Faculteit der Rechtsgeleerdheid

VAAN: onder professoren

Actualiteiten pensioenrecht

4 oktober 2016

Prof. mr. drs. Mark Heemskerk

Bijzonder hoogleraar pensioenrecht Radboud Universiteit Nijmegen

Pensioenrecht anno 2016

Arbeidsrechtelijke aspecten pensioen

• 1 Pensioenovereenkomsten

• 2 Pensioenontslag of pensioenopzegging

• 3 Verplichtstelling en wijziging uitvoerders

• 4 OVO

• 5 Ondernemingsraad en pensioen

1 De pensioenovereenkomst

• Hetgeen is overeengekomen tussen werkgever en werknemer over pensioen• Artikel 10 Pensioenwet

uitkeringsovereenkomst (DB)kapitaalovereenkomstpremieovereenkomst (DC)

• Belang (on)voorwaardelijke indexatie• Financiering of dekkingsgraad, korten?

• CDC/streefregeling

Pensioenovereenkomst

• hetgeen tussen een werkgever en een werknemer is overeengekomen betreffende pensioen

• 1 regel in de (collectieve) arbeidsovereenkomst?

• Pensioenreglementincorporatie

• Opgesteld door de pensioenuitvoerder: uitlegnorm

• Doorcontracteren van wijzigingsbevoegdheid?

• Pensioen: nog nader overeen te komen?

• Belang pensioenuitvoerder: korten of niet, wijziging en medezeggenschap- Bpf, opf, apf, verzekerde regeling

Pensioenwijzigingen 2014/15

• Pensioenleeftijd omhoog, pensioenopbouw omlaag- Pensioenrichtleeftijd 67 jaar- Pensioengevend loon max. €100.000 (aftopping)

• Pensioen is minder zeker, en het wordt zeker minder

• Pensioenopbouw omlaag, pensioenpremies omlaag (werkgever/werknemersdeel?)

• Fiscale wijziging is geen civiele wijziging

2013 2014 2015OP ML 2,25 2,15 1,875OP EL 2,0 1,9 1,657

Wijziging pensioenstelsel 2020

• SER presenteert vier varianten

- uitkeringsovereenkomst met degressieve opbouw;- nationale pensioenregeling;- persoonlijk pensioenvermogen met vrijwillige risicodeling;- persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling- Follow up 20 mei 2016: verkenning variant IV

• Nieuw pensioenstelsel: overgangsproblematiek doorsneesystematiek- Erfenis uit het verleden, moeilijkheden voor het heden

Wet variabele pensioenuitkering

• Tot 1 september 2016: vaste uitkering bij pensioen

• Nieuw- Bij premieovereenkomst kan doorbeleggen na pensioendatum- Variabele pensioenuitkering

• Persoonlijke pensioenrekening- Premieovereenkomst met saldo rekening courant

2 Pensioenontslagbeding of pensioenopzegging

• Einde arbeidsovereenkomst wegens bereiken pensioenleeftijd, het mag van de Hoge Raad (KLM arrest 13 juli 2012, JAR 12/209).

• Standaardbepaling in arbeidsovereenkomst (96%)• Wettelijke basis?• Is het leeftijdsdiscriminatie?

- 65 jaar? Of 65 jaar en 6 maanden (7a AOW)- Onder AOW-leeftijd? Niet, tenzij KLM-piloten- Rechtsgevolg?

• AOW-leeftijd en pensioenontslagleeftijd verschillen- Geschillen over uitleg pensioenontslagleeftijd

Pensioenontslag onder de WWZ

• Pensioenontslag vanaf 1 juli 2015

• Schriftelijk pensioenontslagbeding blijft mogelijk

• Opzegging tegen of na dag AOW- of pensioenleeftijd is redelijke ontslaggrond- zonder vergunning (7:669 lid 4 BW)- Zonder instemming werknemer (7:671 lid 1 sub g)- Eenmalige keuze werkgever op of na AOW-datum- Opzegtermijn

• Mag pensioenopzegging na pensioenontslag?• Wat is de pensioenontslagleeftijd?• Is er leeftijdsdiscriminatie bij pensioenontslag?

Pensioenopzegging

• Gewijzigd door Verzamelwet SZW 2016 (Stb. 2015, 464)- “4. Tenzij schriftelijk anders is overeengekomen, kan de werkgever de

arbeidsovereenkomst, die is aangegaan voor het bereiken van een tussen partijen overeengekomen leeftijd waarop de arbeidsovereenkomst eindigt, of, indien geen andere leeftijd is overeengekomen, de in artikel 7, onderdeel a, van de Algemene Ouderdomswet bedoelde leeftijd, eveneens opzeggen in verband met of na het bereiken van de tussen partijen overeengekomen leeftijd waarop de arbeidsovereenkomst eindigt, of, indien geen andere leeftijd is overeengekomen, de in artikel 7, onderdeel a, van de Algemene Ouderdomswet bedoelde leeftijd.”

• a Wat staat hier?• b pensioenontslag of pensioenopzegging?• c geen leeftijdsdiscriminatie bij flexopzegging?

• Hof Den Bosch en Ktr. Amsterdam 24 maart 2016- Voorwaardelijke pensioenopzegging- Pensioenopzegging na pensioenontslagbeding?

Wet doorwerken na AOW

• Geldt vanaf 1 januari 2016 (K II 34 073)• Bevordert doorwerken na AOW-leeftijd…

- Ragetlieregel niet na pensioenontslagbeding- Loondoorbetaling bij ziekte 13 weken i.p.v. 2 jaar- Meer tijdelijke contracten mogelijk met gepensioneerden (andere ketenregeling

gepensioneerden)- Max 6 contracten in max 48 maanden (7:668a lid 12 BW)- Opzegtermijn 1 maand (7:672 lid 3 BW)

• Discriminatie of bevordering arbeidsmarktpositie: aantrekkelijker maken gepensioneerden door uitholling rechten?

3 Verplichtstelling

• Verplichte deelname aan bedrijfstak -à Wet Bpf 2000 - Deelnemers en werkgevers moeten statuten, reglementen en bestuursbesluiten Bpf

naleven (artikel 4 Wet Bpf)- Doorsneepremie verplicht (artikel 8 Wet Bpf)

• Verplichtstelling is op verzoek belangrijke meerderheid sociale partners- Zo ervaren niet alle werkgevers het…..representativiteit

• Gelijkgesteld met pensioenovereenkomst- Werkingssfeerbepaling niet altijd identiek aan cao….

Wanneer verplichtstelling?

• Wanneer verplichtstelling....- Uitleg werkingssfeerbepaling verplichtstellingsbesluit (79 RO)- Wat staat er: in hoofdzaak, onderneming of activiteit- Onbekendheid, discussie of damage control- Werkingssfeeronderzoek- Bewijslastverdeling (Bpf of werkgever)

• Gevolgen verplichtstelling voor werkgever en bpf

• Heeft een werknemer die onder verplichtstelling valt recht op pensioen, ook al is er geen premie betaald en is hij niet bekend bij het bedrijfstakpensioenfonds (HR 3 februari 2012, JAR 2012/70)?

Werkingssfeer verplichtstelling

• De praktijk: welkomstbrief Bpf- Werkingssfeeronderzoek en vragenformulier

• Verklaring voor recht & bewijslastverdeling- Vrijstellingsprocedure voor zover vereist?

• Een onderneming heeft meerdere afdelingen, waaronder een afdeling productontwikkeling en een afdeling metaalbewerking. Volgens het bedrijfstakpensioenfonds in de metaalindustrie is de onderneming verplicht aangesloten omdat de onderneming uitsluitend of in hoofdzaak metaal bewerkt. Wat moet de onderneming nagaan om te beoordelen of dit klopt? (HR 24 februari 2012, NJ 2012/142 en HR 31 januari 2014, ECLI:NL:HR:2014:215)

• Conclusies AG- Care 4 Care: StiPP: geen allocatiefunctie nodig?

Verplichtstelling

• Onterecht niet aangemeld? Reactie op welkomstbrief?• Is aansluiting met terugwerkende kracht mogelijk?

- Dubbele pensioenopbouw?- Hoe omgaan met bestaande pensioenaanspraken

• Is er mogelijkheid tot vrijstelling- Actuariële gelijkwaardigheid- Collectieve waardeoverdracht?- Vrijwaring?

• Beroep op verjaring?- Premievordering van het bpf- Verjaard na 5 jaar? Aanvang verjaringstermijn?

• Wijziging van de arbeidsovereenkomst (nb: premieniveau en medezeggenschap?)

Het pensioenlandschap verandert

• Drastische afname aantal pensioenfondsen….• …toename nieuwe uitvoerders

Wijzigen van uitvoerder

• Nozema is aangesloten bij PNO Media en fuseert met KPN. Werknemers gaan deelnemen aan KPN pensioenfonds

• Kan Nozema kosteloos switchen naar KPN pensioenfonds?

• Uitleg verzekeringstechnisch nadeel….

• HR 6 november 2015, PJ 16, 6.

4 Overgang van onderneming en pensioen

• Wettelijke regeling OVO bij pensioen wijkt af van andere arbeidsvoorwaarden

• Hoofdregel: pensioen gaat over (7:663 BW)

• Door de overgang van een onderneming gaan de rechten en verplichtingen die op dat tijdstip voor de werkgever in die onderneming voortvloeien uit een arbeidsovereenkomst tussen hem en een daar werkzame werknemer van rechtswege over op de verkrijger.

Overgang van onderneming en pensioen (2)• Pensioenuitzonderingen (7:664 en 9 Pensioenwet)

- Keuzerecht koper bestaande pensioenovereenkomst- Verplichte deelname bedrijfstakpensioenfonds- Afwijken bij cao- Verkoper heeft geen pensioenovereenkomst, koper wel (9 PW)

Verkoperpensioenovk?

Koper pensioenovk?

Na overgang Wetsart.

Nee Ja PensioenKoper

9 Pw

Ja Nee Pensioen verkoper

7:663 BW

Ja Ja, maar anders Pensioenverkoper (tenzij keuzerecht)

7:663 BW7:664 BW

Achterstallige pensioenpremies

• Overname VBG door GOM, beide schoonmaakbedrijven. Achterstallige pensioenpremies bij Bpf Schoonmaak. Verdisconteerd in koopprijs maar niet goed

• Na faillissement VBG spreekt Bpf Schoonmaak GOM aan

• Vragen aan Hof- Valt verplichtgesteld pensioen onder 7:663 BW?- Gaan achterstallige pensioenpremies mee over?- Heeft het bedrijfstakpensioenfonds een zelfstandig vorderingsrecht?- Is er ongerechtvaardigde verrijking door GOM?

- Hof: GOM is verplicht achterstallige pensioenpremies aan Bpf Schoonmaak te betalen- Rechtsgrond?

5 Ondernemingsraad en pensioen

• Veel praktijkvragen over OR en pensioen ivm (a) belang en (b) onduidelijkheid

• Belang: vetorecht ondernemer op pensioenbesluiten werkgever• Instemming OR is vingerwijzing zwaarwichtig belang eenzijdige wijziging• Switchen van pensioenuitvoerder: 2 besluiten?

• Let op termijn beroep nietigheid door OR à Rb Den Haag 27 maart 14 (COR Shell) niet binnen een maand na bekendheid uitvoering besluit

Instemming OR bij pensioen was…

• Verzekerde regelingen à vaststelling, wijzing en intrekking van ‘een regeling mbt verzekerde regeling’ (27 lid 1 WOR)

• De cao-exceptie à excedentpensioen, minimumcao, contouren in cao

• Pensioenfondsen à vaststelling & intrekking pensioenovereenkomst, geen wijziging (en geen uitvoeringsovereenkomst)?- Principes fondsbestuur: adviesrecht OR over (verlenging) uitvoeringsovereenkomst

• PPI/buitenland à 27 WOR van overeenkomstige toepassing (23 lid 4 PW)

• Algemeen pensioenfonds à …..?

Instemmingsrecht OR bij opzegging uitvoeringsovereenkomst pensioenfonds?

• Werkgever wil zijn pensioenregeling laten uitvoeren in het buitenland. Is opzegging van de uitvoeringsovereenkomst met het pensioenfonds instemmingsplichtig? - Rb Rotterdam 23 december 2015, JAR 2016, 30 (Aon): In artikel 27 lid 7 staat slechts

pensioenovereenkomst dus geen instemmingsrecht? - NB: verschil tussen veto overstap naar Belgische uitvoerder en schrappen

bijstortingsverplichting in uitvoeringsovereenkomst met Aon pensioenfonds- Instemming nodig bij wijziging uitvoeringsovereenkomst met verzekeraar?

Wet OR en pensioen • Uniform instemmingsrecht pensioen ongeacht uitvoerder

• Voorgenomen besluit vaststelling, wijziging en intrekking

• Regelingen op grond van een pensioenovereenkomst…• Wat is dat? Deel uitvoeringsovereenkomst van invloed op

pensioenovereenkomst…..?- Premie, indexatie en keuze uitvoerder ….

• Informatieplicht werkgever wijziging uitvoeringsovereenkomst- Bewijslast bij OR?

• Lacunes blijven: poldermodel en ondernemingsovereenkomst of recept voor juridische gevechten OR en werkgever….

Vragen

• M.heemskerk@jur.ru.nl

• Mark.heemskerk@ofblomadvocaten.nl