EN1090-2 -LGZ 27-05-2014 (Henk Bodt)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 1

Normen en waarden een update!

2

Programma!

Stand van zaken EN 1090 CPR en FPC Bottle necks o.a.

Snijden en boren Richten Hechten Lasmethodekwalificatie Uitvoeringsklassen

Laspersoneel EN-ISO 9606-1 Lasserskwalificatie EN-ISO 14732 Machine lasserskwalificatie EN-ISO 14731 Lascoordinatie

Lasmethodekwalificatie, nieuwe norm! Ontwikkelingen in EWF/IIW-IAB. Discussie. Download presentatie op:

http://www.bodtwelding.nl/download/EN1090-2lassen-13-LGZ.pdf

Normen en Waarden 2014

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 2

3

CPD en CPR???

Construction Products Directive en Construction Products Regulation.

(Bouwproduktenrichtlijn en Bouwproduktenverordening)

De CPD (89/106/EEC) is op 9 maart 2011 door CPR (305/2011) vervangen.

De CPR concentreert zich op de positie van de aangemelde instanties (Notified Body, NB) en TBI (Technische BeoordelingsInstantie, TAB).

Het doel van CPD/CPR is om betrouwbare informatie te verstrekken over bouwproducten met betrekking tot hun prestaties.

Dit wordt bereikt door middel van een "gemeenschappelijke technische taal" en biedt

gestandaardiseerde evaluatiemethoden voor de uitvoering van de bouw.

4

Doelstelling

CPR

Deze verordening is van toepassing op voor de bouw

bestemde producten, voor zover de fundamentele

voorschriften voor bouwwerken, daarmee in verband

staan.

In deze verordening wordt onder voor de bouw bestemde producten verstaan producten die worden vervaardigd om blijvend deel uit te maken van bouwwerken, waaronder

zowel gebouwen als kunstwerken zijn begrepen.

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 3

5

Toepassing van EN 1090 wettelijk verplicht?!!

6

Wat is wat?

CPR

1. Bouwproduct: elk product of kit dat wordt vervaardigd en in de handel wordt gebracht om blijvend te worden

verwerkt in bouwwerken of delen ervan, en waarvan de

prestaties gevolgen hebben voor de prestaties van het

bouwwerk met betrekking tot de fundamentele eisen

voor bouwwerken;

2. Kit: een bouwproduct dat door n fabrikant in de handel wordt gebracht met ten minste twee

afzonderlijke componenten die gecombineerd moeten

worden om in het bouwwerk te worden verwerkt;

3. Bouwwerken: bouwkundige en civieltechnische werken;

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 4

7

FUNDAMENTELE EISEN VOOR BOUWWERKEN

CPR

Het bouwwerk als geheel en ook de afzonderlijke delen ervan moeten

geschikt zijn voor het beoogde gebruik, in het bijzonder rekening gehouden

met de gezondheid en de veiligheid van de personen die er tijdens de hele

levenscyclus van het bouwwerk bij betrokken zijn. Bij normaal onderhoud

moeten bouwwerken gedurende een economisch redelijke levensduur aan

onderhavige fundamentele eisen voor bouwwerken voldoen.

1. Mechanische weerstand en stabiliteit

2. Brandveiligheid

3. Hygine, gezondheid en milieu

4. Veiligheid en toegankelijkheid bij gebruik

5. Bescherming tegen geluidshinder

6. Energiebesparing en warmtebehoud

7. Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen

8

Hoe fundamentele eisen definiren?

CPR

De link tussen bouwproducten en fundamentele eisen wordt gegeven door:

Essentile kenmerken: kenmerken van het bouwproduct die verband houden met de

fundamentele eisen voor bouwwerken;

En wordt gedefinieerd als:

Prestaties van een bouwproduct: de prestaties met betrekking tot de essentile kenmerken, uitgedrukt in

niveau of klasse of op beschrijvende wijze;

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 5

9

De geharmoniseerde norm

CPR

Tot slot, het verband tussen de bouw bestemde producten,

met hun essentile kenmerk, en de werken, met hun

fundamentele eisen, kan worden "uitsluitend" bereikt door

de conformiteit van het product met een Europese

"geharmoniseerde technische specificatie (meestal de

geharmoniseerde norm)"

De essentile kenmerken van bouwproducten worden

vastgelegd en opgenomen in de geharmoniseerde

technische specificaties (normen), alsook de criteria die

moeten worden gebruikt voor de fabricage van de

producten zelf en het beginsel voor de

conformiteitsbeoordeling

10

http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=cp.hs&cpr=Y

EN 1090-1 refereert op veel plaatsen aan EN 1090-2 en 1090-3!

EN 1090 -1 Geharmoniseerd !

CPR

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 6

11

Certificatieinstelling (NoBo)

1. Onderzoek naar de fabrieksproductiebeheersing zoals

geschreven in het handboek.

2. Eerste inspectie van de fabriek en van de praktische

uitvoering en documentatie van de FPC volgens een

checklist van de NoBo.

3. Evaluatie van de conformiteit van de FPC met de eisen

van EN 1090-1.

4. Certificering van de Fabrieksproductiebeheersing door

de afgifte van een certificaat.

5. Permanente bewaking van FPC.

6. EN 1090-1 Nederlandse NoBo's voor CPR (20-5-2014): http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/index.cfm?fuseaction=cp.nb_hs&sort=country&hs_id=144404:

NB 0620 KIWA Nederland B.V..

NB 0958 SGS INTRON CERTIFICATIE B.V.

NB 0960 SKG

NB 1231 TV NEDERLAND QA B.V.

NB 2388 Det Norske Veritas Certification BV

12

Type product

CPR

De aard van het product "Structurele metalen, materiaal

en toebehoren" omvat:

Basismaterialen (platen en profielen)

Lastoevoegmaterialen

Structurele metalen onderdelen

Structurele connectoren (bouten, moeren, etc.).

De geharmoniseerde norm voor de structurele metalen

onderdelen is de EN 1090-1!

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 7

13

Essentile kenmerken

EN 1090-1

Eisen

Basisproducten

Toleranties op afmetingen en vorm

Lasbaarheid

Breuktaaiheid

Constructieve kenmerken:

Draagvermogen

Vermoeingssterkte

Brandwerendheid

Vervormingen in bruikbaarheidsgrenstoestand Reactie bij brand

Gevaarlijke stoffen

Weerstand tegen stootbelasting

Duurzaamheid

14

Taakverdeling (Fabrikant en NoBo)

Taken Inhoud van de taak

Taken onder

verantwoorde-

lijkheid van de

fabrikant

Aanvangstypebeproeving Van toepassing zijnde

parameters die verband houden

met de prestatie kenmerken

van tabel ZA.1

Fabrieksproductiebeheersing (FPC) Van toepassing zijnde


met de prestatiekenmerken van

tabel ZA.1

Nemen van proefstukken, beproeving en keuring

in de fabriek

Van toepassing zijnde

kenmerken van tabel ZA.1

Taken voor de

geaccrediteerde

instelling Certificeren van FPC door een

geaccrediteerde

instelling op basis van:

Aanvangs- keuring

van fabriek en van

FPC



met de kenmerken van tabel

ZA.1

Continu toezicht,

beoordeling en goed-

keuring van FPC



met de kenmerken van tabel

ZA.1

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 8

15

Fabrieksproductiebeheersing (FPC)

EN 1090-1

De fabrikant moet een fabrieksproductiebeheersing-systeem (FPC)

opzetten, documenteren en onderhouden om te waarborgen dat de op

de markt gebrachte producten voldoen aan de verklaarde

prestatiekenmerken.

Beschrijving in Bijlage B van de EN 1090-1, met nadere toelichting

over:

Personeel,

Gereedschappen en machines,

Proces van constructief ontwerpen,

Basisproducten gebruikt in de fabrikage

Onderdelen specificatie

Productbeoordeling

Niet-conforme producten

16

Permanente bewaking Intervallen (1)

16

B.4.1 Algemeen

De eerste controle moet n jaar na de eerste beoordeling

worden uitgevoerd.

De hoeveelheid inspecties kan worden verminderd zolang

geen van de volgende situaties zich voordoet:

Hernieuwing of wijziging van de relevante instellingen; Veranderen van lascordinator; Introductie van nieuwe lastechnieken, ...; Introductie van nieuwe en relevante voorzieningen.

(Zie tabel volgende sheet)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 9

17

Permanente bewaking Intervallen (2)

Uitvoeringsklasse intervallen tussen keuringen van de FPC

van de fabrikant na de ITT (Jaren)

EXC1 en EXC2 1-2-3-3

EXC3 en EXC4 1-1-2-3-3

Tabel 8.3 - intervallen van routinetoezicht

De EN 1090-2

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 10

19

Lastechnische opzet van EN 1090-2

Algemeen Lasplan Acceptabele lasprocessen Kwalificatie van lasmethoden Kwalificatie van lassers en lasoperators Lascordinatie Voorbewerking en uitvoering van lassen Acceptatie criteria Lassen van roestvast staal Verplichte aanvullende informatie Keuzemogelijkheden Richten Toelaatbare lastoevoegmaterialen

20

Meest gehoorde problemen

EN 1090-2 Bottle necks

1. Lascoordinatie (later)

2. Snijden

3. Richten

4. Hechten

5. Executie klasse

6. Hoe te handelen met nieuwe versie normen

(later)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 11

21

Snijden - boren


Er moeten vier proefstukken zijn geproduceerd van het

basisproduct dat met het proces moet zijn gesneden:

1. een rechte snede van het dikste basisproduct;

2. een rechte snede van het dunste basisproduct;

3. een scherpe hoek van een representatieve dikte;

4. een boog van een representatieve dikte.

Op de beide rechte proefstukken moeten metingen zijn

gedaan over tenminste 200 mm lengte en op de eisen van

de vereiste kwaliteitsklasse zijn gecontroleerd.

Hoe.?

22

Snijden boren (2)


Productnorm Staalsoort Waarde voor hardheid

EN 10025-2 tot en met -5

S235 tot S460 380

EN 10210-1, EN 10219-1

EN 10149-2 en EN 10149-3 S260 tot S700

450

EN 10025-6 S460 tot S690

NOOT Deze waarden zijn in overeenstemming met EN ISO 15614-1,

geldend voor staalsoorten als opgesomd in ISO/TR 20172.

Tabel 10 Toegestane maximale waarden voor de hardheid (HV 10)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 12

23


Bij richten met de brander, moet de maximale staaltemperatuur en de afkoelingsprocedure beheerst worden.

Voor EXC3 en EXC4 moet methodebeschrijving worden gemaakt. Deze moet op zijn minst omvatten:

maximale staaltemperatuur en afkoelingsmethode;

methode van verwarmen;

methode gebruikt voor temperatuurmetingen;

resultaten van beproevingen uitgevoerd voor goedkeuring van methode;

aanduiding van personeel dat bevoegd is om methode toe te passen.

Richten met de brander

24


Bij EXC2, EXC3 en EXC4: gekwalificeerde lasmethode verplicht.

Alle hechtlassen die niet worden opgenomen in uiteindelijke las moeten verwijderd worden.

Hechtlassen die in uiteindelijke las zullen worden opgenomen moeten geschikte vorm hebben en worden gelegd door gekwalificeerd lassers.

Hechtlassen moeten vrij zijn van lasfouten en moeten vr het uiteindelijke lassen zorgvuldig worden gereinigd. Gescheurde hechtlassen moeten worden verwijderd.

Hechtlassen

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 13

25 Henk Bodt, 2014


Tabel 12- Methoden van kwalificeren van lasmethoden voor de processen 111, 114, 12, 13, en 14

Methode van kwalificeren EXC2 EXC3 EXC4

Lasmethodebeproeving EN ISO 15614-1 X X X

Lasproef voor aanvang van de productie

EN ISO 15613 X X X

Standaardlasmethode EN ISO 15612 X a - -

Opgedane laservaring EN ISO 15611

X b - -

Beproefde lastoevoegmaterialen

EN ISO 15610

X Toegestaan - Niet toegestaan

a Alleen voor materialen S 355 en alleen voor handlassen of gedeeltelijk gemechaniseerd lassen.

b Alleen voor materialen S 275 en alleen voor handlassen of gedeeltelijk gemechaniseerd lassen.

De lassser moet zijn gekwalificeerd volgens EN-ISO 9606. Dat kan dus een hle andere WPS zijn!!!!

Lascoordinator: neem je verantwoordelijkheid!

26 Henk Bodt, 2014


Geldigheid lasmethodekwalificaties

Standaard is lasmethodekwalificatie onbeperkt geldig, maarrrrr..

Beperkingen in de EN 1090!!

Deze eist extra beproevingen voor lasprocessen die NIET in gebruik zijn:

a) van n tot drie jaar:

productie lasproef voor staalsoorten > S355. Onderzoek: visuele keuring, radiografische of ultrasone keuring (behalve hoeklassen),

magnetisch of penetrant onderzoek, macro beoordeling en hardheidsmeting.

b) voor periode meer dan drie jaar:

1) macro, van productieproef moet worden gekeurd voor

staalsoorten S355,

of

2) moeten nieuwe methodebeproevingen worden uitgevoerd voor

staalsoorten > S355.

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 14

27

Uitvoeringsklassen (EXCs)


EXC1 t/m EXC4 (eenvoudig kritisch)

Wordt bepaald door:

Gevolgklassen (Consequence Class, CC)

Productiecategorien (Production Category, PC)

Gebruikscategorien (Service Category, SC) (Nu in EN 1090-2 Bijlage B, binnenkort beschreven in EN 1993-1)

Beslissing: (meestal) Contract!!

Gevolg Laag Gemiddeld Hoog

Gebruik Stat. Dyn. Stat. Dyn. Stat. Dyn.

Productie Eenv. EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3

Moeilijk EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4

28

Programma!

Stand van zaken EN 1090 CPR en FPC Bottle necks o.a. Snijden en boren Richten Hechten Uitvoeringsklassen




LDR Normen en Waarden 2013

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 15

LASPERSONEEL

30

EN-ISO 9606-1 (1)

Lasser moeten worden gekwalificeerd volgens EN 287-1

n dus de EN-ISO 9606-1,

lasoperators volgens EN 1418,

n dus de EN-ISO 14732!

En toen.?

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 16

31

EN-ISO 9606-1 (2)

EN ISO:

EN 287-1: 2011 Deel 1: Staal

ISO 9606-1: 2012 Deel 1: Staal

EN-ISO 9606-2: 2005 Deel 2: Aluminium

EN-ISO 9606-3: 1999 Deel 3: Koper (oude 287 vorm)

EN-ISO 9606-4: 1999 Deel 4: Nikkel (oude 287 vorm)

EN-ISO 9606-5: 2000 Deel 5: Ti & Zr (oude 287 vorm)

EN 1418:1998: Operators

ASME:

Section IX

AWS:

Dx.x (bv. D1.1)

EN-ISO 9606-1: 2013 Deel 1: Staal

EN-ISO 14732: 2013 Operators

32

EN-ISO 9606-1

Lasserskwalificatie

Grote veranderingen t.o.v. de oude EN 287-1:

1. Basismateriaal is lastoevoegmateriaal!

2. Materiaaloverdracht is belangrijke

variabele!

3. Regels voor verlenging zijn ruimer!

EN-ISO 9606-1 (3)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 17

33

Lasprocessen

Wijzigingen in toe te passen lasprocessen

(nieuwe EN-ISO 4063:2009)

135 kwalificeert voor 138 en vice versa

142 kwalificeert alleen voor 142. Kortsluitboog MAG kwalificeert voor ALLE MAG-

materiaal overdrachtsvormen.

Globulair-, sproei- en pulslassen kwalificeren NIET voor kortsluitboog MAG lassen!

EN-ISO 9606-1 (4)

34

Kortsluitboog..??

EN-ISO 9606-1 (5)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 18

35

EN/ISO 9606-1 (6)

Essentiele parameters en geldigheidsgebied

Hoe bepaal ik of ik in het kortsluitboog gebied aan het lassen ben?

Een zuiver kortsluitboogregime wordt bereikt als men last met een spanningbron bij een lage

ingestelde boogspanning en draadsnelheid waarbij

tijdens het lassen kortstondige kortsluitingen en

doven van de boog optreden.

In veel moderne stroombronnen is geen sprake van een zuivere kortsluitboog, maar van een

zogenaamde gemodificeerde kortsluitboog. Bijvoorbeeld CMT, Cold-Arc, Cold Weld, STT, Speedpulse, PCS,

forceArc, Rapid Weld, SpeedArc, DeepARC, enz..

EWF Zienswijze:

36

EN-ISO 9606-1 (7)

Groep Toevoegmateriaal voor

het lassen van

Voorbeelden van toepasbare

ISO normen ([xx] verwijst naar de bibliografie in de norm)

Voorbeelden van toepasbare

AWS normen

FM1

Ongelegeerde en

fijnkorrelige staalsoorten

ISO 2560, ISO 14341,[8]

ISO 636,[1] ISO 14171,[6]

ISO 17632[14]

AWS A5.1, AWS A5.18,

AWS A5.17, A5.20

FM2

Hoge sterkte staalsoorten ISO 18275,[21] ISO 16834,[13]

ISO 26304,[25] ISO 18276[22]


AWS A5.28, AWS A5.23,

AWS A5.29

FM3 Kruipbestendige

staalsoorten Cr < 3,75 %

ISO 3580,[3] ISO 21952,[23]

ISO 24598,[24] ISO 17634[16]


AWS A5.23, AWS 5.29

FM4

Kruipbestendige

staalsoorten

3,75 Cr 12 %

ISO 3580,[3] ISO 21952,[23]

ISO 24598,[24] ISO 17634[16]


AWS A5.23, AWS 5.29

FM5 Roestvaste en hittevaste

staalsoorten

ISO 3581,[4] ISO 14343,[9]

ISO 17633[15]

AWS A5.4, AWS A5.9, AWS A5.22

FM6 Nikkel en nikkel

legeringen

ISO 14172,[7] ISO 18274[20] AWS A5.11, AWS A5.14

Geldigheidsgebied FM-nummers

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 19

37

Geldigheidsgebied FM-nummers

EN-ISO 9606-1 (8)

Lastoevoeg-

materiaal

gebruikt in

de proeflas

Geldigheidsgebied

FM1 FM2 FM3 FM4 FM5 FM6

FM1 X X - - - -

FM2 X X - - - -

FM3 X X X - - -

FM4 X X X X - -

FM5 - - - - X -

FM6 - - - - X X

2/3

38

EN-ISO 9606-1 (9)

Coating type Gedetailleerde informatie

03 Rutiel basische bekleding Titaandioxide, calciumcarbonaat

10 Cellulose bekleding Cellulose, natrium

11 Cellulose bekleding Hoog cellulose, kalium

12 Rutiel bekleding Hoog titaandioxide, natrium

13 Rutiel bekleding Hoog titaandioxide, kalium

14 Rutiel + ijzerpoeder bekleding IJzer poeder, titaandioxide

15 Basische bekleding Laag waterstof, natrium

16 Basische bekleding Laag waterstof, kalium

18 Basische + ijzerpoeder bekleding Laag waterstof, kalium, ijzerpoeder

19 Limoniet bekleding IJzeroxide, titaandioxide, kalium

20 IJzeroxide bekleding Hoog ijzeroxide

24 Rutiel + ijzerpoeder bekleding IJzer poeder, titaandioxide

27 IJzeroxide + ijzerpoeder bekleding Hoog ijzeroxide, ijzerpoeder

28 Basische + ijzerpoeder bekleding Laag waterstof, kalium, ijzerpoeder

45 Basische bekleding Elektroden voor neergaand lassen van pijpleidingen

48 Basische bekleding Laag waterstof, kalium, ijzerpoeder

Symbolen voor proefstukken & lastoevoegmaterialen

Symbolen voor proefstukken & lastoevoegmaterialen

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 20

39

Lasposities (EN-ISO 6947:2011-05)

EN-ISO 9606-1 (10)

Verschil tussen lasposities (gepositioneerd in de ruimte) en hoofd-lasposities (= testposities)!

40

Lasposities (EN-ISO 6947)

Strikte scheiding tussen lasposities voor stompe lassen

en lasposities voor hoeklassen:

EN-ISO 9606-1 (11)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 21

41

EN-ISO 9606-1 (12)

Type las

Alternatief, gecombineerd proefstuk voor hoeklas (Annex C), waarin een gedeelte als hoeklas en een

gedeelte als stompe verbinding kan worden gelast en

in n kan worden beproefd.

Echter pas op gn doorlassing mogelijk.

Geldigheidsgebied van de stompe lasverbinding!

De toepassing van deze optie MOET speciaal op het

certificaat worden aangegeven.

Essentiele parameters en geldigheidsgebied

42 Henk Bodt, 2014

EN-ISO 9606-1 (13)

Testmethode

Stompe verbinding

(in plaat of pijp)

Hoeklas en knooppunt

Visueel onderzoek volgens EN 970

Verplicht Verplicht

Radiografisch onderzoek volgens EN 1435

Verplicht a b d

Niet verplicht

Buigproeven volgens EN 910

Verplicht a b f

Niet van

toepassing

Breekproeven volgens EN 1320

Verplicht a b f

Verplicht c e

a. Radiografie OF buigproeven OF breekproeven is vereist.

b. Bij radiografie moeten voor sommige processen aanvullende proeven worden uitgevoerd

c. Breekproeven mogen worden vervangen door 2 macros

d. Radiografie mag in sommige gevallen worden vervangen door ultrasoon onderzoek

e. Breekproeven op pijp mogen worden vervangen door radiografie

f. Bij kleinere pijpen mogen zowel de breek- als de buigproef worden vervangen door een gekerfde trekproef van het hele proefstuk.

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 22

43

EN-ISO 9606-1 (14)

Pas op: proefplaat afmetingen zijn veranderd!

Stompe naad: korter (200 mm was 300 mm)

Hoeklas: langer (200 mm was 150 mm)

Was: n stop-start n n in de sluitlaag! Wordt: bij meer dan een lasproces: tenminste n stop-

start voor ieder toegepast lasproces.

Pas op: een overgang van massieve of metaal gevulde

draad naar poeder gevulde draad is een proces-wissel!

Wachttijd tussen stop en start: zolang het materiaal nodig heeft om te stollen.

Praktische tip: laat de lasser een krijtlijntje trekken daar waar hij is gestopt. In

deze tijd heeft het lasmateriaal kunnen stollen. Vervolgens last hij verder.

44

Grote verschillen bij geldigheidstermijn!

Begin geldigheid op de datum van proeflassen!

Verlengen:

Drie methoden, vooraf aangeven welke te gebruiken!

1. Telkens na drie jaar opnieuw kwalificeren.

2. Telkens na twee jaar onderzoek twee productielassen

uit laatste periode van zes maanden: RT, UT of DO.

3. Onbeperkt geldig als:

Werkzaam bij zelfde werkgever

Onder een kwaliteitssysteem conform EN-ISO 3834-2, of -3 (aantoonbaar).

Lasser maakt lassen van acceptabele kwaliteit.

Dus. verantwoordelijkheid van de werkgever!!

EN-ISO 9606-1 (15)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 23

45 Henk Bodt, 2014

Het NIEUWE certificaat!

Garandeert het

ACTUELE

kennen en

kunnen!

46

Resum nieuwe (EN-)ISO 9606-1

Wereld van de LKs gaat op zijn kop!

De wijzigingen zijn technisch wel degelijk realistisch!

Ook hier een belangrijke tekst in norm:

Aan het einde van de geldigheidsperiode mogen bestaande en geldige lasserskwalificaties worden her

gewaardeerd naar deze Internationale Norm. Het nieuwe

geldigheidsgebied moet dan worden genterpreteerd

volgens deze Internationale Norm.

EN-ISO 9606-1 (17)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 24

47

Resum nieuwe (EN-)ISO 9606-1 (vervolg)

Staat nergens een jaartal gespecificeerd bij de vermelding van de EN 287-1, dan wordt dat automatisch de EN-ISO 9606-1.

Staat er wel een jaartal achter de norm (bv. EN 287-1:2011) dan blijft die norm geldig.

Er zal een theoretische overgangsperiode zijn van maximaal 5 jaar.

Systematisch review van een norm is om de 5 jaar, na 5 jaar zouden alle EN normen aangepast moeten zijn.

In de EN 13445 is wel een verwijzing voor de EN 287-1:2004 dus deze norm zal pas in 2016 in aanmerking komen voor een review.

(Of er moet voor die tijd nog een corrigendum worden uitgegeven

waarin de wijziging is opgenomen.)

In de EN 1090-2 zit geen probleem daar is geen verwijzing naar jaartal voor de EN 287-1.

EN-ISO 9606-1 (18)

Henk Bodt, 2014 48

EWF document EWF-

De European Welding

Federation (EWF) heeft een

hulp-document gemaakt om

de industrie te helpen de

overgang van de oude EN

287-1 naar de nieuwe EN-

ISO 9606-1 zo efficint

mogelijk te maken.

GRATIS verkrijgbaar op: http://www.ewf.be/media/documentosDocs/doc_127_doc_142_ewf-654-13-ewf-guide-for-transition-287-to-9606.pdf

EWF praktijkrichtlijn

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 25

Kwalificatie van bedieners van lasmachines

(lasoperator)

)

50

De lasoperator (1)

EN ISO 14732:2013 biedt vier mogelijkheden:

Kwalificatie op basis van:

lasmethode kwalificatieproef (EN ISO 15614);

pre-productieproef (EN ISO 15613);

standaard lasserskwalificatieproef (EN ISO 9606-1);

productie test.

Aanvullend MOET de kennis van de functionaliteit van de apparatuur formeel

worden getoetst!

LET OP: ook de geldigheidstermijn

is anders dan bij handlassen!!

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 26

51

Uitgaande van het feit dat gelast wordt volgens een gekwalificeerde WPS,

kent het geldigheidsgebied de volgende grenzen:

Verandering van lasproces (behalve voor 13);

Lassen met of zonder boog- en/of lasnaadsensor (bij automatisch lassen);

Verandering van directe visuele controle naar controle op afstand en vice versa (bij gemechaniseerd lassen);

Verandering van n laags techniek naar meerdere lagen (niet omgekeerd);

Weglaten van een automatische booglengte regeling;

Weglaten van een automatisch lasnaad volgsysteem;

Verandering van type lasapparatuur (incl. een robot bedieningssysteem);

Toevoeging van nieuwe lasposities (bij gemechaniseerd lassen);

Weglaten van backing (bij gemechaniseerd lassen);

Weglaten van consumable inserts mee smeltende inzetstukken (bij gemechaniseerd lassen).

De lasoperator (2)

52

De lasoperator (3)

Theorie:

Lastechnisch: facultatief (helaas?)!

Functionele kennistoets: verplicht! :

Begrip van lasprocedure en invloed van parameters;

Overeenkomst van de lasnaadvoorbewerking met de lasmethodebeschrijving, WPS;

Reinheid van de laskanten;

Identificatie, oorzaken en remedie van lasfouten;

Geldigheidsgebied van zijn kwalificatie;

Functionaliteit lasproces:

Programmeren (wanneer relavant);

Bediening en signalering;

Parameters en correctie daarvan;

Start-stop procedures;

Bewegingsmechanismen en

Veiligheidsvoorzieningen.

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 27

53

Ook grote verschillen bij geldigheidstermijn!

Begin geldigheid op de datum van proeflassen!

6-maandelijkse bevestiging als bij EN-ISO 9606-1.

Verlengen:

Drie methoden, vooraf aangeven welke te gebruiken!

1. Telkens na zes jaar opnieuw kwalificeren.

2. Telkens na drie jaar onderzoek twee productielassen

uit laatste periode van zes maanden: RT, UT of DO.

3. Onbeperkt geldig als:

Werkzaam bij zelfde werkgever

Onder een kwaliteitssysteem conform EN-ISO 3834-2, of -3 (aantoonbaar).

Lasser maakt lassen van acceptabele kwaliteit.

Dus. verantwoordelijkheid van de werkgever!!

De lasoperator (4)

Lascordinatie

Super belangrijk! (EN ISO 3834-2 par. 7.3)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 28

55

Lassen - Lascordinator

Q: Wat is een lascordinator?

A: Een lascordinator is een persoon die

verantwoordelijk is voor, en in staat is tot het

uitoefenen van cordinatie van alle

fabricageprocessen voor alle lastechnische en

daaraan verbonden werkzaamheden.

n of meerdere personen.

Altijd n eindverantwoordelijk: de RWC.

Mag in principe worden uitbesteed (met restricties).

56

Taken van de Lascoordinator (EN-ISO 14731 Annex B)

Taken Specificatie & voorbereiding

Toezicht Inspectie, controle of observatie

B.1 Beoordeling van eisen

B.2 Technische beoordeling

B.3 Uitbesteding

B.4 Laspersoneel

B.5 Uitrusting

B.6 Productieplanning

B.7 Goedkeuring van lasmethoden

B.8 Lasmethodebeschrijvingen

B.9 Werkinstructies

B.10 Lastoevoegmaterialen

B.11 Materialen

B.12 Inspectie en beproeving voor het lassen

B.13 Inspectie en beproeving tijdens het lassen

B.14 Inspectie en beproeving na het lassen

B.15 Warmtebehandeling na het lassen

B.16 Niet-overeenstemming en corrigerende maatregelen

B.17 Kalibratie en geldigverklaring van meet-, inspectie-

en beproevingsapparatuur

B.18 Identificatie en naspeurbaarheid

B.19 Kwaliteitsrapporten

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 29

57

Producten van constructiestaal (5.3)

Lastoevoegmaterialen (5.5) Geschiktheid voor lassen

Lijst van preventieve maatregelen bij de behandeling en opslag van materiaal (Tabel 8)

Thermisch snijden (6.4.3) (hardheid..)

Richten met de brander (vlamrichten) (6.5.3)

Koud vervormen (6.5.4) (warmtebehandelen)

Specifieke eisen voor het lasplan (7.2)

Lasprocessen (7.3)

Kwalificatie van lasprocedures en laspersoneel (7.4)

Etc.

Aanvullende taken van de Lascoordinator 1 (EN 1090-2)

58

Meer van de EN 1090-2:

Inspectie en testen onder toezicht van de (R)WC.

Lasreparaties vereisen goedkeuring van de Lascoordinator.

De Lascoordinator moet aangeven wat en hoe moet worden gekalibreerd!

Soms zij extra lasprocedures vereist; de Lascoordinator moet dit behandelen

Etc.

Aanvullende taken van de Lascoordinator 2 (EN 1090-2)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 30

59

Lassen De Lascordinator: EN-ISO 14731

Criteria:

Taken en Verantwoordelijkheden

Kennis:

Algemene Kennis

Specifieke Kennis

60

De lascordinator (EN ISO 14731)

2.1. Algemene kenniseisen voor de lascordinator

Voldoende technische kennis voor uitvoering van toegewezen taken.

Denk aan:

algemene technische kennis;

specialistische technische kennis van lassen en verwante processen die

van belang is voor toegewezen taken, die kan worden verworven door combinatie van theoretische kennis, scholing en/of ervaring.

Omvang van vereiste fabricage-ervaring, opleiding en technische kennis moet door fabrikant worden bepaald, en moet afhankelijk zijn van toegewezen taken en verantwoordelijkheden.

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 31

61


2.2. Specifieke kenniseisen verantwoordelijke lascordinator (Responsible Welding Coordinator, RWC).

Verplichte indeling voor verantwoordelijke lascordinatoren (verwijzend naar aanbevelingen in bijlage A van de norm; volgende sheet):

a) personeel met uitgebreide technische kennis, waarbij volledige technische kennis is vereist volgens vorige sheet, voor de planning, de uitvoering, het toezicht en het beproeven van alle taken en verantwoordelijkheden bij lastechnische fabricage;

b) personeel met specifieke technische kennis, waarbij het niveau van technische kennis voldoende moet zijn voor de planning, de uitvoering, het toezicht en het beproeven van de taken en verantwoordelijkheden bij lastechnische fabricage binnen een geselecteerd of beperkt technisch gebied;

c) personeel met technische basiskennis, waarbij het niveau van technische kennis voldoende moet zijn voor de planning, de uitvoering, het toezicht en het beproeven van de taken en verantwoordelijkheden binnen een beperkt technisch gebied met uitsluitend eenvoudige gelaste constructies.

62


Bijlage A

(informatief)

Aanbevelingen voor technische kennis over lassen

Het International Institute of Welding (IIW) heeft aanbevelingen voor minimumeisen voor opleiding, examinering en kwalificatie van lascordinatoren.

Deze aanbevelingen zijn in de volgende documenten opgenomen:

International Welding Engineer (IWE), document IAB-252;

International Welding Technologist (IWT), document IAB-252;

International Welding Specialist (IWS), document IAB-252.

Lascordinatoren die voldoen aan de eisen in deze documenten of die erkende nationale kwalificaties bezitten, worden geacht te voldoen aan de relevante eisen van de norm.

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 32

63

European Qualification Framework

Ontwikkelingen in Europa:

European Qualification Framework (EQF)

E/IWE Level 6/7

E/IWT Level 5/6

E/IWS Level 5

E/IWP Level 4

Daarbij behoort uitgebreide lijst met Learning Outcomes.

Is nog volop in ontwikkeling!

64

EN 1090-2 par. 7.4.3 Lascordinatie

Voor EXC2, EXC3 en EXC4: lascordinatie tijdens lassen door lascordinatiepersoneel,

gekwalificeerd voor en ervaren met laswerkzaamheden

waar ze toezicht op houden, zoals gespecificeerd in

EN ISO 14731.

Met betrekking tot de laswerkzaamheden waarop toezicht wordt gehouden, moet het lascordinatie-

personeel een technische kennis hebben volgens

tabellen 14 en 15 (volgende sheets).

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 33

65

EN 1090-2 par. 7.4.3 Lascordinatie (tabel 14)

Dikte (mm) EXC

Staal (Staalgroep)

Referentienorm

t25 a 25 < t 50

b t>50

S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3

EN10210-1, EN 10219-1 B S C

c

EXC2

S420 t/m S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

S C d C

S235 t/m S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3

EN10210-1, EN 10219-1 S C C

EXC3

S420 t/m S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

C C C

EXC4 Alle Alle C C C

a Kolomvoetplaten en kopplaten 50mm

b Kolomvoetplaten en kopplaten 75mm

c Voor staal tot en met S275 is niveau S voldoende

d Voor staal N, NL, M en ML is niveau S voldoende

B: (Basic) Technische basiskennis

S: (Specific) Specifieke technische kennis

C: (Comprehensive) Uitgebreide technische kennis

B

S

S

C

C

S

C/S

C

C

C

C/S

C

C

C

C

Henk Bodt, 2014

66

Voor het MKB!

Europees alternatief voor de

welding cordinator voor beperkte

risicogebieden is er!

EWF heeft een Europees opleidingsschema

gentroduceerd, speciaal

bedoeld voor het MKB in staal-

constructiewerk.

Niveaus B en S; EXC 2, tot en met S355.

EXC Steels

(Steel group) Reference standards

Thickness (mm)

t25 a 25 < t 50

b t>50

EXC2

S235 to S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3

EN10210-1, EN 10219-1 B S C

c

S420 to- S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

S C d C

EXC3

S235 to S355 (1.1, 1.2, 1.4)

EN 10025-2 EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-5, EN 10149-2, EN 10149-3

EN10210-1, EN 10219-1 S C C

S420 to S700 (1.3, 2, 3)

EN 10025-3 EN 10025-4 EN 10025-6 EN 10149-2, EN 10149-3 EN10210-1, EN 10219-1

C C C

EXC4 All All C C C

a Column base plates and endplates 50mm

b Column base plates and endplates 75mm

c For steels up to and including S275 level S is sufficient

d For steels N, NL, M and ML level S is sufficient

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 34

Henk Bodt, 2014 67

Hoe gaan we dit oplossen voor het MKB? (2)

Hoe lossen we de problemen van het MKB op?

IWS criteria +

3 yr ervaring

IWS criteria +

6 yr ervaring

4 yr ervaring

8 yr ervaring

IWP diploma +

6 yr ervaring

68


DUS: de lascordinator op drie niveaus:

Uitgebreid technisch kennis

Specialistisch technisch kennis

Technische basiskennis

Soms (contract-) eis voor gecertificeerd lascordinator.

Kunnen/mogen meerdere personen zijn.

Altijd n eindverantwoordelijke, de RWC!

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 35

69


IIW diploma (IWE, IWT, IWS) biedt grote voordelen, maar is NIET noodzakelijk!

EWF biedt nieuwe mogelijkheden voor het MKB.

Een lascordinator kan ALLEEN worden gecertificeerd in COMBINATIE

met EN ISO 3834 en dus alln in

combinatie met een bedrijf!

70

Professional Interview

Ten aanzien van het Professional Interview:

Heeft de RWC voldoende kennis van de lasbewerkingen die hij/zij beheerst (zie EN-ISO 14731)?

Vervult de RWC de rol die hem wordt toebedeeld inclusief de bijbehorende verantwoordelijkheden (See EN-ISO 14731, Annex B.) ?

Heeft de RWC voldoende kennis van de relevante normen en specificaties (zie EN 1090-2, clause 7.4.3 en EN-ISO 14731, Annex B)?

Heeft de RWC de mogelijkheid om defecten te ontdekken en te kwalificeren en instructies te geven om ze te repareren en in de toekomst te voorkomen?

Heeft de RWC relevante technische kennis zoals gespecificeerd voor de IIW kwalificaties?

Enz.

Een technische rondgang door het bedrijf is een must!

De beoordeling van de lascoordinator moet iedere lascoordinator betreffen volgens de Lascoordinatie Matrix!

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 36

71

EN ISO 3834 certificeren?

IIW heeft mondiaal systeem om bedrijven te certificeren volgens EN ISO 3834!

Certificatie door aangewezen nationale ANBCCs (NIL) (Authorized National Bodies for Company Certification)

Deze certificatie kan worden erkend en overgenomen door een NoBo die de overeenstemming met de EN 1090-1 onderzoekt.

72

Programma!






Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 37

LMK

De lasmethodekwalificatie (EN ISO 3834-2 par. 10.2 & 10.3)

74

Een nieuwe EN-ISO 15614-1 in 2014 / 2015?? Nu: Commentaar wordt verwerkt!

Lasmethodekwalificatie

Twee niveaus: Niveau 1 Level 1 en Niveau 2 Level 2

Niveau 1 is gebaseerd op ASME code Sectie IX

Niveau 2 is gebaseerd op de huidige EN-ISO 15614-1

Toepassingsnorm (Code) of contract geeft niveau aan, anders altijd Niveau 2!

Niveau 2 kwalificeert automatisch ook niveau 1!

Past een standaard proefstuk nietdan EN-ISO 15613!

Bedoeld voor lassen, reparatielassen en oplassen.

Acceptatie criteria: verschillend per Niveau!

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (1)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 38

75

Niveau 1: uit te voeren tests:

For level 1: Type and the extent of testing shall be in accordance with the requirements of Tables 1.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (2)

Test piece

Type of test

Extent of testing

Footnote

Butt joint with full

penetration - Figure 1

and Figure 2

Visual

Transverse tensile test

Transverse bend test

100 %

2 specimens

4 specimens

a

T- joint with full

penetration - Figure 3 Visual

Macroscopic examination

100 %

2 specimens

b

Fillet welds - Figure 3 Visual


100 %

2 specimens

b

a For bend tests, see 7.4.2.

b Where mechanical properties are relevant to the application it shall be tested accordingly. If an additional test piece

is needed, the dimensions should be sufficient enough to allow testing of the mechanical properties. For this

additional test piece only the welding parameters range, parent material group, filler metal and heat treatment shall be

the same.

76

Een toepassingsnorm kan aanvullende testen

voorschrijven voor Niveau 1, zoals:

longitudinal weld tensile test;

all weld metal bend test;

corrosion tests;

chemical analysis;

microscopic examination;

delta ferrite examination;

cruciform test.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (3)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 39

77

Niveau 2: uit te voeren tests:

For level 2: Examination and testing of the test pieces.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (4)

Test piece

Type of test

Extent of testing

Footnote

Butt joint with full

penetration - Figure 1 and

Figure 2

Visual Radiographic or

ultrasonic Surface crack

detection Transverse tensile

test Transverse bend test

Impact test

Hardness test


100 %

100 %

100 %

2 specimens

4 specimens

2 sets

required

1 specimen

- a b

- c d e

-

T- joint with full penetration -

Figure 3

Branch connection with full

penetration -

Figure 4

Visual

Surface crack detection

Ultrasonic or radiographic

Hardness test Macroscopic

examination

100 %

100 %

100 %

required

2 specimens

f

b and f a, f

and g e and

f

f

Fillet welds - Figure 3 and

Figure 4

Visual

Surface crack detection

Hardness test Macroscopic

examination

100 %

100 %

required

2 specimens

f

b and f e

and f

f

78

Een toepassingsnorm kan aanvullende testen

voorschrijven, ook voor Niveau 2, zoals:

longitudinal weld tensile test;

all weld metal bend test;

corrosion tests;

chemical analysis;

microscopic examination;

delta ferrite examination;

cruciform test;

hardness test;

impact test;

NDT.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (5)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 40

79 Henk Bodt, 2014

Maximale hardheden lasmetaal, beide HAZs beide basismaterialen:

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (6)

Steel groups

ISO/TR 15608

Non-heat treated

Heat treated

1 a, 2 b

380

320

3 b

450

380

4,5

380 c

350 c

6

-

350

9.1

9.2

9.3

350

450

450

300

350

350

a If hardness tests are required.

b For steels with min ReH > 890 N/mm2 special values shall be specified.

c For certain materials higher values may be accepted.

80

Acceptatie criteria voor onvolkomenheden

ISO 5817

ref.

ISO 6520

No. Beschrijving Niveau 1

Niveau 2:

Kwaliteitsniveau

in ISO 5817

1.1 100 Scheur Niet toegestaan B (niet toegestaan)

1.5 401 Bindingsfout Niet toegestaan B (niet toegestaan)

1.6 4021 Onvoldoende doorlassing Niet toegestaan B (niet toegestaan)

1.16 512 Overmatige asymmetrische hoeklas h 3 mm B

1.9 502 Te zware doorlassing (stompe las) Geen eisen C

1.10 503 Te bolle hoeklas Geen eisen C

1.21 5214 Overmatige keelhoogte Geen eisen C

1.11 504 Overmatige doorlassing Geen eisen C

1.12 505 Onjuist aangevloeide las Geen eisen C

1.7 5011

5012

Doorlopende inkarteling

Onderbroken inkarteling Geen eisen C

Alle andere onvolkomenheden Geen eisen B

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (7)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 41

81 Henk Bodt, 2014

Basismaterialen

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (8)

Test piece

material A

Test piece material B

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

1 1-1 - - - - - - - - - -

2

2-1

1-1

2-2

2-1

1-1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

3

3-1

2-1

3-2

3-1

3-3

3-2

3-1

-

-

-

-

-

-

-

-

4

4-1

4-2

4-3

4-4

4-1

4-2

4-3

-

-

-

-

-

-

-

5

5-1

5-2

5-3

5-4

5-5

-

-

-

-

-

-

Table 5 Range of qualification for steel groups and sub-groups a b c

82

Basismaterialen

a) Materialen in groep 1, 2, 3 en 11 kwalificeren staal met

een gelijke of lager gespecificeerde minimale rekgrens

(onafhankelijk van de dikte van het materiaal).

b) Materialen in groep 4, 5, 6 en 9 kwalificeren staal in

dezelfde subgroep en in lagere subgroepen, binnen de

groep.

c) Materialen in groep 7, 8 en 10 kwalificeren staal in

dezelfde subgroep.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (9)

Tabel 5 Geldigheidsgebied voor staalgroepen en subgroepen a b c

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 42

83

8.2 Gerelateerd aan de fabrikant

Een lasmethodebeproeving uitgevoerd door een

fabrikant volgens deze norm, is geldig in

werkplaatsen of bouwlocaties waar de fabrikant die

de lasmethodebeproeving uitvoerde de volledige

verantwoordelijkheid voor alle laswerk heeft.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (10)

84

Geldigheidsgebied dikte stompe lassen - cladding

Dikte proefstuk

Geldigheidsgebied

Basismateriaal dikte Lasmetaal laagdikte

Niveau 1 Niveau 2 Niveau 1 en 2

Een laag Meer lagen

3 0,5t 2t max. 2s

3 < t 12 1,5 2t 0,5t (3 min.) 1,3t 3 2t max. 2s )3 12 < t 20 5 2t 0,5t 1,1t 0,5t 2t max. 2s

20 < t 40 5 2t 0,5t 1,1t 0,5t 2t max. 2s als s < 20

max. 2t als s 20

40 < t 100 5 200 - 0,5t 2t max. 2s als s < 20

max. 200 als s 20

100 < t 150 5 200 - 50 2t max. 2s als s < 20

max. 200 als s 20

t > 150 1,33 t - 50 2t

max. 2s als s < 20

max. 200 als s 20

max. 1,33s als s

150

t = Basismateriaaldikte

s = Lastoevoegmateriaal dikte voor ieder toegepast lasproces

)3 = Wanneer er kerfslageisen zijn, dan is de kwalificatiedikte beperkt tot 12 mm tenzij

kerftaaiheidsproeven zijn uitgevoerd.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (11)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 43

85

Geldigheidsgebied dikte stompe lassen - cladding

Dikte proefstuk Geldigheidsgebied

t > 150 1,33 t - 50 2t

max. 2s als s < 20

max. 200 als s 20

max. 1,33s als s

150

t = Basismateriaaldikte

s = Lastoevoegmateriaal dikte voor ieder toegepast lasproces

)3 = Wanneer er kerfslageisen zijn, dan is de kwalificatiedikte beperkt tot 12 mm tenzij

kerftaaiheidsproeven zijn uitgevoerd.

Voor niveau 1: Voor de processen 114, 12 en 13 waarbij ieder snoer dikker is dan 13 mm, is de maximale

basismateriaaldikte 1,1t. Wanneer taaiheidsproeven vereist worden, voor proefstukken van 16 mm en

dikker, is de minimale gekwalificeerde dikte 16 mm. Voor proefstukken dunner dan 16 mm, is de

minimale gekwalificeerde dikte die van het proefstuk.

Voor proefstukdikten kleiner dan 6 mm, is de minimale gekwalificeerde dikte 0,5 maal de dikte van het

proefstuk.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (12)

86

Geldigheidsgebied hoeklassen

Level 1: een hoeklas kwalificeert voor alle

hoeklassen in alle dikten

Level 2: zie onderstaande tabel.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (13)

Thickness of test

piece t

Range of qualification

Material thickness

Throat thickness

Single run Multi-run

t 3 mm 0,7 t to 2 t 0,75 a to 1,5 a No restriction

3 mm < t < 38 mm 3 mm to 2 t 0,75 a to 1,5 a No restriction

t 38 mm 5 mm 0,75 a to 1,5 a No restriction

Note 1: The a is the throat thickness as specified in pWPS for the test piece.

Note 2: Where a fillet weld is qualified by means of a butt weld test, the throat thickness range shall be based on the thickness of the deposited weld metal.

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 44

87

Lastoevoegmateriaal: F-nummers!

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (14)

88

Neergesmolten lasmetaal; A-nummers!

A-Nr. Type lasmetaal

1 Ongelegeerd staal

2 C-Mo staal

3 Staal met 0,4 2% Cr en Mo

4 Staal met 2 4 % Cr en Mo

5 Staal met 4 10,5 % Cr en Mo

6 Martensitisch chroomstaal

7 Ferritisch chroomstaal

8 Chroom-nikkel staal (max. 0,15 C; 14,50 30 Cr; max. 4 Mo; 7,5 15 Ni)

9 Chroom-nikkel staal (max. 0,30 C; 19 30 Cr; max. 6 Mo; 15 37 Ni)

10 Staal met tot 4% Ni

11 Mn-Mo staal

12 Ni-Cr-Mo staal

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (15)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 45

89

Bijzondere overige variabelen

verschillen per niveau!:

Mechanisatiegraad

Optellen en aftrekken van geldigheid

Laspositie

Type joint

Lastoevoegmateriaal

Voorwarm/interpass

28 mei 2014

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (16)

90

Geldigheidsgebieden

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (17)

Level 1: herkwalificatie vereist bij:

Verandering van F-nummer, of

Verandering van A-nummer, of

Verandering van fabrikant of handelsnaam wanneer geen F- of A- nummers voorhanden.

Level 2:

Kwalificatie blijft geldig voor toevoegmaterialen met gelijke mechanische eigenschappen, zelfde

bekledingstype (of kerndraadvulling), zelfde nominale

chemische samenstelling en zelfde of lager

waterstofgehalte.

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 46

91

Warmte inbreng (HI)

hoogste HI wordt begrensd door:

De maximale HI die werd gebruikt bij het lassen van het proefstuk; of

Een gemiddelde waarde van de HI die werd gebruikt tijdens het lassen van het proefstuk, vermeerderd met 25%,

laagste HI wordt begrensd door:

De minimale HI toegepast bij het lassen van het proefstuk; of

Een gemiddelde waarde van de HI toegepast bij het lassen van het proefstuk, verminderd met 25%.

De HI moet worden bepaald voor z.g. typische lasgebieden: grondlagen, vullagen en sluitlagen afzonderlijk!

Geen thermisch rendement (de k-factor) meer (zit in lasproces).

Ook alternatieve methoden voor bepalen van de HI: energie per laslengte en vermogen per laslengte.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (18)

92

Overige geldigheidsgebieden

Lasprocessen

Lasposities

Type lasnaad

Lastoevoegmateriaal (maat, type en fabrikant)

Type stroomsoort

Voorwarmtemperatuur

Tussenlagentemperatuur

Nawarmen

Warmtebehandeling na het lassen

Initile warmtebehandeling

Procesafhankelijke variabelen:

OP-lassen (12)

MIG/MAG lassen (13)

TIG lassen (14)

Plasma lassen (15)

Autogeen lassen (311)

Hierover misschien een andere keer meer.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (19)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 47

93

Resum nieuwe EN-ISO 15614-1

Allereerst wordt het een EN-ISO en dus verplicht!

Tekst in norm is essentieel:

Alle nieuwe lasmethodekwalificatie proeven moeten worden uitgevoerd in overeenstemming met deze norm

vanaf de datum van uitgifte.

Echter deze Internationale Norm maakt eerder

uitgevoerde lasprocedure proeven volgens eerdere

nationale normen of specificaties of eerdere versies van

deze norm, niet ongeldig.

EN-ISO 15614-1 nieuw in 2014 (20)

94 Henk Bodt, 2014

www.svets.se/overview

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 48

95

The EWF/IIW Qualification System

Professional Qualification

Combined System EWF and IAB/IIW

Rules for the Approval of ANBs and ATBs

EWF and IAB/IIW EWF System

Qualification Levels / Guidelines: - IWE/EWE Engineer - IWT/EWT Technologist - IWS/EWS - Specialist - IWP/EWP Practitioner - IWIP/EWIP Inspection Personnel (3 levels) - IW/EW Welder (3 levels, 4 processes) - IWSD Structures Designer (2 levels) - Distance Learning - European/International Mechanized,

Orbital and Robot Welding (2 levels)

Qualification Levels/Guidelines: - EAE/EAS/EAB Adhesive Bonding - EWS-RW/EWP-RW Resistance Welding - ETSS/ETSP/ETS Thermal Spraying - MMA EW-Diver - Laser Processing - EN 1090 Dedicated Knowledge for (R)WC-S/B - Railsafe Aluminothermic; Arc Welder

Special Courses at Specialist Level: - Reinforcing Bars - Weld Imperfections for NDT Personnel - Macro and Micro Examination - Heat treatment - Risk Management in Welding Fabrication

96

The EWF/IIW Qualification System

Possible Optional Access (if other access conditions are also met)

Direct Optional Access

The EWF/IIW Training System for Welding & Inspection Personnel

IWI-C/EWI-C International/European Welding Inspector Comprehensive level

IWI-C/EWI-C International/European Welding Inspector Comprehensive level

IWI-S/EWI-S International/European Welding

Inspector Standard level

IWI-S/EWI-S International/European Welding

Inspector Standard level

IWI-B/EWI-B International/European Welding

Inspector Basic level

IWI-B/EWI-B International/European Welding

Inspector Basic level

In-service Inspector



IW/EW International/European Welder

IW/EW International/European Welder

IWS/EWS International/Eueopean Welding Specialist

IWS/EWS International/Eueopean Welding Specialist

IWT/EWT International/European Welding Technologist

IWT/EWT International/European Welding Technologist

IWE/EWE International/European Welding Engineer

IWE/EWE International/European Welding Engineer

IWP/EWP International/European Welding Practitioner

IWP/EWP International/European Welding Practitioner

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 49

97

IIW International In-service Inspector

Qualifi-

cation

Modulen

General Specific

pressure

equipment

Specific

construction

products

Specific railway

components

G-S G-C SP-S SP-C SC-S SC-C SR-S SR-C

III(P)-S X X

III(P)-C X X X X

III(S)-S X X

III(S)-C X X X X

III(R)-S X X

III(R)-C X X X X

98

Een eerste aanzet; hierover zal nog worden gediscussieerd!

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 50

99

IIW Comm.

Name Contribution

I Thermal Cutting and Surfacing (I-C, I-E) Yes II Arc welding and Filler Metals No

III Resistance welding, solid state welding and allied joining

processes No

IV Power Beam Processes No

V Non-destructive Testing and Quality Assurance of Welded

Products Yes

VI Terminology No VIII Health, safety and environment Yes IX Behaviour of metals subjected to welding No

X Structural performances of welded joints - Fracture

avoidance Yes

XI Pressure vessels, boilers and pipelines (XI-E, XI-H) Yes XII Arc welding processes and production systems (XII-A-C-D-E) Yes XIII Fatigue of Welded components and Structures (WG 4, WG 5) Yes XIV Education and training Yes XV Design, Analysis and fabrication of welded structures No XVI Polymer joining and adhesive technology Yes XVII Brazing, soldering, and diffusion bonding Yes

IIW Committees involved:

Henk Bodt, 2013 100

2 concluded projects in 2013: CSR-Matrix

WELDIMP

5 ongoing projects for 2014: E-WELD

SILANG

WELDCUP

INTERACTIVWELD

RAILSAFE-TR

>>

EU Lifelong Learning Projects 2013/2014

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 51

Henk Bodt, 2013 101

WELDIMP Welding Imperfections Dictionary

www.weldimp.com

WELDIMP is an Leonardo da Vinci project, aimed at developing a multimedia dictionary of welding imperfections terms and definitions.

Main results:

A Multimedia Welding Dictionary including the main welding imperfections in electronic format in English, German, French, Polish, Portuguese, Hungarian, Italian and Romanian;

Achievement of linguistic skills in the area of welding and joining technologies specially related to welding imperfections.

Henk Bodt, 2013 102

WELDCUP

WELDCUP is a Leonardo da Vinci Multilateral Partnership for the organisation of a European wide training competition for young welders.

Main objectives:

Organisation of an European Young Welders competition. The competition was an opportunity for young welding students to attend an international event, where they matched their skills against other trainees, exchanging their skills and expertise with professionals from around the world.

http://www.ewf.be/weldcup/

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 52

Henk Bodt, 2013 103

InteractivWELD

InteractivWeld is a Leonardo da Vinci Partnership, to adapt and improve welders training based on the EWF harmonized system for training, qualification and certification.

Main objectives:

The creation of a system for lifelong education of welders from trainees to professionals on the usage of conventional and modern teaching methods, based on the EWF system;

Introduction of Virtual Welding Training System VWTS as a component in

welders training programmes;

Introduction of psychophysical components related to welders well-being, in the

welders training programme;

Harmonisation of this new system at the European level.

www.interactivweld.eu

Henk Bodt, 2013 104

RAILSAFE-TR

RAILSAFE-TR, a Leonardo da Vinci Transfer of Innovation project, brings together EWF, TWI, NIL, Gedik University and the Turkish National Railway Authority in a combined effort to implement the RAILSAFE education, training, qualification and certification system in

Turkey.

Main objectives:

To update the RAILSAFE2 Training Guideline and Implementation Rules; To transfer the RAILSAFE2 education, training, qualification and

certification scheme to Turkey;

To organize Pilot Courses based on the RAILSAFE system to provide

validation for the work accomplished.

http://railsafe-tr.net/

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 53

Henk Bodt, 2013 105

1 concluded project in 2013: TEST-PEP

6 ongoing projects for 2014: EMFWELD

LASHARE

FLEXIFAB

TAILORWELD

BONDTEST

WELDAPRIME

>>

7th Framework Projects in 2013/2014

Henk Bodt, 2013 106

TEST-PEP

TestPEP Project, a 7th

Framework Programme, has addressed the pressing needs of a large community of SME-AGs and SMEs in the huge global plastic pipeline distribution industry sector for gas and water and also the large potential market of civil nuclear power generation and reprocessing.

Main results:

Development of an effective NDE technique for systems and determining

the significance of flaw types and sizes in relation to service requirements;

A prototype system was developed and tested under both laboratory and

field conditions, with extremely positive results.

http://www.testpep.eu/

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 54

Henk Bodt, 2013 107

EMFWELD

EMFWELD Analysis of workers exposure to electromagnetic fields (EMF) from welding and NDT processes, guidelines for risk assessment and development of risk assessment web based

application.

Main objectives:

To develop an interactive web based software application to calculate and assess electromagnetic fields (EMF) exposure in metal fabrication, particularly in welding and non-destructive testing (NDT) against limits set by the European directive 2004/40/EC published in July 2013 and now referred as Directive 2013/35/EU

http://www.emfweld.com/

Henk Bodt, 2013 108

LASHARE

LASHARE is a FP7 funded research project that will develop an assessment framework for innovative laser equipment.

Main objectives:

Accelerated introduction of innovative European laser equipment in

strategic manufacturing lines;

Strengthened competitive position of European SME laser suppliers

(new markets), and industrial users (increased manufacturing efficiency).

http://www.lashare.eu/ /

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 55

Henk Bodt, 2013 109

TAILORWELD

TailorWeld - Tailored Energy distributions for Laser Welding is EC FP7 funded research for the benefit of SME associations.

Main objectives:

Development of a thermo-physical model, easily accessed through a DOE (diffractive optical element) design tool with a Graphical User Interface (GUI), that is capable of calculating the necessary laser beam energy distribution for a given joint (taking into account common materials and joint geometry);

Production of a DOE laser welding head module, allowing for quick and simple interchange of DOEs for different laser welding processes, and incorporating process monitoring for Quality Assurance.

http://www.tailorweld.eu/

Henk Bodt, 2013 110

WELDAPRIME

WeldaPrime - Anti-Corrosion Zinc-Free Primer for Steel

Main objectives:

Provide the European steel fabrication industry with an enabling technology that allows the steel to be protected with a new, high performance primer coating;

Develop suitable molecular structures which incorporate the capability

for excellent adhesion to the steel substrate, cohesive behaviour between the components targeted to provide protection, and good adhesion to the top-coat.

http://weldaprime.com/

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 56

Henk Bodt, 2013 111

FLEXIFAB

FlexiFab - Flexible fabrication of lightweight aluminium transport structures

Main objectives:

Enable European fabricators, metal-workers and welding companies to effectively compete in the growing use of aluminium alloys for use in the light-weight transport sector;

Capitalising on the increasing pressure to replace traditional iron and steel

material with aluminium alloys to reduce weight and thus fuel consumption of vehicles, trains, ships/boats and aeroplanes;

Reduce the costs associated with the fabrication of aluminium structures,

especially focussed on components used within the transport sectors;

http://www.flexifab.info/

Henk Bodt, 2013 112

BONDTEST

BondTest - is a FP7 funded research project for the Development of an ultrasonic testing technique to characterise diffusion bonds in layered structures

Main objectives:

Development of a high sensitivity, fine focused Phased Array Ultrasonic Testing (PAUT) arrays capable of operating with a 1mm focal size at close range of less than 10mm below surface;

Modelling software for the ultrasonic beam interaction with specified variable parameters for specified materials and material combinations;

Development of an integrated BondTest system for the inspection of diffusion bonded samples.

www.bondtest.eu

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 57

113

From January 2013 until

November 2013 close to

400 thousand

visitors

have visited the EWF

Webpage.

EWF Website (www.ewf.be)

114

Now you can advertise on the EWF

webpage via our new dedicated area.

More information regarding how to

advertise, please contact Eurico

Assuno at EWF.

EWF Website (www.ewf.be)

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 58

Henk Bodt, 2013 115

EWF TECHNICAL SHEETS (www.ewf.be)

116

The App has seen an increase in

downloads with more than 1500

being sold worldwide.

Welding Dictionary App

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 59

Henk Bodt, 2013 117

APP ADVERTISING

Advertising iPhone

Advertising iPad 117

Henk Bodt, 2013 118

Welding Dictionary App

Lassen EN 1090-2, 2014 28-5-2014

(C) Henk J.M. Bodt, 2009, 2014 60

119

Contactgegevens

Voor nadere informatie:

Bodt Welding Consultancy [email protected]

www.bodtwelding.nl

120

Programma!






EN1090-2 -LGZ 27-05-2014 (Henk Bodt)

Documents

Transcript of EN1090-2 -LGZ 27-05-2014 (Henk Bodt)