een grondwettelijk erkend recht dat beschermd dient te worden in het


De overheid staat in voor de realisatie van

een goede zorgverlening Het is een taak van algemeen belang De (eind)verantwoordelijkheid

van de overheid komt hierbij tot uiting in het beleid de wetgeving de handhaving en de

rechtsbescherming De realisatie van het zorgbeleid gebeurt door een amalgaam van publiek-

en privaatrechtelijke instellingen Deze zorgvoorzieningen streven niet steeds uit eigen

beweging naar de grootst mogelijke kwaliteit en efficieumlntie Daarom is het belangrijk dat de

overheid adequate juridische instrumenten gebruikt die dienen als incentives om te leiden tot

het gewenste kwaliteitsniveau van de zorgverlening252

Vanuit economisch oogpunt is de

overheid de marktregulator die doet aan zorgsturing

Een eventuele wetgeving over commercieumlle ziekenhuizen moet niet alleen rekening houden

met de algemene opportuniteitsvraag maar ook met de algemene juridische dimensie253

De

vraag die zich stelt is te weten wie de bevoegdheid heeft om dergelijke wetgeving op te

leggen en op welke basis De Belgische overheid vaardigt op verschillende niveaus

regelgeving uit inzake gezondheidszorg Zowel de federale overheid als de gemeenschappen

zijn deels bevoegd voor de reglementering inzake gezondheidsbeleid

De Grondwet vermeldt de materies waarvoor de staat de gemeenschappen en de gewesten

bevoegd zijn De verdere uitwerking van de omschrijving van deze bevoegdheden is te vinden

in de Bijzondere Wet tot Hervorming der Instellingen254

Volgens deze bijzondere wet zijn de

gemeenschappen in principe bevoegd voor lsquopersoonsgebonden aangelegenhedenrsquo Hieronder

verstaat men zowel de aangelegenheden betreffende het gezondheidsbeleid als

aangelegenheden betreffende de bijstand aan personen Inzake het gezondheidsbeleid zijn de

gemeenschappen ondermeer bevoegd voor het beleid betreffende de zorgverstrekking lsquobuitenrsquo

de verplegingsinrichtingen255

Hiermee wordt de extramurale gezondheidszorg bedoeld De

gemeenschappen zijn met andere woorden bevoegd om een juridisch kader te creeumlren voor

251 Art 23 Gw

252 wwwsteunpuntwvgbeswvgnlJuridischInstitutioneelhtml_ftn1_ftn1 (consultatie 26 november 2011)

253 Mondelinge vraag van mevrouw Lieve Van Ermen aan de vice-eersteminister en minister van Sociale Zaken


4-640 254

Wet van 8 augustus 1980 houdende Bijzondere Wet tot hervorming der instellingen BS 15 augustus 1980

(hierna verkort BWHI) 255

Art 5 sect 1 I 1deg- 2deg BWHI

69

kwaliteitscontrole in de commercieumlle ziekenhuizen die niet erkend zijn volgens de

Ziekenhuiswet256

Hoewel de gemeenschappen dus principieel bevoegd zijn worden bepaalde aspecten

uitdrukkelijk voorbehouden aan de federale overheid De federale overheid blijft inzake de

extramurale gezondheidszorg bevoegd voor

- de organieke wetgeving

Hiermee wordt bedoeld de krachtlijnen van het ziekenhuisbeleid Om onder deze

uitzondering te vallen is vereist dat de regeling betrekking heeft op de

basisregeling inzake de ziekenhuizen in de zin van de Ziekenhuiswet of op de

basisregeling inzake zorginstellingen257

die een geheel van zorgenverstrekking

bieden waardoor het verblijf in het ziekenhuis kan worden ingekort of

voorkomen258

Maatregelen die geen of slechts een losse band met een ziekenhuis

vertonen gaan de bevoegdheid van de federale overheid alleszins te buiten259 260

Het is echter niet zo dat de federale overheid zomaar unilateraal een regeling kan

treffen die betrekking heeft op de totaliteit van de zorgverstrekking buiten de

ziekenhuizen Volgens een arrest van 31 oktober 2000 van het Grondwettelijk Hof

is het echter niet omdat is gesteld dat inzake het extramurale zorgbeleid de

gemeenschap niet bevoegd is voor de basiswetgeving dat elke basiswetgeving

inzake het zorgverstrekking buiten de verplegingsinrichtingen op grond van deze

uitzondering aan de federale wetgeving zou zijn voorbehouden261

- de tegemoetkoming van de ziekte- en invaliditeitsverzekering

- de basisregelen betreffende de planning en de financiering van de infrastructuur en van de

apparatuur

- de verpleegdagprijs die de wijze van financiering voor de exploitatie van sommige

instellingen uitmaakt en de werkingstoelagen



4-640 257

Opgesomd in art 170 Ziekenhuiswet 258

Zie advies 452173 van 4 november 2008 over een voorontwerp dat heeft geleid tot het woonzorgdecreet van

13 maart 2009 ParlSt VlParl 2008-2009 nr 19751 124 259

Advies 278223 van 30 juni 1998 over een voorontwerp dat heeft geleid tot de wet van 25 januari 1999

houdende sociale bepalingen ParlSt Kamer 1997-1998 nr 17221 178-179 260

AdvRvS 49795VR3 bij het wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de instellingen buiten het

ziekenhuis waar invasieve esthetische ingrepen worden uitgevoerd ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-631 261

GwH 31 oktober 2000 nr 1082000 S CALLENS en J PEERS Organisatie van de gezondheidszorg

Antwerpen Intersentia 2008 284-285

70

Daarnaast zijn er een aantal materies die niet expliciet toegekend zijn aan de

gemeenschappen Men gaat er bijgevolg van uit dat de federale overheid hiervoor bevoegd is

Het betreft meer bepaald

- wetgeving betreffende de uitoefening van de geneeskunst

- de geneesmiddelenwetgeving

- de dringende geneeskundige hulpverlening

Wanneer we de bovenvermelde bevoegdheidsverdeling in acht nemen kunnen we besluiten

dat geen enkele overheid exclusief bevoegd is om een geiumlntegreerd kwaliteitssysteem op te

richten dat alle aspecten van de organisatie omvat Deze complexe bevoegdheidsverdeling

zorgt voor moeilijkheden op het vlak van het uitvaardigen van wetgeving Dit blijkt

bijvoorbeeld uit de Memorie van toelichting van de Wet Patieumlntenrechten In het voorontwerp

ging men ervan uit dat het regelen van de rechten van de patieumlnt behoort tot de federale

wetgever Daarom werden de rechten van de patieumlnten geformuleerd ten opzichte van de

zorgverleners Onder het begrip zorgverleners vielen zowel de beroepsbeoefenaars als de

gezondheidszorgvoorzieningen De Raad van State oordeelde dat de federale overheid enkel

uitsluitende bevoegdheid bezit inzake patieumlntenrechten ten opzichte van beroepsbeoefenaars

van gezondheidszorgberoepen De zogenaamde administratieve aspecten in de

rechtsverhouding tussen patieumlnt en verzorgingsinstellingen behoren volgens de Raad van State

tot de gedeelde bevoegdheid van de federale overheid en de gemeenschappen Gezien deze

bevoegdheidsbetwisting werd de uiteindelijke wettekst beperkt tot de beroepsbeoefenaars262

Om problemen te voorkomen over de bevoegdheidsverdeling kunnen de Staat de

gemeenschappen en gewesten desgevallend samenwerkingsakkoorden sluiten die betrekking

hebben op de gezamenlijke oprichting en het gezamenlijk beheer van gemeenschappelijke

diensten en instellingen op het gezamenlijk uitoefenen van eigen bevoegdheden of op de

gemeenschappelijke ontwikkeling van initiatieven263

Over de samenwerkingsakkoorden

wordt onderhandeld en ze worden gesloten door de bevoegde overheid De

samenwerkingsakkoorden hebben tot doel een betere cooumlrdinatie tot stand te brengen waarbij

elk niveau bevoegd blijft voor zijn eigen materies264


263 Art 92bis BWHI

264 S CALLENS (ed) Gezondheidszog in een notendop Brugge die Keure 2011 10

71

42 Bepaalde medische ingrepen voorbehouden aan een

algemeen ziekenhuis

Zorgverlening buiten ziekenhuisverband wordt niet door de overheid gecontroleerd

Aangezien de overheid enkel controle heeft over de zorgverlening in algemene ziekenhuizen

kunnen we ons afvragen of het mogelijk is bepaalde medische ingrepen voor te behouden

voor deze algemene ziekenhuizen

Bij het opstellen van dergelijke maatregel zal rekening moeten gehouden worden met het

algemeen belang en de zwaarwichtigheid van de ingrepen die deze extra bescherming

(ziekenhuisomgeving) nodig hebben Bovendien zou dergelijke reglementering de facto een

weerslag hebben op de medische activiteit van commercieumlle ziekenhuizen Een adequate

motivering zal dus noodzakelijk zijn in het licht van de Europese regelgeving

De wet voorziet een specifiek artikel om bepaalde medische ingrepen voor te behouden aan

algemene ziekenhuizen Artikel 81 Ziekenhuiswet (het vroegere artikel 76 quinquies

Ziekenhuiswet) bepaalt namelijk lsquoDe Koning kan na advies van de Nationale Raad voor

Ziekenhuisvoorzieningen bij in Ministerraad overlegd besluit nadere regelen bepalen inzake

medische handelingen die het kader van een ziekenhuis vereisen of die daarbuiten dienen

verricht te wordenrsquo

Dit artikel werd ingevoerd bij de wet van 25 januari 1999 Het uitvoeringsbesluit is echter nog

steeds niet verschenen Deze bepaling biedt de mogelijkheid om de medische handelingen te

omschrijven die enerzijds verplicht in een ziekenhuismilieu moeten worden verricht of die

anderzijds niet binnen een ziekenhuis mogen worden verricht De overtreding van dit artikel

wordt gestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot drie maanden enof met een

geldboete van 26 tot 2000 euro265

Wanneer dit artikel zou uitgevoerd worden kan er

strafrechtelijk opgetreden worden tegen het verstrekken van de vastgelegde medische

handelingen in een commercieel ziekenhuis Deze straf zou worden opgelegd ook al

gebeuren deze ingrepen in de beste medische omstandigheden266

265 Art 128 12deg Ziekenhuiswet ingevoegd door art 170 van de Programmawet van 22 december 2003 BS 31

december 2003 266

Wetsvoorstel (M DE BLOCK et al) tot wijziging van de gecooumlrdineerde wet op de ziekenhuizen wat betreft

de behandelingen die in een ziekenhuis dienen te gebeuren ParlSt Kamer 2003-04 nr 52K0855001

72

Er werd advies gevraagd aan de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen over de vraag

welke medische ingrepen best worden uitgevoerd in een algemeen ziekenhuis Naar

aanleiding van deze kwestie werd in 2003 de Werkgroep rsquo76 quinquiesrsquo opgericht De Raad

was van oordeel dat het onmogelijk is een lijst van medische handelingen op te stellen die

uitsluitend in een ziekenhuismilieu mogen worden uitgevoerd en dit omwille van de snelle

evolutie van de medische technieken en het onophoudelijk verschijnen van nieuwe

technieken267

Hierdoor is er geen verder gevolg gegeven aan dit artikel Er is ondertussen

zelfs gepleit om dit artikel (en de overeenstemmende strafbepaling bij het niet respecteren

ervan) af te schaffen268

43 Toepassingsgebied Ziekenhuiswet verruimen tot commercieumlle

ziekenhuizen

Zoals reeds duidelijk gemaakt zijn de normen van de Ziekenhuiswet niet van toepassing op

commercieumlle ziekenhuizen ongeacht welke medische handelingen er worden uitgevoerd

Wanneer men de commercieumlle ziekenhuizen onder het toepassingsgebied van de

Ziekenhuiswet wil plaatsen brengt dit automatisch met zich mee dat de overheid ook deze

instellingen moet financieren Het zou namelijk moeilijk verdedigbaar zijn om voor bepaalde

instellingen de subsidieumlring te koppelen aan het naleven van kwaliteitsnormen en voor andere

niet Enerzijds heeft het weinig nut om ieder priveacute-initiatief financieel te gaan ondersteunen

Anderzijds zou de budgettaire weerslag van dergelijke maatregel niet haalbaar zijn269

Bovendien legt de Ziekenhuiswet bepaalde voorwaarden op die moeilijk toepasbaar zijn op

een doorgaans beperkte setting van een commercieel ziekenhuis Hierbij kunnen we

bijvoorbeeld denken aan het verplicht oprichten van een medische raad270

Dit is het

vertegenwoordigend orgaan waardoor ziekenhuisgeneesheren betrokken worden bij de

besluitvorming in het ziekenhuis271

In een commercieel ziekenhuis is dit niet opportuun

Meestal zijn slechts een beperkt aantal artsen actief waardoor er geen nood is aan een

267 NATIONALE RAAD VOOR ZIEKENHUISVOORZIENINGEN Jaarverslag 2007 Brussel Nationale Raad voor

ziekenhuisvoorzieningen sd 14 268


de ziekenhuisgebonden prestaties ParlSt Kamer 2007-08 nr 52K0691001 269

Vr en Antw Senaat 2008-09 9 april 2009 (Vr nr 4-3302 M VERWILGHEN) 270



73

vertegenwoordigend orgaan In Kliniek De Baronie te Brugge werken bijvoorbeeld slechts 6

geneesheren272

Het verruimen van het toepassingsgebied van de Ziekenhuiswet tot commercieumlle ziekenhuizen

is dus niet wenselijk Er zal moeten nagedacht worden over het opleggen van andere

kwaliteitsnormen of ndashcontrole teneinde de veiligheid van de patieumlnt te kunnen verzekeren in


Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Onkelinx verduidelijkte dit in juni 2009

lsquoDe vraag naar meer regulering en controle van zogenaamde lsquopriveacutekliniekenrsquo klinkt steeds

luider en ik ben zelf ook overtuigd van het nut om hierover een debat te voeren Hoe we deze

regulering en controle concreet moeten organiseren is echter een ander paar mouwen De

erkende Belgische ziekenhuizen opereren vandaag binnen een systeem van programmatie

erkenning en financiering met de nodige normering en controle die een kwaliteitsvolle en

efficieumlnte zorgverlening moet garanderen Er bestaat echter geen verbod om buiten dit

systeem priveacute-initiatieven op te starten maar dan wel zonder financiering en terugbetaling

Als we echter de priveacute-instellingen willen gaan controleren en reguleren dan zal daar

hoogstwaarschijnlijk geen financiering tegenover staan Het lijkt mij namelijk niet opportuun

om elk priveacute-initiatief financieel te gaan ondersteunen om nog maar te zwijgen over de

budgettaire weerslag van een dergelijke maatregel Onder meer in het licht van de Europese

regelgeving lijkt het mij echter moeilijk om voor erkende ziekenhuizen wel een financiering

tegenover de regulering te plaatsen en voor de priveacute-ziekenhuizen normen uit te vaardigen

zonder financiering Er zal dus nagedacht moeten worden over een ruimer kader van

kwaliteits- en controlenormen die gelijk gelden voor de instellingen lsquobinnenrsquo en lsquobuitenrsquo het

systeem

De denkoefening is dus opgestart maar dit alles in acht genomen lijkt het me wel gevaarlijk

om in deze overhaast te werk te gaanrsquo 273

44 Besluit

Wanneer wordt nagedacht over de mogelijke wettelijke regeling voor de commercieumlle

ziekenhuizen stuiten we al snel op een aantal moeilijkheden Ten eerste stellen we een

272 Zie wwwdebaronieeu (consultatie 9 mei 2012)

273 Vr en Antw Kamer 2008-09 5 maart 2009 (Vr nr 303 M DETIEGE)

74

complexe bevoegdheidsverdeling vast inzake gezondheidszorg Europa heeft weinig

normerende bevoegdheden op het vlak van de volksgezondheid Nochtans heeft de Europese

wetgever een grote impact via de economische principes van de interne markt en de

mededinging Hoewel de competitieve markteconomie geldt als uitgangspunt wordt

overheidsregulering op de gezondheidsmarkt in het kader van het algemeen belang in

welbepaalde mate toegelaten Bij de uitvaardiging van deze nationale regels zal er een

evenwicht moeten gezocht worden tussen enerzijds de gezondheidszorg als economische

dienst waarvoor de Europese regelgeving geldt en anderzijds gezondheidszorg als dienst van

algemeen belang waarvoor de overheid gerechtvaardigde concurrentiebelemmerende

maatregelen mag nemen Deze nationale regelgeving moet echter steeds proportioneel en

noodzakelijk zijn ten aanzien van het algemeen belang De uiteindelijke toetsing gebeurt door

het Europese Hof van Justitie

Bovendien legt de Richtlijn Patieumlntenmobiliteit druk op de lidstaten om hun nationale

gezondheidszorgbeleid te evalueren en eventueel aan te scherpen De lidstaten zijn namelijk

verplicht informatie te verstrekken over de veiligheids- en kwaliteitsnormen die op het

grondgebied gelden Voor Belgieuml betekent dit een reden te meer om een wettelijke regeling te

treffen inzake commercieumlle ziekenhuizen aangezien voor deze zorginstellingen geen enkele

kwaliteitsvereiste bestaat

Op nationaal vlak wordt het gezondheidsbeleid ontwikkeld door een amalgaam van privaat-

en publiekrechtelijke instanties Daar de zorginstellingen niet steeds uit eigen beweging

streven naar kwaliteit is het de taak van de overheid om op te treden als marktregulator De

overheid draagt de eindverantwoordelijkheid voor de realisatie van een goede zorgverlening

en moet zorgen voor adequate regelgeving Hoewel de gemeenschappen principieel bevoegd

zijn voor het beleid inzake extramurale gezondheidszorg wordt een aantal bevoegdheden

voorbehouden voor de federale wetgever Dit zorgt voor een complexe

bevoegdheidsverdeling waarbij geen enkele overheid exclusief bevoegd is om een

geiumlntegreerd kwaliteitssysteem op te richten dat alle aspecten van de organisatie omvat Een

oplossing kan gevonden worden in het sluiten van een samenwerkingsakkoord

Wanneer er wordt gedacht aan het voorbehouden van bepaalde medische ingrepen aan een

algemeen ziekenhuis ondervinden we een tweede moeilijkheid Een rechtsgrond om bepaalde

medische verstrekkingen voor te behouden aan een algemeen ziekenhuis kan gevonden

worden in artikel 81 Ziekenhuiswet De uitvoering van dit artikel zal een rechtstreeks verbod

75

inhouden voor commercieumlle ziekenhuizen om de desbetreffende ingrepen uit te voeren Een

afdoende motivering zal dus noodzakelijk zijn om dit verbod te rechtvaardigen Bovendien

oordeelde de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen in een advies dat het onmogelijk

is een lijst op te stellen van medische ingrepen die een ziekenhuissetting vereisen gezien de

snelle evolutie van de medische techniek en het onophoudelijk verschijnen van nieuwe

technieken Artikel 81 Ziekenhuiswet is bijgevolg tot op heden nog niet uitgevoerd Er werd

daarentegen al gepleit om deze bepaling af te schaffen

Een andere mogelijkheid voor een wetgevend kader bestaat erin de Ziekenhuiswet van

toepassing te maken op de commercieumlle ziekenhuizen Bij deze optie stellen we echter de

volgende hinderpaal vast Tegenover de naleving van de Ziekenhuiswet door de algemene

ziekenhuizen staat de subsidieumlring van de overheid Volgens Minister van Sociale Zaken en

Volksgezondheid Onkelinx is het niet opportuun om elk priveacute-initiatief financieel te

ondersteunen Daarnaast is dit budgettair niet haalbaar Daarentegen is het eveneens moeilijk

verdedigbaar om de naleving van de Ziekenhuiswet voor algemene ziekenhuizen te koppelen

aan subsidieumlring maar dit niet te doen voor de commercieumlle ziekenhuizen Bovendien is het

niet wenselijk om bepaalde zware vereisten die de Ziekenhuiswet stelt van toepassing te

maken op een beperkte setting van een commercieel ziekenhuis Een alternatief kader van

kwaliteitsnormen of ndashcontrole zal dus uitgedacht moeten worden

76

HOOFDSTUK 5 VERGELIJKING MET NEDERLAND EN

FRANKRIJK

51 Nederland

511 Reglementering inzake commercieumlle ziekenhuizen

Zorginstellingen in Nederland die zorg willen aanbieden die wordt vergoed op grond van de

Zorgverzekeringswet of de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten hebben een toelating

nodig van het Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (CIBG) Dit is een

uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport

Priveacuteklinieken in Nederland hebben geen toelating en leveren in principe niet-verzekerde

zorg274

De Kwaliteitswet zorginstellingen275

bevat verschillende bepalingen betreffende

kwaliteitsvolle zorg De zorginstellingen worden verplicht hun kwaliteit te bewaken te

beheersen en te verbeteren Jaarlijks moeten de zorginstellingen een verslag maken ter

verantwoording van hun kwaliteitsbeleid Dit jaarverslag moet worden verstuurd naar de

Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) die waakt over de naleving van de Kwaliteitswet

De inspectie analyseert de aangeleverde informatie om een beeld te krijgen van de kwaliteit

van de zorg Dit gebeurt aan de hand van kwaliteitsindicatoren die worden opgesteld in nauw

overleg met beroepsverenigingen Ook priveacuteklinieken zijn onderworpen aan deze wet en

bijgevolg aan de controle van de Inspectie voor Gezondheidszorg

Sinds 29 mei 2010 zijn priveacuteklinieken in tegenstelling tot in Belgieuml verplicht zich in te

schrijven in het zorgregister Dit register wordt beheerd door het CIBG Het is voor iedereen

mogelijk om gegevens uit het register op te vragen Indien er geen registratie wordt gedaan

kan een bestuurlijke boete worden opgelegd

274 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Het resultaat telt particuliere klinieken Utrecht Inspectie voor de

Gezondheidszorg 2011 wwwigznlImages2011-

1020Het20resultaat20telt20particuliere20klinieken202010_tcm294-309896pdf 8 275

Wet van 18 januari 1996 betreffende de kwaliteit van zorginstellingen Stb 1996 80 (hierna verkort

Kwaliteitswet Zorginstellingen)

77

Voorheen bestond er enkel een vrijwillige registratie waardoor er geen volledig overzicht

bestond van de zorginstellingen Een rapport276

van 2003 van het IGZ toonde aan dat in 101

onderzochte priveacuteklinieken vaak niet voldaan werd aan de voorwaarden van verantwoorde

zorg De inspectie constateerde dat de deskundigheid van de zorgverleners de organisatie van

de zorg en het veiligheidsbeleid zodanige tekortkomingen vertoonden dat de patieumlntveiligheid

in veel zorginstellingen niet gegarandeerd was Vandaar dat de verplichte registratie nuttig is

om een overzicht te krijgen van de bestaande commercieumlle ziekenhuizen Op basis hiervan is

het mogelijk om adequaat toezicht te kunnen houden op deze vorm van zorg

512 Voorbehouden terrein voor specialisten

Om plastisch chirurg te worden moet men na het behalen van het diploma Geneeskunde nog

een opleiding volgen van 6 jaar Dit bestaat net als in Belgieuml uit twee jaar algemene chirurgie

en vier jaar plastische chirurgie De wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg

voorziet een systeem van een beschermde beroepstitel277

De titel lsquoPlastisch Chirurgrsquo is

beschermd Enkel indien de beroepsbeoefenaar als dusdanig geregistreerd is in het BIG-

register mag deze titel worden gebruikt Dit register is openbaar

De toevoegingen lsquocosmetischrsquo of lsquoesthetischrsquo zijn niet wettelijk beschermd en kunnen zelfs

misleidend zijn De Inspectie voor Gezondheidszorg is bevoegd om het openbaar ministerie in

te lichten over het illegaal gebruik van een beroepstitel en kan de vervolging vragen Ook het

tuchtcollege kan geiumlnformeerd worden Hierbij kunnen we het voorbeeld geven van het

Centraal Tuchtrecht voor de Gezondheidszorg dat heeft geoordeeld dat een arts de wet heeft

overtreden Hij had zich via televisie en bladen laten afficheren als cosmetisch chirurg terwijl

de betrokkene geen erkende chirurgische opleiding had gevolgd278

De wet BIG stipuleert dat beroepsbeoefenaars handelingen van individuele gezondheidszorg

mogen stellen binnen de grenzen van hun bevoegdheid en deskundigheid Hoewel de

beroepstitel van plastisch chirurg beschermd is is esthetische chirurgie geen voorbehouden

276 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Onvoldoende waarborgen voor kwaliteit en veiligheid in

lsquosnijdendersquo priveacute-klinieken Den Haag Inspectie voor de Gezondheidszorg 2003

wwwigznlzoekendownloadaspxdownload=Onvoldoende+waarborgen+voor+kwaliteit+en+veiligheid+in+sn

ijdende+privc3a9-kliniekenpdf 3 277

Wet van 9 november 1993 op de beroepen in de individuele gezondheidszorg Stb 1993 655 (hierna verkort

wet BIG) 278

Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg 23 juni 2005 nr 2004208

wwwtuchtcollegegezondheidszorgnlimages2004208pdf

78

terrein voor plastisch chirurgen Vandaar dat net als in Belgieuml ook andere geneesheren deze

handelingen kunnen stellen279

513 Specifieke kwaliteitscriteria in de relatie patieumlnt ndash

beroepsbeoefenaar

In de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst worden verschillende rechten

uitdrukkelijk geregeld280

Zo hebben patieumlnten recht op duidelijke informatie over de

gezondheidstoestand recht op een geiumlnformeerde toestemming recht op inzage in het

medisch dossier recht op een second opinion recht op privacy en recht op

vertegenwoordiging voor onbekwame patieumlnten Net zoals in Belgieuml is er ook in Nederland

geen a priori controle op de naleving van de patieumlntenrechten Slechts naderhand wanneer de

patieumlnt meestal reeds schade heeft geleden kan een geneesheer aansprakelijk worden gesteld

bij de overtreding van deze rechten

514 Externe controle

Het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ) werd opgericht in 1998 Dit

instituut ontwikkelt kwaliteitsnormen en toetst zorginstellingen hierop De doelstelling van

deze organisatie is de permanente verbetering van de zorg na te streven Daarnaast ligt de

nadruk op de toegenomen verantwoordelijkheid van de zorginstellingen en de geiumlnformeerde

keuze van de patieumlnt

Deelname aan de controle gebeurt op vrijwillige basis Wanneer de accreditatieaanvraag is

ingediend volgt een intakegesprek tussen de directeur van het NIAZ en de raad van bestuur

van de zorginstelling Daarna moet de zorginstelling een evaluatierapport opmaken aan de

hand van vooraf bekende en gepubliceerde kwaliteitsnormen Dit intern auditsysteem is de

belangrijkste eis die het NIAZ stelt Na de zelfevaluatie volgt een intensief auditbezoek

Hiervan wordt een rapport opgesteld Verschillende uitkomsten zijn mogelijk Het NIAZ kan

besluiten om een accreditatie al dan niet toe te staan of uit te stellen In dit laatste geval wordt

de zorginstelling onderworpen aan een bijkomende audit waarbij de voortgang van

aangegeven verbeterpunten wordt getoetst Wanneer een zorginstelling deelneemt aan het

279 K DE GOUQUIER K LAURENCE A SENN en I VINCK Internationale vergelijking van terugbetalingsregels



Wet van 17 november 1994 op de geneeskundige behandelingsovereenkomst Stb 1994 837

79

accreditatieprogramma wordt om de vier jaar een controle uitgevoerd Het NIAZ publiceert

op zijn website de status van de instellingen die aan het programma deelnemen ook als deze

niet geslaagd zijn281

Het NIAZ is een onafhankelijke organisatie De kosten worden gedekt door de bijdragen van

de zorginstellingen die zich onderwerpen aan het accreditatieprogramma De organisatie is

werkzaam voor alle sectoren in de zorg Zowel publieke als private zorginstellingen kunnen

het verzoek tot accreditatie indienen De werking strekt zich uit tot alle zorginstellingen in het

Nederlandse taalgebied Hiertoe behoren Nederland maar ook Vlaanderen Aruba de

Nederlandse Antillen en Suriname282

Zo was het Virga Jesseziekenhuis in Hasselt in 2008 het

eerste ziekenhuis in Belgieuml die het NIAZ-kwaliteitslabel behaalde283

52 Frankrijk


Sinds 2005 moeten alle Franse instellingen waar plastische ingrepen worden uitgevoerd

voldoen aan specifieke kwaliteitsvereisten met betrekking tot de organisatie van de instelling

de apparatuur en het personeel284

De instellingen zijn onderworpen aan een inspectiebezoek

van de bevoegde overheid Bij een positief resultaat krijgt de instelling een vergunning om

plastische ingrepen uit te voeren

Plastische chirurgie kan enkel uitgevoerd worden in toegelaten instellingen De vergunning

wordt verleend door de Direction deacutepartementale des affaires sanitaires et sociales en moet

om de vijf jaar worden hernieuwd De hernieuwing kan enkel in specifieke gevallen worden

geweigerd zoals ondermeer het niet naleven van wettelijke verplichtingen het gebruik van

reclame of de afwezigheid van een evaluatieproces

281A DE MEYER Accreditatie van ziekenhuizen doordacht of onbezonnen Masterproef Rechten Universiteit

Gent 2009-10 36-45 282

wwwniaznlover-niaz (consultatie 19 februari 2012) 283

X ldquoHasselts Virga Jesseziekenhuis krijgt als eerste NIAZ-kwaliteitslabelrdquo 15 februari 2008

wwwmedinewsbearticleaspid=40638 (consultatie 19 februari 2012) 284

Deacutecret ndeg 2005-776 du 11 juillet 2005 relatif aux conditions drsquoautorisation des installations de chirurgie

estheacutetique et modifiant le code de la santeacute publique (deuxiegraveme partie Deacutecrets en Conseil drsquoEtat) Journal

Officiel de la Reacutepublique Franccedilaise 12 juillet 2005

wwwlegifrancegouvfrjopdfcommonjo_pdfjspnumJO=0ampdateJO=20050712ampnumTexte=23amppageDebut=1

1398amppageFin=11401 (consultatie 1 april 2012)

80

De apparatuur die gebruikt wordt moet van dergelijke architecturale en functionele kwaliteit

zijn dat de veiligheid van de patieumlnt wordt gegarandeerd De ruimtes die gebruikt worden voor

commercieumlle activiteiten moeten duidelijk gescheiden worden van de apparatuur gebruikt

voor de chirurgische ingrepen Daarnaast moet er een receptie een ruimte voor tijdelijke of

volledige hospitalisatie en ten minste eacuteeacuten ruimte voorzien zijn voor postoperatieve nazorg

Ook moet er in iedere zorgvoorziening een klachtencommissie zijn Deze commissie dient de

klachten van de patieumlnten te behandelen en staat in voor het patieumlntenbeleid

Ten slotte moet ook het personeel voldoen aan een minimale professionele bezetting Er

wordt een opsomming gemaakt van een aantal beroepsbeoefenaars met professionele

vaardigheden die moeten werkzaam zijn in het commercieumlle ziekenhuis

Deze wetgeving heeft geleid tot controverse binnen de medische wereld De wetgever heeft

namelijk de normen die van toepassing waren op ziekenhuizen ook van toepassing gemaakt

op centra voor esthetische geneeskunde buiten het ziekenhuis De strenge wetgeving had tot

gevolg dat men voor bepaalde ingrepen van esthetische geneeskunde systematisch

doorverwees naar commercieumlle ziekenhuizen Hierdoor moesten kleine structuren binnen de

algemene ziekenhuizen wijken voor grote complexen buiten het ziekenhuis Deze grote

complexen zijn vaak niet zo soepel en efficieumlnt als de structuren binnen algemene

ziekenhuizen285


In Belgieuml kan elke geneesheer in principe een plastisch chirurgische ingreep uitvoeren In

Frankrijk was dit ook het geval tot 2005 Dit gebrek aan een wettelijk kader leidde echter tot

misbruik en onveilige praktijken Vandaar dat deze situatie in Frankrijk veranderde in 2005

teneinde de kwaliteit van de ingrepen te garanderen

Er worden specifieke opleidingsvereisten gesteld voor het uivoeren van plastische heelkunde

Volgens de Franse wetgeving286

mogen de geregistreerde plastische chirurgen alle plastische

ingrepen uitvoeren Andere specialisten mogen enkel de plastische ingrepen uitvoeren in de

285 Zie Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de instellingen buiten het ziekenhuis waar invasieve

esthetische ingrepen worden uitgevoerd ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-631 3 286






81

anatomische regiorsquos waarvoor ze gekwalificeerd zijn Daarnaast werd een (niet-exhaustieve)

lijst287

opgesteld met de meest voorkomende esthetische ingrepen die enkel door de

specialisten mogen worden uitgevoerd288

Bijgevolg is niet langer elke geneesheer meer

bevoegd om plastische heelkunde uit te oefenen

De Franse wetgeving geeft geen definitie van een lsquochirurgische handelingrsquo Mede dankzij de

onophoudelijke technische vooruitgang kunnen meer en meer handelingen met esthetische

doeleinden uitgevoerd worden buiten een chirurgische setting Vandaar dat nog steeds vele

niet-chirurgische maar niettemin invasieve handelingen met mogelijk ernstige complicaties

buiten de toepassing van deze wet vallen


beroepsbeoefenaar

Nog voor de Wet Patieumlntenrechten tot stand kwam in Frankrijk werden beroepsbeoefenaars al

door de rechtspraak verplicht hun patieumlnten te voorzien van de nodige informatie Daarnaast

werd een consultatie wettelijk verplicht voorafgaand aan een chirurgische operatie

In 2002 werden sommige jurisprudentieumlle rechten in de wet289

verankerd Veel aandacht werd

geschonken aan het recht op informatie Wat de inhoud betreft moet de patieumlnt nauwkeurig

geiumlnformeerd worden over de omstandigheden van de ingreep de risicorsquos de mogelijke

gevolgen en complicaties

Bovendien is sinds 1996 een gedetailleerde kostenraming verplicht voor iedere esthetische

ingreep die meer dan 300 euro kost of waarvoor algemene anesthesie is vereist Een besluit

van het ministerie van Financieumln bevat een lijst met de verplichte vermeldingen290

Daarnaast moet een bedenktermijn van 15 dagen gerespecteerd worden tussen het afleveren

van de kostenraming en de chirurgische ingreep291

Deze termijn kan in geen geval worden

287 Circulaire DGSSD 2BDHOS04 ndeg 2005-576 du 23 deacutecembre 2005 relative agrave lrsquoautorisation et au

fonctionnement des installations de chirurgie estheacutetique Bulletin Officiel Santeacute - Protection sociale - Solidariteacutes

15 mars 2006 ndeg 2 288


Loi ndeg 2002-303 du 4 mars 2002 relative aux droits des malades et agrave la qualiteacute du systegraveme de santeacute (1)

Journal Officiel de la Reacutepublique Franccedilaise 5 mars 2002 4118 290

Arrecircteacute du 17 octobre 1996 relatif agrave la publiciteacute des prix des actes meacutedicaux et chirurgicaux agrave viseacutee estheacutetique

Journal Officiel de la Reacutepublique Franccedilaise 29 octobre 1996 15790 291

Deacutecret ndeg 2005-777 du 11 juillet 2005 relatif agrave la dureacutee du deacutelai de reacuteflexion preacutevu agrave lrsquoarticle L 6322-2 du

code de la santeacute publique ainsi qursquoaux conditions techniques de fonctionnement des installations de chirurgie

82

ingekort zelfs niet op vraag van de patieumlnt Gedurende deze periode is het daarenboven

verboden om van de betrokken persoon een vergoeding te vragen behalve voor de erelonen

voor de voorafgaande raadplegingen

Ten slotte legt de wet op dat de consultaties moeten gebeuren door de beroepsbeoefenaar die

de ingreep zal uitvoeren Wanneer dit niet het geval is moet de patieumlnt hierover ingelicht

worden


In 1998-1999 werd een accreditatieprogramma ontwikkeld door lrsquo Agence Nationale

drsquoAccreacuteditation et drsquo Evaluation en Santeacute (ANAES)292

Het ANAES werd omschreven als een

onafhankelijke en professionele nationale organisatie De Franse wetgever maakte via dit

agentschap accreditatie verplicht daar waar het wereldwijd meestal op vrijwillige basis

gebeurt Deze verplichting geldt voor zowel publieke private non-profit als for-profit

ziekenhuizen Het accreditatiesysteem beoogde een betere afstemming van de noden van de

Franse bevolking en een beter kwaliteitssysteem te bewerkstelligen293

In 2005 werd het ANAES geiumlntegreerd in La Haute Autoriteacute de Santeacute (HAS) Dit orgaan is

ten tijde van de hervorming van de ziekteverzekering opgericht De bedoeling was om een

aantal activiteiten meer te gaan centraliseren Het is een onafhankelijk instituut dat taken

uitvoert in opdracht van de overheid Het HAS wordt voor 13 gefinancierd door het

Ministerie van Volksgezondheid voor 13 door het Nationale Verzekeringsfonds en voor de

rest door de ziekenhuizen die het onderzoek ondergaan

De procedure start met een zelfevaluatie Op deze manier wordt de instelling aangespoord tot

een permanente verbetering en bevordering van de kwaliteit van de zorg Daarna wordt een

audit uitgevoerd door een team van evaluators Het team bestaat uit artsen verpleegkundigen

en managers Dit resulteert in een rapport dat aan het HAS wordt bezorgd Het niveau van

accreditatie kan verschillen naargelang de bevindingen van het HAS Zo kan de organisatie

estheacutetique et modifiant le code de la santeacute publique (troisiegraveme partie Deacutecrets) Journal Officiel de la

Reacutepublique Franccedilaise 12 juillet 2005


1401amppageFin=11403 (consultatie 1 april 2012) 292

G PEETERS B SEUNTJENS K VERMEYEN I VINCK en C DE WALCQUE Vergelijkende studie van

ziekenhuisaccrediteringsprogrammarsquos in Europa KCE Reports 70A Health Services Research (HSR) 2008


T AERTS en K VILAIN Accreditatie van ziekenhuizen Masterproef Rechten Universiteit Gent 2008-09 34

83

geaccrediteerd zijn geaccrediteerd zijn met aanbevelingen geaccrediteerd zijn onder

voorbehoud of geaccrediteerd zijn onder grootst voorbehoud Daarnaast kan het HAS ook de

certificatie van de instelling opschorten De instelling krijgt pas het certificaat wanneer er

binnen de opgelegde tijdspanne significante verbeteringen plaatsvinden Ten slotte kan er ook

beslist worden om niet over te gaan tot een certificatie294

Het volledige rapport wordt openbaar gemaakt en staat ter beschikking op de website van het

HAS De accreditatie heeft een geldingsduur van vier jaar

53 Impact op de Belgische praktijk

Aangezien aan priveacutepraktijken in onze buurlanden strengere reglementering wordt opgelegd

dan bij ons kan dit nefaste gevolgen hebben voor Belgieuml Verantwoordelijken van

instellingen (vooral uit Frankrijk waar de strengste normen gelden) die niet overeenstemmen

met de reglementering zullen geneigd zijn hun medische activiteiten voort te zetten in landen

waar de normering lakser is zoals in Belgieuml Het hoeft geen betoog dat dergelijke praktijken

om de wetgeving te ontwijken op zijn minst vragen doen rijzen over de kwaliteit van de

omstandigheden in deze commercieumlle ziekenhuizen en de competentie van de uitvoerende

geneesheer Vandaar dat het noodzakelijk is dat ook in Belgieuml reglementering wordt

uitgevaardigd evenwaardig aan de wetgeving uit het buitenland

Aan de andere kant kan van de reglementering uit het buitenland handig gebruik worden

gemaakt Dit kan dienen als inspiratiebron voor de wetgevende actoren in ons land Ook kan

gekeken worden naar de ervaring die de landen hebben met deze recente wetgeving en kan

men eventueel anticiperen op problemen die rijzen in de praktijk Verschillende

wetsvoorstellen verwijzen naar de Franse wetgeving en zijn hierop gebaseerd295

54 Besluit

Zoals we kunnen vaststellen is er ook in de ons omringende landen aandacht voor

extramurale zorgverstrekking Hierin staan Nederland en Frankrijk al een aantal stappen

verder in het reglementeren van deze opkomende praktijk dan Belgieuml

294 A DE MEYER Accreditatie van ziekenhuizen doordacht of onbezonnen Masterproef Rechten Universiteit

Gent 2009-10 34 295

Zie wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de instellingen buiten het ziekenhuis waar invasieve

esthetische ingrepen worden uitgevoerd ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-631 en Wetsvoorstel (D TILMANS et

al) tot regeling van de reclame voor cosmetische ingrepen ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-611

84

Zo zijn commercieumlle ziekenhuizen in Nederland sinds 2010 verplicht zich te registreren Op

deze manier heeft de overheid een zicht op het aantal zorginstellingen waardoor een betere

controle kan worden uitgeoefend De Inspectie voor de Gezondheidszorg waakt namelijk over

de toepassing van de Kwaliteitswet Zorginstellingen die ook door commercieumlle ziekenhuizen

moet worden nageleefd Bovendien kan iedereen gegevens opvragen uit het register

Daarnaast zijn ook een aantal gelijkenissen met Belgieuml te maken Zo worden zorginstellingen

niet verplicht zich te onderwerpen aan een accreditatieprocedure Dit gebeurt op vrijwillige

basis Ook is het zo dat hoewel de titel van plastische chirurg beschermd wordt net zoals in

Belgieuml de esthetische chirurgie geen voorbehouden terrein is van deze geneesheren Binnen

de grenzen van hun bevoegdheid en deskundigheid kan elke geneesheer dergelijke medische

ingreep uitvoeren

In Frankrijk heeft men ervoor geopteerd om de beoefening van plastische chirurgie streng te

reglementeren Alle instellingen waar plastische ingrepen worden uitgevoerd moeten in het

bezit zijn van een vergunning Om dit te verkrijgen moet worden voldaan aan specifieke

kwaliteitsvereisten met betrekking tot de organisatie van de instelling de apparatuur en het

personeel Daarnaast gelden ook een aantal specifieke regels voor de beroepsbeoefenaars

Enkel geregistreerde plastische chirurgen zijn bevoegd alle plastische ingrepen uit te voeren

Andere specialisten mogen enkel medische handelingen stellen waarvoor ze gekwalificeerd

zijn Bijgevolg is het niet toegelaten voor huisartsen om plastische ingrepen uit te oefenen

Een derde opvallende maatregel is het verplicht stellen van accreditatie terwijl dit wereldwijd

meestal op vrijwillige basis gebeurt Het rapport van de accreditatieprocedure wordt openbaar

gemaakt en heeft een geldingsduur van vier jaar

Belgieuml heeft een achterstand opgelopen in regelgeving met betrekking tot extramurale

medische verstrekkingen in vergelijking met Nederland en Frankrijk Hierdoor bestaat het

gevaar dat zorgaanbieders die niet in overeenstemming zijn met hun nationale wetgeving hun

toevlucht zullen nemen tot Belgieuml waar geen kwaliteitsvereisten worden gesteld voor

commercieumlle ziekenhuizen Daarentegen kan handig gebruik worden gemaakt van de

bestaande buitenlandse regelgeving om een eigen nationaal kader uit te werken

85

HOOFDSTUK 6 WETGEVENDE INITIATIEVEN

61 Toenemende belangstelling

Door de opkomst van de commercieumlle ziekenhuizen is duidelijk geworden dat er geen

afdoende reglementering bestaat om kwaliteitsvolle gezondheidszorg in deze instellingen te

garanderen Talrijke actoren uit de politieke journalistieke en medische wereld hebben deze

problematiek aangekaart

Verschillende initiatieven zijn genomen om de nadruk te leggen op het belang van een

wettelijk kader Zo zijn er talrijke parlementaire vragen gesteld over dit onderwerp Test-

Aankoop deed daarenboven in 2009 een onderzoek naar plastische chirurgie296

In het rapport

werd een specifieke oproep gedaan tot reglementering hieromtrent Het KCE pleitte eveneens

voor een wetgevend kader297

Ook de federale ombudsdienst lsquoRechten van de patieumlntrsquo hecht

belang aan deze problematiek In het jaarverslag van 2008 vermelden de opstellers dat het

interessant zou zijn om de lsquogevallen in priveacuteklinieken verder uit te werkenrsquo Het ontbrak

echter aan tijd en middelen om daarop verder in te gaan298

Daarnaast wordt vanuit bepaalde

commercieumlle ziekenhuizen zelf de vraag naar regulering gesteld

Ook Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Onkelinx erkent het probleem In

verschillende parlementaire vragen299

heeft ze haar bekommernis omtrent de problematiek

bevestigd Zo antwoordde Minister Onkelinx in 2008 op een parlementaire vraag van Mevr

Hermans

lsquoWij zijn er ons ten zeerste van bewust dat zich naast de legale esthetische therapie ook een

schoonheidssector ontwikkelt die een grote grijze ongecontroleerde zone omvat met tal van

wantoestanden Instellingen bieden hun diensten aan in een context die een wezenlijk gevaar

voor de volksgezondheid inhoudt [hellip] In tegenstelling tot de ziekenhuissector bestaat in

Belgieuml geen wetgeving die de werking van schoonheidsklinieken afdoende reglementeert





kcefgovbesitesdefaultfilespage_documentsd20081027343pdf vi 298


2009 wwwhealthbelgiumbefilestore17420531JV2020082009061220NL20def_17420531_nlpdf 52 299

Vr en Antw Kamer 2008-09 12 mei 2009 (Vr nr 12783 JJ FLAHAUX) Vr en Antw Senaat 2008-09 12

januari 2009 (Vr nr 4-2287 M HERMANS) Vr en Antw Kamer 2008-09 5 maart 2009 (Vr nr 302 J

VANDEURZEN)

86

Bovendien zijn dit meestal BVBArsquos hetgeen de transparantie van de dienstverlening nog

bemoeilijkt De personen die er werken geneesheren of anderen voeren hun prestaties uit

zonder de minste controle op kwaliteit materiaal medicatie hygieumlne steriliteit veiligheid

mogelijkheden tot reanimatie medisch dossier en andere [hellip] Wij zijn momenteel bezig met

het opstellen van een wettelijk kader om de werking van de schoonheidscentra te

reglementeren [hellip] Uw vraag is effectief uiterst actueel en ik verzeker u dat ik de verdere

aanpak van dit lopende dossier absoluut ter harte neemrsquo 300

62 Verantwoordelijkheid van de patieumlnt

In een kwaliteitsvolle zorgverstrekking staat de patieumlnt centraal Zorginstellingen en

zorgverstrekkers moeten het nodige doen om een goede zorgverlening te kunnen garanderen

Dit betekent echter niet dat de patieumlnt geen verantwoordelijkheid draagt De patieumlnt is niet

enkel een belangrijke partner maar hij is ook gedeeltelijk verantwoordelijk voor het

zorgproces dat hij ondergaat Het is de taak van de patieumlnt om zich kritisch en assertief op te

stellen ten opzichte van zijn zorgverlener Communicatie en wederzijdse informatie tussen de

patieumlnt en de geneesheer is hierbij van cruciaal belang301

Volgens de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Onkelinx is het ook de

verantwoordelijkheid van de patieumlnt om met kennis van zaken de zorginstelling te kiezen

ofwel een erkende instelling die moet beantwoorden aan de normen van kwaliteit veiligheid

en uitrusting ofwel een priveacutekliniek die niet door de wet aan deze normen is gebonden302

Om tegemoet te komen aan de ondeskundigheid van de patieumlnt inzake de medische

zorgverstrekking kan gebruik worden gemaakt van informatiecampagnes Dit kan de patieumlnt

bijvoorbeeld helpen om zich beter te informeren over de risicorsquos van de medische ingreep

Volgens Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Onkelinx is dit een nuttig initiatief

Zo moet er volgens haar gewezen worden op het belang van een bedenktermijn alvorens

dergelijke ingrepen uit te voeren Sommige ingrepen zijn namelijk niet zonder risicorsquos

Volgens minister Onklinx is het aangewezen om dergelijke campagnes te voeren in

samenwerking met de geneesheren zelf van de belangrijkste beroepsvereniging zoals de leden

van de Royal Belgian Society for Plastic Surgery de Belgian Professional Association of

300 Vr en Antw Senaat 2008-09 16 december 2008 (Vr nr 4-1539 M HERMANS)

301 wwwhealthfgovbeeportalHealthcareHealthcarefacilitiesPatientsafetyPolicyindexhtm (consultatie 28

maart 2012) 302


87

Plastic Surgery de Belgische Vereniging voor Plastische Chirurgie en de Socieacuteteacute belge des

chirurgiens plasticiens303

Hoewel informatiecampagnes de patieumlnten bewuster kunnen maken van de risicorsquos van

bepaalde medische ingrepen wordt hiermee de ongecontroleerde praktijk in commercieumlle

ziekenhuizen niet verholpen Het kan ook niet de bedoeling zijn om de verantwoordelijkheid

van de ongereglementeerde zorgverstrekking bij de patieumlnt te leggen wanneer hij kiest voor

een commercieel ziekenhuis Zoals hoger vermeld is het voor de meeste patieumlnten onduidelijk

of het gaat om een algemeen dan wel een commercieel ziekenhuis laat staan dat men ervan

op de hoogte is dat voor commercieumlle ziekenhuizen geen kwaliteitsnormen zijn voorzien

63 Autoregulering

Bepaalde priveacuteklinieken zijn zelf vragende partij voor reglementering voor commercieumlle

ziekenhuizen Het imago van de priveacuteklinieken die kwaliteitsvolle medische diensten

verlenen wordt namelijk ook geschaad wanneer over een minder kwaliteitsvolle priveacutekliniek

op negatieve wijze in de media wordt bericht Een patieumlnt kan het onderscheid tussen veilige

en onveilige priveacutepraktijken niet meer maken304

Vandaar dat het van belang is dat de

lsquocharlatansrsquo in deze sector van de markt verdwijnen Aangezien de wetgeving uitblijft zijn

sommige commercieumlle ziekenhuizen zich gaan groeperen Zo is de vzw Belgian Society for

Private Clinics305

opgericht Deze vzw is in het leven geroepen door plastisch chirurgen Bart

Decoopman Wim De Maerteleire Patrick Tonnard Alexis Verpaele en mede-oprichters

meester Marc Verwilghen en August Blomme

Met dit initiatief wil men patieumlnten informeren over hun recht op veiligheid Naar

priveacuteklinieken tracht de vzw een ondersteunende en informerende spilfiguur te zijn Deze vzw

heeft ondermeer tot doel te garanderen dat instellingen die zich op de markt profileren als

lsquopriveacutekliniekrsquo ook de vereiste kwaliteiten bezitten en ijvert ervoor dat enkel spelers die

investeren in veiligheid kwaliteit en infrastructuur zich kunnen en mogen aanbieden als

lsquopriveacutekliniekrsquo

303 Zie het antwoord van Minister Onkelinx op de vraag van JJ FLAHAUX (vraag 2447) ndash Verslag van discussie

in de Commissie voor de Volksgezondheid het leefmilieu en de maatschappelijke hernieuwing 4 maart 2008

wwwdekamerbedocCCRApdf52ac130xpdf 304

Vr en Antw VlParl 2010-11 24 januari 2011 (Vr nr 181 D GODDERIS - trsquo JONCK) 305

wwwbspcbeNLbspchtml (consultatie 24 december 2011)

88

In samenwerking met het onafhankelijk audit- en controleorganisme Kiwa Belgium werd het

BSPC-keurmerk gecreeumlerd Om dit te behalen dient het commercieel ziekenhuis aan

essentieumlle criteria306

die de kwaliteit en patieumlntveiligheid waarborgen te voldoen Naast de

kwaliteit en professionaliteit van het medisch personeel wordt ook aandacht besteed aan

infectiepreventie de veiligheid van de apparatuur en de infrastructuur

Certificatie begint met een onderzoek naar de documentatie van het

kwaliteitsmanagementsysteem Daarna wordt een werkplan voor een audit opgesteld waarin

verduidelijkt wordt wanneer welke afdelingen geeumlvalueerd worden Via verscheidene

toetsingen en interviews met de betrokkenen wordt nagegaan in hoeverre de processen en

bijhorende procedures in de praktijk worden toegepast De resultaten van de audit worden

vastgelegd in een rapport Bij de vaststelling van tekortkomingen heeft de zorginstelling een

vooraf bepaalde termijn om maatregelen te treffen Wanneer het commercieel ziekenhuis

voldoet aan de vereisten wordt een BSPC-certificaat uitgereikt door Kiwa Belgium Dit is

drie jaar geldig waarna een hercertificatieproces wordt gestart307

Kliniek BeauCare te

Machelen is de eerste priveacutekliniek die in het bezit is van een BSCP-certificaat 308

Dr Decoopman van Cosmipolis Clinic lsquoWe werken volgens de kwaliteitsnormen en zijn

uitgerust zoals het moet als een echt ziekenhuis We zijn vragende partij voor een normering

De veiligheid van de patieumlnt moet primeren Daarom willen we de priveacuteklinieken die aan de

normen beantwoorden verenigenrsquo309

Op termijn hoopt de Belgian Society for Private Clinics

dat hun criteria door de overheid erkend worden als deacute norm voor priveacuteklinieken310

64 Op Vlaams niveau meldingsplicht voor risicovolle

praktijken

Transparantie begint bij het correct bekend zijn van het aanbod Daarom heeft de Vlaamse

minister van Welzijn Volksgezondheid en Gezin Vandeurzen voorgesteld om een

306 Een greep uit de criteria is te consulteren op wwwbspcbeNLrichtlijnenhtml voorbeelden zijn medische

kabinetten en onderzoeksruimten zijn gescheiden van de operatieruimte(s) ten allen tijde verplichte telefonische

bereikbaarheid 7 op 7 en 24 u op 24 ook op zon- en feestdagen noodgenerator enof nood-UPS voor het

opvangen van een stroomonderbreking beleid voor infectiepreventie in het OK aanwezigheid van defibrillator

luchtzuiverings- en ventilatiesysteem hellip 307 httpdienstenkiwabesysteemcertificatiebspc-prive-klinieken (consultatie 10 mei 2012) 308

X ldquoKiwa Belgium reikt certificaat uit aan priveacutekliniekrdquo 18 april 2012

wwwkiwabebelgiumnewsaspxid=21332ampyearid=2012 (consultatie 10 mei 2012) 309

X ldquoNood aan normering voor priveacutekliniekenrdquo Artsenkrant 29 mei 2009 310

X ldquoPriveacuteklinieken moeten strengere controles krijgenrdquo De Morgen 20 december 2010

89

meldingsplicht voor risicovolle medische praktijken die gebeuren buiten een erkend

ziekenhuis in te voeren Dit voorstel311

is er gekomen naar aanleiding van een studie over de

juridische aspecten van plastische heelkunde door het Federaal Kenniscentrum voor de

Gezondheidszorg312

Daarin werd een gebrek vastgesteld aan kwaliteitsgaranties voor de

patieumlnt in priveacuteklinieken Vanuit deze bekommernis werd gepleit voor een invoering van een

verplichte registratie van deze praktijken gekoppeld aan kwaliteitsvereisten op het gebied van

veiligheid hygieumlne en continuiumlteit van de zorg

641 Inhoud

lsquoIedere arts313

die een risicovolle medische praktijk stelt buiten een erkend ziekenhuis moet

zich melden bij het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheidrsquo314

lsquoDe arts moet melden (a)

welke risicovolle medische praktijken hij stelt buiten een erkend ziekenhuis en (b) welke

maatregelen hij neemt om de kwaliteit van de zorg en de veiligheid van de patieumlnt te

waarborgenrsquo315

Deze melding moet gebeuren binnen de drie maanden na het opstarten van de

praktijk en moet tweejaarlijks worden geactualiseerd Deze melding dient te gebeuren via een

door de overheid aangeleverde online-informaticatoepassing die gekoppeld is aan e-

Health316

In artikel 2 3deg wordt lsquorisicovolle medische praktijkrsquo gedefinieerd Hieronder vallen alle

lsquoinvasieve chirurgische of medische procedures met diagnostisch therapeutisch of esthetisch

doel waarbij eacuteeacuten of meerdere van volgende zaken van toepassing zijn (1) de procedure gaat

noodzakelijk gepaard met uitvoering onder algemene anesthesie majeure conductie-

anesthesie of diepe sedatie en (2) de procedure vereist een verlengd medisch of

verpleegkundig toezicht van verschillende uren nadat de procedure beeumlindigd isrsquo

311 Voorontwerp van decreet houdende verplichte melding van risicovolle medische praktijken te consulteren op

wwwwetsmatigingbe (hierna verkort Voorontwerp decreet meldingsplicht) 312



kcefgovbesitesdefaultfilespage_documentsd20081027343pdf 313

Als lsquoartsrsquo wordt beschouwd lsquoiedere persoon die conform de bepalingen van het koninklijk besluit nr 78 van

10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen gemachtigd is om de

geneeskunde uit te oefenenrsquo art 2 1deg Voorontwerp decreet meldingsplicht 314

Art 3 sect 1 Voorontwerp decreet meldingsplicht 315


Art 5 Voorontwerp decreet meldingsplicht

90

lsquoDe Vlaamse Regering organiseert het toezicht op de naleving van dit decreet en van de

besluiten die krachtens dit decreet zijn genomenrsquo317

lsquoIedere arts [hellip] stelt aan de

gemachtigden van de Vlaamse Regering alle gegevens ter beschikking die voor controle en

toezicht noodzakelijk zijn Hij verleent hen toegang tot alle ruimten met uitrusting die

betrekking heeft op de risicovolle medische praktijk met het oog op de uitvoering van de

controle en het toezichtrsquo318

De Vlaamse Regering kan naargelang van de aard van de

risicovolle medische praktijk de eenheden bepalen die verplicht zijn om deel te nemen aan

externe kwaliteitstoetsing in het kader van een accreditatie of van een andere vorm van externe

toetsing Onder lsquoeenhedenrsquo wordt verstaan lsquoeen of meer technische en organisatorische ruimten

waar een risicovolle medische praktijk wordt uitgevoerdrsquo319

Wanneer een arts geen melding

heeft gedaan binnen de voorgeschreven termijn of een foutieve melding doet kan een

administratieve geldboete worden opgelegd Tegen de beslissing om een administratieve

geldboete op te leggen kan beroep worden ingesteld bij de rechtbank van eerste aanleg De

administratieve geldboete kan bij dwangbevel worden ingevorderd320

Met de invoering van deze meldingsplicht is het vooreerst de bedoeling een beter zicht te

krijgen op het aantal commercieumlle ziekenhuizen Dit zal ook een kijk geven op de aard van de

ingrepen en onder welke omstandigheden deze plaatsvinden Naar aanleiding hiervan zullen

experts de situatie kunnen evalueren op vlak van veiligheid en kwaliteit van zorg321

en

gerichte maatregelen kunnen voorstellen De meldingsplicht wordt dus aanzien als een eerste

fase in het proces van de bewaking van de kwaliteit en patieumlntveiligheid Door deze

voorzichtige en gefaseerde aanpak acht men een breed draagvlak mogelijk zowel bij de

individuele artsen als bij de verzekeringsmaatschappijen322

Daarenboven is het de bedoeling om geneesheren te sensibiliseren en te doen stilstaan bij de

gebruikte kwaliteitsnormen en deze zo nodig spontaan te verscherpen Aangezien er moet

aangetoond worden op welke manier de kwaliteit van de zorg en de veiligheid wordt

gewaarborgd zal men aangespoord worden tot deze reflectie

317 Art 6 lid 1 Voorontwerp decreet meldingsplicht


319 Art 2 4deg Voorontwerp decreet meldingsplicht

320 Art 8 Voorontwerp decreet meldingsplicht

321 Vr en Antw VlParl 2010-11 24 januari 2011 (Vr nr 181 D GODDERIS - trsquo JONCK)



januari 2011 6

91

642 Kritiek

Dit wetgevend initiatief biedt in eerste instantie een oplossing voor de absolute onwetendheid

over het aantal centra hun ligging en de aard van hun activiteiten Via de meldingsplicht is

het mogelijk dit groeiende aantal zorginstellingen in kaart te brengen De inventarisatie mag

uiteraard niet het eindpunt zijn van het wetgevend optreden maar is een belangrijke stap

voorwaarts In een volgende fase dienen de gegevens getoetst te worden aan internationaal

geldende guidelines over good practice Wanneer de resultaten niet het gewenste niveau van

kwaliteit en veiligheid vertonen kunnen verdere maatregelen worden getroffen zoals het

opleggen van welbepaalde vereisten inzake veiligheid en kwaliteit desgevallend via

accreditatie door een externe evaluator323

De verplichting om aan te tonen op welke manier de kwaliteit van de zorg en de veiligheid

wordt verzekerd kan initiatiefnemers van extramurale zorg er bovendien toe aanzetten om

spontane actie te ondernemen teneinde zich in orde te stellen met de verschillende

(internationaal) geldende veiligheids- en kwaliteitsvoorschriften Dit gevolg is vergelijkbaar

met de Patieumlntenrichtlijn op internationaal vlak waarbij lidstaten verplicht zijn informatie te

verstrekken over veiligheids- en kwaliteitsnormen die op het grondgebied gelden

6421 Bevoegdheid

De Vlaamse overheid legt aan bepaalde beroepsbeoefenaars in de gezondheidszorg de

verplichting op om het stellen van bepaalde geneeskundige handelingen buiten een erkend

ziekenhuis aan de Vlaamse overheid te melden en daarbij aan te geven welke maatregelen

worden genomen met het oog op de kwaliteit en de veiligheid Bovendien wordt voorzien om

bepaalde eenheden te verplichten tot deelname aan externe kwaliteitstoetsing Dit komt in de

buurt van de federale bevoegdheid inzake de uitoefening van de geneeskunde

Gemeenschappen zijn bevoegd om regels uit te vaardigen met betrekking tot

zorgvoorzieningen die niet ressorteren onder de lsquoorganieke wetgevingrsquo in de zin van artikel

Art 5 sect 1 I 1deg BWHI Vandaar dat dit voorontwerp zich in artikel 7 richt tot lsquoeenhedenrsquo

Deze term werd gebruikt om te benadrukken dat het hier niet gaat om de uitoefening van de

geneeskunde op zich maar om de (fysieke) omgeving en de organisatie van de plaats waar de



commercialisering alleen Brugge Die Keure 2011 268

92

risicovolle medische praktijk wordt uitgevoerd Deze omschrijving is bewust gebruikt om

bevoegdheidsproblemen te voorkomen Daarentegen is het echter zo dat niet de lsquoeenheidrsquo

maar wel de beroepsbeoefenaars zelf verplicht worden om mee te delen welke handelingen zij

stellen en bovendien welke maatregelen zij nemen inzake de kwaliteit van de zorg en de

veiligheid van de patieumlnt Het medisch handelen wordt ingedeeld in al dan niet risicovolle

praktijken waarbij het begrip lsquopraktijkenrsquo niet in verband staat met een ruimtelijk gegeven

maar betrekking heeft op het verrichten van prestaties324

Op deze manier wordt wel geraakt

aan de uitoefening van de geneeskunde wat een federale materie is Er worden namelijk

verplichtingen opgelegd aan beroepsbeoefenaars met betrekking tot de wijze waarop zij de

geneeskunde uitoefenen

Bovendien wordt voorzien in de mogelijkheid om de betrokken beroepsbeoefenaars te

verplichten tot deelname aan externe kwaliteitstoetsing en in de mogelijkheid om rechtsregels

op te leggen die betrekking hebben op de veiligheid van de patieumlnt en op de kwaliteit van de

zorg Gemeenschappen zijn weliswaar bevoegd om bepaalde aspecten te regelen in de

verhouding tussen beroepsbeoefenaars en patieumlnten met het oog op een doelmatige

uitoefening van hun principieumlle bevoegdheid inzake gezondheidsbeleid325

Zo kunnen zij

maatregelen nemen om de kwaliteit van de zorgverstrekking te verbeteren maar daarbij mag

niet worden ingegrepen in de medische of paramedische activiteit op zich326

In zijn advies

besluit de Raad van State327

dan ook dat de ontworpen regeling aangetast is door

bevoegdheidsoverschrijding De wijziging tot een bevoegdheidsconforme draagwijdte vergt

een fundamentele omwerking die neerkomt op een volledig nieuwe beleidsafweging

6422 Risicovolle medische praktijken

Het omschrijven wat al dan niet risicovol is is een onmogelijke opdracht gezien de veelheid

aan individuele situaties die zich kunnen voordoen Bij het lezen van het voorontwerp valt

bovendien op dat de omschrijving van een risicovolle medische praktijk eerder vaag blijft De

termen lsquomajeure conductanesthesiersquo of lsquodiepe sedatiersquo dienen duidelijker omschreven te

worden De vraag of een praktijk al dan niet risicovol is wordt afhankelijk gesteld van de

324 Brief van VAS ndash VBS aan de Vlaamse parlementsleden betreffende bemerkingen ten aanzien van het

voorontwerp van decreet houdende verplichte melding van risicovolle medische praktijken 14 maart 2011 325

GwH 15 juli 1998 nr 8398 overw B511 GwH 28 september 2005 nr 1472005 overw B42 GwH 14

februari 2008 nr 152008 overw B11 GwH 18 maart 2010 nr 292010 overw B41 326

GwH 28 september 2005 nr 1472005 overw B62 327

AdvRvS 49739VR bij het voorontwerp van decreet houdende verplichte melding van risicovolle medische

praktijken

93

aangewende methode Dit zorgt niet voor een sluitende regeling Zo kan een liposuctie onder

algemene anesthesie of onder lokale anesthesie uitgevoerd worden afhankelijk van de vraag

van de patieumlnt en de werkwijze van de arts Zelfs tijdens de ingreep kan meer of minder

sedatie toegediend worden zodanig dat de grens tussen diep of ondiep moeilijk in te schatten

is Bovendien wagen sommige geneesheren zich aan ingrepen die wel degelijk risicovol zijn

maar gebruiken ze slechts plaatselijke verdoving Zo zijn er twee gevallen bekend van

dodelijke ongevallen bij een liposuctie uitgevoerd door huisartsen met gebruik van

plaatselijke verdoving Nochtans zouden deze gevallen niet onder het voorontwerp vallen

volgens de definitie328

Dit zorgt ervoor dat het de geneesheer zelf is die een afweging zal moeten maken of zijnhaar

praktijk onder deze juridische criteria vallen329

De individuele arts zal dus moeten oordelen

of bepaalde handelingen al dan niet risicovol zijn Dit zal leiden tot een eerder subjectieve

afweging die allerminst de rechtszekerheid dient Wanneer een arts geen of een foutieve

aangifte doet kunnen strenge administratieve geldboetes tot 20 000 euro worden opgelegd

Deze beoordeling zal steeds post factum gebeuren Aangezien de verantwoordelijkheid van

een foutieve aangifte bij de artsen zelf wordt gelegd is het noodzakelijk dat de overheid op

een objectieve wijze kan aanduiden welke praktijken onder het criterium lsquorisicovolrsquo vallen

65 Op Federaal niveau

Op 24 november 2006 werd in Kamer en Senaat een colloquium georganiseerd over

esthetische geneeskunde met als titel lsquoLEstheacutetique comment eacuteviter les deacuterivesrsquo330

Er werd

een stand van zaken opgemaakt met de belangrijkste beroepsbeoefenaars op het terrein om de

problematiek af te bakenen en er oplossingen voor te vinden Hieruit ontstonden 3

wetsvoorstellen die hierna worden besproken Het eerste voorstel331

gaat om het verbieden

van ronselreclame Dit voorstel is ondertussen omgezet in wetgeving Een tweede

328 M MOENS ldquoVoorontwerp van Vlaams decreet houdende de verplichte melding van risicovolle medische

praktijkenrdquo De Geneesheer ndash Specialist april 2011 2 329






5-614 331

Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot instelling van een verbod op reclame voor ingrepen van medische

esthetiek en tot regeling van de informatie over dergelijke ingrepen ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-611

94

wetsvoorstel332

houdt een regeling in van de instellingen buiten het ziekenhuis waar invasieve

esthetische ingrepen worden uitgevoerd Het derde wetsvoorstel333

handelt over de vereiste

kwalificaties van een geneesheer om ingrepen van invasieve medische cosmetiek te mogen

uitvoeren

651 Wet Reclameverbod334

Heel wat artsen en priveacuteklinieken gebruikten tot voor kort het internet om reclame te maken

voor medische diensten die zij aanbieden Sommigen wensten zich hierdoor enkel kenbaar te

maken anderen gebruikten dit medium duidelijk om klanten te lokken Hierbij werden

bijvoorbeeld fotorsquos gepubliceerd van lsquovoacuteoacuter en narsquo de operatie Ook promoties op medische

ingrepen waren schering en inslag Deze reclame beiumlnvloedt de consument Reclame is

aanvaardbaar zolang de boodschap informatief blijft Ronselreclame daarentegen is niet

aanvaardbaar

Voor de totstandkoming van de Wet Reclameverbod was de wetgeving hieromtrent niet

afdoende Volgens artikel 9 sect 4 van de geneesmiddelenwet335

is het lsquoverboden voor elke

fysieke persoon of rechtspersoon om reclame bestemd voor het publiek te maken voor

implanteerbare hulpmiddelen Het is ook verboden reclame te maken voor daden die bestaan

in het plaatsen of inplanten van implanteerbare hulpmiddelenrsquo Met lsquoimplanteerbare

hulpmiddelenrsquo worden borstimplantaten bedoeld Het is duidelijk dat de problematiek omtrent

ronselreclame ruimer is dan reclame voor borstimplantaten Ook de Code van Geneeskundige

Plichtenleer bevat een aantal bepalingen omtrent reclame De Orde van Geneesheren slaagt er

echter niet in om deze bepalingen afdoende af te dwingen Aangezien deze fragmentarische

wetgeving niet volstaat om misbruiken in de praktijk te voorkomen werd een reclameverbod

ingevoerd

332 Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de instellingen buiten het ziekenhuis waar invasieve

esthetische ingrepen worden uitgevoerd ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-631 333

Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de vereiste kwalificaties om ingrepen van invasieve

medische cosmetiek uit te voeren ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-621 334



Wet 25 maart 1964 op de geneesmiddelen BS 17 april 1964

95

6511 Inhoud

Sinds 15 augustus 2011 is het reclameverbod van kracht voor ingrepen van medische

esthetiek336

De wetgever heeft het over reclame voor elke ingreep van een beoefenaar van de

geneeskunde lsquoom iemands uiterlijk op diens vraag te veranderen om esthetische redenen en

zonder therapeutisch of reconstructief doelrsquo Ook inspuitingen en laser klasse IV- en IPL-

behandelingen worden beschouwd als ingrepen van medische esthetiek337

Reclame wordt

ruim omschreven Het gaat om lsquoiedere vorm van mededeling of handeling die rechtstreeks of

onrechtstreeks tot doel heeft ingrepen van medische esthetiek te bevorderen zulks ongeacht

de daartoe aangewende plaats drager of technieken reality-tv-uitzendingen inbegrepenrsquo338

Hoewel reclame voor ingrepen van medische esthetiek verboden is wordt eacuteeacuten uitzondering

toegelaten Het betreft persoonlijke informatie Dit wordt in de wet omschreven als lsquoelke

vorm van mededeling of handeling die er rechtstreeks of onrechtstreeks op gericht is

ongeacht de daartoe aangewende plaats drager of technieken de beoefenaar bekend te

maken dan wel informatie te verstrekken over de aard van zijn beroepspraktijkrsquo339

Door het

toelaten van dergelijke persoonlijke informatie kan de beroepsbeoefenaar zich bekend maken

en toch een minimum aan informatie verstrekken over zijn activiteiten Deze beperkte

toegelaten informatie doet geen afbreuk aan de doelstelling van deze wet die erin bestaat

agressief wervende reclame of ronselreclame te verbieden340

Deze persoonlijke informatie

wordt dan ook slechts toegelaten wanneer aan een aantal voorwaarden is voldaan Zo dient de

persoonlijke informatie lsquowaarheidsgetrouw objectief relevant verifieerbaar discreet en

duidelijkrsquo te zijn Bovendien mag de reclame lsquoniet misleidend of vergelijkend zijn en evenmin

financieumlle argumenten aanwendenrsquo Ook mogen geen resultaten van onderzoeken en

behandelingen gebruikt worden Hierbij gaat het ondermeer om fotorsquos van voor en na de

ingreep en om getuigenissen van patieumlnten De beroepsbeoefenaar moet steeds zijn bijzondere

beroepstitel vermelden Persoonlijke informatie die verstrekt wordt door een instelling bevat

steeds de naam en de vermelding van de beroepstitel van de beroepsbeoefenaar341

336 Art 3 lid 1 Wet Reclameverbod

337 Art 2 5deg Wet Reclameverbod



340 Wetsvoorstel (C DEFRAIGNE en D TILMANS) tot regeling van de reclame voor cosmetische ingrepen ParlSt

Senaat BZ 2007 nr 4-1771 341

Art 3 Wet Reclameverbod

96

Overtredingen worden bestraft met een gevangenisstraf van 8 dagen tot een maand en met een

geldboete van 250 tot 10 000 euro of met een van deze straffen alleen De rechtbank kan ook

de publicatie van het vonnis bevelen342

De ambtenaren van FOD Volksgezondheid kunnen

een administratieve geldboete van 125 euro opleggen Bij een gelijkaardige overtreding

binnen de 3 jaar wordt de boete verdubbeld343

6512 Kritiek

Deze wet legt duidelijk een beperking op aan de beroepsbeoefenaars van medische esthetiek

We gaan hierbij na wat de afbakening is van het toepassingsgebied Bovendien is de vraag of

dit verbod op reclame te rijmen valt met de Europese beginselen van de interne markt en de

mededinging

Afbakening toepassingsgebied

Deze wet is enkel van toepassing op artsen344

Schoonheidsspecialisten of andere spelers op

de esthetische markt vallen hier dus niet onder Volgens dr De Maerteleire worden

geneesheren op deze manier gediscrimineerd ten opzichte van deze andere spelers op de

markt Bovendien zijn er geneesheren die hiervan handig gebruik maken door te adverteren

via schoonheidssalons en kapperszaken We kunnen vaststellen dat deze reglementering

eveneens makkelijk te omzeilen is door reclame te maken op buitenlandse websites Dit stelde

men ook vast in Frankrijk nadat een verbod op reclame omtrent plastische chirurgie werd

ingevoerd345

Enkel reclame voor ingrepen van medische esthetiek is verboden Persoonlijke informatie is

daarentegen wel toegelaten onder bepaalde voorwaarden346

Hieruit besluit dr De Maerteleire

dat een arts voor zichzelf en zijn praktijk wel degelijk reclame mag maken zolang de reclame

eerlijk verifieerbaar waarheidsgetrouw discreet en objectief is Bovendien mag een kliniek

342 Art 4 Wet Reclameverbod

343 Art 5 lid 1 en 2 Wet Reclameverbod




5-614 346


97

of een arts adverteren op televisie en in tijdschriften op voorwaarde dat er niet over specifieke

esthetische ingrepen gesproken wordt347

Mededinging

Het mededingingsrecht wil voorkomen dat ondernemingen concurrentie beperken of

verhinderen en zo het welzijn van de consument schaden Europese en nationale wetgeving

moeten zorgen voor een efficieumlnte allocatie van de middelen348

Volgens de opstellers van het

wetsvoorstel is er geen schending van de mededingingsregels Hierbij wordt verwezen naar

het arrest Doulamis van het Hof van Justitie349

In deze zaak stelt zich de vraag of nationale

wetgeving die eenieder en verstrekkers van tandzorg verbiedt om binnen een vrij beroep of

een tandartspraktijk enige vorm van reclame te maken350

in strijd is met de Europese

mededingingsregels Het Hof oordeelt dat strijdigheid bestaat wanneer een lidstaat het tot

stand komen van strijdige mededingingsregelingen oplegt of begunstigt of de werking ervan

versterkt dan wel de verantwoordelijkheid voor het nemen van besluiten tot interventie op

economisch gebied aan particuliere marktdeelnemers delegeert in plaats van zijn eigen regels

te laten gelden Het Hof heeft beslist dat hier geen sprake van is in de zaak Doulamis351

Naar

analogie met deze zaak besluiten de opstellers dat de Wet Reclameverbod niet strijdig is met

de Europese mededingingsregels352

De vraag is of deze analogieredenering kan worden aangenomen Volgens de conclusie van

advocaat-generaal Yves Bot in de zaak Doulamis blijkt dat niet alle vrije beroepen gelijk

kunnen worden behandeld gezien de specifieke kenmerken van de markten waarop zij

werkzaam zijn Er kunnen dan ook geen algemene formules worden toegepast op dergelijke

zaken Er moet in iedere individuele situatie zorgvuldig worden nagegaan of een beperking

van de handelsvrijheid op de betrokken markt daadwerkelijk tot een beperking van de

mededinging leidt Hierbij moet rekening gehouden worden met de vereisten van de

bescherming van de gezondheid en van de verbruikers353

347 Interview BSPC nieuwe wetgeving met Dr De Maerteleire 5 maart 2012

wwwbspcbeimagesdownloadsApparences20NLpdf (consultatie 19 april 2012) 348

S CALLENS W DEVROE en D FORNACIARI ldquoMededinging in de gezondheidszorgrdquo NJW 2009 50 349

HvJ C-44605 Doulamis Jur 2008 I 1377 350

Artikel 3 van de wet van 15 april 1958 betreffende de publiciteit inzake tandverzorging BS 5 mei 1958 351

HvJ C-44605 Doulamis Jur 2008 I 1377 overw 20 en 21 352

Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de reclame voor cosmetische ingrepen ParlSt Senaat BZ

2010 nr 5-611 353

Ibid concl advocaat-generaal Yves Bot overw 35

98

Interne markt

Het reclameverbod kan echter ook een impact hebben op het vrij verkeer van diensten De

vraag is of het verbod voldoet aan alle voorwaarden om een gerechtvaardigde belemmering

van de Europees beschermde rechten en vrijheden uit te maken Volgens de rechtspraak van

het Europees Hof van Justitie moet de reglementering aan vier voorwaarden voldoen zij moet

(1) worden toegepast zonder discriminatie (2) beantwoorden aan dringende redenen van

algemeen belang (3) geschikt zijn voor de verwezenlijking van het na te streven doel en (4)

mag niet verder gaan dan noodzakelijk is om het doel te bereiken

Hierbij kunnen we vermelding maken van de zaak Corporacion Dermoestetica354

Deze zaak

handelt over een Italiaans reclameverbod op nationale televisie voor behandelingen van

esthetische chirurgie in priveacute-instellingen Dit verbod werd opgelegd ter bescherming van de

volksgezondheid Er werd nagegaan of deze wetgeving voldeed aan de voorwaarden Het Hof

oordeelde dat de maatregel niet geschikt was om het nagestreefde doel te waarborgen

Reclame voor esthetische chirurgie was namelijk verboden op nationale televisiezenders

maar dit was niet verboden op lokale televisiezenders Deze incoherentie heeft de Italiaanse

regering niet gerechtvaardigd waardoor de wet niet geschikt is om het doel na te streven

Hierdoor was niet voldaan aan de derde voorwaarde waardoor het om een

ongerechtvaardigde beperking ging van het vrij verkeer355

We kunnen ons de vraag stellen of het Belgische reclameverbod inzake cosmetische ingrepen

voldoet aan de voorwaarden die het Hof stelt Het reclameverbod geldt voor ingrepen om het

uiterlijk te veranderen lsquowegens esthetische redenen zonder therapeutisch of reconstructief

doelrsquo356

Geldt het verbod ook als er zowel een esthetische als een therapeutisch doel is Mag

er wel ronselreclame gemaakt worden wanneer er een louter therapeutisch of reconstructief

doel beoogd wordt In bevestigend geval kunnen we ons afvragen of deze wet geen

discriminatie inhoudt

Bovendien kan men zich afvragen of een reclameverbod gerechtvaardigd is door de

verantwoording van de bescherming van de volksgezondheid Het loutere feit dat iemand

reclame maakt doet geen afbreuk aan de kwaliteit van medische behandelingen Volgens het

Hof van Cassatie wordt een reclameverbod gerechtvaardigd door het feit dat de publiciteit

354 HvJ C-50006 Corporacion Dermoestetica 30 augustus 2008 PbC 223 10

355 R VAN GOETHEM ldquoHet reclameverbod voor tandartsen houdt standrdquo TGez 2010-11 415

356 Art art 2 5deg Wet Reclameverbod

99

wordt gevoerd met als doel om clieumlnten aan te zetten bepaalde ingrepen te laten uitvoeren en

deze aldus te lokken ten nadele van gespecialiseerde collegarsquos357

Het valt te verdedigen dat

men reclame wil verbieden die clieumlnten aanzet om bepaalde ingrepen te laten uitvoeren Het is

echter een andere zaak dit te koppelen aan de collegialiteit Bij het opleggen van regelgeving

is het namelijk irrelevant in welke praktijk een patieumlnt zijn behandeling laat uitvoeren358

Daarentegen moet de kwaliteit en veiligheid van de patieumlnt centraal staan Vandaar dat moet

gekeken worden naar de medische activiteit zelf van de geneesheer los van de praktijk waarin

dit gebeurt Enkel wetgeving die zich richt op de medische handelingen zelf kan

gerechtvaardigd worden in het licht van de volksgezondheid

652 Wetsvoorstel tot regeling van de instellingen buiten het

ziekenhuis waar invasieve esthetische ingrepen worden

uitgevoerd359

Dit wetsvoorstel strekt ertoe het reglementeren van instellingen buiten het (algemeen)

ziekenhuis waar invasieve esthetische ingrepen worden uitgevoerd Deze instellingen zouden

bepaalde architecturale organisatorische en functionele normen moeten opgelegd worden

teneinde misbruik te voorkomen en de veiligheid van de patieumlnt te garanderen In dit voorstel

worden verschillende normen opgelegd in algemene bewoordingen Deze verschillen

naargelang het soort ingreep en de anesthesie Ze houden verband met de verplichte

aanwezigheid van bepaalde soorten geneesmiddelen medische uitrusting en apparatuur de

kenmerken van de ruimte waar de ingrepen worden uitgevoerd en het personeel De Koning

wordt gemachtigd om sommige normen nader uit te werken of uit te breiden in een aantal

gevallen op advies van een college Het uitbaten van een instelling buiten het ziekenhuis die

niet overeenstemt met de wet is strafbaar360

357 Cass 12 november 2004 nr D030016N

358 E DE BOCK ldquoBlijft het reclameverbod voor artsen de facto behoudenrdquo TGez 2005-06 216-218


esthetische ingrepen worden uitgevoerd ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-631 (hierna verkort Wetsvoorstel tot

regeling van instellingen buiten het ziekenhuis) 360

Art 12 Wetsvoorstel tot regeling van instellingen buiten het ziekenhuis

100

6521 Inhoud

Het voorstel is van toepassing op elke invasieve esthetische ingreep361

in een instelling buiten

het ziekenhuis362363

Deze

instellingen lsquodienen geregistreerd te worden bij de Federale

Overheidsdienst Volksgezondheid Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieursquo364

Er

gelden 4 soorten normen A-normen gelden voor instellingen waar invasieve esthetische

ingrepen worden uitgevoerd zonder anesthesie of onder topische of lokale anesthesie en die

niet vallen onder de onderstaande B- C- of D-normen Het gaat om ingrepen zoals het

inspuiten van vulmiddelen peelings en laserbehandelingen die geen algemene anesthesie

vergen Deze instellingen moeten beschikken over geneesmiddelen voor eerste hulp365

B-normen worden opgelegd aan de lsquoinvasieve esthetische ingrepen die onder topische of

lokale of locoregionale anesthesie moeten worden uitgevoerd met uitzondering van bepaalde

door de Koning opgelegde vormen van locoregionale anesthesiersquo Onder dit artikel vallen

bijvoorbeeld haartransplantaties en lichte injecties met autoloog vet De instellingen waar

deze ingrepen gebeuren moeten over geneesmiddelen beschikken voor eerste hulp Bovendien

moeten ze lsquouitgerust zijn met een hart- en bloeddrukmonitoring materiaal voor

cardiorespiratoire reanimatie met een defibrillator en materiaal voor manuele beademingrsquo

Ten slotte moeten de ingrepen uitgevoerd worden lsquoin een ruimte die uitsluitend daartoe is

ingericht en gescheiden is van de praktijkruimte en elke andere ruimte die niet bestemd is

voor een medische activiteit De toegang tot de lokalen moet de evacuatie van patieumlnten via

draagbaar toelatenrsquo366

C-normen gelden voor instellingen waar invasieve ingrepen van esthetiek worden uitgevoerd

lsquoonder lokale anesthesie met of zonder intramusculaire sedatie of onder locoregionale

anesthesie met uitzondering van bepaalde door de Koning opgelegde vormen van

locoregionale anesthesiersquo Het gaat hier bijvoorbeeld om facelifts borstchirurgie of zware

inspuitingen met autoloog vet Instellingen waar deze ingrepen worden uitgevoerd moeten

naast hetgeen geldt onder de B-normen lsquouitgerust zijn met een volledige set perfusies en

361 Hieronder verstaat men elke ingreep om esthetische redenen waarbij men door de huid of de slijmvliezen

prikt of snijdt art 2 2deg Wetsvoorstel tot regeling van instellingen buiten het ziekenhuis 362

Onder lsquoinstelling buiten het ziekenhuisrsquo verstaat men elke instelling die niet valt onder de wet betreffende de

ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen gecooumlrdineerd op 10 juli 2008 en waar esthetische ingrepen

worden uitgevoerd art 2 3deg Wetsvoorstel tot regeling van instellingen buiten het ziekenhuis 363

Art 3 Wetsvoorstel tot regeling van instellingen buiten het ziekenhuis 364

Ibid Art 8 365

Ibid Art 4 366

Ibid Art 5

101

apparatuur die in de chirurgie gebruikelijk zijn en in dringende omstandigheden kunnen

worden ingezetrsquo367

Daarnaast moet er bij de ingrepen lsquominstens eacuteeacuten verpleger aanwezig zijn

die ervaring heeft in cardiorespiratoire reanimatiersquo lsquoAlleen gediplomeerde artsen of artsen in

opleiding en verplegers mogen de functie van operatie-assistent uitoefenenrsquo368

Ten slotte

moeten artsen lsquoop persoonlijke titel een schriftelijke overeenkomst afsluiten met een erkend

ziekenhuis dat over een gespecialiseerde spoedgevallenzorg beschikt en dat op maximum 25

km van de instelling ligtrsquo Hierin worden uitdrukkelijk uitvoeringsbepalingen vastgelegd voor

het overbrengen van patieumlnten van de instelling naar het ziekenhuis in geval van nood369

D-normen worden opgelegd voor instellingen waar invasieve ingrepen worden uitgevoerd

lsquoonder volledige anesthesie lokale anesthesie met intraveneuze sedatie of onder bepaalde

door de Koning vastgelegde vormen van locoregionale anesthesiersquo370

Naast de vereisten die

gelden voor de B- en C-normen moeten deze instellingen beschikken over een

lsquobeheersysteem van anesthesievloeistoffen en een anesthesieconsole met onder andere een

anesthesietoestel materiaal voor endotracheale intubatie en larynxmaskers alsook aangepaste

monitoringrsquo371

Daarnaast beschikken zij ook over een lsquouitgeruste postoperatiezaal die van de

operatiezaal gescheiden isrsquo372

Tijdens de ingrepen moet er lsquoaltijd een arts-specialist in

anesthesie-reanimatie aanwezig zijn in deze instellingen Verder staat de postoperatiezaal

gedurende het volledige verblijf van de patieumlnt aldaar onder voortdurend toezicht van een

verpleger die ervaring heeft in cardiorespiratoire reanimatiersquo373

Naast de registratie die geldt voor elk van deze instellingen moeten de instellingen die

beantwoorden aan de C- en D-normen een vergunning bezitten Deze vergunning hangt af van

het conformiteitsbezoek door de bevoegde regionale controlediensten De vergunning is

slechts een beperkte duur geldig maar kan worden hernieuwd Wanneer de wet wordt

overtreden kan de vergunning worden opgeschort of ingetrokken De vergunning vervalt als

de instelling niet in werking treedt binnen drie jaar na de toekenning ervan374

367 Ibid Art 6 lid 1-2


369 Ibid Art 6 lid 6

370 Ibid Art 7 lid 1 eerte zin




374 Ibid Art 9

102

Er wordt een college opgericht bestaande uit negen artsen die worden voorgedragen door de

representatieve beroepsverenigingen van artsen in medische esthetiek Dit college zal de

ingrepen omschrijven die in elk van de instellingen zullen mogen uitgevoerd worden

Bovendien adviseert dit college ook over de architecturale functionele en organisatorische

normen waaraan de verschillende types van instellingen moeten voldoen375

6522 Kritiek

Bevoegdheid

Dit wetsvoorstel richt zich tot de instellingen buiten de algemene ziekenhuizen Er worden

een aantal verplichtingen opgelegd van architectorale functionele en organisatorische aard

De gemeenschappen moeten toezien op de conformiteit van de instellingen die moeten

voldoen aan de vergunningsplicht De vergunning en de registratie zelf van deze instellingen

gebeurt door de federale overheid

De gemeenschappen zijn wat betreft het gezondheidsbeleid ondermeer bevoegd voor het

beleid betreffende de zorgenverstrekking in en buiten de verplegingsinrichtingen Een

uitzondering wordt gemaakt voor wat betreft de organieke wetgeving376

Hiermee wordt

bedoeld de krachtlijnen van het ziekenhuisbeleid Om onder deze uitzondering te vallen is

vereist dat ze betrekking heeft op de basisregeling inzake de ziekenhuizen in de zin van de

Ziekenhuiswet of op de basisregeling inzake zorginstellingen377

die een geheel van

zorgenverstrekking bieden waardoor het verblijf in het ziekenhuis kan worden ingekort of

voorkomen378

Maatregelen die geen of slechts een losse band met een ziekenhuis vertonen

gaan de bevoegdheid van de federale overheid alleszins te buiten379

De in het wetsvoorstel bedoelde instellingen zijn per definitie geen ziekenhuizen Ook de door

de Ziekenhuiswet opgesomde zorginstellingen worden hier niet bedoeld Het is bovendien

niet de bedoeling om door beroep te doen op bepaalde zorginstellingen het verblijf in het

ziekenhuis voor invasieve ingrepen van medische esthetiek in te korten of te voorkomen Het

wetsvoorstel beoogt veeleer het uitvoeren van deze ingrepen buiten de ziekenhuizen te

375 Ibid Art 10

376 Art 5 sect 1 I 1deg a) BWHI

377 Opgesomd in art 170 Ziekenhuiswet

378 Zie advies 452173 van 4 november 2008 over een voorontwerp dat heeft geleid tot het woonzorgdecreet van



houdende sociale bepalingen ParlSt Kamer 1997-1998 nr 17221 178-179

103

reglementeren door het opleggen van bepaalde voorwaarden met betrekking tot de kwaliteit

van de medische zorgenverstrekking Ook andere uitzonderingen van de federale overheid op

de principieumlle gemeenschapsbevoegdheid zijn niet van toepassing op de voorgestelde

regeling In een advies besluit de Raad van State dan ook dat de voorgestelde reglementering

niet valt onder de federale bevoegdheid inzake de organieke wetgeving maar een

gemeenschapsbevoegdheid uitmaakt380

Aangezien dit wetsvoorstel inbreuk zou maken op de bevoegdheidsverdeling is het volgens

de Raad van State raadzaam het wetsvoorstel aan te passen zodat de tekst past binnen de

residuaire bevoegdheid van de federale overheid inzake de uitoefening van de geneeskunde

De beoogde kwaliteitsnormen kunnen worden geherformuleerd als verplichtingen in hoofde

van de beroepsbeoefenaars die buiten ziekenhuizen dergelijke ingrepen uitvoeren in plaats

van normen die gericht zijn tot de instellingen waar die ingrepen worden verricht

De gemeenschappen zijn bevoegd voor de uitvoering en individuele toepassing van een

regeling gericht aan instellingen die valt onder de federale organieke wetgeving Ingeval de

wetgeving ressorteert onder de federale residuaire bevoegdheid inzake de uitoefening van de

geneeskunde is dit niet zo In dit geval staat de federale overheid in voor zowel het uitwerken

van rechtsregels als voor de nadere uitvoering en toepassing in individuele gevallen Er is dan

ook geen bevoegdheidsrechtelijke ruimte voor een optreden van de gemeenschappen in dit

wetsvoorstel Het voorgestelde conformiteitstoezicht zal bijgevolg niet kunnen gebeuren door

de gemeenschappen Ook voor het toezicht en desgevallend voor de vergunning of registratie

zal de federale overheid moeten instaan

Begrip invasief

Het wetsvoorstel beperkt zich tot ingrepen van invasieve medische cosmetiek De reden

waarom niet-invasieve ingrepen niet aan deze regelgeving worden onderworpen is wellicht te

vinden in het feit dat hieraan minder risicorsquos verbonden zijn voor de gezondheid van de

patieumlnt Toch meent de Raad van State in zijn advies381

dat de grens tussen invasieve en niet-

invasieve ingrepen niet steeds scherp kan worden bepaald

380 AdvRvS 49795VR3 bij het wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de instellingen buiten het


AdvRvS 49794VR3 bij het wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de vereiste kwalificaties om

ingrepen van invasieve medische cosmetiek uit te voeren ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-621

104

Volgens het wetsvoorstel is een ingreep lsquoinvasiefrsquo wanneer men door de huid of de

slijmvliezen prikt of lasers gebruikt van klasse IV en IPL Zo kunnen we vaststellen dat het

tatoeeumlren van delen van het lichaam ongetwijfeld een invasieve ingreep uitmaakt aangezien

bij deze ingreep in de huid wordt geprikt met naalden Hier rijst echter de vraag of het de

bedoeling is van de indieners van het wetsvoorstel om iedere vorm van piercing (zoals het

doorprikken van de oorlel voor het aanbrengen van oorringen) onder het toepassingsgebied te

brengen

Het is noodzakelijk te verduidelijken wat onder het begrip lsquoinvasiefrsquo moet worden verstaan

Enkel op deze manier kan een grijze zone tussen invasieve en niet-invasieve ingrepen

vermeden worden teneinde te weten welke ingrepen onder de toepassing van de wet vallen382

653 Wetsvoorstel vereiste kwalificaties383

6531 Inhoud

Dit voorstel heeft betrekking op de bekwaamheid van de beoefenaars die invasieve ingrepen

van medische cosmetiek384

uitvoeren Deze ingrepen dienen om het uiterlijk van de patieumlnt op

diens vraag te veranderen om cosmetische redenen zonder therapeutisch of reconstructief

doel385

Het wetsvoorstel strekt ertoe het uitvoeren van bepaalde medische ingrepen afhankelijk te

maken van de beroepstitel en de opleiding van de beroepsbeoefenaar Zo mogen lsquoalleen

houders van een bijzondere beroepstitel van geneesheer-specialist in de plastische

reconstructieve en esthetische heelkunde [hellip] alle chirurgische of niet-chirurgische ingrepen

van invasieve medische cosmetiek uitvoerenrsquo386

lsquoHouders van een beroepstitel van arts-

specialist in de dermato-venereologie zijn ertoe gemachtigd alle niet-chirurgische ingrepen

van invasieve medische cosmetiek uit te voeren alsook de volgende chirurgische ingrepen

van invasieve medische cosmetiek haartransplantaties en alle technieken van lipoaspiratie

lipofilling van een lichaamsdeel met uitzondering van de borstregio met een

382 Ibid overw 111

383 Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de vereiste kwalificaties om ingrepen van invasieve

medische cosmetiek uit te voeren ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-621 (hierna verkort Wetsvoorstel vereiste

kwalificaties) 384

Hieronder verstaat men elke (al dan niet chirurgische ingreep) waarbij men door de huid of de slijmvliezen

prikt en lasers klasse IV en IPL gebruikt art 2 2deg Wetsvoorstel vereiste kwalificaties 385

Art 1 1deg en 2deg Wetsvoorstel vereiste kwalificaties 386

Ibid art 5

105

volumebeperking van eacuteeacuten liter infiltratievloeistof inbegrepenrsquo387

Aan personen met een

wettelijk diploma van dokter in de genees- heel- en verloskunde wordt het uitvoeren

toegelaten van niet-heelkundige ingrepen van invasieve medische cosmetiek en

haartransplantaties lsquoop voorwaarde dat zij erkend zijn na een opleiding in de niet-chirurgische

medische cosmetiekrsquo388

Bepaalde geneesheren kunnen echter een bijzondere bevoegdheid hebben verworven door

ervaring om invasieve ingrepen van medische cosmetiek uit te voeren Deze ingrepen zouden

ze volgens dit wetsvoorstel niet meer mogen uitoefenen indien dit niet in de lijn ligt van hun

beroepstitel Vandaar dat het wetsvoorstel hier rekening mee houdt en in die zin het vereiste

van de beroepstitel mildert De betrokken beroepsbeoefenaar kan namelijk toelating (en dus

een afwijking op het principe van beroepstitel) vragen aan het college dat bij het wetsvoorstel

houdende de instellingen buiten het ziekenhuis werd opgericht389

Dit verzoek zal door het

college worden geeumlvalueerd op basis van bekwaamheid en opleiding

Er zijn in dit wetsvoorstel ook verplichtingen ten aanzien van de beroepsbeoefenaar die

kunnen beschouwd worden als bijzondere bepalingen met betrekking tot de rechten van de

patieumlnt Zo moet de patieumlnt in een voorafgaande raadpleging lsquogeiumlnformeerd worden over de

technieken en de omstandigheden waaronder de ingreep zal worden uitgevoerd de risicorsquos en

de eventuele gevolgen en verwikkelingenrsquo390

De facto komt dit overeen met wat artikel 8 Wet

Patieumlntenrechten voorschrijft Nieuw is de plicht tot het geven van lsquoschriftelijke informatie

over het ingeplante of ingespoten materiaal met zijn benaming en kenmerken (volume

afmetingen hoeveelheid) en de naam van het bedrijf dat het verhandeltrsquo391

Er wordt ook

voorzien in een bijzondere regeling wanneer minderjarigen ingrepen van invasieve medische

cosmetiek ondergaan Deze ingrepen mogen op hen lsquoalleen worden uitgevoerd mits

schriftelijk akkoord van een wettelijke vertegenwoordigerrsquo Bovendien moet voorafgaand aan

de ingreep lsquooverleg plaatsvinden met een arts-specialist in de psychiatrie of een

psycholoogrsquo392

387 Ibid art 7

388 Ibid art 6

389 Ibid art 12

390 Ibid art 13 lid 1


392 Ibid art 4

106

De voorafgaande raadpleging moet gebeuren door de beroepsbeoefenaar die de ingreep

uitvoert393

Deze bepaling wil verhelpen aan de situatie waarbij de patieumlnt de behandelende

geneesheer slechts ontmoet op de dag van de ingreep In een bestek dat wordt meegegeven

met de patieumlnt moet een gedetailleerde afrekening van de kosten staan wanneer de ingreep

meer dan 1000 euro bedraagt394

Bovendien moet dit bestek gedateerd zijn de beroepstitel van

de geneesheer vermelden en door deze ondertekend zijn Tussen het afgeven van het bestek en

de ingreep moet er bovendien een minimumtermijn worden nageleefd van 15 dagen Deze

termijn mag niet worden ingekort ook niet op vraag van de patieumlnt Bovendien is het niet

toegelaten om van de betrokken persoon een vergoeding of financieel engagement te vragen

behalve voor de erelonen voor de voorafgaande raadplegingen395 396

Op het niet naleven van deze bepalingen staan strafsancties397

6532 Kritiek

Bevoegdheid

Dit wetsvoorstel zorgt ervoor dat bepaalde geneeskundige handelingen die als invasieve

ingrepen van medische cosmetiek worden beschouwd worden voorbehouden aan bepaalde

beroepsbeoefenaars in de gezondheidszorg Daarnaast wordt aan de betrokken

beroepsbeoefenaars bepaalde verplichtingen opgelegd Deze regelgeving past binnen de


Dit is ook het geval voor de bepalingen die betrekking hebben op de relatie tussen de patieumlnt

en de zorgaanbieder zoals bijvoorbeeld de bepalingen over de toestemming tot de ingreep

voor minderjarigen de informatie over de ingreep of het op te maken bestek Over dit voorstel

rijzen dan ook geen bevoegdheidsproblemen398

393 Ibid art 14

394 Ibid art 2 3deg

395 Ibid art 15

396 Deze bepaling vinden we ook terug in de Franse wetgeving zie Deacutecret ndeg 2005-777 du 11 juillet 2005 relatif

agrave la dureacutee du deacutelai de reacuteflexion preacutevu agrave lrsquoarticle L 6322-2 du code de la santeacute publique ainsi qursquoaux conditions

techniques de fonctionnement des installations de chirurgie estheacutetique et modifiant le code de la santeacute publique

(troisiegraveme partie Deacutecrets) Journal Officiel de la Reacutepublique Franccedilaise 12 juillet 2005



Ibid art 16 398



107

Begrip invasief

Bij dit wetsvoorstel valt dezelfde kanttekening te maken over het onduidelijke begrip

lsquoinvasiefrsquo als in het wetsvoorstel tot regeling van de instellingen buiten het ziekenhuis waar

invasieve esthetische ingrepen worden uitgevoerd Bovendien valt op dat deze twee

wetsvoorstellen een andere definitie geven aan dit begrip Volgens het wetsvoorstel tot

regeling van instellingen buiten het ziekenhuis is een lsquoinvasieve ingreep van esthetiekrsquo lsquoelke

ingreep om esthetische redenen waarbij men door de huid of slijmvliezen prikt of snijdtrsquo399

In

het wetsvoorstel tot regeling van de vereiste kwalificaties om ingrepen van medische

cosmetiek uit te voeren wordt lsquoinvasieve medische cosmetiekrsquo gedefinieerd als lsquoelke (al dan

niet chirurgische) ingreep van medische cosmetiek waarbij men door de huid of de

slijmvliezen prikt en lasers klasse IV en IPL gebruiktrsquo400

Louter cosmetische reden

Volgens artikel 3 is het wetsvoorstel enkel van toepassing op ingrepen van invasieve

medische cosmetiek Artikel 2 1deg vereist dat deze ingrepen een cosmetische reden hebben

zonder therapeutisch of reconstructief doel Ook hier is de afbakening van het

toepassingsgebied voor discussie vatbaar Wie bepaalt namelijk of de ingreep een louter

cosmetische reden heeft Bovendien is het mogelijk dat eenzelfde ingreep in het ene geval

louter cosmetische redenen beoogt en in het andere geval een therapeutisch doel Zo kan een

neuscorrectie worden uitgevoerd bij ademhalingsproblemen maar even goed om loutere

cosmetische reden In dit geval zou de toepassing dus afhangen van het oogmerk van de

medische ingreep of de loutere wil van de partijen

Daarenboven bestaan er invasieve medische ingrepen van niet-cosmetische aard waarvoor

vergelijkbare risicorsquos bestaan voor de volksgezondheid en waarvoor dus vergelijkbare

maatregelen zouden moeten gelden Er zal moeten verantwoord worden waarom de

therapeutische vrijheid wordt ingeperkt ten aanzien van invasieve ingrepen van cosmetische

aard en dit niet het geval is met invasieve ingrepen die niet cosmetisch zijn maar waarvoor

vergelijkbare risicorsquos bestaan401

399 Art 2 2deg Wetsvoorstel tot regeling van instellingen buiten het ziekenhuis

400 Art 2 2deg Wetsvoorstel vereiste kwalificaties

401 AdvRvS 49794VR3 bij het wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de vereiste kwalificaties om

ingrepen van invasieve medische cosmetiek uit te voeren ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-621 overw 112

108

66 Externe audit van kwaliteit

Meer en meer wordt gepleit voor actualisering meer transparantie en internationalisering van

de kwaliteitsnormen Hoewel de overheid in het kader van de bescherming van de

volksgezondheid bevoegd is om normering hieromtrent uit te vaardigen wordt de vraag

gesteld of deze overheid hierover echter het monopolie dient te hebben Zo gaan stemmen op

om te werken met objectieve en internationale standaarden die breed maatschappelijk worden

gedragen402

Transparante externe toetsing zorgt ervoor dat aan de informatie-assymetrie tussen patieumlnten

en geneesheren gedeeltelijk wordt verholpen Patieumlnten zullen namelijk de kwaliteit van

zorginstellingen onderling kunnen vergelijken op basis van geobjectiveerde resultaten Ook

zorgvoorzieningen en zorgverleners zelf hebben er baat bij Dit is immers de beste

verdediging bij incidenten en negatieve media-aandacht403

Er zijn verschillende modellen voorhanden voor een externe audit van kwaliteit in

zorginstellingen Tot op vandaag hebben dergelijke controles slechts een vrijwillig karakter

Hierna bespreken we de ISO-certificering en accreditatie

De International Standards Organisation (ISO) is een netwerk van nationale

standaardisatieorganisaties in 161 landen404

Voor Belgieuml is dit het Bureau voor Normalisatie

Deze organisaties zorgen voor de ontwikkeling van gemeenschappelijke standaarden of

normen op allerlei domeinen (industrie farmacie publieke sectorhellip) ISO zorgt voor de

onderlinge afstemmingen en de publicatie van de normen

Deze normen geven aan hoe producten (goederen en diensten) moeten worden gemaakt

Daarnaast wordt bewaking correctie en een systeem van preventie ten aanzien van de

productieprocessen vereist Het is de bedoeling om het productieproces zo te organiseren dat

ze op een consistente en uniforme manier verloopt In het kwaliteitsdenken wordt dit

algemeen als kwaliteitswaarborg omschreven Een externe audit bepaalt of voldaan is aan de




ZORGNET VLAANDEREN Kwaliteit kenbaar maken in de zorg accreditatie als garantie voor een optimale

prijs-kwaliteitverhouding van Vlaamse zorg in een Europese context Brussel Zorgnet Vlaanderen 2010

wwwzorgnetvlaanderenbe 5 (consultatie 25 december 2011) 404

wwwisoorg (consultatie 19 februari 2012)

109

normen opgesteld door ISO Slechts bij een positief resultaat verkrijgt de organisatie een ISO

certificaat dat 3 jaar geldig is

Onder de duizenden ISO normen zijn de ISO 9000 normen eacuteeacuten van de bekendste Deze serie

bevat eacuteeacuten norm en twee richtlijnen voor de uitbouw van een kwaliteitsbeheersingssysteem De

ISO 9001 norm vormt de kern binnen de ISO 9000 normen Hiervan kan een certificaat

worden behaald405

De normen vormen een stelsel van ideeeumln begrippen aanwijzingen en

voorschriften met betrekking tot de manier waarop kwaliteitsbeleid en kwaliteitsborging in de

organisatie vorm en inhoud moeten krijgen Ook commercieumlle ziekenhuizen kunnen hun

aandacht voor kwaliteit objectiveren door het behalen van dergelijk certificaat Zo heeft de

Wellness Kliniek bijvoorbeeld het ISO 9001 certificaat behaald406

Een tweede soort van externe audit is mogelijk onder de vorm van accreditatie Dit systeem

zorgt ervoor dat een organisatie grondig en objectief wordt geeumlvalueerd Een onafhankelijke

instantie licht de zorgvoorziening op alle gebieden grondig door Het is een systeem die

wereldwijd gebruikt wordt om de kwaliteit in de gezondheidszorg te behouden en te

verbeteren Meestal wordt gewerkt met een vast patroon Eerst en vooral worden er

standaarden gedefinieerd Vervolgens controleert men de desbetreffende instelling op de

naleving van de standaarden en dit wordt dan al dan niet beloond met een erkenning407

Deze standaarden gaan echter verder dan het focussen op productieprocessen zoals het geval

is bij de ISO-certificering Er wordt namelijk ook gewerkt met prestatie-indicatoren

(voorafbepaalde outcomes amp outputs) en efficieumlntie-indicatoren Bovendien wordt niet enkel

gekeken naar het bereiken van standaarden maar wordt ook geverifieerd in hoeverre de

ziekenhuizen concrete acties hebben ondernomen Dat zal minder performante ziekenhuizen

stimuleren om te blijven werken aan kwaliteitsverbetering408

In de zorgsector zien we een stijgende aandacht voor dit soort externe controle Meestal doen

Belgische zorginstellingen beroep op buitenlandse al dan niet internationale

405 www2vlaanderenbepersoneelsbeleidnkkwaliteit_1_isohtm1a (consultatie 19 februari 2012)

406 wwwwellnesskliniekcomnlISO-9001-14001 (consultatie 19 februari 2012)


Gent 2009-10 15 408



kcefgovbesitesdefaultfilespage_documentsd20081027301pdf vii

110

accreditatiesystemen409

Ook bij de commercieumlle ziekenhuizen is dit het geval Zo heeft

Duinbergen Clinic410

in Knokke zich vrijwillig onderworpen aan een internationale inspectie

en kreeg een kwaliteitslabel De normen waaraan werd voldaan zijn vastgelegd door ISAPS

(Internationale Vereniging voor Esthetische Plastische Chirurgie) Die normen zijn gebaseerd

op Amerikaanse normen411

67 Besluit

Talrijke actoren uit de politieke journalistieke en medische wereld hebben de wildgroei

inzake commercieumlle ziekenhuizen aangekaart Wegens het uitblijven van een wettelijk kader

hebben bepaalde commercieumlle ziekenhuizen zich uit eigen beweging verenigd in de vzw

Belgian Society for Private Clinics Deze vzw legt haar leden zelf bepaalde

kwaliteitsvereisten op teneinde de veiligheid van de patieumlnt te kunnen garanderen Wanneer

de overheid haar verantwoordelijkheid ter harte neemt moet ze ervan uit gaan dat de kwaliteit

ook in commercieumlle ziekenhuizen gegarandeerd moet worden Vandaar dat de

verantwoordelijkheid voor de zorg niet zo maar bij de patieumlnt kan gelegd worden wanneer

deze kiest voor een extramurale setting Het is de taak van de overheid een wetgevend kader

uit te werken Hiertoe zijn reeds verschillende initiatieven genomen Op Vlaams niveau is een

voorontwerp van decreet ingediend die een meldingsplicht invoert voor risicovolle praktijken

Het is vooral de bedoeling hierdoor de extramurale praktijken in kaart te kunnen brengen

Bovendien worden geneesheren aangezet tot reflectie omtrent de gebruikte kwaliteitsnormen

Op federaal niveau kunnen we spreken van drie initiatieven Ten eerste is er de wet van 6 juli

2011 die een verbod oplegt voor reclame voor ingrepen van medische esthetiek Hiermee

wordt een halt toegeroepen aan het ronselen van patieumlnten via reclame zoals het verspreiden

van fotorsquos van voor en na de operatie Ten tweede wordt melding gemaakt van het

wetsvoorstel tot regeling van de instellingen buiten het ziekenhuis waar invasieve esthetische

ingrepen worden uitgevoerd Dit wetsvoorstel strekt ertoe bepaalde normen van

architecturale organisatorische en functionele aard op te leggen Een derde federaal initiatief

is het wetsvoorstel tot regeling van de vereiste kwalificaties om ingrepen van invasieve

cosmetiek uit te voeren Deze regeling houdt in dat het uitvoeren van bepaalde medische


Gent 2009-10 87 410

wwwduinbergen-clinicbe (consultatie 25 december 2011) 411

X ldquoPriveacute-ziekenhuis krijgt kwaliteitslabelrdquo De Standaard 19 november 2008

wwwstandaardbeartikeldetailaspxartikelid=0R232CG5_1 (consultatie 1 april 2012)

111

ingrepen wordt voorbehouden aan geneesheren die in het bezit zijn van een bepaalde

beroepstitel Naast het opleggen van bepaalde normen door de overheid kan ook gedacht

worden aan een externe toetsing waarbij een onafhankelijke organisatie belast wordt met de

kwaliteitscontrole Wanneer de zorginstelling voldoet aan bepaalde standaarden wordt een

kwaliteitslabel uitgereikt Er kan gedacht worden aan ISO-certificering of aan accreditatie

112

ALGEMENE CONCLUSIE

De laatste jaren is een groei merkbaar van het aantal commercieumlle ziekenhuizen Deze

zorginstellingen schieten als paddenstoelen uit de grond en bieden enkel de meest

winstgevende medische verstrekkingen aan Het gaat vooral om medische esthetiek

oogheelkunde of tandheelkunde De trend van deze commercieumlle zorgverstrekking is vooral te



de comfortabelere werkomstandigheden voor de zorgverlener in een commercieel ziekenhuis

Hoewel deze commercieumlle initiatieven aan belang winnen binnen het zorglandschap is er een

groot gebrek aan informatie omtrent het aantal priveacuteklinieken en de omstandigheden waarin

medische verstrekkingen er plaatsvinden In tegenstelling tot de algemene ziekenhuizen waar

de Ziekenhuiswet van toepassing is ontbreekt het in Belgieuml aan een wetgevend kader omtrent

organisatie uitrusting veiligheid en kwaliteitsbewaking van commercieumlle ziekenhuizen Er

moet enkel voldaan zijn aan de voorwaarden voor het uitoefenen van de geneeskunde om een

commercieel ziekenhuis te runnen Weliswaar zijn de Wet Patieumlntenrechten en de juridische

en deontologische plichten van de geneesheer van toepassing Deze regelgeving zorgt echter

altijd voor een ex ante controle wat ontoereikend is om op te treden in situaties waarbij de

kwaliteit van de zorg onvoldoende gewaarborgd wordt

Gelet op het ontbreken van een wettelijke regeling heeft de patieumlnt geen enkele voorafgaande

waarborg op een kwaliteitsvolle zorgverstrekking in een commercieel ziekenhuis De meeste

klachten die bij klachteninstanties worden ingediend of die door de media verspreid worden

inzake deze centra hebben dan ook betrekking op een gebrek aan kwaliteit Binnen de

Europese Unie zijn de lidstaten hoofdzakelijk bevoegd om eigen nationale wetgeving op te

stellen inzake gezondheidszorg Daarbij moet echter rekening gehouden worden met de

Europese principes van de interne markt en de mededinging In Belgieuml is de

bevoegdheidsverdeling inzake gezondheidszorg complex met als resultaat dat geen enkele

overheid exclusief bevoegd is om een geiumlntegreerd kwaliteitssysteem op te richten dat alle

aspecten van de organisatie omvat Daarnaast kunnen nog een tweetal andere struikelblokken

worden vermeld die voor moeilijkheden zorgen bij het uitwerken van een juridisch kader Ten

eerste is het onmogelijk om een exhaustieve lijst op te stellen van medische ingrepen die

zouden moeten plaatsvinden in een erkend ziekenhuis gezien de snelle evolutie van de

medische techniek Ten tweede is het niet wenselijk het toepassingsgebied van de

Ziekenhuiswet uit te breiden tot commercieumlle ziekenhuizen aangezien de financiering van de

113

instellingen hier onlosmakelijk mee verbonden is Bovendien zijn bepaalde vereisten uit de

Ziekenhuiswet niet geschikt om toe te passen in een beperkte setting van een commercieel

ziekenhuis Een alternatief kader van kwaliteitsnormen of ndashcontrole zal dus uitgedacht moeten

worden

Een vergelijking met Nederland en Frankrijk leert ons dat Belgieuml achterstand heeft opgelopen

inzake het reglementeren van commercieumlle ziekenhuizen In Nederland zijn dergelijke centra

verplicht zich te registreren Bovendien moeten zij voldoen aan de Kwaliteitswet

zorginstellingen waardoor zij verplicht worden de kwaliteit te bewaken te beheersen en te

verbeteren Controle op de naleving van deze wet gebeurt door de Inspectiedienst voor de

Gezondheidszorg De Franse wetgeving is echter nog meer verregaand Plastische chirurgie

kan enkel worden uitgevoerd in daartoe door de overheid erkende instellingen Deze

instellingen moeten voldoen aan bepaalde kwaliteitsnormen inzake organisatie apparatuur en

personeel Daarnaast wordt het uitvoeren van ingrepen van plastische heelkunde afhankelijk

gemaakt van specifieke opleidingsvereisten Ten slotte legt de Franse wetgever een verplichte

accreditatie op daar waar dit wereldwijd meestal op vrijwillige basis gebeurt

Uit deze vergelijking met de buurlanden volgt dat een regelgevend kader in Belgieuml niet mag

uitblijven Er zijn dan ook verschillende initiatieven genomen om hieraan te voldoen Op

Vlaams niveau is er het voorontwerp van decreet houdende de verplichte melding voor

risicovolle praktijken Het voornaamste doel van dergelijke meldingsplicht is meer

duidelijkheid te scheppen inzake het aantal commercieumlle ziekenhuizen en de omstandigheden

waarin medische verstrekkingen er plaatsvinden Daarentegen zijn er een aantal

kanttekeningen te maken inzake de bevoegdheid en de vage terminologie omtrent lsquorisicovolle

medische praktijkenrsquo Op federaal niveau worden drie initiatieven besproken Het eerste

wetsvoorstel is uitgemond in de wet van 6 juli 2011 die een reclameverbod inhoudt voor

ingrepen van medische esthetiek Vragen kunnen echter gesteld worden bij het (beperkte)

toepassingsgebied Bovendien valt te betwijfelen of deze wet de toets doorstaat van de

Europese mededingings- en vrijemarktregels Ten tweede gaat het om het wetsvoorstel tot

regeling van de instellingen buiten het ziekenhuis waar invasieve esthetische ingrepen worden

uitgevoerd Ook hier zorgt de complexe Belgische bevoegdheidsverdeling voor problemen

Bovendien wordt de toepassing van het wetsvoorstel beperkt tot lsquoinvasieve medische

cosmetiekrsquo Het onderscheid tussen invasieve en niet-invasieve ingrepen is echter niet steeds

duidelijk Het derde federaal initiatief is het wetsvoorstel tot regeling van de vereiste

kwalificaties om ingrepen van invasieve cosmetiek uit te voeren Hierbij kan dezelfde

114

opmerking omtrent het begrip lsquoinvasiefrsquo worden gemaakt Bovendien beperkt het

toepassingsgebied van dit wetsvoorstel zich tot ingrepen met een lsquolouter cosmetische redenrsquo

De afbakening van dit begrip is eveneens voor discussie vatbaar

Uit het voorgaande blijkt dat het opstellen van een juridisch kader voor commercieumlle

ziekenhuizen niet eenvoudig is Hierbij zijn vooral de bevoegdheidsverdeling en een

duidelijke afbakening van het toepassingsgebied hindernissen om een sluitende regeling op te

stellen Vandaar dat het interessant kan zijn om de kwaliteitscontrole te laten uitvoeren door

een onafhankelijke instelling die hiertoe door de bevoegde overheid een mandaat krijgt De

commercieumlle zorginstellingen zouden gecontroleerd moeten worden op het naleven van

vooraf bepaalde objectieve standaarden die breed gedragen worden Wanneer zij hieraan

voldoen wordt dit beloond door het verkrijgen van een certificaat Dergelijke externe audit

kan bovendien verhelpen aan de kwetsbare positie van de patieumlnt die via het kwaliteitslabel

garantie krijgt op een kwaliteitsvolle zorg Concreet kunnen we denken aan het opleggen van

bijvoorbeeld ISO-certificering of accreditatie

In ieder geval is duidelijk dat de vigerende wetgeving omtrent commercieumlle ziekenhuizen in

Belgieuml niet volstaat om een kwaliteitsvolle zorgverstrekking te kunnen garanderen Er moet

vermeden worden dat parallelle circuits ontstaan in de gezondheidszorg die aan het oog van

de overheid ontsnappen Indien de overheid haar verantwoordelijkheid ter harte neemt dient

ze ervan uit te gaan dat de kwaliteit van de zorg en de veiligheid van de patieumlnt optimaal moet

zijn ongeacht of de patieumlnt zich richt tot een erkend ziekenhuis of niet Vandaar dat de

overheid regelgevend dient op te treden zodat elke vorm van zorgverstrekking gebeurt op een

veilige en kwaliteitsvolle manier in een degelijke infrastructuur

115

BIBLIOGRAFIE

Wetgeving

Internationaal

- Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het

Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap ondertekend te Lissabon 13

december 2007 PbC 306 17 december 2007

- Verdrag van Amsterdam van 2 oktober 1997 houdende wijziging van het Verdrag

betreffende de Europese Unie de verdragen tot oprichting van de Europese

Gemeenschappen en sommige bijbehorende akten PbC 340 10 november 1997

- Verordening van het Europees Parlement en de Raad nr 8832004 29 april 2004

betreffende de cooumlrdinatie van de sociale zekerheidssystemen PbL 166 30 april 2004

- Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad nr 201124 van 9 maart 2011

betreffende de toepassing van de rechten van de patieumlnt bij grensoverschrijdende

gezondheidszorg PbL 88 4 april 2011 45-65

- Richtlijn 200536EG 7 september 2005 van het Europees Parlement en de Raad

betreffende de kwaliteit van beroepskwalificaties PbL 225 30 september 2005

- Wet (NL) van 18 januari 1996 betreffende de kwaliteit van zorginstellingen Stb 1996 80

- Wet (NL) van 17 november 1994 op de geneeskundige behandelingsovereenkomst Stb

1994 837

- Wet (NL) van 9 november 1993 op de beroepen in de individuele gezondheidszorg Stb

1993 655

- Loi (F) ndeg 2002-303 du 4 mars 2002 relative aux droits des malades et agrave la qualiteacute du

systegraveme de santeacute (1) Journal Officiel de la Reacutepublique Franccedilaise 5 mars 2002 4118

- Deacutecret (F) ndeg 2005-777 du 11 juillet 2005 relatif agrave la dureacutee du deacutelai de reacuteflexion preacutevu agrave

lrsquoarticle L 6322-2 du code de la santeacute publique ainsi qursquoaux conditions techniques de

fonctionnement des installations de chirurgie estheacutetique et modifiant le code de la santeacute

publique (troisiegraveme partie Deacutecrets) Journal Officiel de la Reacutepublique Franccedilaise 12

juillet 2005

- Deacutecret (F) ndeg 2005-776 du 11 juillet 2005 relatif aux conditions drsquoautorisation des

installations de chirurgie estheacutetique et modifiant le code de la santeacute publique (deuxiegraveme

partie Deacutecrets en Conseil drsquoEtat) Journal Officiel de la Reacutepublique Franccedilaise 12 juillet

2005

116

- Arrecircteacute (F) du 17 octobre 1996 relatif agrave la publiciteacute des prix des actes meacutedicaux et

chirurgicaux agrave viseacutee estheacutetique Journal Officiel de la Reacutepublique Franccedilaise 29 octobre

1996 15790

- Circulaire (F) DGSSD 2BDHOS04 ndeg 2005-576 du 23 deacutecembre 2005 relative agrave

lrsquoautorisation et au fonctionnement des installations de chirurgie estheacutetique Bulletin

Officiel Santeacute - Protection sociale - Solidariteacutes 15 mars 2006 ndeg 2

Nationaal

- Grondwet

- Bijzondere Wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen BS 15 augustus

1980

- Wet 6 juli 2011 tot instelling van een verbod op reclame voor ingrepen van medische

esthetiek en tot regeling van de informatie over dergelijke ingrepen BS 5 augustus 2011

(ed 2)

- Wet 31 maart 2010 betreffende de vergoeding van schade ten gevolge van de

gezondheidszorg BS 2 april 2010

- Wet tot bescherming van de economische mededinging gecooumlrdineerd op 15 september

2006 BS 29 september 2006 (ed 3)

- Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patieumlnt BS 26 september 2002

err BS 20 december 2002

- Wet 29 april 1999 betreffende de niet-conventionele praktijken inzake de geneeskunde de

artsenijbereidkunde de kinesitherapie de verpleegkunde en de paramedische beroepen

BS 24 juni 1999

- Wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen

gecooumlrdineerd op 14 juli 1994 BS 27 augustus 1994

- Wet 7 augustus 1987 op de ziekenhuizen gecooumlrdineerd op 7 augustus 1987 BS 7 oktober

1987

- Wet 25 maart 1964 op de geneesmiddelen BS 17 april 1964

- Wet 15 april 1958 betreffende de publiciteit inzake tandverzorging BS 5 mei 1958

- Decr Vl van 16 juni 2006 tot oprichting van het Gezondheidsinformatiesysteem BS 7

september 2006

- Koninklijk besluit 16 februari 2009 tot wijziging van het artikel 15 sect 2 van de bijlage van

het koninklijk besluit van 14 september 1984 tot vaststelling van de nomenclatuur van de

117

geneeskundige verstrekkingen inzake verplichte verzekering voor geneeskundige

verzorging en uitkeringen BS 16 maart 2009

- Koninklijk besluit 8 juli 2003 houdende vaststelling van de voorwaarden waaraan de

ombudsfunctie in de ziekenhuizen moet voldoen BS 26 augustus 2003

- Koninklijk besluit van 1 april 2003 tot regeling van de samenstelling en de werking van de

Federale Commissie lsquoRechten van de patieumlntrsquo ingesteld bij artikel 16 van de wet van 22

augustus 2002 betreffende de Rechten van de patieumlnt BS 13 mei 2003

- Koninklijk besluit 15 februari 1999 betreffende de kwalitatieve toetsing van de medische

activiteit in de ziekenhuizen BS 25 maart 1999

- Koninklijk besluit 25 november 1991 houdende de lijst van bijzondere beroepstitels

voorbehouden aan de beoefenaars van de geneeskunde met inbegrip van de

tandheelkunde BS 14 maart 1992

- Koninklijk besluit nr 79 10 november 1967 betreffende de Orde der geneesheren BS 14

november 1967

- Koninklijk besluit nr 78 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de

gezondheidsberoepen BS 14 november 1967

- Koninklijk besluit 23 oktober 1964 tot bepaling van de normen die door de ziekenhuizen

en hun diensten moeten worden nageleefd BS 7 november 1964

- Ministerieel besluit 12 december 2002 tot vaststelling van de bijzondere criteria voor de

erkenning van geneesherenspecialisten stagemeesters en stagediensten voor de specialiteit

heelkunde BS 20 februari 2003 (ed 3)

- Nomenclatuur van de geneeskundige verstrekkingen Bijlage bij het koninklijk besluit van

14 september 1984 tot vaststelling van de nomenclatuur van de geneeskundige

verstrekkingen inzake verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en

uitkeringen wwwrizivfgovbecarenlnomenclaturepdfart01pdf

- Code van Geneeskundige Plichtenleer VANSWEEVELT T Rechtspraak- en

wetgevingsbundel gezondheidsrecht in reeks Recht en Gezondheidszorg Mechelen

Kluwer 2007 937p

Parlementaire voorbereiding en parlementaire vragen

- Advies 452173 van 4 november 2008 over een voorontwerp dat heeft geleid tot het

woonzorgdecreet van 13 maart 2009 ParlSt VlParl 2008-2009 nr 19751

118

- Advies 278223 van 30 juni 1998 over een voorontwerp dat heeft geleid tot de wet van 25

januari 1999 houdende sociale bepalingen ParlSt Kamer 1997-1998 nr 17221 178-

179

- SCHAMPS G in Verslag BurGeon ParlSt Kamer 2009-10 2240006

- Verslag namens de commissie voor de sociale aangelegenheden uitgebracht door de

dames Franssen en Thibaut bij het Wetsvoorstel tot regeling van de reclame voor

esthetische ingrepen ParlSt Senaat 2010-11 nr 5-614

- Verslag namens de Commissie voor Welzijn Volksgezondheid Gezin en Armoedebeleid

over de hoorzitting over de impact van Europese regelgeving op het Vlaams welzijns- en

gezondheidsbeleid VlParl 2009-10 stuk 331 19p

- Verslag van discussie in de Commissie voor de Volksgezondheid het leefmilieu en de

maatschappelijke hernieuwing 4 maart 2008

wwwdekamerbedocCCRApdf52ac130xpdf

- Voorontwerp van decreet houdende verplichte melding van risicovolle medische

praktijken

- Wetsvoorstel (S DE BETHUNE) tot regeling van de invasieve medische cosmetiek

ParlSt Senaat 2010-11 nr 5-383

- Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot instelling van een verbod op reclame voor ingrepen

van medische esthetiek en tot regeling van de informatie over dergelijke ingrepen ParlSt

Senaat BZ 2010 nr 5-611

- Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de vereiste kwalificaties om ingrepen

van invasieve medische cosmetiek uit te voeren ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-621

- Wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de instellingen buiten het ziekenhuis

waar invasieve esthetische ingrepen worden uitgevoerd ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-

631

- Wetsontwerp betreffende de vergoeding van schade als gevolg van gezondheidszorg

ParlSt Kamer 2009-2010 2240001

- Wetsvoorstel (T GIET) tot reglementering van de praktijkvoering inzake cosmetische

chirugie en geneeskunde ParlSt Kamer 2008-09 nr 2145001

- Wetsvoorstel (C DEFRAIGNE en D TILMANS) tot regeling van de reclame voor

cosmetische ingrepen ParlSt Senaat BZ 2007 nr 4-1771

- Wetsvoorstel (M DE BLOCK et al) tot wijziging van de gecooumlrdineerde wet op de

ziekenhuizen wat betreft de behandelingen die in een ziekenhuis dienen te gebeuren

ParlSt Kamer 2003-04 nr 52K0855001

119


ziekenhuizen wat betreft de ziekenhuisgebonden prestaties ParlSt Kamer 2007-08 nr

52K0691001

- Wetsontwerp betreffende de rechten van de patieumlnt ParlSt Kamer 2001-02 nr 50-

1642001

- Vr en Antw Vl Parl 2010-11 24 januari 2011 (Vr nr 181 D GODDERIS - trsquo JONCK)

- Vr en Antw Kamer 2008-09 12 mei 2009 (Vr nr 12783 JJ FLAHAUX)

- Vr en Antw Senaat 2008-09 9 april 2009 (Vr nr 4-3302 M VERWILGHEN)

- Vr en Antw Kamer 2008-09 5 maart 2009 (Vr nr 303 M DETIEGE)

- Vr en Antw Kamer 2008-09 5 maart 2009 (Vr nr 302 J VANDEURZEN)

- Vr en Antw Senaat 2008-09 12 januari 2009 (Vr nr 4-2287 M HERMANS)

- Vr en Antw Senaat 2007-08 5 september 2008 (Vr nr 4-1539 M HERMANS)

- Vr en Antw Kamer 2003-03 4 mei 2004 23 (Vr nr 2689 M DE BLOCK)

- Vr en Antw Kamer 2001-02 4 juni 2002 16588 (Vr nr 463 J VANDEURZEN)

- Mondelinge vraag van mevrouw Elke Sleurs aan de vice-eersteminister en minister van

Sociale Zaken en Volksgezondheid over de traceerbaarheid van borstprotheses Hand

Senaat 2011-12 12 januari 2012 nr 5-366

- Mondelinge vraag van mevrouw Lieve Van Ermen aan de vice-eersteminister en minister

van Sociale Zaken en Volksgezondheid over de wetgeving betreffende priveacuteklinieken

Hand Senaat 2008-09 19 februari 2009 nr 4-640

Rechtspraak

Europa

- HvJ C-50006 Corporacion Dermoestetica 30 augustus 2008 PbC 223 10

- HvJ C-44605 Doulamis Jur 2008 I 1377

- HvJ C-15799 Smits en Peerbooms Jur 2001 I 5473

- HvJ C-15896 Kohll Jur 1998 I 1931

- HvJ C-7095 Sodemare Jur 1997 I 3395

- HvJ C-4190 Houmlfner en Elser Jur 1991 I 1979

Nederland

- Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg 23 juni 2005 nr 2004208


120

Belgieuml

- GwH 14 februari 2008 nr 152008

- GwH 31 oktober 2000 nr 1082000

- GwH 28 september 2005 nr 1472005

- GwH 15 juli 1998 nr 8398

- GwH 18 maart 2010 nr 292010

- Cass 22 juni 2010 nr P091696N

- Cass 12 mei 2006 AR C050021F

- Cass 16 december 2004 AR C030407N

- Cass 12 november 2004 nr D030016N

- Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176

- Cass 28 september 1995 AR C930034N

- Cass 23 april 1983 ArrCass 1982-83 1073

- Cass 21 september 1979 Pas 1980 I 100

- Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899

- Cass 30 april 1976 Pas 1976 I 944

- Antwerpen 21 oktober 2009 TGez 2010-11 406-410

- Antwerpen 14 april 2008 TGez 2008-09 312-318

- Antwerpen 13 maart 2002 RevDrSanteacute 2001-02 245

- Brussel 13 december 2000 RGAR 2002 nr 13646

- Brussel 1 april 1993 RGDC 1993 489

- Brussel 5 april 1991 RGAR 1992 nr 11924

- Rb Hasselt 15 april 2010 TGez 2010-11 154-157

- Rb Namen 30 maart 2001 TGez 2001-02 36

- Corr Brussel 15 november 1963 RevDrpeacuten 1963-64 782

Rechtsleer Literatuur

Boeken en verzamelwerken

- BAEYENS J P CAROLUS K CUYPERS R DrsquoHUYS S GOVAERTS G NYS H

OSSIEUR S VAN DEN EEDEN E VAN DYCK H VANSWEEVELT T Zakboekje voor

de ziekenhuisarts Mechelen Kluwer 2009 471p

121

- BALTHAZAR T ldquoDe potentieumlle impact van de patieumlntenrechtenwet op procedures inzake

aansprakelijkheid van artsen en ziekenhuizenrdquo in VLAAMSE CONFERENTIE DER BALIE

VAN GENT (ed) Aansprakelijkheid Antwerpen Maklu 2004 334p

- CALLENS S en FORNACIARI D ldquoDe recente zorg van de wetgever voor de kwaliteit van

zorgenrdquo in VRG Alumni (ed) Recht in beweging ndash 17de

VRG Alumnidag Antwerpen-

Apeldoorn Maklu 2010 445p

- CALLENS S en J PEERS J (eds) Organisatie van de gezondheidszorg Antwerpen

Intersentia 2008 677p

- CALLENS S (ed) Gezondheidszog in een notendop Brugge die Keure 201173 175p

- DE GROOT E De Orde van Geneesheren een voorstel tot hervorming Brussel VUB

Press 1998 198p

- DIERKENS R ldquoReacuteflexions agrave propos de la responsabiliteacute meacutedicalerdquo in BOURSEAU R

DALCQ R WATELET P en STORRER A Responsabiliteacute professionnelle et assurance

des risques professionnels Brussel Larcier 1975 282p

- DIJKHOFFZ W ldquoVermarkting van de zorg analyse van de impact op de zorgverstrekkers

en de zorgontvangersrdquo in VAN REGENMORTEL A en COATES A (eds) Vermarkting van

de zorg meer dan commercialisering alleen Brugge Die Keure 2011 vii+341p

- GOFFIN T De professionele autonomie van de arts Brugge Die Keure 2011

xxii+494p

- NYS H De rechten van de patieumlnt Gids voor patieumlnten en zorgverleners die in deze Eis-

tijd voor een vertrouwensrelatie kiezen Leuven Universitaire Pers Leuven 2001 184p

- NYS H Geneeskunde recht en medisch handelen Mechelen Kluwer 2005 714p

- NYS H Wetboek medisch recht Antwerpen Maklu 2007 597p

- TER HEERDT J Het experiment beproefd Een juridische analyse van medische

experimenten met mensen Antwerpen-Apeldoorn Maklu 2000 723p

- VANSWEEVELT T De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de geneesheer en het

ziekenhuis Antwerpen-Apeldoorn Maklu 1997 960p

Tijdschriften en kranten

- BOONE I ldquoInformatieverplichting van de zorgvuldige arts met betrekking tot zeldzame

risicorsquosrdquo (noot onder Cass 26 juni 2009) NJW 2009 815-816

- BOONE I JOCQUE G en LIERAMEN S ldquoNieuwe vergoedingsregeling voor schade

ingevolge medische ongevallenrdquo NJW 2011 158-168

- BOSTEELS J ldquoBorsten in de aanbiedingrdquo De Standaard 14 februari 2009

122

- CLARYSSE D ldquoDe modaliteiten en het bewijs van de geiumlnformeerde toestemming in de

relatie zorgverlener-patieumlntrdquo Jura Falc 2001-2002 13-18

wwwlawkuleuvenbejuraart38n1claryssehtm

- CALLENS S ldquoZiekenhuizen en mededinging(srecht)rdquo TGez 2010-11 214-216

- CALLENS S DEVROE W en FORNACIARI D ldquoMededinging in de gezondheidszorg

Gezondheidsrechtelijke aspectenrdquo NJW 2009 50-62

- DE BOCK E ldquoBlijft het reclameverbod voor artsen de facto behoudenrdquo TGez 2005-06

216-218

- DEGADT P en VAN HERCK G ldquoFinanciering van ziekenhuizen en het arenamodelrdquo

Tijdschrift voor Economie en Management 2003 119-132

- DELBEKE E ldquoDe informatieplicht over de relevante risicorsquos van een medische ingreep

draagwijdte determinerende factoren en gevolgen bij miskenningrdquo TGez 2007-08 355-

369

- DELEPIERRE F ldquoUn cabinet de chirurgie estheacutetique fermerdquo Le Soir 15 maart 2008

- DEWALLENS F en SCHOUKENS P ldquoDeel VI De vrije keuze van beoefenaarrdquo TGez

2003-04 151-159

- DE WIT P ldquoMedisch toerisme moet succes van software-industrie in India evenarenrdquo De

Standaard 21 mei 2005

- ECKERT M ldquoFranccedilaises onder het mesrdquo De Standaard 21 december 2011

- EECKLOO K ldquoExterne verantwoording van ziekenhuizen en synthese van de federale en

Vlaamse regelgevingrdquo TGez 2010 198-214

- FAGNART J ldquoResponsabiliteacute aggraveacutee en meacutedecine estheacutetiquerdquo ConM 2005 101-

116

- GOOSSENS C en MONFILS P ldquonoot onder Rb Brussel 28 januari 1961rdquo RCJB 1965

120

- JOOSTENS N ldquoVraagtekens bij commercialisering zorgsectorrdquo Visie 2007 2 maart 2007

4

- KRUITHOF R ldquoTendenzen inzake medische aansprakelijkheidrdquo VlTGez 1982-83 177-

197

- LEMMENS C ldquoDe invulling van het begrip lsquorelevant risicorsquo aan de hand van de

frequentie en de ernst van het risicordquo TGez 2010-11 155-156

123

- LIERMAN S en VANSWEEVELT T ldquoRechtsvergelijkende aantekeningen bij de medische

aansprakelijkheid evolutie en hervormingrdquo 318-328

httpeuropeobgynnetnederlanddoelen20011020568PDF

- MOENS M ldquoVoorontwerp van Vlaams decreet houdende de verplichte melding van

risicovolle medische praktijkenrdquo De Geneesheer ndash Specialist april 2011 2-3

- ROMMERS W ldquoBelgische chirurg opnieuw in opspraakrdquo De Standaard 5 mei 2010

- VAN BUGGENHOUT B en VERDEYEN V ldquoPatieumlntenrechten een nieuw wetsontwerp

een stap naar Social Governancerdquo TGez 2001-02 224-238

- VAN ENIS Q ldquoObligation de moyens ou de reacutesultat en matiegravere meacutedicale quand le juge

doit sonder les coeurs et les reins des partiesrdquo (noot onder Luik 11 oktober 2007 en 17

april 2008) RevReacutegDr 2008 38-48

- VAN GOETHEM R ldquoHet reclameverbod voor tandartsen houdt standrdquo TGez 2010-11

413-415

- VANSWEEVELT T ldquoDeel I Definities en toepassingsgebied van de Wet

Patieumlntenrechtenrdquo TGez 2003-04 66-73

- VANSWEEVELT T ldquoDe toestemming van de patieumlntrdquo TPR 1991 285-378

- VANSWEEVELT T ldquoDe wet medische ongevallenrdquo TGez 2010-11 84-134

- X ldquoAlle specialisten moeten wachtlopenrdquo De Standaard 19 februari 2011

- X ldquoArtsen kiezen voor commercieumlle ziekenhuizen omwille van honorariardquo 21 juni 2010

wwwroulartamedicabearticlesindexjspsiteID=404ampsectionID=355058amparticleID=772

85051ampst=Roularta_Medica_Gezondheidsnieuws

- X ldquoBritse vrouw dient klacht in tegen Brussels ziekenhuisrdquo De Standaard 16 april 2009

- X ldquoHasselts Virga Jesseziekenhuis krijgt als eerste NIAZ-kwaliteitslabelrdquo 15 februari

2008 wwwmedinewsbearticleaspid=40638

- X ldquoKiwa Belgium reikt certificaat uit aan priveacutekliniekrdquo 18 april 2012

wwwkiwabebelgiumnewsaspxid=21332ampyearid=2012

- X ldquoMedisch toerisme steeds populairderrdquo De Tijd 27 januari 2008

- X ldquoNood aan normering voor priveacutekliniekenrdquo Artsenkrant 29 mei 2009

- X ldquoOmstreden Nederlandse gynaecoloog nog in Belgieuml aan de slagrdquo De Standaard 30

juni 2009

- X ldquoOnderfinanciering ziekenhuizen kan niet blijven durenrdquo Zorgwijzer januari 2012

- X ldquoPatieumlntenrechten zijn nauwelijks bekendrdquo De Standaard 18 april 2012

124

- X ldquoPositieve financieumlle marge ziekenhuizen brokkelt verder afrdquo de Specialisten 7

oktober 2011 wwwmedinewsbearticleaspid=32455amptitle=Positieve-financiele-marge-

ziekenhuizen-brokkelt-verder-af

- X ldquoPriveacuteklinieken moeten strengere controles krijgenrdquo De Morgen 20 december 2010

- X ldquoPriveacute-ziekenhuis krijgt kwaliteitslabelrdquo De Standaard 19 november 2008

- X ldquoVoorwaardelijke celstraf en flinke boete voor fatale liposuctierdquo De Standaard 30

januari 2004

- X ldquoZiekenhuizen hebben massas vacatures voor artsen specialistenrdquo de Specialisten 4

oktober 2011 wwwmedinewsbearticleaspid=32485

Deontologische codes adviezen aanbevelingen richtlijnen verslagen en studies

Internationaal

- INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Het resultaat telt particuliere klinieken

Utrecht Inspectie voor de Gezondheidszorg 2011 68p

wwwigznlImages20111020Het20resultaat20telt20particuliere20klinieken2

02010_tcm294-309896pdf

- INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Onvoldoende waarborgen voor kwaliteit en

veiligheid in lsquosnijdendersquo priveacute-klinieken Den Haag Inspectie voor de Gezondheidszorg

2003 32p

wwwigznlzoekendownloadaspxdownload=Onvoldoende+waarborgen+voor+kwaliteit

+en+veiligheid+in+snijdende+privc3a9-kliniekenpdf

Nationaal

FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR GENEESMIDDELEN EN GEZONDHEIDSPRODUCTEN

- FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR GENEESMIDDELEN EN GEZONDHEIDSPRODUCTEN

ldquoPoly Implant Prothese (PIP)ndashimplantaten - Belgische aanbevelingen voor de verzorging

van patieumlnten met PIPM-implant- implantatenrdquo Persbericht 3 februari 2012 wwwfagg-

afmpsbenlnewsnews_implant_pip_02_2012jspreferer=tcm290-162030-64


ldquoBorstimplantaten geproduceerd door de firma POLY IMPLANT PROTHESE (PIP) in

Frankrijk follow-uprdquo Persbericht 30 november 2010 wwwfagg-

afmpsbenlnewsnews_implants_mammaires_pip_2010_11jspreferer=tcm290-112735-

64

125



Frankrijk waakzaamheidrdquo Persbericht 8 april 2010 wwwfagg-

afmpsbenlnewsnews_implants_mammaires_pipjsp


ldquoAntwoorden van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en

Gezondheidsproducten en het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering op de

frequent gestelde vragen aangaande de borstimplantaten van Poly Implant prothegraveserdquo 3

februari 2012 wwwfagg-afmpsbenlborstimplantaten_PIP17

FEDERAAL KENNISCENTRUM VOOR DE GEZONDHEIDSZORG

- ANNEMANS L BROECXSTAENS P BORGERMANS L DE GAUQUIER K DE SMEDT

D DUCHESNES C HEYRMAN J REMMEN R SERMEUS W VAN DEN BROEKE C

VAN HERCK P VANMEERBEEK M en WILLEMS S Voordelen nadelen en

haalbaarheid van het invoeren van ldquoPay for qualityrdquo programmarsquos in Belgieuml KCE

Reports 118A Health Services Research (HSR) 2009 177p

kcefgovbesitesdefaultfilespage_documentsd20091027350pdf

- DE GAUQUIER K DE RYCK D HILDERSON R NEYT M PEETERS G

SWARTENBROEKX N TAMBEUR W VANDEN BOER G VAN DE SANDE S en VAN

DE VOORDE C Haalbaarheidsstudie voor de invoering van een ldquoall-inrdquo

pathologiefinanciering voor Belgische ziekenhuizen KCE reports 121A Health Services

Research (HSR) 2010 143p


- DE GOUQUIER K LAURENCE K SENN A en VINCK I Internationale vergelijking

van terugbetalingsregels en juridische aspecten van plastische heelkunde KCE Reports

83A Health Services Research (HSR) 2008 174p


- PEETERS G SEUNTJENS B VERMEYEN K VINCK I en DE WALCQUE C

Vergelijkende studie van ziekenhuisaccrediteringsprogrammarsquos in Europa KCE Reports



126

FEDERALE OMBUDSDIENST lsquoRECHTEN VAN DE PATIEumlNTrsquo

- GRYSON S en VERHAEGHEN M Jaarverslag 2010 Brussel Federale ombudsdienst

lsquoRechten van de patieumlntrsquo 2011

wwwhealthbelgiumbefilestore19070193Jaarverslag20201020NL2020110429pd

f 67p



wwwhealthbelgiumbefilestore190596832010050620JV20200920FR20dvapd

f 78p



wwwhealthbelgiumbefilestore17420531JV2020082009061220NL20def_1742

0531_nlpdf 53p



wwwhealthbelgiumbefilestore14120503JV20200720130608_14120503_nlpdf

86p

NATIONALE RAAD VOOR ZIEKENHUISVOORZIENINGEN

- NATIONALE RAAD VOOR ZIEKENHUISVOORZIENINGEN Jaarverslag 2007 Brussel

Nationale Raad voor ziekenhuisvoorzieningen sd 49p

RAAD VAN STATE

- AdvRvS 49795VR3 bij het wetsvoorstel (D TILMANS et al) tot regeling van de

instellingen buiten het ziekenhuis waar invasieve esthetische ingrepen worden uitgevoerd

ParlSt Senaat BZ 2010 nr 5-631


vereiste kwalificaties om ingrepen van invasieve medische cosmetiek uit te voeren


- AdvRvS 49739VR bij het voorontwerp van decreet houdende verplichte melding van

risicovolle medische praktijken

127

ORDE VAN GENEESHEREN

- NATIONALE RAAD VAN DE ORDE VAN GENEESHEREN ldquoAdvies over wachtdiensten en

continuiumlteit van de zorg voor huisartsen en specialistenrdquo TNR 10 mei 2003 4

wwwordomedicbenladviezenadvieswachtdiensten-en-continuEFteit-van-de-zorg-

voor-huisartsen-en-specialisten

STEUNPUNT WELZIJN VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN

- DE MAESENEER J GEMMEL P DE RAEDT L en VAN DEN HOLON P Toekomstig

ziekenhuislandschap Vlaanderen Rapport Steunpunt Welzijn Volksgezondheid en Gezin

2008 99p

wwwsteunpuntwvgbeswvg_docsPublicatiesRapport20Toekomstig20ziekenhuisla

ndschappdf

TEST-AANKOOP

- TEST-AANKOOP Plastische chirurgie (scenario-onderzoek borstvergroting) 2011

wwwtest-aankoopbeziekenhuizenplastische-chirurgie-scenario-onderzoek-

borstvergroting-s727053htm

- TEST-AANKOOP De grote enquecircte over plastische chirurgie 2009 wwwtest-

aankoopbesymptomen-en-ziektesde-grote-enquete-over-plastische-chirurgie-

s594853htm

ZORGNET VLAANDEREN

- DENIER Y en MAHIEU S (eds) Zorg te koop Standpunten van Zorgnet Vlaanderen

over privatisering commercialisering en marktwerking Brussel Zorgnet Vlaanderen

2009 57p

- ZORGNET VLAANDEREN Het tekort aan (sommige) ziekenhuisspecialisten nota Zorgnet

Vlaanderen 26 september 2011 20p

wwwzorgnetvlaanderenbeDocumentstekort20specialistenpdf

- ZORGNET VLAANDEREN Kwaliteit kenbaar maken in de zorg accreditatie als garantie

voor een optimale prijs-kwaliteitverhouding van Vlaamse zorg in een Europese context

Brussel Zorgnet Vlaanderen 2010 42p wwwzorgnetvlaanderenbe

128

Andere

- AERTS T en VILAIN K Accreditatie van ziekenhuizen Masterproef Rechten

Universiteit Gent 2008-09 80p

- BLOCKX P Polis medische en paramedische beroepen Eindwerk Bedrijfsmanagement

Financie- en Verzekeringswezen Katholieke Hogeschool Leuven 2006-07 41p

- Brief van VAS ndash VBS aan de Vlaamse parlementsleden betreffende bemerkingen ten

aanzien van het voorontwerp van decreet houdende verplichte melding van risicovolle

medische praktijken 14 maart 2011

- DE MEYER A Accreditatie van ziekenhuizen doordacht of onbezonnen Masterproef

Rechten Universiteit Gent 2009-10 15

- DEMEYER J De vergoeding van schade als gevolg van gezondheidszorgen Masterproef

Rechten Universiteit Gent 2008-09 109p

- DE KEYSER B Priveacute-ziekenhuizen groeit Kanaal Z reportage 5 januari 2011

httpkanaalzknackbenode305

- E-mail Aman Sadat Communication Officer AMMA Verzekeringen op 8 mei 2012

- SAELENS K Gezocht artsen voor wachtdienst reportage VTM 20 februari 2011

wwwgvabenieuwsvideovtmextern-gezocht-artsen-voor-wachtdienstaspx

- SAMYN M Bewijslast in het contractenrecht Masterproef Rechten Universiteit Gent

2009-10 91p

- DEVROEY D en SCHEYS E Bevolkingsonderzoek naar patieumlntenrechten Vakgroep

Huisartsgeneeskunde Vrije Universiteit Brussel 2011

httphuisvubacbepatientenrechtenPatRecht_rapport20Defpdf 75p

- TAVEIRNE J Onderzoek naar de werking en structurele problemen van ombudsdiensten

in algemene ziekenhuizen Masterproef Rechten Universiteit Gent 2004-05 76p

- VAN DAMME S Wrongful birth en wrongful-life vorderingen in de Belgische

rechtspraak met rechtsvergelijkend overzicht Masterproef Rechten Universiteit Gent

2009-10 iv+89p

- VANDEURZEN J ldquoToespraak op het Belgisch congres voor ambulante chirurgie van 11

februari 2011rdquo wwwbaasbe

- Verzekering BA Medische en Paramedische Beroepen algemene voorwaarden te

consulteren op wwwaginsurancebe

129

- Reguleringsimpactanalyse voor het bewaken van de kwaliteit en de veiligheid van zorg in

private medische praktijken bij het voorontwerp van decreet houdende verplichte melding

van risicovolle medische praktijken 25 januari 2011 12p

- Telefonisch interview AG Insurance op 8 mei 2012

- Telefonisch interview met Dr P Myny plastisch en esthetisch chirurg in Kliniek De

Baronie te Brugge 8 mei 2012

- Telefonisch interview Contactcenter Verzekeringen Ethias op 8 mei 2012

Relevante websites

- Belgian Society for Private Clinics wwwbspcbe

- Duinbergen Clinic wwwduinbergen-clinicbe

- Europees Centrum voor de Consument Belgieuml wwweccbelgiebe

- Hair amp Beauty Clinic wwwhairandbeautyclinicbe

- Orde der Geneesheren Belgieuml wwwordomedicbe

- Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG)

wwwfaggbe

- FOD Economie KMO Middenstand en Energie httpeconomiefgovbe

- FOD Volksgezondheid Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu

wwwhealthbelgiumbe

- International Organization for Standardization (ISO) wwwisoorg

- Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ) wwwniaznl

- Netwerk van Europese Consumenten Centra (ECC-net)

httpeceuropaeuconsumerseccindex_nlhtm

- Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) wwwrizivbe

- Royal Belgian Society for Plastic Surgery wwwrbspsorg

- Steunpunt Welzijn Volksgezondheid en Gezin wwwsteunpuntwvgbe

- Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid wwwzorg-en-gezondheidbe

- Wellness Kliniek wwwwellnesskliniekcom

I

VOORWOORD

Deze masterproef vormt het sluitstuk van mijn Rechtenopleiding te Gent Hopelijk betekent

dit einde van een interessante studententijd de start van een boeiende en succesvolle carriegravere

als jurist

Tijdens de colleges Gezondheidsrecht van Prof dr Tom Balthazar groeide mijn interesse in

medisch recht Ik zocht dan ook een thema binnen deze sector waarover ik mijn masterproef

zou kunnen schrijven Naar aanleiding van een gesprek met mevrouw Griet Ceuterick

(Adviseur-generaal FOD Volksgezondheid Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu)

werd mijn interesse in commercieumlle ziekenhuizen gewekt Al snel leek de problematiek

hieromtrent mij dan ook geschikt om een masterproef over te schrijven

Mede dankzij de professionele ondersteuning van enkele personen was het mogelijk om deze

masterproef te realiseren Graag dank ik hierbij mijn promotor prof dr Tom Balthazar

Dankzij zijn richtlijnen suggesties en feedback slaagde ik erin deze masterproef op

zelfstandige wijze te schrijven Daarnaast wens ik ook dr Wim De Maerteleire (Plastisch

Chirurg en stichtend lid van de Belgian Society for Private Clinics) Dirk Dewolf (Adjunct-

Kabinetschef minister van Welzijn Gezondheid en Gezin Jo Vandeurzen) dr Marleen

Temmerman mr Tom De Gendt en mevr Griet Ceuterick te danken Hun documentatie en

verwijzingen betekenden voor mij een grote hulp

Tot slot wens ik mijn ouders familie en vrienden hartelijk te danken voor de

onvoorwaardelijke steun die ik heb mogen ervaren Hun kritische mening heeft mij geholpen

om deze masterproef tot onderstaand resultaat te brengen Maar uiteraard en bovenal was hun

morele steun van onschatbare waarde

Isabel Van Hulle

Mei 2012

II

INHOUDSTAFEL

VOORWOORD I

INHOUDSTAFEL II

INLEIDING 1











16 Besluit 11



211 Erkenning 13



221 Diploma 15


223 Visum 18

III




2312 Inhoud 21



2322 Bewijslast 23




242 Inhoud 27







26 Besluit 35


31 Klachten 37

311 Kwaliteit 37



IV










33 Besluit 56






4112 Wetgeving 59

4113 Rechtspraak 60



4122 Mededinging 66

413 Nationaal 68



V

44 Besluit 73


51 Nederland 76





52 Frankrijk 79






54 Besluit 83






641 Inhoud 89

642 Kritiek 91

6421 Bevoegdheid 91


VI



6511 Inhoud 95

6512 Kritiek 96



6521 Inhoud 100

6522 Kritiek 102


6531 Inhoud 104

6532 Kritiek 106


67 Besluit 110


BIBLIOGRAFIE 115

1

INLEIDING






























2


ALGEMENE SITUERING


















situeren







3


















van de ijsberg is6















4










schattingen10






















5
































5-614 14



6










domeinen16



De






















7
































8

















Zo niet





activiteiten27
















9

verstrekkingen28





















die alleen worden











maart 2012) 30











10












zijn





























11




16 Besluit






















12






De Ziekenhuiswet42






























13


sluiten46















Op federaal vlak is




211 Erkenning











14


Het afleveren van










Pas wanneer



Zowel algemene als





















2012) 54



15



toetsing






activiteit57











visum

221 Diploma



gelijkgesteld61














Art 2 sect 1 WUG

16























ziekteverzekering64










17


Een derde beperking







is het







sociale zekerheid67





















18












223 Visum







Anderzijds















19


geneesheer



























4-640 75




20


















Nog







bindend verklaard81







Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899 79






21











2312 Inhoud



van zijn beroep84










kennisrsquo85










Ibid art 34 sect 1

22













lsquoDe

















86 Ibid art 35



89 Ibid art 14



Art 1382 BW

23


omstandigheden92

2322 Bewijslast





















overmacht93






24









onzeker










Dit kan afgeleid
















Gent 2008-09 25 98


25



















In 2007












154 100




26



























patieumlntrsquo106



Onder het begrip









27

















242 Inhoud


















68-69 111


28
































29









De




categorieeumln


















4-640 116


30



























maart 2012) 118





31































maart 2012) 121



32










Deze ombudsdienst














een weerlegbaar


Ziekenhuiswet126













33


Wanneer dit niet




zijn128




















In de algemene











34


verzekerd














Het






niet dekken135














35













infrastructuur137

26 Besluit

















mei 2012

36


dat de














37


PATIEumlNT





31 Klachten

311 Kwaliteit







de ingreep141


hellip












december 2011) 140








38































39
















voor fraude147














5-614 147





40


















2009












2011)

41

























december 2011) 152








december 2011)

42



















strenger












43

























Soms wordt ook de



februari 2012) 158









44


































45




opgericht is167

De Ziekenhuiswet168































46










Dit

























47





























176 Art 16 al 1 KB nr 79



Art 6 5deg KB nr 79

48





Dit uit
























Art 23 KB nr 79 181


nr 5-383 182





2011) 185


december 2011)

49















gekend187













2011) 187









50


































februari 2012)

51


opstellenrsquo192























risicorsquos







52








strekkingen


























Cass 26 juni 2009) NJW 2009 36

53

gevolgen ervan196







Ook de frequentie






en de rechtsleer201











het




december 2011) 197








154-157 201



54











van het Fonds203











uitgesloten zijn












2010 2240001 12

55















Op









Onder


Toch worden










56



33 Besluit





























57













58



ZIEKENHUIZEN






vlak210







Het belang van het














212 Art 23 Gw

59
















betrokkene214

4112 Wetgeving





of kortweg











60











4113 Rechtspraak







Volgens de









Deze











61



















in 1997 kreeg





valt ook de












2007

62




4121 Interne markt


























Art 36 453 en 62 VWEU 227



331 6

63

onderworpen228





















Sodemare230






7095 Sodemare Jur 1997 I 3395 229






331 11

64


richtlijn232










gezondheidszorg234




Zo








financiering

















65




ontvangen238



verstrektrsquo239








In























331 12

66





















4122 Mededinging







242 Ibid 7-8

243 Ibid 15


67
















Hieruit


ondernemingen



Artikel









246 Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176



Ibid 52 249




68

413 Nationaal















De
















251 Art 23 Gw




4-640 254




69


Ziekenhuiswet256











voorkomen258












apparatuur





4-640 257










70































263 Art 92bis BWHI


71


algemeen ziekenhuis



























december 2003 266



72







technieken267





ziekenhuizen












Dit is het












73


geneesheren272





















systeem



44 Besluit





74

































75



















76


FRANKRIJK

51 Nederland







zorg274




















77

































wet BIG) 278



78




beroepsbeoefenaar





























79












52 Frankrijk














Gent 2009-10 36-45 282









80


















ziekenhuizen285

















81


lijst287











beroepsbeoefenaar

















15 mars 2006 ndeg 2 288








82






worden





























83























54 Besluit





Gent 2009-10 34 295




84











ingreep uitvoeren


















85










In het rapport













Hermans















VANDEURZEN)

86































maart 2012) 302


87










63 Autoregulering









Private Clinics305















88
















Kliniek BeauCare te









praktijken












89





Gezondheidszorg312





641 Inhoud

lsquoIedere arts313






waarborgenrsquo315




Health316


















90






















en
















januari 2011 6

91

642 Kritiek
















6421 Bevoegdheid















92


















Zo kunnen zij



In zijn advies

















praktijken

93






















Er werd













5-614 331



94

wetsvoorstel332





uitvoeren








aanvaardbaar












ingevoerd








95

6511 Inhoud


esthetiek336





Reclame wordt









Door het



















Senaat BZ 2007 nr 4-1771 341


96







6512 Kritiek




mededinging










ingevoerd345











5-614 346


97



Mededinging
















Naar


















2010 nr 5-611 353


98

Interne markt









Deze zaak













doelrsquo356












99













uitgevoerd359


















100

6521 Inhoud




Deze



Er





























Ibid Art 8 365

Ibid Art 4 366

Ibid Art 5

101






Ten slotte












monitoringrsquo371




















374 Ibid Art 9

102






6522 Kritiek

Bevoegdheid









Hiermee wordt




die een geheel van


voorkomen378








375 Ibid Art 10







103






















Begrip invasief











104







brengen





6531 Inhoud





doel385











382 Ibid overw 111



kwalificaties) 384




Ibid art 5

105

























Er wordt ook





psycholoogrsquo392

387 Ibid art 7

388 Ibid art 6

389 Ibid art 12



392 Ibid art 4

106


uitvoert393












6532 Kritiek

Bevoegdheid










393 Ibid art 14

394 Ibid art 2 3deg

395 Ibid art 15







Ibid art 16 398



107

Begrip invasief







In

























108







gedragen402



























109






worden behaald405
























Gent 2009-10 15 408




110








67 Besluit
























Gent 2009-10 87 410




111






112

ALGEMENE CONCLUSIE

































113




worden






























114























115

BIBLIOGRAFIE

Wetgeving

Internationaal
















1994 837


1993 655







juillet 2005




2005

116



1996 15790




Nationaal

- Grondwet


1980



(ed 2)









BS 24 juni 1999




1987




september 2006



117














november 1967














Kluwer 2007 937p




118



179












praktijken










631


ParlSt Kamer 2009-2010 2240001








119



52K0691001


1642001
















Rechtspraak

Europa




- HvJ C-15896 Kohll Jur 1998 I 1931



Nederland



120

Belgieuml


- GwH 31 oktober 2000 nr 1082000


- GwH 15 juli 1998 nr 8398

- GwH 18 maart 2010 nr 292010

- Cass 22 juni 2010 nr P091696N

- Cass 12 mei 2006 AR C050021F



- Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176




- Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899

- Cass 30 april 1976 Pas 1976 I 944















121












Press 1998 198p








xxii+494p















122








216-218





369



2003-04 151-159







116


120


4


197



123













413-415

















juni 2009



124







januari 2004




Internationaal




02010_tcm294-309896pdf



2003 32p



Nationaal










64

125































126





f 67p




f 78p




0531_nlpdf 53p




86p




RAAD VAN STATE









127









2008 99p


ndschappdf

TEST-AANKOOP






s594853htm

ZORGNET VLAANDEREN



2009 57p







128

Andere


















2009-10 91p








2009-10 iv+89p





129








Relevante websites







wwwfaggbe



wwwhealthbelgiumbe










II

INHOUDSTAFEL

VOORWOORD I

INHOUDSTAFEL II

INLEIDING 1











16 Besluit 11



211 Erkenning 13



221 Diploma 15


223 Visum 18

III




2312 Inhoud 21



2322 Bewijslast 23




242 Inhoud 27







26 Besluit 35


31 Klachten 37

311 Kwaliteit 37



IV










33 Besluit 56






4112 Wetgeving 59

4113 Rechtspraak 60



4122 Mededinging 66

413 Nationaal 68



V

44 Besluit 73


51 Nederland 76





52 Frankrijk 79






54 Besluit 83






641 Inhoud 89

642 Kritiek 91

6421 Bevoegdheid 91


VI



6511 Inhoud 95

6512 Kritiek 96



6521 Inhoud 100

6522 Kritiek 102


6531 Inhoud 104

6532 Kritiek 106


67 Besluit 110


BIBLIOGRAFIE 115

1

INLEIDING






























2


ALGEMENE SITUERING


















situeren







3


















van de ijsberg is6















4










schattingen10






















5
































5-614 14



6










domeinen16



De






















7
































8

















Zo niet





activiteiten27
















9

verstrekkingen28





















die alleen worden











maart 2012) 30











10












zijn





























11




16 Besluit






















12






De Ziekenhuiswet42






























13


sluiten46















Op federaal vlak is




211 Erkenning











14


Het afleveren van










Pas wanneer



Zowel algemene als





















2012) 54



15



toetsing






activiteit57











visum

221 Diploma



gelijkgesteld61














Art 2 sect 1 WUG

16























ziekteverzekering64










17


Een derde beperking







is het







sociale zekerheid67





















18












223 Visum







Anderzijds















19


geneesheer



























4-640 75




20


















Nog







bindend verklaard81







Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899 79






21











2312 Inhoud



van zijn beroep84










kennisrsquo85










Ibid art 34 sect 1

22













lsquoDe

















86 Ibid art 35



89 Ibid art 14



Art 1382 BW

23


omstandigheden92

2322 Bewijslast





















overmacht93






24









onzeker










Dit kan afgeleid
















Gent 2008-09 25 98


25



















In 2007












154 100




26



























patieumlntrsquo106



Onder het begrip









27

















242 Inhoud


















68-69 111


28
































29









De




categorieeumln


















4-640 116


30



























maart 2012) 118





31































maart 2012) 121



32










Deze ombudsdienst














een weerlegbaar


Ziekenhuiswet126













33


Wanneer dit niet




zijn128




















In de algemene











34


verzekerd














Het






niet dekken135














35













infrastructuur137

26 Besluit

















mei 2012

36


dat de














37


PATIEumlNT





31 Klachten

311 Kwaliteit







de ingreep141


hellip












december 2011) 140








38































39
















voor fraude147














5-614 147





40


















2009












2011)

41

























december 2011) 152








december 2011)

42



















strenger












43

























Soms wordt ook de



februari 2012) 158









44


































45




opgericht is167

De Ziekenhuiswet168































46










Dit

























47





























176 Art 16 al 1 KB nr 79



Art 6 5deg KB nr 79

48





Dit uit
























Art 23 KB nr 79 181


nr 5-383 182





2011) 185


december 2011)

49















gekend187













2011) 187









50


































februari 2012)

51


opstellenrsquo192























risicorsquos







52








strekkingen


























Cass 26 juni 2009) NJW 2009 36

53

gevolgen ervan196







Ook de frequentie






en de rechtsleer201











het




december 2011) 197








154-157 201



54











van het Fonds203











uitgesloten zijn












2010 2240001 12

55















Op









Onder


Toch worden










56



33 Besluit





























57













58



ZIEKENHUIZEN






vlak210







Het belang van het














212 Art 23 Gw

59
















betrokkene214

4112 Wetgeving





of kortweg











60











4113 Rechtspraak







Volgens de









Deze











61



















in 1997 kreeg





valt ook de












2007

62




4121 Interne markt


























Art 36 453 en 62 VWEU 227



331 6

63

onderworpen228





















Sodemare230






7095 Sodemare Jur 1997 I 3395 229






331 11

64


richtlijn232










gezondheidszorg234




Zo








financiering

















65




ontvangen238



verstrektrsquo239








In























331 12

66





















4122 Mededinging







242 Ibid 7-8

243 Ibid 15


67
















Hieruit


ondernemingen



Artikel









246 Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176



Ibid 52 249




68

413 Nationaal















De
















251 Art 23 Gw




4-640 254




69


Ziekenhuiswet256











voorkomen258












apparatuur





4-640 257










70































263 Art 92bis BWHI


71


algemeen ziekenhuis



























december 2003 266



72







technieken267





ziekenhuizen












Dit is het












73


geneesheren272





















systeem



44 Besluit





74

































75



















76


FRANKRIJK

51 Nederland







zorg274




















77

































wet BIG) 278



78




beroepsbeoefenaar





























79












52 Frankrijk














Gent 2009-10 36-45 282









80


















ziekenhuizen285

















81


lijst287











beroepsbeoefenaar

















15 mars 2006 ndeg 2 288








82






worden





























83























54 Besluit





Gent 2009-10 34 295




84











ingreep uitvoeren


















85










In het rapport













Hermans















VANDEURZEN)

86































maart 2012) 302


87










63 Autoregulering









Private Clinics305















88
















Kliniek BeauCare te









praktijken












89





Gezondheidszorg312





641 Inhoud

lsquoIedere arts313






waarborgenrsquo315




Health316


















90






















en
















januari 2011 6

91

642 Kritiek
















6421 Bevoegdheid















92


















Zo kunnen zij



In zijn advies

















praktijken

93






















Er werd













5-614 331



94

wetsvoorstel332





uitvoeren








aanvaardbaar












ingevoerd








95

6511 Inhoud


esthetiek336





Reclame wordt









Door het



















Senaat BZ 2007 nr 4-1771 341


96







6512 Kritiek




mededinging










ingevoerd345











5-614 346


97



Mededinging
















Naar


















2010 nr 5-611 353


98

Interne markt









Deze zaak













doelrsquo356












99













uitgevoerd359


















100

6521 Inhoud




Deze



Er





























Ibid Art 8 365

Ibid Art 4 366

Ibid Art 5

101






Ten slotte












monitoringrsquo371




















374 Ibid Art 9

102






6522 Kritiek

Bevoegdheid









Hiermee wordt




die een geheel van


voorkomen378








375 Ibid Art 10







103






















Begrip invasief











104







brengen





6531 Inhoud





doel385











382 Ibid overw 111



kwalificaties) 384




Ibid art 5

105

























Er wordt ook





psycholoogrsquo392

387 Ibid art 7

388 Ibid art 6

389 Ibid art 12



392 Ibid art 4

106


uitvoert393












6532 Kritiek

Bevoegdheid










393 Ibid art 14

394 Ibid art 2 3deg

395 Ibid art 15







Ibid art 16 398



107

Begrip invasief







In

























108







gedragen402



























109






worden behaald405
























Gent 2009-10 15 408




110








67 Besluit
























Gent 2009-10 87 410




111






112

ALGEMENE CONCLUSIE

































113




worden






























114























115

BIBLIOGRAFIE

Wetgeving

Internationaal
















1994 837


1993 655







juillet 2005




2005

116



1996 15790




Nationaal

- Grondwet


1980



(ed 2)









BS 24 juni 1999




1987




september 2006



117














november 1967














Kluwer 2007 937p




118



179












praktijken










631


ParlSt Kamer 2009-2010 2240001








119



52K0691001


1642001
















Rechtspraak

Europa




- HvJ C-15896 Kohll Jur 1998 I 1931



Nederland



120

Belgieuml


- GwH 31 oktober 2000 nr 1082000


- GwH 15 juli 1998 nr 8398

- GwH 18 maart 2010 nr 292010

- Cass 22 juni 2010 nr P091696N

- Cass 12 mei 2006 AR C050021F



- Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176




- Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899

- Cass 30 april 1976 Pas 1976 I 944















121












Press 1998 198p








xxii+494p















122








216-218





369



2003-04 151-159







116


120


4


197



123













413-415

















juni 2009



124







januari 2004




Internationaal




02010_tcm294-309896pdf



2003 32p



Nationaal










64

125































126





f 67p




f 78p




0531_nlpdf 53p




86p




RAAD VAN STATE









127









2008 99p


ndschappdf

TEST-AANKOOP






s594853htm

ZORGNET VLAANDEREN



2009 57p







128

Andere


















2009-10 91p








2009-10 iv+89p





129








Relevante websites







wwwfaggbe



wwwhealthbelgiumbe










III




2312 Inhoud 21



2322 Bewijslast 23




242 Inhoud 27







26 Besluit 35


31 Klachten 37

311 Kwaliteit 37



IV










33 Besluit 56






4112 Wetgeving 59

4113 Rechtspraak 60



4122 Mededinging 66

413 Nationaal 68



V

44 Besluit 73


51 Nederland 76





52 Frankrijk 79






54 Besluit 83






641 Inhoud 89

642 Kritiek 91

6421 Bevoegdheid 91


VI



6511 Inhoud 95

6512 Kritiek 96



6521 Inhoud 100

6522 Kritiek 102


6531 Inhoud 104

6532 Kritiek 106


67 Besluit 110


BIBLIOGRAFIE 115

1

INLEIDING






























2


ALGEMENE SITUERING


















situeren







3


















van de ijsberg is6















4










schattingen10






















5
































5-614 14



6










domeinen16



De






















7
































8

















Zo niet





activiteiten27
















9

verstrekkingen28





















die alleen worden











maart 2012) 30











10












zijn





























11




16 Besluit






















12






De Ziekenhuiswet42






























13


sluiten46















Op federaal vlak is




211 Erkenning











14


Het afleveren van










Pas wanneer



Zowel algemene als





















2012) 54



15



toetsing






activiteit57











visum

221 Diploma



gelijkgesteld61














Art 2 sect 1 WUG

16























ziekteverzekering64










17


Een derde beperking







is het







sociale zekerheid67





















18












223 Visum







Anderzijds















19


geneesheer



























4-640 75




20


















Nog







bindend verklaard81







Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899 79






21











2312 Inhoud



van zijn beroep84










kennisrsquo85










Ibid art 34 sect 1

22













lsquoDe

















86 Ibid art 35



89 Ibid art 14



Art 1382 BW

23


omstandigheden92

2322 Bewijslast





















overmacht93






24









onzeker










Dit kan afgeleid
















Gent 2008-09 25 98


25



















In 2007












154 100




26



























patieumlntrsquo106



Onder het begrip









27

















242 Inhoud


















68-69 111


28
































29









De




categorieeumln


















4-640 116


30



























maart 2012) 118





31































maart 2012) 121



32










Deze ombudsdienst














een weerlegbaar


Ziekenhuiswet126













33


Wanneer dit niet




zijn128




















In de algemene











34


verzekerd














Het






niet dekken135














35













infrastructuur137

26 Besluit

















mei 2012

36


dat de














37


PATIEumlNT





31 Klachten

311 Kwaliteit







de ingreep141


hellip












december 2011) 140








38































39
















voor fraude147














5-614 147





40


















2009












2011)

41

























december 2011) 152








december 2011)

42



















strenger












43

























Soms wordt ook de



februari 2012) 158









44


































45




opgericht is167

De Ziekenhuiswet168































46










Dit

























47





























176 Art 16 al 1 KB nr 79



Art 6 5deg KB nr 79

48





Dit uit
























Art 23 KB nr 79 181


nr 5-383 182





2011) 185


december 2011)

49















gekend187













2011) 187









50


































februari 2012)

51


opstellenrsquo192























risicorsquos







52








strekkingen


























Cass 26 juni 2009) NJW 2009 36

53

gevolgen ervan196







Ook de frequentie






en de rechtsleer201











het




december 2011) 197








154-157 201



54











van het Fonds203











uitgesloten zijn












2010 2240001 12

55















Op









Onder


Toch worden










56



33 Besluit





























57













58



ZIEKENHUIZEN






vlak210







Het belang van het














212 Art 23 Gw

59
















betrokkene214

4112 Wetgeving





of kortweg











60











4113 Rechtspraak







Volgens de









Deze











61



















in 1997 kreeg





valt ook de












2007

62




4121 Interne markt


























Art 36 453 en 62 VWEU 227



331 6

63

onderworpen228





















Sodemare230






7095 Sodemare Jur 1997 I 3395 229






331 11

64


richtlijn232










gezondheidszorg234




Zo








financiering

















65




ontvangen238



verstrektrsquo239








In























331 12

66





















4122 Mededinging







242 Ibid 7-8

243 Ibid 15


67
















Hieruit


ondernemingen



Artikel









246 Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176



Ibid 52 249




68

413 Nationaal















De
















251 Art 23 Gw




4-640 254




69


Ziekenhuiswet256











voorkomen258












apparatuur





4-640 257










70































263 Art 92bis BWHI


71


algemeen ziekenhuis



























december 2003 266



72







technieken267





ziekenhuizen












Dit is het












73


geneesheren272





















systeem



44 Besluit





74

































75



















76


FRANKRIJK

51 Nederland







zorg274




















77

































wet BIG) 278



78




beroepsbeoefenaar





























79












52 Frankrijk














Gent 2009-10 36-45 282









80


















ziekenhuizen285

















81


lijst287











beroepsbeoefenaar

















15 mars 2006 ndeg 2 288








82






worden





























83























54 Besluit





Gent 2009-10 34 295




84











ingreep uitvoeren


















85










In het rapport













Hermans















VANDEURZEN)

86































maart 2012) 302


87










63 Autoregulering









Private Clinics305















88
















Kliniek BeauCare te









praktijken












89





Gezondheidszorg312





641 Inhoud

lsquoIedere arts313






waarborgenrsquo315




Health316


















90






















en
















januari 2011 6

91

642 Kritiek
















6421 Bevoegdheid















92


















Zo kunnen zij



In zijn advies

















praktijken

93






















Er werd













5-614 331



94

wetsvoorstel332





uitvoeren








aanvaardbaar












ingevoerd








95

6511 Inhoud


esthetiek336





Reclame wordt









Door het



















Senaat BZ 2007 nr 4-1771 341


96







6512 Kritiek




mededinging










ingevoerd345











5-614 346


97



Mededinging
















Naar


















2010 nr 5-611 353


98

Interne markt









Deze zaak













doelrsquo356












99













uitgevoerd359


















100

6521 Inhoud




Deze



Er





























Ibid Art 8 365

Ibid Art 4 366

Ibid Art 5

101






Ten slotte












monitoringrsquo371




















374 Ibid Art 9

102






6522 Kritiek

Bevoegdheid









Hiermee wordt




die een geheel van


voorkomen378








375 Ibid Art 10







103






















Begrip invasief











104







brengen





6531 Inhoud





doel385











382 Ibid overw 111



kwalificaties) 384




Ibid art 5

105

























Er wordt ook





psycholoogrsquo392

387 Ibid art 7

388 Ibid art 6

389 Ibid art 12



392 Ibid art 4

106


uitvoert393












6532 Kritiek

Bevoegdheid










393 Ibid art 14

394 Ibid art 2 3deg

395 Ibid art 15







Ibid art 16 398



107

Begrip invasief







In

























108







gedragen402



























109






worden behaald405
























Gent 2009-10 15 408




110








67 Besluit
























Gent 2009-10 87 410




111






112

ALGEMENE CONCLUSIE

































113




worden






























114























115

BIBLIOGRAFIE

Wetgeving

Internationaal
















1994 837


1993 655







juillet 2005




2005

116



1996 15790




Nationaal

- Grondwet


1980



(ed 2)









BS 24 juni 1999




1987




september 2006



117














november 1967














Kluwer 2007 937p




118



179












praktijken










631


ParlSt Kamer 2009-2010 2240001








119



52K0691001


1642001
















Rechtspraak

Europa




- HvJ C-15896 Kohll Jur 1998 I 1931



Nederland



120

Belgieuml


- GwH 31 oktober 2000 nr 1082000


- GwH 15 juli 1998 nr 8398

- GwH 18 maart 2010 nr 292010

- Cass 22 juni 2010 nr P091696N

- Cass 12 mei 2006 AR C050021F



- Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176




- Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899

- Cass 30 april 1976 Pas 1976 I 944















121












Press 1998 198p








xxii+494p















122








216-218





369



2003-04 151-159







116


120


4


197



123













413-415

















juni 2009



124







januari 2004




Internationaal




02010_tcm294-309896pdf



2003 32p



Nationaal










64

125































126





f 67p




f 78p




0531_nlpdf 53p




86p




RAAD VAN STATE









127









2008 99p


ndschappdf

TEST-AANKOOP






s594853htm

ZORGNET VLAANDEREN



2009 57p







128

Andere


















2009-10 91p








2009-10 iv+89p





129








Relevante websites







wwwfaggbe



wwwhealthbelgiumbe










IV










33 Besluit 56






4112 Wetgeving 59

4113 Rechtspraak 60



4122 Mededinging 66

413 Nationaal 68



V

44 Besluit 73


51 Nederland 76





52 Frankrijk 79






54 Besluit 83






641 Inhoud 89

642 Kritiek 91

6421 Bevoegdheid 91


VI



6511 Inhoud 95

6512 Kritiek 96



6521 Inhoud 100

6522 Kritiek 102


6531 Inhoud 104

6532 Kritiek 106


67 Besluit 110


BIBLIOGRAFIE 115

1

INLEIDING






























2


ALGEMENE SITUERING


















situeren







3


















van de ijsberg is6















4










schattingen10






















5
































5-614 14



6










domeinen16



De






















7
































8

















Zo niet





activiteiten27
















9

verstrekkingen28





















die alleen worden











maart 2012) 30











10












zijn





























11




16 Besluit






















12






De Ziekenhuiswet42






























13


sluiten46















Op federaal vlak is




211 Erkenning











14


Het afleveren van










Pas wanneer



Zowel algemene als





















2012) 54



15



toetsing






activiteit57











visum

221 Diploma



gelijkgesteld61














Art 2 sect 1 WUG

16























ziekteverzekering64










17


Een derde beperking







is het







sociale zekerheid67





















18












223 Visum







Anderzijds















19


geneesheer



























4-640 75




20


















Nog







bindend verklaard81







Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899 79






21











2312 Inhoud



van zijn beroep84










kennisrsquo85










Ibid art 34 sect 1

22













lsquoDe

















86 Ibid art 35



89 Ibid art 14



Art 1382 BW

23


omstandigheden92

2322 Bewijslast





















overmacht93






24









onzeker










Dit kan afgeleid
















Gent 2008-09 25 98


25



















In 2007












154 100




26



























patieumlntrsquo106



Onder het begrip









27

















242 Inhoud


















68-69 111


28
































29









De




categorieeumln


















4-640 116


30



























maart 2012) 118





31































maart 2012) 121



32










Deze ombudsdienst














een weerlegbaar


Ziekenhuiswet126













33


Wanneer dit niet




zijn128




















In de algemene











34


verzekerd














Het






niet dekken135














35













infrastructuur137

26 Besluit

















mei 2012

36


dat de














37


PATIEumlNT





31 Klachten

311 Kwaliteit







de ingreep141


hellip












december 2011) 140








38































39
















voor fraude147














5-614 147





40


















2009












2011)

41

























december 2011) 152








december 2011)

42



















strenger












43

























Soms wordt ook de



februari 2012) 158









44


































45




opgericht is167

De Ziekenhuiswet168































46










Dit

























47





























176 Art 16 al 1 KB nr 79



Art 6 5deg KB nr 79

48





Dit uit
























Art 23 KB nr 79 181


nr 5-383 182





2011) 185


december 2011)

49















gekend187













2011) 187









50


































februari 2012)

51


opstellenrsquo192























risicorsquos







52








strekkingen


























Cass 26 juni 2009) NJW 2009 36

53

gevolgen ervan196







Ook de frequentie






en de rechtsleer201











het




december 2011) 197








154-157 201



54











van het Fonds203











uitgesloten zijn












2010 2240001 12

55















Op









Onder


Toch worden










56



33 Besluit





























57













58



ZIEKENHUIZEN






vlak210







Het belang van het














212 Art 23 Gw

59
















betrokkene214

4112 Wetgeving





of kortweg











60











4113 Rechtspraak







Volgens de









Deze











61



















in 1997 kreeg





valt ook de












2007

62




4121 Interne markt


























Art 36 453 en 62 VWEU 227



331 6

63

onderworpen228





















Sodemare230






7095 Sodemare Jur 1997 I 3395 229






331 11

64


richtlijn232










gezondheidszorg234




Zo








financiering

















65




ontvangen238



verstrektrsquo239








In























331 12

66





















4122 Mededinging







242 Ibid 7-8

243 Ibid 15


67
















Hieruit


ondernemingen



Artikel









246 Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176



Ibid 52 249




68

413 Nationaal















De
















251 Art 23 Gw




4-640 254




69


Ziekenhuiswet256











voorkomen258












apparatuur





4-640 257










70































263 Art 92bis BWHI


71


algemeen ziekenhuis



























december 2003 266



72







technieken267





ziekenhuizen












Dit is het












73


geneesheren272





















systeem



44 Besluit





74

































75



















76


FRANKRIJK

51 Nederland







zorg274




















77

































wet BIG) 278



78




beroepsbeoefenaar





























79












52 Frankrijk














Gent 2009-10 36-45 282









80


















ziekenhuizen285

















81


lijst287











beroepsbeoefenaar

















15 mars 2006 ndeg 2 288








82






worden





























83























54 Besluit





Gent 2009-10 34 295




84











ingreep uitvoeren


















85










In het rapport













Hermans















VANDEURZEN)

86































maart 2012) 302


87










63 Autoregulering









Private Clinics305















88
















Kliniek BeauCare te









praktijken












89





Gezondheidszorg312





641 Inhoud

lsquoIedere arts313






waarborgenrsquo315




Health316


















90






















en
















januari 2011 6

91

642 Kritiek
















6421 Bevoegdheid















92


















Zo kunnen zij



In zijn advies

















praktijken

93






















Er werd













5-614 331



94

wetsvoorstel332





uitvoeren








aanvaardbaar












ingevoerd








95

6511 Inhoud


esthetiek336





Reclame wordt









Door het



















Senaat BZ 2007 nr 4-1771 341


96







6512 Kritiek




mededinging










ingevoerd345











5-614 346


97



Mededinging
















Naar


















2010 nr 5-611 353


98

Interne markt









Deze zaak













doelrsquo356












99













uitgevoerd359


















100

6521 Inhoud




Deze



Er





























Ibid Art 8 365

Ibid Art 4 366

Ibid Art 5

101






Ten slotte












monitoringrsquo371




















374 Ibid Art 9

102






6522 Kritiek

Bevoegdheid









Hiermee wordt




die een geheel van


voorkomen378








375 Ibid Art 10







103






















Begrip invasief











104







brengen





6531 Inhoud





doel385











382 Ibid overw 111



kwalificaties) 384




Ibid art 5

105

























Er wordt ook





psycholoogrsquo392

387 Ibid art 7

388 Ibid art 6

389 Ibid art 12



392 Ibid art 4

106


uitvoert393












6532 Kritiek

Bevoegdheid










393 Ibid art 14

394 Ibid art 2 3deg

395 Ibid art 15







Ibid art 16 398



107

Begrip invasief







In

























108







gedragen402



























109






worden behaald405
























Gent 2009-10 15 408




110








67 Besluit
























Gent 2009-10 87 410




111






112

ALGEMENE CONCLUSIE

































113




worden






























114























115

BIBLIOGRAFIE

Wetgeving

Internationaal
















1994 837


1993 655







juillet 2005




2005

116



1996 15790




Nationaal

- Grondwet


1980



(ed 2)









BS 24 juni 1999




1987




september 2006



117














november 1967














Kluwer 2007 937p




118



179












praktijken










631


ParlSt Kamer 2009-2010 2240001








119



52K0691001


1642001
















Rechtspraak

Europa




- HvJ C-15896 Kohll Jur 1998 I 1931



Nederland



120

Belgieuml


- GwH 31 oktober 2000 nr 1082000


- GwH 15 juli 1998 nr 8398

- GwH 18 maart 2010 nr 292010

- Cass 22 juni 2010 nr P091696N

- Cass 12 mei 2006 AR C050021F



- Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176




- Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899

- Cass 30 april 1976 Pas 1976 I 944















121












Press 1998 198p








xxii+494p















122








216-218





369



2003-04 151-159







116


120


4


197



123













413-415

















juni 2009



124







januari 2004




Internationaal




02010_tcm294-309896pdf



2003 32p



Nationaal










64

125































126





f 67p




f 78p




0531_nlpdf 53p




86p




RAAD VAN STATE









127









2008 99p


ndschappdf

TEST-AANKOOP






s594853htm

ZORGNET VLAANDEREN



2009 57p







128

Andere


















2009-10 91p








2009-10 iv+89p





129








Relevante websites







wwwfaggbe



wwwhealthbelgiumbe










V

44 Besluit 73


51 Nederland 76





52 Frankrijk 79






54 Besluit 83






641 Inhoud 89

642 Kritiek 91

6421 Bevoegdheid 91


VI



6511 Inhoud 95

6512 Kritiek 96



6521 Inhoud 100

6522 Kritiek 102


6531 Inhoud 104

6532 Kritiek 106


67 Besluit 110


BIBLIOGRAFIE 115

1

INLEIDING






























2


ALGEMENE SITUERING


















situeren







3


















van de ijsberg is6















4










schattingen10






















5
































5-614 14



6










domeinen16



De






















7
































8

















Zo niet





activiteiten27
















9

verstrekkingen28





















die alleen worden











maart 2012) 30











10












zijn





























11




16 Besluit






















12






De Ziekenhuiswet42






























13


sluiten46















Op federaal vlak is




211 Erkenning











14


Het afleveren van










Pas wanneer



Zowel algemene als





















2012) 54



15



toetsing






activiteit57











visum

221 Diploma



gelijkgesteld61














Art 2 sect 1 WUG

16























ziekteverzekering64










17


Een derde beperking







is het







sociale zekerheid67





















18












223 Visum







Anderzijds















19


geneesheer



























4-640 75




20


















Nog







bindend verklaard81







Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899 79






21











2312 Inhoud



van zijn beroep84










kennisrsquo85










Ibid art 34 sect 1

22













lsquoDe

















86 Ibid art 35



89 Ibid art 14



Art 1382 BW

23


omstandigheden92

2322 Bewijslast





















overmacht93






24









onzeker










Dit kan afgeleid
















Gent 2008-09 25 98


25



















In 2007












154 100




26



























patieumlntrsquo106



Onder het begrip









27

















242 Inhoud


















68-69 111


28
































29









De




categorieeumln


















4-640 116


30



























maart 2012) 118





31































maart 2012) 121



32










Deze ombudsdienst














een weerlegbaar


Ziekenhuiswet126













33


Wanneer dit niet




zijn128




















In de algemene











34


verzekerd














Het






niet dekken135














35













infrastructuur137

26 Besluit

















mei 2012

36


dat de














37


PATIEumlNT





31 Klachten

311 Kwaliteit







de ingreep141


hellip












december 2011) 140








38































39
















voor fraude147














5-614 147





40


















2009












2011)

41

























december 2011) 152








december 2011)

42



















strenger












43

























Soms wordt ook de



februari 2012) 158









44


































45




opgericht is167

De Ziekenhuiswet168































46










Dit

























47





























176 Art 16 al 1 KB nr 79



Art 6 5deg KB nr 79

48





Dit uit
























Art 23 KB nr 79 181


nr 5-383 182





2011) 185


december 2011)

49















gekend187













2011) 187









50


































februari 2012)

51


opstellenrsquo192























risicorsquos







52








strekkingen


























Cass 26 juni 2009) NJW 2009 36

53

gevolgen ervan196







Ook de frequentie






en de rechtsleer201











het




december 2011) 197








154-157 201



54











van het Fonds203











uitgesloten zijn












2010 2240001 12

55















Op









Onder


Toch worden










56



33 Besluit





























57













58



ZIEKENHUIZEN






vlak210







Het belang van het














212 Art 23 Gw

59
















betrokkene214

4112 Wetgeving





of kortweg











60











4113 Rechtspraak







Volgens de









Deze











61



















in 1997 kreeg





valt ook de












2007

62




4121 Interne markt


























Art 36 453 en 62 VWEU 227



331 6

63

onderworpen228





















Sodemare230






7095 Sodemare Jur 1997 I 3395 229






331 11

64


richtlijn232










gezondheidszorg234




Zo








financiering

















65




ontvangen238



verstrektrsquo239








In























331 12

66





















4122 Mededinging







242 Ibid 7-8

243 Ibid 15


67
















Hieruit


ondernemingen



Artikel









246 Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176



Ibid 52 249




68

413 Nationaal















De
















251 Art 23 Gw




4-640 254




69


Ziekenhuiswet256











voorkomen258












apparatuur





4-640 257










70































263 Art 92bis BWHI


71


algemeen ziekenhuis



























december 2003 266



72







technieken267





ziekenhuizen












Dit is het












73


geneesheren272





















systeem



44 Besluit





74

































75



















76


FRANKRIJK

51 Nederland







zorg274




















77

































wet BIG) 278



78




beroepsbeoefenaar





























79












52 Frankrijk














Gent 2009-10 36-45 282









80


















ziekenhuizen285

















81


lijst287











beroepsbeoefenaar

















15 mars 2006 ndeg 2 288








82






worden





























83























54 Besluit





Gent 2009-10 34 295




84











ingreep uitvoeren


















85










In het rapport













Hermans















VANDEURZEN)

86































maart 2012) 302


87










63 Autoregulering









Private Clinics305















88
















Kliniek BeauCare te









praktijken












89





Gezondheidszorg312





641 Inhoud

lsquoIedere arts313






waarborgenrsquo315




Health316


















90






















en
















januari 2011 6

91

642 Kritiek
















6421 Bevoegdheid















92


















Zo kunnen zij



In zijn advies

















praktijken

93






















Er werd













5-614 331



94

wetsvoorstel332





uitvoeren








aanvaardbaar












ingevoerd








95

6511 Inhoud


esthetiek336





Reclame wordt









Door het



















Senaat BZ 2007 nr 4-1771 341


96







6512 Kritiek




mededinging










ingevoerd345











5-614 346


97



Mededinging
















Naar


















2010 nr 5-611 353


98

Interne markt









Deze zaak













doelrsquo356












99













uitgevoerd359


















100

6521 Inhoud




Deze



Er





























Ibid Art 8 365

Ibid Art 4 366

Ibid Art 5

101






Ten slotte












monitoringrsquo371




















374 Ibid Art 9

102






6522 Kritiek

Bevoegdheid









Hiermee wordt




die een geheel van


voorkomen378








375 Ibid Art 10







103






















Begrip invasief











104







brengen





6531 Inhoud





doel385











382 Ibid overw 111



kwalificaties) 384




Ibid art 5

105

























Er wordt ook





psycholoogrsquo392

387 Ibid art 7

388 Ibid art 6

389 Ibid art 12



392 Ibid art 4

106


uitvoert393












6532 Kritiek

Bevoegdheid










393 Ibid art 14

394 Ibid art 2 3deg

395 Ibid art 15







Ibid art 16 398



107

Begrip invasief







In

























108







gedragen402



























109






worden behaald405
























Gent 2009-10 15 408




110








67 Besluit
























Gent 2009-10 87 410




111






112

ALGEMENE CONCLUSIE

































113




worden






























114























115

BIBLIOGRAFIE

Wetgeving

Internationaal
















1994 837


1993 655







juillet 2005




2005

116



1996 15790




Nationaal

- Grondwet


1980



(ed 2)









BS 24 juni 1999




1987




september 2006



117














november 1967














Kluwer 2007 937p




118



179












praktijken










631


ParlSt Kamer 2009-2010 2240001








119



52K0691001


1642001
















Rechtspraak

Europa




- HvJ C-15896 Kohll Jur 1998 I 1931



Nederland



120

Belgieuml


- GwH 31 oktober 2000 nr 1082000


- GwH 15 juli 1998 nr 8398

- GwH 18 maart 2010 nr 292010

- Cass 22 juni 2010 nr P091696N

- Cass 12 mei 2006 AR C050021F



- Cass 2 mei 2002 TGez 2002-03 176




- Cass 17 maart 1978 RDP 1982 899

- Cass 30 april 1976 Pas 1976 I 944















121












Press 1998 198p








xxii+494p















122








216-218





369



2003-04 151-159







116


120


4


197



123













413-415

















juni 2009



124







januari 2004




Internationaal




02010_tcm294-309896pdf



2003 32p



Nationaal










64

125































126





f 67p




f 78p




0531_nlpdf 53p




86p




RAAD VAN STATE









127









2008 99p


ndschappdf

TEST-AANKOOP






s594853htm

ZORGNET VLAANDEREN



2009 57p







128

Andere


















2009-10 91p








2009-10 iv+89p





129








Relevante websites







wwwfaggbe



wwwhealthbelgiumbe










Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent...‘Als extramuraal medisch centrum wordt beschouwd...

Documents

Transcript of Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent...‘Als extramuraal medisch centrum wordt beschouwd...