�1

THE INFLUENCE OF THE ENGLISH LANGUAGE

PROFIELWERKSTUK

MAX UPHOFF 6V3

Dhr. Lopik

Voorwoord

Voor u ligt het eindresultaat van een maandenlange zoektocht naar het antwoord op de vraag: ‘Heeft de Engelse taal effect op onderwijs en het bedrijfsleven in Nederland en wat betekent dit voor de toekomst?’ Ik schrijf dit profielwerkstuk in opdracht van het Fioretti College Lisse, waar ik op dit moment in 6vwo zit.

Samen met Bart van Lopik, mijn begeleider, heb ik het onderwerp, de deelvragen en de uiteindelijke hoofdvraag vormgegeven. Het onderzoek dat hierop volgde bestond voor een groot deel uit eindeloze internetbronnen, pittige papers en reusachtige rapporten. Ondanks het feit dat ik hierbij heel veel vrijheid kreeg, heb ik wel enorm veel gehad aan de bliksemsnelle reacties op mijn vragen, waardoor ik verder kon met mijn onderzoek.

Ik wil iedereen bedanken die deel heeft genomen aan mijn enquête. Hiernaast gaat mijn dank ook uit naar vrienden en familie die met hun kritieken de ‘finishing touch’ waren voor mijn profielwerkstuk. Tot slot wil ik echter Bart van Lopik in het bijzonder bedanken, zonder hem was dit werkstuk er niet geweest.

Ik wens u heel veel leesplezier toe.

Max Uphoff

�1

Inhoudsopgave

1. Inleiding.............................................................................................................. 3 2. Engels als wereldtaal........................................................................................ 4

2.1 Before English.........................................................................................4 2.2 Old English..............................................................................................4 2.3 Middle English.........................................................................................5 2.4 Early modern English..............................................................................5 2.5 Late modern English...............................................................................63. De Engelse taal en de komst van het internet................................................ 8

3.1 Sociolinguistic perspective.....................................................................8 3.2 Educational perspective..........................................................................10 3.3 Stylistic perspective................................................................................134. De Engelse taal in het onderwijs en bedrijfsleven..........................................14

4.1 Bedrijfsleven............................................................................................14 4.2 Onderwijs................................................................................................165. Het effect van Engels op de moedertaal......................................................... 18

5.1 Anglicism.................................................................................................18 5.2 Neologism...............................................................................................19 5.3 Macaronic language................................................................................21 5.4 Pidgin and creole language....................................................................21 5.5 Meertaligheid..........................................................................................226. Het effect van de Engelse taal op het Nederlands......................................... 23

6.1 Heden......................................................................................................23 6.2 Toekomst.................................................................................................247. The influence of the English language on the Dutch language.................... 25

7.1 Today.......................................................................................................25 7.2 Future......................................................................................................268. Bronnenlijst........................................................................................................ 27 9. Tijdschema......................................................................................................... 29 10. Bijlagen............................................................................................................. 30

10.1 Enquête.................................................................................................30

�2

1. Inleiding

Waarom wordt een Human Resource Manager geen leidinggevende personeelszaken genoemd? Skinny jeans in de sale of toch strakke broeken in de uitverkoop? Ongemerkt wint de Engelse taal meer en meer terrein en wordt het steeds meer gesproken en gebruikt, waaronder ook in het onderwijs. In 2018 heeft Beter Onderwijs Nederland geprobeerd om deze zogenaamde 'verengelsing van het onderwijs' tegen te gaan, door een rechtszaak aan te spannen tegen universiteiten die Engelse studies aanboden in Nederland. Absurd of niet meer dan logisch?

In mijn profielwerkstuk onderzoek ik de effecten die de Engelse taal heeft op het onderwijs en in het bedrijfsleven in Nederland om vervolgens een toekomstvoorspelling te kunnen geven. Taal is een essentieel aspect in onze ontwikkeling en elk moment in beweging. Mede hierom is het van aanhoudend belang om deze veranderingen te blijven onderzoeken; vroeger, nu en in de toekomst.

Er zijn al verschillende eerdere studies naar de invloed van de Engelse taal op het Nederlands geweest. Een van de meest opvallende onderzoeken (2007) is gedaan door taalkundige Eline Zenner. Zij onderzocht de instroom van Engelse leenwoorden en de manier waarop deze vervolgens worden gebruikt.

Het doel van dit profielwerkstuk is inzicht te geven in het zichtbaar onopvallende groeiende gebruik van de Engelse taal in samenhang met het Nederlands. Deze inzichten komen tot stand door de beantwoording van vier onderzoeksvragen. Hoofdstuk 1 beschrijft de ontwikkelingen die de Engelse taal heeft doorgemaakt om uiteindelijk uit te groeien tot wereldtaal. In hoofdstuk 2 koppel ik de recente veranderingen van het gebruik van Engels aan de komst van het internet. Hoofdstuk 3 richt zich vervolgens specifieker op het gebruik van de Engelse taal in het onderwijs en Bedrijfsleven. Ten slotte wordt in hoofdstuk 4 de link tussen het Engels en de moedertaal gelegd.

Het onderzoek bestaat grotendeels uit literatuur studie op het internet. Veelal Engelstalige papers, blogs en websites vormen de basis voor de uiteindelijke resultaten. Echter heb ik ook gebruik gemaakt van een enquête over Engelse sociale media. Deze bronnen hangen vaak samen om verbanden aan te kunnen geven tussen verschillende taalkundige onderwerpen.

�3

2. Engels als wereldtaal

Hoe is de Engelse taal uitgegroeid tot wereldtaal? De Engelse taal is niet 'poef' ontstaan. Verschillende periodes en gebeurtenissen hebben bijgedragen aan de ontwikkelingen, die uiteindelijk geleid hebben tot de dominante positie die het Engels nu inneemt in de grote talen-grabbelton. Om overzicht te scheppen in de lange geschiedenis (3000 v.Chr. - 2000 n.Chr) is er duidelijk onderscheid te maken tussen vijf verschillende tijdvakken. Waar het ene tijdvak eindigt, en het andere tijdvak begint, maakt de Engelse taal een grote verandering door.

2.1 Before English (3000 v.Chr. - 500 n.Chr.) De Engelse taal stamt, evenals veel andere Europese talen, af van de Indo-Europeanen. Dit volk leefde tijdens de late steentijd in en rondom Oost-Europa en Centraal Azië, maar tussen 3000 v.Chr. en 2000 v.Chr. begint deze groep zich meer te verspreiden. Op zoek naar nieuw land en voedsel splijt de Indo-Europese taal in verschillende, nieuwe, taalfamilies. Deze nieuwe taalfamilies, zoals Italic en Germanic, vormen uiteindelijk de basis voor de moderne talen in Europa.

Opvallend is dat Germanic, de tak die uiteindelijk als steunpilaar zal fungeren voor de Engelse taal, is terug te leiden naar de regio rond de Elbe-rivier in Duitsland en het zuidelijke deel van Zweden. Er is zeer weinig bekend over de oorspronkelijke bewoners van Engeland, toen het werd afgesneden van het Europese vasteland door het Engelse kanaal. Meer is bekend over de Kelten, die rond 800 v.Chr. in deze regio's leefden. Hoewel er gedurende meerdere eeuwen een uitgebreide en levendige Keltische cultuur heersde, vormt het Keltisch niet de basis voor de Engelse taal.

Hoewel Engeland gedurende 400 jaar deel van het Romeinse imperium heeft uitgemaakt, is de nalatenschap qua taal ook van de Romeinen erg beperkt. De invloed op de cultuur, religie en zelfs op de architectuur is duidelijk terug te zien, maar Latijn werd alleen gesproken door de upper class van de bevolking. Na het terugtrekken van de Romeinen in 436 n.Chr. gingen veel van deze nieuwe cultuur en gebruiken verloren en raakte Engeland verstrikt in een nieuwe periode genaamd 'The Dark Ages', oftewel de vroege middeleeuwen.

2.2 Old English (500 n.Chr. - 1100 n.Chr) Een van de belangrijkste periodes in de ontwikkeling van de Engelse taal breekt aan bij het begin van de vroege middeleeuwen. Na het vertrek van de Romeinen, bleken de Kelten erg kwetsbaar voor invasies van het Europese vasteland. Naast de Deense Juten, die zich in het noorden van Engeland vestigden, trokken ook de Angeln, oorspronkelijk uit de regio rond de Elbe-rivier, rond deze tijd naar Engeland. Ook de Saxons, oorspronkelijk uit het zuidelijke deel van Duitsland, vestigden zich later bij de nieuwe stroom inwoners van Engeland. Al deze nieuwe inwoners spraken varianten van het West-Germaans, de taal die uiteindelijk was voortgekomen uit de Germaanse taalfamilie.

De invloed van deze stammen werd over meerdere generaties groter en groter en de Keltische cultuur werd meer en meer naar de achtergrond verdrongen. De Germaanse stammen vestigden zich in zeven verschillende kleine koninkrijken, verspreid over Engeland. Hoewel invloed en machtsverhoudingen wisselden tussen deze koninkrijken, trok het Anglo-Saxon koninkrijk uiteindelijk aan het langste eind en nam het een dominantie positie in.

�4

De nieuwe natie kreeg de naam 'Englaland (land van Angeln), later England, en de nieuwe opkomende taal, als dialect van het West-Germanisch, werd 'Englisc' genoemd.

Hoewel het overgrote deel van de Keltische bevolking al christelijk was na de Romeinse overheersing, waren de Germanische stammen nog veelal Heiden. Toen het christelijke geloof rond 600 n.Chr. zijn opwachting maakte bij de nieuwe West-Germaanse bevolking, werd ook het romeinse alfabet geïntroduceerd. Hoewel aangevuld met letters uit het oorspronkelijke runen alfabet, werd dit nieuwe romeinse alfabet al snel in gebruik genomen. Oud Engelse literatuur bloeide op en de vocabulaire werd meer en meer uitgebreid. De taal was inmiddels enorm complex geworden, mede door de vele dialecten en verschillende spellingen.

In de 8e en 9e eeuw veroverden de Vikingen grote delen van het noorden van Engeland. Gedurende langere periode vermengde de Oud-Noorse taal zich met het Oud-Engels. Alfred de Grote, koning van Engeland rond deze periode, gaf de laatste impuls voor een nieuwe periode in de geschiedenis van de Engelse taal. Naast het feit, dat hij een groot deel van Engeland had beschermd door een verdrag te sluiten met de Vikingen, was hij van mening dat mensen in de eigen taal zouden moeten worden opgeleid, niet in het Latijn. Hierdoor groeide de Oud-Engelse taal uit tot de meest moderne taal van Europa rond deze tijd.

2.3 Middle English (1100 n.Chr. - 1500 n.Chr) De belangrijkste gebeurtenis die de verandering van het Oud-Engels naar het Midden-Engels in gang zette, was de 'Norman Conquest' in 1066. Afstammend van de Vikingen, viel William de Veroveraar Engeland binnen vanuit zijn thuisbasis in Frankrijk. Norman French, de nieuwe taal van de koningen, smolt langzaam samen met het Oud-Engels. Een enorme vloed aan Franse woorden spoelde de Engelse taal binnen. Midden-Engels werd geboren.

Ten tijde van de Noormannen werd Engels, na Norman French en Latijn, de derde taal en vooral gesproken door de niet-opgeleide burgerij. De complexe grammatica en variaties verdwenen langzaam en de Engelse taal leek te verdwijnen in een zwart gat. Echter, het Franse deel van Normandië werd heroverd door de Franse koning en het Engelse grondgebied werd belangrijker. Hoewel sommigen nog frans of latijn spraken, sprak iedereen, lage of hoge stand, de Engelse taal. Na de honderdjarige oorlog met Frankrijk groeide de afkeer tegen het Frans, de taal van de vijand. Engels werd opnieuw de voertaal voor zowel het bestuur, als het onderwijs.

Een nieuwe literaire periode brak aan, waarin de woordenschat door verschillende gedichten en werken nieuwe impulsen kreeg met Oud-Engelse woorden, Franse woorden en nieuwe woorden (neologismen). Mede door de overvloed aan geschriften en nieuwe woorden was er nog geen vaste spelling.

2.4 Early Modern English (1500 n.Chr. - 1800 n.Chr.) De transitie van het Midden-Engels naar het Moderne Engels word gekenmerkt door klinker verschuivingen. Hoewel de schrijftaal langzaam bleef moderniseren, is de uitspraak gedurende drie eeuwen enorm veranderd. Oorzaken van deze verschuivingen zijn onduidelijk, maar een belangrijke factor is het feit dat er een grote hoeveelheid leenwoorden uit het Latijn werden geïntroduceerd ten tijde van de Engelse renaissance. Ondanks de nieuwe interesse in de klassieke talen, die in heel Europa te zien was, werd de Engelse taal steeds meer geaccepteerd als onderwijs taal.

�5

Een van de belangrijkste technologische uitvindingen in de geschiedenis, gaf het laatste duwtje in de richting van Modern Engels. De drukpers maakte Engelse literatuur toegankelijk voor de burgerij, waardoor deze over tijd meer gelezen werd dan literatuur in het Latijn. De Engelse taal neemt langzaam de moderne vorm aan en de spelling wordt meer en meer vast. Desondanks was een groeiend aantal taalkundigen van mening dat de Engelse taal in een staat van chaos verkeerde en dat er regels nodig waren. Woordenboeken schoten als onkruid uit de grond en de grammaticale regels werden vastgelegd. De gouden eeuw van de Engelse literatuur breekt aan. Schrijvers, waaronder William Shakespeare, blijven de taal vernieuwen en uitbreiden.

2.5 Late modern English (1800 n.Chr. - 2000 n.Chr) Tussen het vroege moderne Engels en het late moderne Engels zit weinig vernieuwing qua uitspraak, grammatica en spelling. De grootste veranderingen liggen in de woordenschat. De industriële en wetenschappelijke revolutie van de 19e eeuw leidde tot een toenemende vraag naar neologismen om de nieuwe ontdekkingen te kunnen beschrijven.

Hiernaast worden rond deze tijd de eerste stappen gezet naar de huidige dominante positie die de Engels nu inneemt op het wereldtoneel. Kolonialisatie zat in de lift en aan het eind van de 19e eeuw, begin 20e eeuw, bestreek het Britse koninkrijk ongeveer een kwart van de wereld oppervlakte; van Canada tot India en van Australië tot Amerika. De Engelsen zagen de noodzaak om Engels in te voeren als lingua franca (gemeenschappelijke voertaal), om orde en politieke rust te brengen in de nieuwe wereld.

Amerika werd al langere tijd gekoloniseerd door de Engelsen en de Engelse taal had zich al deels ontwikkeld naar het Amerikaans Engels. Hoewel rond deze tijd veel verschillende nationaliteiten zich vestigden in de nieuwe wereld, bleven deze vaak dicht bij hun eigen gemeenschap, waardoor er geen nieuwe mixing bowl van talen ontstond. De kolonisatie van Canada verliep verschillend van die van Amerika. Zowel Frans, als Brits Engels en Amerikaans Engels zijn van grote invloed geweest op de moderne Canadese taal. Andere grote kolonies van Engeland waren Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, West-Afrika, Oost-Afrika, Oost-India en Zuid-Oost Azië. In deze gebieden zijn gedurende en na de kolonisatie door Engeland pidgins en creoles ontstaan.

Aan het einde van de 19e eeuw had Amerika de dominante plaats ingenomen van Engeland als economische en politieke wereldmacht. De enorme invloed die Amerika had op de media en wereldcultuur leidde uiteindelijk tot de belangrijke positie van het Engels. Gedurende de 20e eeuw werd de woordenschat nog een aantal keer uitgebreid, mede door de komst van de computer en later het internet. Engels is de huidige lingua franca op het gebied van handel, wetenschap, luchtvaart, technologie, onderwijs, politiek en entertainment met meer dan een miljard sprekers.

Pidgin Language Een 'pidgin' is een grammaticale versimpeling van twee of meer verschillende talen. De opbouw is volledig gericht op het overbrengen van informatie. Pidgins ontstaan vaak als handelstaal, omdat er gecommuniceerd moet worden tussen twee verschillende groepen, met verschillende talen, zonder dat er een gemeenschappelijke taal gesproken wordt. Een pidgin kan uitgroeien tot creole, wanneer een nieuwe generatie de pidgin als eerste taal aanleert.

�6

Een van de bekendste voorbeelden van een pidgin-taal, die nu nog wordt gesproken, is het Papiaments. Deze taal wordt gesproken op de ABC-eilanden (Aruba, Bonaire, Curaçao) door ongeveer 250.000 sprekers.

Creole Language Een 'creole' is een stabiele taal die ontstaan is uit twee of meer verschillende talen. De taal heeft een complexe opbouw qua grammatica, uitspraak en woordenschat en wordt dagelijks gebruikt. De meeste moderne creoles zijn ontstaan uit pidgins, die ontstonden tijdens of na de Europese expansie. De Engelse creoles zijn ontstaan tijdens de grote expansie van de Britten in de kolonies en met slavenhandel. Voorbeelden hiervan zijn Jamaicaans Patois, tevens de nationale taal, en Nigerian pidgin (30 miljoen sprekers). In het geval van een Engelse creole heeft de Engelse taal een significant aandeel in het ontstaan van de nieuwe taal.

�7

3. De Engelse taal en de komst van het internet

Hoe is het gebruik van de Engelse taal veranderd door de komst van internet? De Engelse taal heeft een enorme boost gekregen na de komst van het Internet. De geboorte van het internet in 1969 (hoewel het pas algemeen bekend raakte bij het grote publiek in 1996) opende de deur voor talloze nieuwe ontwikkelingen en ontdekkingen, die de Engelse taal een enorme boost hebben gegeven.

'Internet linguistics', de studie die de invloed van het internet op de Engelse taal bestudeert, is begonnen door de Engelse taalkundige David Crystal. Door drie van zijn vier perspectieven (sociolinguistic, educational and stylistic perspective) te gebruiken, is er een duidelijke verandering te zien sinds de komst van het internet.

Bij elk perspectief wordt een voorbeeld m.b.t. Sociale Media behandeld. Deze voorbeelden zijn gebaseerd op de Nederlandse situatie en zijn bedoeld om een duidelijk beeld te scheppen van het gebruik van de Engelse taal in Nederland. Deze voorbeelden worden ondersteund door resultaten van een afgenomen enquête over het gebruik van zowel de Nederlandse, als de Engelse taal met betrekking tot Sociale Media en cijfers van het CBS.

3.1 Sociolinguistic perspective Sociolinguistics bestudeert het verband tussen spreektaal en de sociale groep. Sprekers worden ingedeeld in klasse, netwerk, cultuur, leeftijd en geslacht. Het doel van de studie is het inzicht in taalkundige en sociale factoren die taalvariatie tot stand brengen. Het sociolinguïstieke perspectief bestudeert de impact die het internet heeft op het taalgebruik van de maatschappij.

Crystal (2005) concludeert in zijn paper 'the scope of internet linguistics', dat internet door een groot deel van de maatschappij wordt gezien als negatieve sociale factor. Het gebruik van CMC (computer-mediated communication), zoals SMS, zou een negatieve taalverandering van de Engelse taal teweegbrengen. Echter vergelijkt hij deze kritiek met de kritieken die in het verleden werden gegeven op nieuwe technologische ontwikkelingen, zoals de drukpers (15e eeuw) en de telefoon (19e eeuw); deze uitvindingen werden sceptisch ontvangen, maar hebben uiteindelijk een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van taal, in positieve zin.

De positieve ontwikkelingen zijn vooral terug te zien in het verbeterde contact tussen mensen. In het onderwijs maken persoonlijke schoolmail accounts het voor de leerling makkelijker om contact te zoeken met de docent. Hoewel dit vaak gepaard gaat met een formele mail, wordt het contact tussen docent en leerling toch steeds informeler. Door deze nieuwe vormen van communicatie wordt de afstand kleiner en kan er sneller en vaker contact gezocht worden. Dit leidt tot informeel contact. In het bedrijfsleven zien we dat niet alleen de interne, maar ook de externe communicatie veel makkelijker verloopt sinds de komst van de CMC.

�8

In deze grafiek, gebaseerd op de cijfers van het CBS, Bevolking; hoogstbehaald onderwijsniveau en onderwijsrichting, is de stijging of de daling van de beroepsbevolking (15+) op basis van het hoogst behaalde opleidingsniveau te zien. Onder 'praktisch opgeleid' vallen vmbo en mbo, onder 'middelbaar opgeleid' vallen havo en hbo en onder 'hoog opgeleid vallen vwo en wo.

Duidelijk te zien zijn de stijging van het aantal hoog opgeleide mensen en de daling van het aantal praktisch opgeleide mensen die buitenproportioneel afsteken tegen de natuurlijke groei van de beroepsbevolking, deze wel duidelijk terug te zien is in de lichte stijging van het aantal middelbaar opgeleide mensen. Dit brengt ook gevolgen met zich mee met het gebruik van taal.

Taal kan worden ingedeeld in niveau's, hiermee kan worden aangegeven of een tekst makkelijk of juist moeilijker te begrijpen is. Deze niveau's op de ERK-schaal (Europees Referentie Kader) lopen van A1 (heel eenvoudig) tot C2 (enorm complex). Bij een hogere opleiding hoort vaak een hoger taalniveau, omdat er dieper in wordt gegaan op onderwerpen, waar meer vaktaal en jargon bij gebruikt wordt. Wanneer we kijken naar het niveau dat behaald moet worden bij de vreemde talen, in het bijzonder Engels, om het eindexamen te kunnen halen, zien we dan ook verschillen tussen het vmbo (A2) en het vwo (B2). Bij een stijging van de hoog opgeleide beroepsbevolking kunnen we dus concluderen dat een grotere groep mensen de Engelse taal op een hoger niveau beheerst. In het bedrijfsleven vervaagt de taalbarrière, wat leidt tot een groeiend gebruik van de Engelse taal, wat leidt tot gemakkelijker contact met het buitenland, wat een positief effect heeft op import en export.

�9

miljo

en

2000

2800

3600

4400

5200

6000

03' 04' 05' 06' 07' 08' 09' 10' 11' 12' 13' 14' 15' 16' 17'

opleidingsniveau werkende bevolking

praktisch opgeleid

middelbaar opgeleid

hoog opgeleid

figuur 3.1.1

3.2 Educational perspective Het educatieve perspectief van internet linguistics bestudeert de impact van het internet op het gebruik van formeel taalgebruik, dat een effect heeft op het leerproces van een taal.

Ten eerste geeft 88% van de proefpersonen aan dat social media vaak of soms in het Engels zijn. Hierbij moet worden gedacht aan posts van buitenlandse accounts, youtube video's en nieuwsberichten van buitenlandse kranten. Wanneer we de proefpersonen, die uit elke leeftijdscategorie komen, spiegelen aan de Nederlandse maatschappij, kunnen we concluderen dat een groot deel van de mensen die gebruik maken van social media met Engels te maken krijgen, met als gevolg dat de Engelse taal een prominentere rol speelt in het dagelijks leven. Dit is terug te zien aan het feit dat 100% van de proefpersonen heeft aangegeven nooit of soms moeite te hebben met de Engelse taal bij social media.

Hiernaast heeft 83% aangegeven dat social media zelfs een positief effect heeft op het gebruik van de Engelse taal. Een oorzaak hiervoor ligt in hoe social media gezien wordt. Hoewel bij sociale media vaak wordt gedacht aan vrijetijdsbesteding, kan het ook worden gezien als constante taaltraining. Op social media worden vaak alleen berichten gelezen die je zelf interessant vindt. Wanneer deze berichten in het Engels zijn is het aannemelijk dat bepaalde woorden die je niet kent, maar wel uit de context kan halen, sneller onthoudt. Hierdoor neemt de woordenschat toe.

�10

44%

11%

44%

Ja Nee Soms

12%

88%

Ja Nee Soms

15%

17%

68%

Ja Nee Soms

Zijn uw Sociale Media vaak in het Engels?

Indien deze Sociale Media in het Engels zijn, heeft u dan moeite met het begrijpen van de tekst?

Hebben Sociale Media een positief effect op uw gebruik van de

Engelse taal?

figuur 3.2.3

figuur 3.2.2

figuur 3.2.1

De grafiek hierboven laat zien of Engelse sociale media een positief of een negatief effect hebben op het taalgebruik. Wanneer we deze grafiek, die specifieker ingaat op de verschillende effecten van social media, vergelijken met de conclusies die we eerder hebben getrokken bij de globalere grafieken, wordt duidelijk dat social media een groot positief effect heeft op de woordenschat. Dit komt vooral doordat woorden in context worden geplaatst in een tekst die interessant voor ons is.

Het positieve effect van grammatica is minder groot, bijna even groot als het negatieve effect. Dit is terug te leiden naar het feit dat de moderne CMC vooral bestaan uit direct messaging. Het gevolg hiervan is dat communicatie snel en gemakkelijk gaat, waardoor de kwaliteit van de geschreven tekst achteruit gaat, zowel Nederlands als Engels.

Taal is relatief, de manier waarop wordt gesproken en geschreven hangt van meerdere factoren af, waaronder opleidingsniveau en afkomst. Mede hierom is het moeilijk om te stellen dat de proefpersonen in deze steekproef symbool staan voor de samenleving. Een taal beheersen is verschillend voor 10-jarigen dan voor 18-jarigen en voor mensen met een MBO-diploma dan voor een universitaire graad. Wanneer een persoon de Engelse taal goed beheerst, zal deze ook vaker Engels spreken, schrijven en beluisteren, ook op social media.

Hiernaast zijn Sociale Media, zoals Twitter en Facebook niet representatief. Vaak worden alleen de uitersten, zowel positieve als negatieve berichten, gedeeld en verder verspreid. In deze (Engelstalige) berichten worden vaak meningen gegeven en geen uitgebreide en ingewikkelde teksten. Echter zijn de resultaten wel relevant, mits de statistieken kunnen worden gekoppeld aan andere resultaten, waardoor verbanden ontstaan. Dit wordt ondersteund door twee voorbeelden.

�11

CMCCMC is de engelse term voor 'computer mediated communication'. Deze term omvat alle communicatievormen die via de computer en het internet bestaan. Hierbij moet worden gedacht aan e-mail, sms, maar ook nieuwere vormen van DM (direct messaging), zoals snapchat, instagram, whatsapp etc.

0%

25%

50%

75%

100%

Woordenschat Grammatica Begrijpend lezen Luistervaardigheid Niet van toepassing

negatief effect positief effect

Op welke gebieden hebben Engelse Sociale Media een positief, of juist een negatief effect op uw taalgebruik?

figuur 3.2.4

In deze statistiek, gebaseerd op de EF English Proficiency Index, zijn Nederland en omliggende landen Duitsland, België en Frankrijk gerangschikt op EF EPI score. Deze EPI score geeft het niveau van de Engelse taal weer van landen waar Engels niet de voertaal is op een schaal van 1-100. Nederland voert deze globale lijst aan en krijgt een flink hogere score dan de buurlanden. Ook Zweden en Denemarken scoren hoog, terwijl juist veel Zuid-Amerikaanse en Aziatisch landen laag scoren.

Het feit dat 0% van de geënquêteerden aangaf moeite te hebben met het begrijpen van Engelse sociale media hangt samen met het hoge niveau van de beheersing van de Engelse taal in Nederland, zoals naar voren komt in de EF EPI score.

In deze versimpelde weergave van de grafiek 'Op welke gebieden hebben Engelse Sociale Media een positief, of juist een negatief effect op uw taalgebruik?' staan alleen de resultaten met betrekking tot begrijpend lezen en luistervaardigheid, dit zijn de vaardigheden waarin EF toetst om vervolgens tot de EPI score te komen.

Wat duidelijk naar voren komt is dat Engelse sociale media duidelijk een positief effect hebben op Engelse leesvaardigheid en luistervaardigheid. Hieruit kan worden geconcludeerd dat Engelse social media, ongeacht de mate waarin, dezelfde positieve effecten kan geven als het oefenen met complete teksten op school, voortgezet en vervolgonderwijs.

�12

EF EPI score

0

25

50

75

100

Nederland Duitsland België Frankrijk

54,3961,5862,35

71,45

0%

25%

50%

Begrijpend lezen Luistervaardigheid

figuur 3.2.5

figuur 3.2.6

3.3 Stylistic perspective Stilistiek is de bestudering van stijl gebruikt in geschreven of gesproken taal en het effect dat de schrijver of spreker wil hebben op de lezer of toehoorder. Het stilistische perspectief bestudeert de relatie tussen internet, en andere nieuwe media, en nieuwe vormen van taalgebruik. Er wordt vooral gelet op geschreven teksten. Wanneer we de invloed bestuderen vanuit het educatieve perspectief, dat linguïst David Crystal voor zijn linguistieke studie heeft ontworpen, zien we taalvariatie vooral als fout taalgebruik. Op het moment dat we taalvariatie vanuit dit stilistieke perspectief benaderen zien we deze als nieuwe vormen van expressie.

Uit de geschiedenis blijkt dat het internet nu en in de toekomst eenzelfde effect kan hebben op taal, als de dichters in de late middeleeuwen en de vroegmoderne periodes. Door het internet wordt er enorm veel geschreven, zowel formeel als informeel, dat er veel nieuwe variaties op woorden ontstaan en zo ook totaal nieuwe woorden.

SmartphonesHoewel de limiet voor het aantal karakters per bericht steeds groter wordt, hebben vooral Twitter en SMS gezorgd voor een enorme hoeveelheid aan afkortingen. Voorbeelden hiervan zijn LOL (Laughing Out Loud), NP (No Problem) en IDK (I don't know).

BlogsMet de introductie van de blog is het mogelijk geworden om simpele verhalen, die verder niet herzien zijn door uitgevers of iets dergelijks, te delen met de rest van de wereld. Deze vorm van schrijven is in de afgelopen jaren zo enorm populair geworden, dat er modernere varianten van de blog zijn bedacht die de traditionele tekstvorm kunnen versterken, nu en in de toekomst. Hierbij moet worden gedacht aan vlogs en podcasts.

Virtual worldsDe virtuele wereld, bekend van online gaming platforms, geven inzichten in de manieren waarop spelers en gebruikers hun taalgebruik aanpassen aan de bezigheid. Chatrooms hebben geleid tot een wirwar van 'slangs' (informele groepstalen). Ook bij deze vorm van CMC gaat het om snelheid en emotie. Korte zinnen, HOOFDLETTERS OM EMOTIE TE TONEN, gebruik van symbolen !?!?!?!?! en emoticons.

E-mailEen van de bekendste en eerste vormen van CMC is de e-mail. De e-mail heeft langzaam de plaats van de brief ingenomen, door de snelheid en handigheid. Door aan de ene kant de informaliteit van de snelle e-mail en aan de andere kant de formele kant van de externe correspondentie heeft de e-mail geleid tot een mixing bowl van informele en formele stilistiek.

Direct messageDe meest moderne vorm van internet communicatie, waar ook social media onder vallen, is DM. Deze vorm verschilt vrij veel van de andere vormen van taalvariatie door de komst van het internet, doordat er zowel privé als openbaar in chatgroepen gecommuniceerd kan worden. De boodschap is belangrijker dan de correctheid van de tekst, waardoor dit vooral een negatief effect heeft op het formele taalgebruik.

�13

4. De Engelse taal in het onderwijs en bedrijfsleven

Waarom wordt Engels steeds belangrijker in het onderwijs en bedrijfsleven? Om te kunnen begrijpen waarom Engels steeds belangrijker wordt in zowel het onderwijs, als het bedrijfsleven, moeten we kijken naar de vraag waarom Engels steeds belangrijker wordt. Om de uiteindelijke belangrijkste oorzaken te kunnen noemen van de groeiende rol voor de Engelse taal, maak ik gebruik van het advies van de SER (2015), waarin het kabinet adviezen krijgt van De Sociaal-Economische Raad op het gebied van sociaal-economische beleidsvoering van Nederland.

4.1 Bedrijfsleven In het advies van de SER (2015) komt naar voren dat grensoverschrijdende handel enorm is gestegen in de laatste 20 jaar. Dit kan worden geverifieerd door cijfers van het CBS (Internationale handel; in- en uitvoerwaarde, SITC, landen, vanaf 1917).

Duidelijk wordt uit de tabel hiernaast dat sinds 1917 tot 2000 de wereldhandel ongeveer 500 tot 600 keer is toegenomen en in de laatste twintig jaar nog eens is verdubbeld. Deze enorme groei kent verschillende oorzaken.

Modern Imperialisme. Het Modern Imperialise komt voort uit de Industriële Revolutie. Om genoeg grondstoffen en afzetmarkten te creeëren, werden gebieden in Afrika, Oceanië en Azië ingenomen door Europese landen. Dit leidde niet alleen tot economische vooruitgang in Europa, maar ook tot een toename van de wereldhandel.

Opkomst vrijhandel. Na de periode van wereldoorlogen kennen veel landen een vrijemarkteconomie. Goederen worden geproduceerd voor de consument, met een prijs die tot stand komt door vraag en aanbod. Samen met vrijhandel tussen landen leidt deze vorm van economie tot specialisatie in de productie van goederen en uiteindelijk meer wereldhandel.

Global shift. De Global shift is de benaming voor de de verschuiving van economische zwaartepunten en activiteiten over de wereld als gevolg van economische schaalvergroting. Ontwikkelende landen, waaronder de BRIC landen en de N-11, verschijnen naast de ontwikkelde landen op het wereldtoneel. De grote stijging van het wereldmarktaandeel van deze ontwikkelende landen leidt de afgelopen 20 jaar tot de grootste stijging van de wereldhandel.

�14

invoerwaarde (SITC) uitvoerwaarde (SITC)

1917 440 mln 337 mln

2000 216 057 mln 231 854 mln

2017 411 445 mln 468 517 mln

figuur 4.1.1

SITC staat voor Standard International Trade Classification. Dit is een indeling van verschillende soorten goederen, waarme import- en exportcijfers van verschillende landen kunnen worden vergeleken.

BRIC landenDe afkorting BRIC verwijst naar de opkomende landen Brazilië, Rusland, India en China. Deze landen vormen samen een groot deel van de wereld en kunnen zich in de toekomst bij de meest welvarende landen voegen.

N-11 N-11 staat voor Next 11, dit zijn 11 andere landen die naast de BRIC landen een enorme economische groei doormaken.

Hiernaast wordt duidelijk in het advies van de SER (2015) dat het toenemende wereldmarktaandeel van deze ontwikkelende landen een groot effect heeft op de Nederlandse handel.

Hoewel Nederland nog grotendeels handel drijft binnen Europa, neemt het marktaandeel van de BRIC landen op het gebied van handel ook in Nederland toe. Er wordt steeds meer geïmporteerd, vooral vanuit lage lonen landen als China en India, om vervolgens door te voeren naar de rest van Europa. China is in de afgelopen jaren uitgegroeid tot een van de belangrijkste handelspartners en ziet het centraal gelegen Nederland als 'Gateway to Europe'.

Nederlandse bedrijven zoeken steeds vaker afzetmarkten buiten Europa. Uit een artikel van ING Economisch Bureau (2014) komt naar voren dat vooral het Midden-Oosten en Centraal-Azië kansen bieden.

In deze grafiek van het ING Economisch Bureau wordt duidelijk hoe Nederlandse bedrijven met meer of minder dan 50 werknemers tegen de stelling: 'Om groei te kunnen realiseren moet je de grens over.' aankijken.

Wat uit deze grafiek naar voren komt, is dat een merendeel van de bedrijven het niet eens is met de stelling en dus vindt dat groei binnen Nederland ook mogelijk is. Echter is wel te zien dat bedrijven met meer dan 50 werknemers het vaker eens zijn met de stelling, dan bedrijven met minder dan 50 werknemers. Dit komt vooral door de risico's die verbonden zijn aan handel met het buitenland.

In deze grafiek is te zien in welke buitenlandse gebieden de meeste Nederlandse bedrijven actief zijn. Duidelijk is dat de meeste handel nog steeds met West-Europa gedreven wordt, maar zoals ook duidelijk aangegeven in het adviesrapport van de SER, Azië ook belangrijk is voor de Nederlandse handel.

�15

50+

50-

Stelling: 'Om groei te realiseren moet je de grens over.'

0 0,25 0,5 0,75 1

35%

26%

14%

13%

33%

29%

12%

21%

6%

11%

Helemaal mee eens Enigszins mee eens Neutraal Enigzins mee oneensHelemaal mee oneens

Actief in verschillende werelddelen

West-EuropaAzië

VS / CanadaCentraal- en Oost-Europa

Afrika / Midden-OostenLatijns-Amerika

Australië / Nieuw-Zeeland0% 20% 40% 60% 80% 100%

5%5%8%

13%15%16%

73%

figuur 4.1.2

figuur 4.1.3

In deze grafiek van het ING Economisch Bureau is te zien welke knelpunten en risico's bedrijven lopen bij handel met het buitenland. Een van de meest opvallende knelpunten is hierbij de taalbarriere.

Aannemelijk is dat een Nederlands bedrijf dat handel wil drijven met het buitenland werknemers op het gebied van export en sales in dienst hebben, die in ieder geval de Engelse taal machtig zijn. Dit zou betekenen dat in sommige gebieden er nog geen Engels wordt gehanteerd als voertaal voor de handel.

Engels wordt steeds belangrijker in het mondiale bedrijfsleven, omdat de wereldhandel toe blijft nemen en er dus met meer verschillende en diverse gebieden handel wordt gedreven. Om gemakkelijk handel te kunnen drijven moet er sprake zijn van een gezamenlijke voertaal. Wanneer we in beschouwing nemen dat Engels nog steeds geldt als lingua franca, is aannemelijk dat dit de voertaal zal worden en dus nog belangrijker wordt in het bedrijfsleven.

4.2 OnderwijsIn het advies van de SER (2015) wordt ook gesproken over de aantrekkelijkheid van Nederland voor kennismigranten. Een internationale uitwisseling van kenniswerkers en studenten is een nodige toevoeging op het Nederlandse migratiebeleid.

Studenten kiezen steeds vaker om in het buitenland te gaan studeren om ervaring op te doen en zich hiermee te kunnen profileren bij toekomstige banen. De toename in populariteit van het studeren in het buitenland, vraagt om aanpassingen op het gebied van taal. Omdat veel studenten de moedertaal van het land waar ze gaan studeren, wordt vaak gekozen door universiteiten om colleges en studies ook in het Engels aan te bieden.

Universiteiten in NederlandEen factsheet 'taalbeleid universiteiten' van de VSNU (2017) geeft verder inzicht in aangeboden Engelse opleidingen.

In deze grafiek uit het factsheet van de VSNU (2017) wordt duidelijk dat er een groot aantal van de aangeboden opleidingen, vooral bij master opleidingen in het Engels worden aangeboden.

�16

Knelpunten die ondernemers ervaren

Betalingsrisico's Regelgeving

Niet na komen van afsprakenCultuurverschillenLange levertijden

TaalbarriereOntbreken van marktkennis

FinancieringBehoud van kwaliteitPolitieke instabiliteit

WisselkoersrisicoHoge investeringen

0% 10% 20% 30% 40%

Bachelor

Master

Taal van bachelor- en masteropleidingen

0% 25% 50% 75% 100%

74%

23%

11%

12%

16%

65%

Nederlands Nederlands en Engels Engels figuur 4.2.1

figuur 4.1.4

Universiteiten bieden deze Engelstalige om meerdere redenen aan. Bij deze studies ontstaat een 'international classroom' van zowel binnenlandse als buitenlandse studenten. Op deze manier zouden studenten sneller in aanraking komen met andere culturen. Hiernaast biedt dit later meer mogelijkheden op de arbeidsmarkt, omdat studenten de Engelse taal beter beheersen, ook op het gebied van vakjargon, nadat ze de studie hebben afgerond.

Binnenlandse kritiek op Engelstalig hoger onderwijsEchter is er in Nederland wel steeds meer kritiek op de 'verengelsing' van het hoger onderwijs. BON (Beter Onderwijs Nederland) heeft aan het begin van 2018 d.m.v. een petitie en een brief aan de onderwijsinspectie actie gevoerd tegen de invoering van het Engels als instructietaal in het hoger onderwijs. In deze brief wijzen zij op de nadelige gevolgen voor de onderwijskwaliteit en de onrechtmatigheid van de invoering van het Engels. De belangrijkste beweegredenen die BON noemt zijn:

Het hoger onderwijs in Nederland heeft de verantwoordelijheid Nederlands te behouden als instructietaal in het onderwijs, dit omdat kennis van de Nederlandse taal en cultuur een belangrijk onderdeel van academisch burgerschap is. Hiernaast staat in artikel 7.2 van de wet op het hoger onderwijs dat alle hoger onderwijs in beginsel in het Nederlands dient te geschieden, tenzij er sprake is van een noodzaak tot een andere instructietaal. Verder kan bij Engelstalig onderwijs de kwaliteit niet genoeg worden gewaarborgd, dit omdat docenten vaak niet hetbenodigde taalniveau behalen. Hiernaast wordt de overschakeling op Engels als instrucietaal uit commerciële overwegingen genomen, dit om veel buitenlandsestudenten naar Nederland te halen en zo meer inkomsten te hebben.

Wanneer we kijken naar het oordeel van studenten over het niveau van de Engelse taal van de docenten in het hoger onderwijs, zien we juist dat er positief tegen het niveau aangekeken wordt.

Volgens de VSNU komt dit doordat universiteiten actief het niveau van docent en student hoog houdt, door zowel Engelstalige cursussen aan te bieden aan Nederlandse studenten en Nederlandse cursussen aan te bieden aan buitenlandse studenten, dit laatste leidt tot een betere integratie.

Engels wordt steeds belangrijker in het mondiale onderwijs, omdat studenten steeds vaker kiezen om in het buitenland te gaan studeren, dit om nieuwe culturen te leren kennen en om een betere uitgangspositie op de arbeidsmarkt te verkrijgen.

�17

NL NL / ENG ENG

Algemeen studentenoordeel

Bachelor 4,1 4,1 4,1

Master 4,1 4,0 4,1

Studentbeoordeling didactiek docent

Bachelor 3,8 3,7 3,8

Master 3,8 3,8 3,8

Beheersing Engelse taal docenten

Bachelor 3,6 3,5 3,6

Master 3,6 3,9 4,0

Nationale Studenten Enquête 2017 (schaal 1 - 5) figuur 4.2.2

5. Het Effect van Engels op de moedertaal

Heeft de opkomst van de Engelse taal effect op de moedertaal van een land? Taal is een abstract begrip. Klanken maken letters, letters maken woorden en met woorden worden zinnen gebouwd. Een taal is een van de meest complexe vormen van communicatie die er is. Om deze reden is het moeilijk om een effect, zowel negatief als positief, op een taal uit te drukken in concrete cijfers.

De Engelse taal is uitgegroeid tot lingua franca op vele vakgebieden. Mede hierdoor is het het beeld veranderd van moderne vreemde taal, naar een vereiste. Doordat Engels veel wordt gesproken, maakt het beheersen van de Engelse taal het mogelijk om met andere culturen in contact te komen. Dit heeft er toe geleid dat Engels een grote invloed is gaan hebben op andere talen.

5.1 Anglicism Een 'anglicisme' is een Engels woord dat wordt geleend vanuit de Engelse taal en vervolgens in de moedertaal wordt gebruikt. Anglicismes zijn het gevolg van de verspreiding van de Engelse taal, mede door de opkomst van de Amerikaanse cultuur en het gebruik van Engels als lingua franca in de IT-sector. Nieuwe woorden zoals bijvoorbeeld computer, internet en smartphone zijn in bijna alle talen letterlijk overgenomen, dit omdat hier in de eigen taal nog geen synoniem voor bestond. Een anglicisme verandert in een nieuw woord in desbetreffende taal op het moment dat het wordt opgenomen in het woordenboek. Van Dale stelt dat een nieuw woord pas wordt opgenomen als het gemiddeld drie jaar regelmatig wordt gebruikt in algemene teksten. Voorbeelden van nieuwe woorden die zijn toegevoegd aan de Van Dale woordenboeken zijn wowmomenten en scripted reality.

In de paper van Aleksander Kavgić (2013) 'Intended communicative effects of using borrowed English vocabulary' wordt het gebruik van anglicismes in de Servische taal bestudeerd door gebruik te maken van een column uit een magazine: corpus van 36 'Ja, igrač!' colums uit het servische magazine Svet kompjutera. Deze paper stelt op basis van eerdere onderzoeken (Prćić 2005, Filipović 1990 en Görlach 2001) dat er verschillende gradaties zijn in het gebruik van anglicismes; duidelijk, verborgen en rauw.

Bij duidelijke anglicismes is er sprake van leenwoorden vanuit het Engels die deels worden aangepast op spelling en grammatica. Voorbeelden hiervan komen vrij vaak voor bij Spaanse werkwoorden; hierbij moet worden gedacht aan to download - downloadéar en to update - updatéar. Verborgen anglicismes zijn woorden waar het lijkt alsof deze deel uit maken van de moedertaal, maar waarbij de betekenis terug te leiden is naar de Engelse taal, een voorbeeld hiervan is koffiepad (pad komt van pod; capsule). Rauwe anglicismes zijn woorden die direct zijn overgenomen vanuit het Engels zonder enige aanpassing. Dit is een veelvoorkomend fenomeen in de IT-sector, mede omdat de snelheid waarmee nieuwe technologie en nieuwe woorden tot stand komen het moeilijk maakt om een nieuwe term in de eigen taal te creëren. Engelse namen worden ook gezien als rauwe anglicismes, dit omdat deze niet worden aangepast, maar wel bijdragen aan de multinationale uitstraling van een tekst.

Om anglicismes en de communicatieve meerwaarde ervan te bestuderen, worden in deze paper zinnen in verschillende soorten ingedeeld: feitelijk, argumentatief en speculatief en vervolgens met of zonder emotionele lading. Onder emotionele lading wordt de mening in desbetreffende zin en de toon waarin deze gebracht wordt bedoeld.

�18

Deze tabel uit de paper van Kavgić (2013) op basis van de gebruikte colums, geeft het gebruik van anglicismes in teksten weer. Word saturation wordt berekend als percentage van anglicismes ten opzichte van het totaal aantal woorden in een zin, Sentence saturation wordt berekend als percentage van het aantal zinnen met minimaal een anglicisme ten opzichte van het totaal aantal zinnen.

De meest opvallende gegevens in deze tabel komen naar voren bij feitelijke zinnen met of zonder emotionele lading. Bij feitelijke zinnen met emotionele lading ligt het percentage bijna vier keer hoger dan wanneer deze geen emotionele lading hebben. Dit kan verklaard worden door het feit dat anglicismes vaak worden gebruikt als feitelijke ondersteuning (geloofwaardigheid) en uiting van mening (gebruik van anglicismes wordt geassocieerd met hoger taalniveau en status).

5.2 Neologism Een neologisme is een nieuw 'taalelement'; een nieuw woord of nieuwe woordgroep. Deze is vaak opgebouwd door twee of meer bestaande woorden. Het wordt gezien als een geïsoleerde term die nog niet vaak wordt gebruikt en/of is geaccepteerd. Neologismen zijn vaak toe te schrijven aan personen en gebeurtenissen en worden na verloop van tijd weinig of niet meer gebruikt.

Een neologisme kan op verschillende manieren ontstaan. Belangrijke oorzaken hiervoor zijn taalzuivering, noodzaak en literaire ontwikkelingen. Veel, nu nog bestaande neologismen, zijn ontstaan bij de invoering van de standaardtaal, in plaats van de klassieke talen Grieks en Latijn. Er werden synoniemen bedacht voor de klassieke termen die tot op dat punt gebruikt werden. Het Latijnse pluralis werd meervoud. Hiernaast ontstaan er vaak neologismen bij de opkomst van nieuwe technologie en ontwikkeling, dit omdat er tot op dat punt nog geen woord voor bestond. Wanneer we deze neologismen vergelijken met anglicismen zien we dat dit verschillend is per taal. Wanneer we als voorbeeld downloaden nemen, zien we dat dit in de Nederlandse taal een anglicisme is, maar in het Frans (télécharger) een neologisme is dat is opgebouwd uit télé (televisie) en charger (laden). Neologismen kunnen ook ontstaan, wanneer ze gebruikt worden door schrijvers. Veel van deze neologismen worden vaak eenmalig in het desbetreffende literaire werk gebruikt.

Neologismen zijn vaak moeilijk te onderscheiden van leenwoorden (woorden die ontleend zijn uit een andere taal), omdat sommige neologismen zijn opgebouwd uit leenwoorden. Hierbij moet bijvoorbeeld worden gedacht aan 'stationcar', dat wordt gezien als een neologisme.

�19

Factual sentence Argumentative sentence Speculative sentence

charged not charged charged not charged charged not charged

Word saturation with anglicisms

26,4% 7,06% 9,56% 11,78% 7,53% 6,47%

Sentence saturation with anglicisms

69,05% 81,82% 74,29% 81,63% 73,33% 76,47%

figuur 5.1.1

Er zijn verschillende soorten neologismen, in te delen op de manier waarop deze is opgebouwd, uit welke taal deze afkomstig is en of deze vaak of weinig wordt gebruikt. De bekendste voorbeelden hiervan zijn:

Acroniem is een afkorting die woord uitgesproken als een woord. Voorbeelden hiervan zijn HAVO en MAVO.

Onomapotee (klanknabootsing) is een woord dat op een fonetische manier klinkt als wat het woord bedoelt. Hierbij kan worden gedacht aan boem (het geluid bij een knal).

Port-manteau (mengwoord) is de benaming voor twee woorden die als deel worden gebruikt in een nieuw woord. Bekende voorbeelden hiervan zijn brunch (breakfast en lunch) en brexit (britain en exit).

Samenstelling is een woord dat uit twee of meer bestaande woorden is gevormd, soms wordt er gebruik gemaakt van een verbindingsstreepje. Een voorbeeld is rioolwaterzuiveringsinstallatie.

Neologismen vanuit de Engelse taal komen in het Nederlands zo vaak voor, dat dit een grote impact heeft op taalgebruik qua spreek- en schrijfvaardigheid. Hiernaast worden veel nieuwe neologismen snel verspreid via social media, waardoor deze sneller wordt opgenomen als nieuw woord. Uit de enquête die ik heb afgenomen komt deze trend ook naar voren.

In deze grafiek uit mijn enquête wordt duidelijk dat het overgrote deel (69%) van mening is dat Engelse sociale media invloed hebben op hun dagelijks Nederlands taalgebruik.

Hieruit kan worden geconcludeerd, met kennis over de opkomst van het Internet en daarmee de Engelse taal en het ontstaan en de verspreiding van neologismen, dat de Nederlandse taal constant 'input' krijgt vanuit het Engels met het ontstaan van neologismen en het gebruik van nieuwe leenwoorden.

Taal is constant in beweging en verandert elke dag, niet alleen het Nederlands, niet alleen het Engels, maar elke taal.

�20

17%

32%52%

Ja Nee Soms

Hebben Engelse sociale media invloed op uw dagelijks Nederlands taalgebruik?

figuur 5.2.1

5.3 Macaronic language Met de term 'macaronic language', die spottend opgevat kan worden en vaak ook alleen gebruikt wordt bij satirische of humoristische teksten, wordt een mixingbowl van twee verschillende talen bedoeld. Voorbeelden hiervan zijn Denglisch (Dutch and English of Deutsch and English), Frenglish (French and English).

De eerste vormen van macaronic language zijn terug te leiden naar de middeleeuwen. Latijn was grotendeels nog de taal van de wetenschap en de literatuur, maar de eigen taal werd ook steeds belangrijker gevonden. Dit heeft tot verschillende voorbeelden geleid waar geschriften werden opgebouwd met zowel woorden uit de eigen taal, als uit het Latijn.

Waar veel landen meegaan in de stroom van globalisatie, is er ook veel kritiek op de invloed van het Engels op de eigen taal. Purisme, behoud van eigen taal, leidt er toe dat veel landen ook synoniemen hebben voor nieuwe Engelse woorden. Argumenten zijn vooral gericht op het feit dat de eigen taal kan veranderen naar een dialect op vakgebieden als wetenschap en IT, dat de eigen taal niet verder door ontwikkeld en moderniseert en dat de Engelse taalbeheersing vaak niet goed genoeg is om over te stappen op de Engelse taal.

Echter is te zien dat, mede door globalisatie, de grotere bedrijven steeds vaker handel drijven met het buitenland en/of vestigingen hebben in het buitenland en kiezen voor anglicismes bij speeches en in artikelen. De voorbeeldfunctie en de publiciteit die deze grote bedrijven hebben leidt er toe dat deze anglicismes, voorbeelden zijn CEO, manager, team, workshop etc., steeds meer worden overgenomen in de eigen taal. Hiernaast speelt social media ook een grote rol

5.4 Pidgin and Creole language Een 'pidgin' is een grammaticale versimpeling van twee of meer verschillende talen. De opbouw is volledig gericht op het overbrengen van informatie. Pidgins ontstaan vaak als handelstaal, omdat er gecommuniceerd moet worden tussen twee verschillende groepen, met verschillende talen, zonder dat er een gemeenschappelijke taal gesproken wordt. Een pidgin kan uitgroeien tot creole, wanneer een nieuwe generatie de pidgin als eerste taal aanleert. Een 'creole' is een stabiele taal die ontstaan is uit twee of meer verschillende talen. De taal heeft een complexe opbouw qua grammatica, uitspraak en woordenschat en wordt dagelijks gebruikt. De meeste moderne creoles zijn ontstaan uit pidgins, die ontstonden tijdens of na de Europese expansie.

Er zijn verschillende theorieën met betrekking tot het ontstaan van pidgins die vervolgens uitgroeien tot creole. Over het algemeen wordt gesteld dat een superstratum (hoofdtaal, vaak Europees) in contact komt met een substratum (minderwaardige taal, vaak Afrikaans/Aziatisch) en vervolgens uitgroeit tot een versimpelde versie van de superstratum (pidgin) om dan grammaticaal en in woordenschat uit te breiden tot een creole.

De Engelse creoles zijn ontstaan tijdens de grote expansie van de Britten in de kolonies en met slavenhandel. Voorbeelden hiervan zijn Jamaicaans Patois, tevens de nationale taal, en Nigerian pidgin (30 miljoen sprekers). In het geval van een Engelse creole heeft de Engelse taal een significant aandeel in het ontstaan van de nieuwe taal.

�21

5.5 Meertaligheid Uit een artikel van Mosaic, een wetenschappelijke blog, over tweetaligheid en meertaligheid komt naar voren dat over de hele wereld 60% tot 75% twee of meer talen spreekt. Er wordt steeds vaker 'verwacht' dat mensen minimaal een 'super'taal, zoals Engels en/of Spaans, beheersen. Echter heeft meertaligheid ook andere voordelen:

Hoewel lang werd gedacht dat meertalige kinderen een lager IQ, slecht eigenbeeld en zelfs een gespleten persoonlijkheid hadden of konden krijgen, is dit al ontkracht door een experiment in 1962. Dit Canadese onderzoek, met 10-jarige proefpersonen, bestudeerde de effecten van tweetaligheid (in dit geval Frans en Engels) op intellectuele vaardigheden. De uitkomst van dit onderzoek: Tweetalige kinderen halen hogere scores dan eentalige kinderen met verbale en non-verbale testen. Hiernaast heeft twee- of meertaligheid een positief effect op de ontwikkeling van Alzheimer. Uit een onderzoek van de York University in Toronto komt naar voren dat de effecten van Alzheimer meerdere jaren later verschenen bij tweetaligen dan bij eentaligen, terwijl de ziekte op hetzelfde moment was vastgesteld. De reden hiervoor zou zijn dat tweetaligen meer grijze stof (zenuwcellen in de hersenen) hebben, waarmee neurologische connecties kunnen worden hersteld.

Mede om deze positieve effecten van twee- of meertaligheid, is het onverstandig om te stellen dat Engels de moedertaal kan vervangen. Engels, of een andere veel gesproken taal, zou eerder naast de moedertaal moeten worden gesproken.

�22

6. Het effect van de Engelse taal op het Nederlands: nu en in de toekomst

Wat zijn de effecten van het Engels op de Nederlandse taal; nu en in de toekomst? Taal is constant in beweging, zo ook het Nederlands en het Engels. Engels is uitgegroeid tot mondiale taal en wordt, in tegenstelling tot het Nederlands, door een groot deel van de wereld gesproken. Een van de grootste redenen voor de prominente rol van het Engels in het dagelijkse leven in Nederland ligt dan ook bij het feit dat het Nederlands relatief weinig sprekers kent. Deze prominente rol, Engels wordt al belangrijk in het onderwijs, heeft effecten op het Nederlands; nu, maar zeker ook in de toekomst. De wereld verandert en taal verandert mee.

6.1 Heden De Engelse taal is niet van de een op de andere dag uitgegroeid tot mondiale taal en lingua franca op verschillende vakgebieden. Evenals veel andere Europese talen, stamt het Engels af van de Indo-Europeanen. Echter breekt een van de belangrijkste periodes in de ontwikkeling pas aan bij het begin van de vroege middeleeuwen. De naam 'Englisc', later 'English', komt voort uit de grote invloed van de oorspronkelijk Duitse stammen die zich in deze periode hadden gevestigd in Engeland. Gedurende de 8e en 9e eeuw groeide de Engelse taal verder uit tot een van de meest moderne talen van Europa. Ten tijde van de renaissance werd, ondanks de nieuwe interesse in klassieke talen, Engels steeds meer geaccepteerd als onderwijs taal. De industriële en wetenschappelijke revolutie en de introductie van het modern imperialisme leidde er uiteindelijk toe dat de Engelse taal over de hele wereld werd gesproken. Door de enorme invloed die Amerika daarna heeft gehad op de media en wereld cultuur groeide de Engelse taal uit tot mondiale taal.

De komst van het internet heeft de Engelse taal een enorme impuls gegeven. De wereld lijkt kleiner en contact met andere werelddelen en culturen is sindsdien makkelijker geworden. Dit bracht met zich mee dat de taalbarrière omzeild moest worden, vaak door middel van de gemeenschappelijk gesproken Engelse taal. Samen met nieuwe uitvindingen als e-mail en social media heeft de Engelse taal een belangrijkere rol gekregen in het dagelijks leven in Nederland; Engelstalige berichten op social media kunnen zelfs worden gezien als constante taaltraining. In Nederland is de noodzaak om Engels te kunnen spreken groot, mede omdat de Nederlandse taal door weinig mensen gesproken wordt. Niet opmerkelijk is dan ook dat Nederland, als welvarend land met uitstekend onderwijs en een grote noodzaak om de Engelse taal te beheersen, de hoogste EF EPI score heeft, het niveau van Engels in landen waar dit niet de voertaal is.

Hiernaast is grensoverschrijdende handel enorm gestegen in de afgelopen jaren. Veel landen kennen na de periode van wereldoorlogen een vrijemarkteconomie, wat handel met het buitenland stimuleert. Ook is het economische zwaartepunt verschoven als gevolg van de opkomst van ontwikkelende landen, zoals BRIC-landen en de N-11. Er ontstaan meer afzetmarkten en Nederlandse bedrijven drijven dan ook vaker handel met landen buiten Europa. Om handel te drijven moet er sprake zijn van een gemeenschappelijke taal; handel tussen Duitsland en Nederland gaat vaak in het Duits, maar bij Aziatische landen wordt vaak voor Engels gekozen, omdat dit de lingua franca op dat gebied is. Ook kiezen studenten steeds vaker om in het buitenland Engelse studies te volgen (omgekeerd: buitenlandse studenten die Engelse studies volgen in Nederland). Studenten leren zo nieuwe culturen kennen en kunnen een betere uitgangspositie op de arbeidsmarkt verkrijgen.

�23

Wanneer er niet wordt gekeken naar sprekers, maar naar de Nederlandse taal zelf, zien we dat de Engelse taal op dit vlak ook effect heeft. Anglicismen zijn het gevolg van de verspreiding van de Engelse taal. Nieuwe woorden worden vaak letterlijk overgenomen vanuit het Engels in de moedertaal, vaak omdat er nog geen synoniemen voor zijn; dit speelt vooral in de IT-sector. Anglicismen worden ook vaak gebruikt als feitelijke ondersteuning en uiting van mening, dit om geloofwaardiger over te komen en omdat het wordt geassocieerd met hoger taalniveau en status. De opkomst van het internet heeft ook bijgedragen aan de verspreiding van deze anglicismen.

Door de talenverstrengeling die langzaam ontstaat, kan er een mixingbowl van twee talen ontstaan, 'macaronic language' genoemd. De combinatie van Nederlands en Engels wordt Denglish genoemd (Dutch and English). De kritiek op deze zogenoemde talenverstrengeling is vaak gebaseerd op de argumenten dat de eigen moedertaal, in dit geval Nederlands, niet verder ontwikkelt en dat de Engelse taalbeheersing vaak niet goed genoeg is om over te stappen op het Engels.

6.2 Toekomst Uit verschillende onderzoeken blijkt dat twee- of meertaligheid positieve effecten heeft, zowel psychologisch als sociaal. Mede hierom is het onverstandig om te stellen dat Engels in de toekomst de Nederlandse taal volledig kan vervangen. Engels zou eerder naast de moedertaal gesproken moeten worden.

In de toekomst zullen we dan ook zien dat het gemiddelde Engels taalniveau een stijging door zal maken in Nederland. Het percentage hoogopgeleiden van de beroepsbevolking neemt al jaren toe en dit zal hoogstwaarschijnlijk nog blijven toenemen. Bij een stijging van de hoogopgeleide beroepsbevolking kunnen we dus concluderen dat een grotere groep Nederlanders de Engelse taal op een hoger niveau beheerst. Dit heeft als gevolg dat de taalbarrière langzaamaan verdwijnt, wat leidt tot een groeiend gebruik van de Engelse taal, gemakkelijker contact met het buitenland en uiteindelijk positief effect op import en export.

De jongere bevolking groeit op, in tegenstelling tot oudere generaties, met smartphones, blogs, virtual worlds (gaming), e-mail en social media. De jongere generatie groeit meteen op met de Engelse taal, waardoor zij al vanaf een jonge leeftijd Engels tot zich nemen en makkelijker de taal ook zullen leren. Engels verandert van een moderne vreemde taal naar een tweede taal. De jongere generatie zal makkelijker kunnen 'switchen' naar de Engelse taal, waardoor ze het Nederlands en het Engels door elkaar kunnen gaan gebruiken. Dit kan uiteindelijk het negatieve effect tot gevolg hebben, dat de twee talen in enige mate naar elkaar toegroeien en een 'macaronic language' vormen.

Het is haast onmogelijk te voorspellen hoe er wordt gecommuniceerd over 50 jaar, mede door de snelle technologische vooruitgang en verschillende andere factoren, waaronder purisme en globalisatie. Ondanks dit zullen in de toekomst steeds meer grenzen vervagen en zo ook de verschillen tussen talen. De Engelse taal zal de Nederlandse taal niet snel vervangen, maar eerder samen verder ontwikkelen.

�24

7. The influence of the English language on the Dutch language: today and in the future

What influence does the English language have on Dutch: today and in the future? Language is constantly moving, so are English and Dutch. The English language has become a global language and is, as opposed to the Dutch language, spoken by a large part of the world's population. The English language plays a key role in day-to-day life in the Netherlands and one of the main reasons is the relatively low number of Dutch speakers worldwide. This key role has major effects on the Dutch language, today and in the future. The world is constantly changing and so does language.

7.1 Today The English language has not grown into the global language it is today. Just like many other European languages, English is descended from the Indo-Europeans. However, one of the most important periods in the evolution of the English language doesn't start untill the early Middle Ages. 'Englisc', later on 'English', was formed by the major impact of the original German tribes that came to England. During the 8th and 9th century, English evolved further towards one of the most modern languages of Europe in this time. During the renaissance, despite new interest in classical languages, English became more and more accepted as educational language. Further, the industrial and scientific revolution, together with the introduction of modern imperialism, eventually led to a significantly greater number of speakers of the English language. The huge influence America has had on world media and culture made English a global language and lingua franca in many areas of expertise.

The upcoming of the internet gave English a huge boost. As a result, the world seems smaller since and contact with other parts of the world and other cultures has become much more convenient. A language barrier needed to be circumvented, mostly with English as common language. Together with inventions such as mail and social media, English has taken a prominent role in daily life in the Netherlands; English social media can even be seen as linguistic training. The necessity of the English language in Holland is large, mainly due to the small group of Dutch speakers in comparison to the English. It is therefore not surprisingly to see that the Netherlands, a prosperous nation with excellent education, scores the highest EF EPI score, the level of English proficiency in non-English countries .

Next to this, cross-border trading has grown exponentially in the past few decades. In addition, many countries have chosen a free market economy after the both world wars. The economic centre of gravity has also moved, due to the upcoming of developing countries like BRIC and N-11. More and more markets arise and Holland tends to trade more with non-European countries. To trade, a common language is necessary; trade between the Netherlands and Germany often has German as common language, but trade between Holland an many Asian countries will often use English. Students also choose more and more studies abroad. This gives them the opportunity to meet new cultures and provide a better starting position in the job market.

If the focus is put more on the language itself, instead of its speakers, we'll see even more effects of the English language on Dutch. Anglicisms are the result of the spreading of the English language. New words are often copied literally from English to Dutch, mainly because the Dutch language does not know them. This often takes place in the IT sector. Anglicisms are also used as factual support and credibility.

�25

Entanglement of two or more languages can lead to a mixing bowl, named 'macaronic language'. The combination of Dutch and English is called Denglish (Dutch and English). Critiques on this so-called language entanglement is mostly based on two arguments: native language, in this case Dutch, does not evolve any further and the English language skills are often not good enough to switch to English.

7.2 Future Proven by multiple studies, bilingualism or multilingualism has multiple positive effects, both psychological as social. Partly for this reason, it is unadvisable to say that Dutch can ever be replaced completely by English. It is for the better to speak English in addition to your native tongue.

We'll see an even bigger improvement in English proficiency in the future in the Netherlands. The percentage of highly-educated in comparison to the working population has increased in the past few years and it is most likely it will grow even more in the upcoming years. Highly-educated people often have a higher English proficiency; so the language barriers will slowly disappear. English will be used even more and growing contact with foreign countries will lead to positive effects on import and export.

The youngest generations will be raised, in contrary to older generations, with smartphones, blogs, virtual worlds, mail and social media. This gives them an advantage in learning English, whilst they come into contact with the language at a young age. The English language transcends from a modern foreign language to a second language. Younger generations will be able to switch even easier from Dutch to English and back. It is possible that this might lead to some kind of entanglement and thus create a 'macaronic language'.

It is close to impossible to predict the changes in communication in the upcoming 50 years, mostly because of the quick technological progress, but also because of purism and globalisation. Despite this, many boundaries will fade in the future and so will the differences between languages. English will not replace the Dutch language, instead they will evolve together.

�26

8. Bronnenlijst

Anderman, G. M., & Rogers, M. (2005). In And Out Of English: For Better, For Worse?. Bristol, UK: Multilingual Matters.

CBS statline. (2018, 14 mei). Bevolking; generatie, geslacht, leeftijd en migratieachtergrond, 1 januari. Geraadpleegd op 25 augustus 2018, van https://opendata.cbs.nl/statline/

Creole Language. (z.d.). Geraadpleegd op 18 mei 2018, van https://en.m.wikipedia.org/wiki/Creole_language

Crystal, D. (2010). Internet Linguistics: A Student Guide. New York, Amerika: Routledge.

Crystal, D. (2005). The scope of internet linguistics. Geraadpleegd van www.davidcrystal.com/?fileid=-4113

EF. (z.d.). EF EPI 2017 - EF English Proficiency Index. Geraadpleegd op 10 september 2018, van https://www.ef.nl/epi/

ERK. (z.d.). Europees Referentiekader. Geraadpleegd op 14 juni 2018, vanhttp://www.erk.nl/leerling/voor_leerling/

Görlach, Manfred (2001). A Dictionary of European Anglicisms: A Usage Dictionary of Anglicisms in Sixteen Selected European Languages. Oxford: Oxford University press.

ING Economisch Bureau. (2014). Een derde kleinbedrijf doet zaken over de grens. Geraadpleegd van https://www.ing.nl/media/ING_EBZ_Een-derde-kleinbedrijf-doet-zaken-over-de-grens_tcm162-52614.pdf

Introductie: Het Britse onderwijssysteem. (z.d.). Geraadpleegd op 20 mei 2018, van https://www.justlanded.com/nederlands/Verenigd-Koninkrijk/Just-Landed-Gids/Onderwijs/Introductie

Kavgic, C. (2013). Intended communicative effects of using borrowed English vocabulary from the point of view of the addressor: Corpus-based pragmatic analysis of a magazine column. Novi Sad, Servië: University of Novi Sad.

Mastin, L. (2011). The history of the English language. Geraadpleegd op 17 juni 2018, van http://www.thehistoryofenglish.com/

Mosaic. (2016, 7 augustus). Why being bilingual helps keep your brain fit. Geraadpleegd op 5 oktober 2018, van https://mosaicscience.com/bilingual-brains/

North Hunterdon Voorhees Regional High School District. (2016). School-Issued Email Address vs Personal Email Addresses. Geraadpleegd op 20 mei 2018, vanhttp://www.nhvweb.net/technology/upcoming-initiatives/student-email/school-issued-email-address-vs-personal-email-addresses/

Peal, E., & Lambert, W. E. (1962). The relation of bilingualism to intelligence. Psychological Monographs: General and Applied, 76(27), 1-23.

�27

Pidgin Language. (z.d.). Geraadpleegd op 18 mei 2018, van https://en.m.wikipedia.org/wiki/Pidgin

Prćić, Tvrtko (2005). Engleski u srpskom. Novi Sad: Zmaj.

Reed, J. (2014, 18 juni). How social media is changing language [Blogpost]. Geraadpleegd op 20 mei 2018, van https://blog.oxforddictionaries.com/2014/06/18/social-media-changing-language/

SER. (2012). Verschuivende economische machtsverhoudingen (NR. 4 - JUNI 2012). Geraadpleegd van https://www.ser.nl/~/media/db_adviezen/2010_2019/2012/b30949.ashx

Spolsky, B. (1998). Sociolinguistics. Oxford, Groot-Brittannië: Oxford University Press.

Van Dale. (2012, 20 februari). Veelgestelde vragen aan de redactie. Geraadpleegd op 10 september 2018, van https://www.vandale.nl/ondersteuning/redactie

VSNU. (2017). Factsheet: Taalbeleid universiteiten. Geraadpleegd vanhttps://www.vsnu.nl/files/documenten/Factsheets/Factsheet%20Taalbeleid.pdf

Wikipedia-bijdragers. (2018, 29 juli). BRIC - Wikipedia. Geraadpleegd op 20 juni 2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/BRIC

Wikipedia-bijdragers. (2018, 8 septemberb). Neologisme - Wikipedia. Geraadpleegd op 15 september 2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Neologisme

Wikipedia contributors. (2018, 30 augustus). Anglicism - Wikipedia. Geraadpleegd op 10 september 2018, van https://en.wikipedia.org/wiki/Anglicism

Wikipedia contributors. (2016, 21 september). Macaronic language - Wikipedia. Geraadpleegd op 10 augustus 2018, van https://en.wikipedia.org/wiki/Macaronic_language

�28

9. Tijdschema

�29

PWS TIME SCHEDULE

date time (hours) comment

23/3 1 first conversation subject PWS

9/4 2 set-up game plan

13/4 1 improved game plan

11/6 3 research history of the english language

12/6 2 research pidgin and creole languages

12/6 2 research internet linguistics

13/6 2 research economic balance of power

14/6 7 answering first of four subquestions

15/6 1 second conversation progress PWS

30/7 3 design and spreading survey

6/8 3 end survey and processing results

8/8 6 answering second of four subquestions

12/8 2 research SER advice

12/8 2 research ING economic bureau

12/8 2 research english studies in the netherlands

13/8 6 answering third of four subquestions

16/8 2 research anglicisms

16/8 2 research neologisms

19/8 2 research paper Aleksander Kavgic

20/8 6 answering fourth of four subquestions

29/8 1 third conversation progress PWS

21/9 2 finishing touch subquestions one and two

22/9 4 finishing touch subquestions three and four

22/9 2 completing APA norm resource list

25/9 1 correcting and filling up time schedule

26/9 2 introduction

5/10 2 preface

7/10 1 table of contents

8/10 4 finishing touch lay-out

8/10 4 answering main question (dutch and english)

total: 80 hours

10. Bijlagen

10.1 Enquête

Het gebruik van Social Media, Engels en Nederlands

1. Maakt u gebruik van Social Media? Indien u deze vraag met 'Nee' beantwoordt, hoeft u niet verder te gaan met de enquête.

Ja Nee

2. Sinds welke leeftijd maakt u gebruik van Social Media? Selecteer één antwoord.

- 10 jaar 10 - 22 jaar 23 - 64 jaar 65 + jaar

3. Welke Sociale Media gebruikt u? Selecteer één of meerdere antwoorden.

Whatsapp Instagram Facebook Snapchat Twitter Wikipedia Pinterest Youtube

4. Zijn deze Sociale Media vaak in het Engels? Selecteer één antwoord.

Ja Nee Soms

5. Indien deze Sociale Media in het Engels zijn, heeft u dan soms moeite met het begrijpen van de tekst? Selecteer één antwoord.

Ja Nee Soms

�30

6. Hebben Sociale Media een positieve invloed op uw gebruik van de Engelse taal? Selecteer één antwoord.

Ja Nee Weet ik niet

7. Op welke gebieden hebben Sociale Media een positieve invloed op uw gebruik van de Engelse taal? Indien u vraag 6 met 'Nee' of 'Weet ik niet' heeft beantwoord, geef dan aan 'Niet van toepassing'.

Woordenschat Grammatica Begrijpend lezen Luistervaardigheid Niet van toepassing

8. Op welke gebieden hebben Sociale Media een negatieve invloed op uw gebruik van de Engelse taal? Indien u vraag 6 met 'ja' heeft beantwoord, geef dan aan 'Niet van toepassing'.

Woordenschat Grammatica Begrijpend lezen Luistervaardigheid Niet van toepassing

9. In welke mate let u op het gebruik van correct Nederlands? Bij elke categorie minimaal 0 en maximaal 100 punten toe te kennen.

Woordenschat 0 - 100 Grammatica 0 - 100 Zinsbouw 0 - 100

10. Merkt u het als anderen fouten maken in het Nederlands op Sociale Media? Selecteer één antwoord.

Ja Nee Soms

�31

11. In welke mate vindt u het vervelend als u anderen fouten ziet maken in het Nederlands op Sociale Media? Bij elke categorie minimaal 0 en maximaal 100 punten toe te kennen.

Woordenschat 0 - 100 Grammatica 0 - 100 Zinsbouw 0 - 100

12. Hebben Engelstalige Sociale Media invloed op uw dagelijks taalgebruik? Selecteer één antwoord.

Ja Nee Weet ik niet

13. Kunt u een voorbeeld noemen van gebruik van de Engelse taal in het Nederlands? Indien 'Nee' bij de vorige vraag, geef dan aan 'Niet van toepassing'

Open antwoord...

�32