1

De mediawijze adolescent

Amber Walraven,

12 november 2014

ITS, Radboud Universiteit Nijmegen

2

Inhoud

• Wat kunnen adolescenten wel op het gebied van

mediawijsheid?

• Wat kunnen adolescenten niet op het gebied van

mediawijsheid?

• Wat doet het onderwijs aan mediawijsheid?

• Wat zou het onderwijs moeten doen aan mediawijsheid?

3

Competentieniveaus po

4

De adolescent

• Adolescentie kort samengevat:

▪ veranderingen in verantwoordelijkheid,

onafhankelijkheid en vrijheid.

▪ ontwikkeling in individuele, interpersoonlijke en sociale

bekwaamheid.

▪ meer eigen initiatief

▪ aangaan van relaties

▪ meer tolerantie voor wat afwijkt van het eigene.

5

De omgeving is van levensbelang

• ‘wat vindt een ander er van’

• vinden van een positie in een groep

• sociale groep en risicogedrag

• Omgeving bepaalt verloop van de veranderingen

• Omgeving -> media!

• Ontwikkelingen van adolescenten zullen veelvuldig online

plaatsvinden.

• Mediawijsheid en adolescentie horen bij elkaar.

6

Begrip (1)

• Inzicht hebben in medialisering van de samenleving

▪ In hoeverre adolescenten ‘inzicht hebben’ nauwelijks

onderzocht, voornamelijk beschrijving ‘mate van

medialisering’

• Begrijpen hoe media gemaakt worden

▪ Kijken is nog geen begrijpen

▪ Sceptische houding niet automatisch bereikt door

kennis van productieprocessen

▪ Analyseren van media kan kritische denkvaardigheden

vergroten.

7

Begrip (2)

• Zien hoe media werkelijkheid kleuren

▪ Online is verlengstuk van offline, maar geen

automatisch inzicht

▪ Adolescenten zouden in staat moeten zijn

boodschappen te evalueren en analyseren

▪ Actieve kritische analyse potentie om mate waarin

media bijdraagt aan negatief zelfbeeld te beïnvloeden

▪ Mediawijsheid hangt positief samen met betrokkenheid

bij gezond gedrag

8

Gebruik

• Mediagebruik van tieners niet uniform

• Hangt af van de context

• Verschilt veel vanwege school en thuissituaties

• Gevaar van de ‘vergeten groep’

• Aspecten zoals privacyinstellingen en dergelijke niet altijd

vanzelfsprekend.

9

Communicatie (1)

• Informatie zoeken en verwerken

▪ Adolescenten overschatten eigen

informatievaardigheden

▪ Online tekstbegrip niet vanzelfsprekend

• Content creëren

▪ Verschillende typen gebruikers

▪ Bij weinigen hoogstaande content creaties

▪ Adolescenten zijn kritischer dan gedacht

▪ Sexting hoort bij normaal gedrag

10

Communicatie (2)

• Participeren in sociale netwerken

▪ Zelfpresentatie en zelfonthulling, imagomanagement

en bepalen identiteit

▪ Frequentie gebruik indirect effect op gevoel

eigenwaarde

▪ Veel ‘low bandwidth’, maar ook opbouw van

vriendschap.

▪ Invloed op omgeving hangt af van wijze van participatie

en dat hangt weer af van motief om te participeren.

11

Strategie

• Reflecteren op eigen mediagebruik

▪ Communicatie over gebruik van belang

▪ Regulatie kan een probleem zijn

▪ Sociale competentie, zelfvertrouwen en eenzaamheid

significante voorspellers van gameverslaving

• Doelen realiseren met media

▪ Strategische vaardigheden houden verband met leeftijd

▪ Ontwikkelen met ervaringen, onderwijs van belang

12

Mediawijze adolescenten

• Mediawijs door ervaren en leren; steun en sturing van

belang

• Enkele competenties zullen grote rol spelen (ontwikkeling)

▪ inzicht hebben in de medialisering van de samenleving

▪ begrijpen hoe media gemaakt worden

▪ zien hoe media de werkelijkheid kleuren

▪ content creëren

▪ participeren in sociale netwerken

▪ reflecteren op het eigen mediagebruik

▪ doelen realiseren met media.

13

Survey onder docenten vo en mbo

• Eigen vaardigheden met betrekking tot

mediawijsheid, het vertrouwen om mediawijsheid te

onderwijzen en de aandacht voor mediawijsheid op

school en in lessen.

• Verspreid via sociale media (en een ‘ouderwetse’

brief)

• LET OP: uitkomsten waarschijnlijk ‘gekleurd’

• Gevraagd door te sturen aan collega’s

• Vakantieperiode

14

Resultaten survey: achtergrond

• 80 volledige vragenlijsten (36 man, 44 vrouw)

• 47 vo, 2 vso en 31 mbo

• Docenten voelen zich basaal vaardig (20), gevorderd

(30) of zeer gevorderd (30) in gebruik van computer

als didactisch hulpmiddel

• Meer dan de helft geeft aan dat mediawijsheid geen

expliciet deel uitmaakt van het curriculum.

• 67 van de 80 ziet mediawijsheid als taak van ouders

en school samen

• Deelnemers hebben gemiddeld 15 jaar

onderwijservaring

15

Beste competenties leerlingen

0

10

20

30

40

50

60

70

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S2

vo+vso

mbo

totaal

16

Beste competenties leerlingen

• Duidelijke top 3

• G1: Apparaten, software en toepassingen gebruiken

• C3: Participeren in sociale netwerken

• C1: Informatie vinden en verwerken

17

Minste competenties leerlingen

0

10

20

30

40

50

60

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S2

vo+vso

mbo

totaal

18

Minste competenties leerlingen

• Duidelijke 1 en 2

• 2 competenties op plek 3

• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik

• B3: Zien hoe media de werkelijkheid kleuren

• B1/S2: Inzicht hebben in de medialisering van de

samenleving/ Doelen realiseren met media

19

Competenties best in staat bij te

brengen

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S1

vo+vso

mbo

totaal

20

Competenties best in staat bij te

brengen

• Duidelijke 1

• Nr 2 en 3 afhankelijk van vo of mbo

• C1: Informatie vinden en verwerken

• B3: Zien hoe media de werkelijkheid kleuren

• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik

• Bij vo staat G1: Apparaten en software en toepassingen

gebruiken op plek 2

21

Competenties minst in staat bij te

brengen

0

5

10

15

20

25

30

35

40

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S2

vo+vso

mbo

totaal

22

Competenties minst in staat bij te

brengen

• Duidelijke 1 en 2

• Nr 3 afhankelijk van vo of mbo

• B2: Begrijpen hoe media gemaakt worden

• C2: Content creëren

• S2: Doelen realiseren met media

• Bij mbo staat G2: Orienteren binnen mediaomgevingen

op plek 3

23

Competenties vaakst proberen bij te

brengen

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

B1 B2 B3 G1 G2 C1 C2 C3 S1 S2

vo+vso

mbo

totaal

24

Competenties vaakst proberen bij te

brengen

• Verschil tussen vo en mbo

• Totaal:

• C1: Informatie vinden en verwerken

• G1: Apparaten, software en toepassingen gebruiken

• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik

• vo: G1 en kort daarop (elk zelfde hoogte) B3, C1, C3 en

S1

• mbo: C1 en op afstand G1 en op afstand daarvan B1 en

S1

25

Conclusies

Beste beheerst versus minst

beheerst• G1: Apparaten, software

en toepassingen gebruiken

• C3: Participeren in sociale

netwerken

• C1: Informatie vinden en

verwerken

• po: G1, C1, G2

• S1: Reflecteren op het

eigen mediagebruik

• B3: Zien hoe media de

werkelijkheid kleuren

• B1/S2: Inzicht hebben in

de medialisering van de

samenleving/ Doelen

realiseren met media

• po: B3, S1, B2

26

Conclusies

Minste competenties ll versus

vaakst proberen in bij te brengen• S1: Reflecteren op het

eigen mediagebruik

• B3: Zien hoe media de

werkelijkheid kleuren

• B1/S2: Bewust zijn van de

medialisering van de

samenleving/ Doelen

realiseren met media

• C1: Informatie vinden en

verwerken

• G1: Apparaten software en

toepassingen gebruiken

• S1: Reflecteren op het

eigen mediagebruik

• (B3:Zien hoe media

werkelijkheid kleuren,

C3:Participeren in sociale

netwerken, B1: Bewust zijn

v medialisering

samenleving)

27

Conclusies

Best versus minst in staat bij te

brengen• C1: Informatie vinden en

verwerken

• B3: Zien hoe media de

werkelijkheid kleuren

• S1: Reflecteren op het

eigen mediagebruik

• B2: Begrijpen hoe media

gemaakt worden

• C2: Content creëren

• S2: Doelen realiseren met

media

28

Conclusies

• C1: Informatie vinden en verwerken: wordt vaak

aangeleerd, kunnen docenten goed aanleren/bijbrengen,

en beheersen leerlingen volgens docenten ook goed.

• G1: Apparaten en software en toepassingen gebruiken

wordt vaak bijgebracht en beheersen leerlingen ook goed.

• S1: Reflecteren op het eigen mediagebruik is ook een

opvallende: wordt vaak bijgebracht, kunnen docenten

goed bijbrengen, maar beheersen leerlingen het minst.

29

Conclusies

• Nadruk op begrip en strategie in het voortgezet onderwijs

en mbo?

• Niet volgens deze enquete……

• Want volgens docenten ontbreekt het aan:

▪ Kennis, middelen, scholing,

materialen/leerlijn/curriculum en de juiste instelling.

▪ “Reflectie is voor een vmbo’er niet weggelegd”

•

30

Survey versus literatuur

• C1: Informatie vinden en verwerken is juist een

competentie die leerlingen niet goed beheersen

• Er is geen enkele reden voor de stelling dat kinderen van

de verschillende schooltypen verschillend zouden zijn in

hun aanleg of potentie om mediawijs te zijn of worden.

• Training in mediawijsheid moet voor ieder kind, van welk

schooltype dan ook, te behalen niveau is gelijk, kan alleen

zijn dat je andere technieken, leermiddelen, en instructies

moet inzetten

• Rekening houden met ontwikkeling, met eerdere

leerervaringen. Die bepalen het succes van een nieuwe

leerervaring.

31

Wat zou het onderwijs moeten

doen? (1)

• Aandacht voor mediawijsheid bij adolescenten

noodzakelijk

• Koppel het niet los van hun offline ontwikkeling, maar leg

de link expliciet

• Focus op b, c en s, vergeet de groep met minder ervaring

op g vooral niet.

• Praat, kijk, luister.

32

Wat zou het onderwijs moeten

doen? (2)• Welke leerlingen verlaten onze school? Wat

kunnen ze?

• Welke kennis en vaardigheden hebben ze?

• Hoe werken we toe naar die eindkwalificaties?

• Welke curriculum past daar bij?

• Wat vraagt dat van leerkrachten?

• Wat vraagt dat van leerlingen?

• Wat vraagt dat van onze organisatie?

33

Wat zou het onderwijs moeten

doen? (3)▪Opnemen in alle vakken

▪Authentieke taken

▪Basis voor iedereen, specialisatie voor wie wil

▪Ontwerpteams, curriculumgroep, delen, delen,

delen!

34

Take home message

• Mediawijsheid bij adolescenten:

• ≠ ‘welk niveau kunnen we wanneer verwachten’

maar liever:

• wat verwachten wij op welk moment van onze

leerlingen?

• Kijk hiervoor naar de manier waarop

adolescenten zich ontwikkelen.

• Bewust aandacht in het curriculum

35

Meer informatie?

• Mediawijzer.net

• a.walraven@its.ru.nl