EUTHANASIEEUTHANASIE

Les 3 Les 3

Dr.F.HamburgDr.F.Hamburg

www.essenceofdecision.nlwww.essenceofdecision.nl

InhoudInhoud

Geschiedenis Euthanasiewet WTLGeschiedenis Euthanasiewet WTL Inhoud WTLInhoud WTL Situatie nuSituatie nu

Handelen in deGezond’zorg

(klassiek)

Zorg(sonde)voeding,

vocht, palliatieMedisch handelen

Normaal = proportioneel

Abnormaal = niet-proportioneel

Zinloos

Excessief belastend

Wetboek van Strafrecht voor Wetboek van Strafrecht voor 1993 (‘klassiek’) 1993 (‘klassiek’)

Het opzettelijk doden van iemand is een Het opzettelijk doden van iemand is een misdaad [tenzij: noodtoestand misdaad [tenzij: noodtoestand ((overmachtovermacht)])]

Was (en is) als zodanig een Was (en is) als zodanig een rechtsvraagrechtsvraagRelevant o.a. waren (en zijn) Relevant o.a. waren (en zijn)

‘‘uitvoeringshandelingenuitvoeringshandelingen’ (om opzet te ’ (om opzet te bewijzen). Dus: bewijzen). Dus: objectiveringobjectivering

GeschiedenisGeschiedenis 1969 Van den Berg1969 Van den Berg 1971 Postma [1971 Postma [overmacht verworpenovermacht verworpen] ] 1972 NVVE ↔ [GR & KNMG (1972 NVVE ↔ [GR & KNMG (¬ wettelijke.regeling¬ wettelijke.regeling)])] 1978 Cie. Muntendam (NVVE) [ja + meldingsplicht]1978 Cie. Muntendam (NVVE) [ja + meldingsplicht] 1983/84 Schoonheim [1983/84 Schoonheim [overmacht aanvaardovermacht aanvaard]] 1984 KNMG gaat overstag (ja + zorgv’heid), wetsvoorstel D66 (1984 KNMG gaat overstag (ja + zorgv’heid), wetsvoorstel D66 (

strafuitsl’grond)strafuitsl’grond) 1982/85 StaatsCie (ja + zorgv’heid, 1982/85 StaatsCie (ja + zorgv’heid, rechtv’grondrechtv’grond) (¬), Proeve (Lubbers I, ) (¬), Proeve (Lubbers I,

aanscherping zorgv’heid tot concrete doodsverw., toetsb’heid, aanscherping zorgv’heid tot concrete doodsverw., toetsb’heid, schulduitsl’grondschulduitsl’grond) ) ‘87 wetsvoorstel (≠ Proeve) [║D66]] ‘87 wetsvoorstel (≠ Proeve) [║D66]]

1992/93 Op advies RvS: Intrekking wetsvoorstel + 1992/93 Op advies RvS: Intrekking wetsvoorstel + ∆∆ Wet Lijkbezorging Wet Lijkbezorging (Lubbers III) [meldingsproc.aan lijkschouwer (modelformulier!)]; wordt (Lubbers III) [meldingsproc.aan lijkschouwer (modelformulier!)]; wordt aangenomenaangenomen

1994 Chabot (ook 1994 Chabot (ook ΨΨ//existentieel lijden is ‘n grond)existentieel lijden is ‘n grond) 1998 RTC’s 1998 RTC’s PG (tenzij ‘doding zonder verzoek’) PG (tenzij ‘doding zonder verzoek’) 2001 WTL [2001 WTL [speciale strafuitsluitingsgr.speciale strafuitsluitingsgr. (nl. (nl. alleen artsalleen arts!), ‘overtuiging’ & !), ‘overtuiging’ &

‘zorg’heid’ is vold., RTC ‘zorg’heid’ is vold., RTC eindoordeel, geen toetsing (tenzij onzorgv’heid) eindoordeel, geen toetsing (tenzij onzorgv’heid) 2003 Brongersma [2003 Brongersma [¬ exist.lijden, ¬ exist.lijden, medicaliseringmedicalisering ( (↔ ↔ autonomieautonomie]]

Art. 293 SrArt. 293 Sr

Art.293, lid 1: Hij die een ander op zijn Art.293, lid 1: Hij die een ander op zijn uitdrukkelijk verzoek en ernstig verlangen van uitdrukkelijk verzoek en ernstig verlangen van het leven berooft, wordt gestraft met …. (etc).het leven berooft, wordt gestraft met …. (etc).

Art.293, lid 2: Het in het eerst lid bedoelde feit is Art.293, lid 2: Het in het eerst lid bedoelde feit is niet strafbaar, indien het is begaan door een niet strafbaar, indien het is begaan door een artsarts die daarbij voldoet aan de die daarbij voldoet aan de zorgvuldigheidseisen, bedoeld in artikel 2 [WTL] zorgvuldigheidseisen, bedoeld in artikel 2 [WTL] en hiervan mededeling doet aan de en hiervan mededeling doet aan de gemeentelijke lijkschouwer (….etc.) gemeentelijke lijkschouwer (….etc.)

Art 2 WTL lid 1:Art 2 WTL lid 1: De De zorgvuldigheidseisen (….) houden in zorgvuldigheidseisen (….) houden in

dat de artsdat de arts• De De overtuigingovertuiging heeft gekregen dat er heeft gekregen dat er

sprake was van een sprake was van een vrijwillig en vrijwillig en weloverwogen verzoekweloverwogen verzoek van de patiënt van de patiënt

• De overtuiging heeft gekregen dat er De overtuiging heeft gekregen dat er sprake is van sprake is van uitzichtloosuitzichtloos en en ondraaglijkondraaglijk lijden van de patiënt lijden van de patiënt

• (……) [ zie dia’s 7 en 8](……) [ zie dia’s 7 en 8]

Vervolg zorgvuldigheidseisenVervolg zorgvuldigheidseisen WTL 2.1 - commentaar WTL 2.1 - commentaar

Ad ‘Ad ‘overtuigingovertuiging’: is intrapsychisch, subjectief, ’: is intrapsychisch, subjectief, oncontroleerbaaroncontroleerbaar

Ad ‘Ad ‘vrijwillig etcvrijwillig etc’: hoe zit ‘t bij dementie, coma, ’: hoe zit ‘t bij dementie, coma, ernstige handicaps bij geboorte, en PVS?ernstige handicaps bij geboorte, en PVS?

Ad ‘Ad ‘uitzichtloos’uitzichtloos’: is het ontbreken van therapeutische : is het ontbreken van therapeutische optiesopties

Ad ‘Ad ‘ondraaglijkondraaglijk’: KvL is (ten onrechte) geen ’: KvL is (ten onrechte) geen criterium, althans niet in geoperationaliseerde vorm. criterium, althans niet in geoperationaliseerde vorm. [[ inconsistentie!] inconsistentie!]

Voorts: KvL kan alleen worden bepaald door patiënt. Voorts: KvL kan alleen worden bepaald door patiënt. Voorts: geen ondraaglijke lijden bij diepe dementie, Voorts: geen ondraaglijke lijden bij diepe dementie,

coma- en PVS.coma- en PVS.

Overige zorgvuldigheidseisenOverige zorgvuldigheidseisen

patiënt is voorgelicht over zijn situatie [o.a. over patiënt is voorgelicht over zijn situatie [o.a. over alternatieve mogelijkhedenalternatieve mogelijkheden i.h.b palliatieve i.h.b palliatieve therapie. (Punt: palliatieve-/terminale sedatie is therapie. (Punt: palliatieve-/terminale sedatie is eigenlijk altijd een optie, Crul, 2004)]eigenlijk altijd een optie, Crul, 2004)]

tenminste één collega-arts is tenminste één collega-arts is geconsulteerdgeconsulteerd (en (en deze heeft de patiënt ook zelf gezien)deze heeft de patiënt ook zelf gezien)

de levensbeëindiging is de levensbeëindiging is technisch geëigendtechnisch geëigend en en professioneel uitgevoerd. [SCEN-artsen!]professioneel uitgevoerd. [SCEN-artsen!]

WTL WTL oorspronkelijke doel: oorspronkelijke doel: transparantie en beheersing & transparantie en beheersing &

controle van euthanasie. controle van euthanasie. In feiteIn feite:: Geen (voldoende) controle meer op handelen van de Geen (voldoende) controle meer op handelen van de

artsarts; m.n. problematisch bij ontbreken verzoek. Iedere ; m.n. problematisch bij ontbreken verzoek. Iedere toestand is construeerbaar (euthanasie kan ook toestand is construeerbaar (euthanasie kan ook geschieden door een nalaten!). geschieden door een nalaten!). De factoDe facto: Euthanasie : Euthanasie niet/nauwelijks strafbaar. Alleen nog maar toets op het niet/nauwelijks strafbaar. Alleen nog maar toets op het procesproces (door RTC). Moord en doodslag in een medische (door RTC). Moord en doodslag in een medische setting kan daarmee praktisch buiten het bereik van de setting kan daarmee praktisch buiten het bereik van de strafwet gebracht worden. strafwet gebracht worden.

Totale medicaliseringTotale medicalisering (na Brongersma) + (na Brongersma) + ΨΨ/existent. /existent. lijden lijden geen euthan. (Be, Lux wel !) geen euthan. (Be, Lux wel !)

Totale subjectivering ‘ondraaglijk lijden’Totale subjectivering ‘ondraaglijk lijden’ niet- niet-transparant transparant inconsistentie en willekeur [o.a 60 % van inconsistentie en willekeur [o.a 60 % van de euthanasieaanvragen wordt niet gehonoreerd (zonder de euthanasieaanvragen wordt niet gehonoreerd (zonder dat duidelijk wordt waarom)]dat duidelijk wordt waarom)]

(vervolg voorgaande dia)(vervolg voorgaande dia) Terminale sedatie (func.equivalent.euth.;10x vaker dan Terminale sedatie (func.equivalent.euth.;10x vaker dan

euth.): euth.): geen controle regimegeen controle regime (i.t.t. euthanasie) (i.t.t. euthanasie) failliet failliet WTL ? (problematiek van de hulp bij zelfdoding wordt WTL ? (problematiek van de hulp bij zelfdoding wordt steeds actueler) steeds actueler)

WTL leidt door het vorengaande tot WTL leidt door het vorengaande tot Schimmigheid (door beschikbaarheid terminale sedatie)Schimmigheid (door beschikbaarheid terminale sedatie) Inconsistentie (reden: geen geoperationaliseerd krit. voor KvL)Inconsistentie (reden: geen geoperationaliseerd krit. voor KvL) Willekeur (a.g.v. het totaal subjectieve oordeel vd arts)Willekeur (a.g.v. het totaal subjectieve oordeel vd arts)

VoortsVoorts Dood zonder verzoek (= moord): 550 gevallen in 2005 (Rietjens Dood zonder verzoek (= moord): 550 gevallen in 2005 (Rietjens

e.a. 2006). [Dementen, neonaten]e.a. 2006). [Dementen, neonaten] Stukje strafrecht (nl. het oordeel over de strafbaarheid van een Stukje strafrecht (nl. het oordeel over de strafbaarheid van een

persoon) is geprivatiseerdpersoon) is geprivatiseerd

Internationale situatieInternationale situatie

Nergens in de wereld is euthanasie toegestaan, Nergens in de wereld is euthanasie toegestaan, behalve in de Benelux behalve in de Benelux

Situatie in Denemarken: geen euthanasie (= Situatie in Denemarken: geen euthanasie (= dood ‘zonder zorg’)dood ‘zonder zorg’)

Hulp bij zelfdoding (een minder kwaad dan Hulp bij zelfdoding (een minder kwaad dan euthanasie) niet strafbaar in bijvoorbeeld euthanasie) niet strafbaar in bijvoorbeeld Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, en Oregon Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, en Oregon (VS)(VS)

27 juli 2002: Nederland berispt door VN (geen 27 juli 2002: Nederland berispt door VN (geen deugdelijke a priori procedure in de vorm van deugdelijke a priori procedure in de vorm van een palliatieve consultatie). een palliatieve consultatie).

Handelen in deGezond’zorg

Zorg(sonde)voeding,

vocht, palliatieMedisch handelen

Normaal = proportioneel

+ versterven/term.sed

Abnormaal = niet-proportioneel

Doden als categorie‘sui generis’ (WTL)

Zinloos

Excessief belastend

Intentie vd arts is oncontroleerbaar

(immers, geen objectivering meer!)

Flinterdunne, construeerbare grens!

ConclusieConclusie

Hebben medici nu een ‘licence to kill?’ Hebben medici nu een ‘licence to kill?’ (wordt beklemmend i.v.m. het massaal (wordt beklemmend i.v.m. het massaal toenemend aantal (zieke) dementen; )toenemend aantal (zieke) dementen; )

In plaats van de WTL ‘hulp bij zelfdoding In plaats van de WTL ‘hulp bij zelfdoding decriminaliseren?’decriminaliseren?’