ElJSDENSV E R L E D

UlT ElJSDENS VERLEDEN, een uitgave van de Stichting Eiisdens VerledenMaart i99l -nummer 53

Het vaandel van de R,K. Werkliedenvereeniging St.-JasephFoto: Sociaal Historisch Centrum van Limburg, i991.

lnhoudsopguveVan de redactie

Het vaandel van de R.-K. WerkliedenvereenigingSt.-]osephMarij Wijnands-van Someren[ac van den Boogard

Wegkruis hoek Klokkestraat/Langstraat in MeschH.Pachen

Eijsden in de Limburger CourierNico Duijkers

Mariakleed gerestaureerdRob Boersma

Kent U ze nog?

CramignonKarel Matthijs

10

12

17

18

20

Vun de reductieVun de reductieHet doet ons plezier dat de nieuwe lay-out van UitEijsdens Verleden nummer 51/52 bij onze lezers zogoed in de smaak is gevallen. We hebben veel positie-ve reacties gekregen, zodat we vol vertrouwen op deingeslagen weg voort kunnen gaan. Ook de verkooploopt goed, beter nog dan bij voorgaande nummers.Het hangt misschien maar voor een klein deel van devormgeving af, maar van de 934 exemplaren die wevan nummer 51/52 lieten drukken, hebben er al meerdan 850 via abonnementen en losse verkopen hunweg naar de lezers gevonden.

OproepIn nummer 53 van Uit Eijsdens Verleden, dat nu vooru ligt, vindt u weer een afwisseling van vaste rubrie-ken en andere artikelen. Daaronder is een bijdrageover het vaandel van de Eijsdense R.-K.Werkliedenvereniging St.-Joseph. Dat vaandel is sindskort in het bezit van de Stichting Eijsdens Verleden.Velen van u zullen zich herinneren dat het vroegermeegedragen werd in de bronkprocessie. ln de toe-komst zou dat ook weer kunnen. Er is hierover al over-leg geweest met het processiecomité. De Stichting stelthet vaandel graag beschikbaar, maar er is nog geendrager! Misschien is dat iets voor u? Of is er iemand inuw omgeving die u er geschikt voor vindt? Neemt udan even contact op met iemand van de Stichting ofmet het secretariaat. De telefoonnummers vindt u opde laatste bladzijde van dit boekje.

RectificatieWij bieden u onze verontschuldiging aan voor eenfout die voorkomt in U.E.V. nummer 51/52 op pagina38. De foto op die bladzijde is in spiegelbeeld afge-drukt, zodat de personen, die daaronder “van linksnaar rechts" genoemd worden, op de foto net anders-om staan, Van rechts naar links.

Tot slot willen we alle lezers die ons hun meninggaven, daarvoor bedanken. Reacties van lezers zijnwelkom. Zij bewijzen dat Uit Eijsdens Verleden gele-zen wordt. Kritisch gelezen! En dat moet vooral zoblijven.

EIISDEN, MAART 1991.

Hei vaandel vun de R.-K. WerkliedenvereenigingSi:JosephInleidingOnlangs werd de StichtingEijsdens Verleden in het bezitgesteld van een vaandel van deLimburgse R.-K.Werkliedenvereeniging St.-Joseph te Eijsden.Het leek ons een goedegedachte om naar aanleidingvan deze schenking enige aan-dacht te besteden aan ditprachtige vaandel en aan deVereniging aan wie deze I'dra-peau" toebehoorde.Op Verzoek van de redactievan l'Uit Eijsdens Verleden”onderwierp de heer Jac. vanden Boogard het vaandel aaneen grondig onderzoek. Zijnbevindingen omtrent degebruikte materialen, de mate-riële staat en de iconografie staan beschreven in hettweede gedeelte van dit verhaal.In het eerste gedeelte, dat is verzorgd door MarijWijnands-van Someren, secretaris van de Stichting,wordt getracht de lezer enig inzicht te verschaffen inde organisatie, doelstellingen en aktiviteiten van deLimburgse R.-K. Werkliedenvereeniging St.-]oseph teEijsden.Tot goed begrip van hetgeen volgt is het onontbeerlijkom allereerst het ontstaan en de organisatie van deLimburgse R.-K. Werkliedenbond, waarbij deWerkliedenvereeniging St.-]oseph te Eijsden was aan-gesloten, in een paar woorden te schetsen.

Limburgse R.-K. WerkliedenbondDe Limburgse R.-K. Werkliedenbond ontstond in 1911uit een samensmelting van de Limburgse R.-K.Volksbond met de Bond van R.-K.Mijnwerkersverenigingen.Deze ontwikkeling was vooral te danken aan deinspanningen van Mgr. dr. H. Poels, die in 1911 werdbenoemd tot hoofdaalmoezenier van de arbeid inLimburg. MgrfPoels was in het bijzonder belast met degeestelijke leiding van de werkliedenbeweging in deMijnstreek en stelde zich ten doel de bestaande R.-K.Mijnwerkersverenigingen, die in de periode 1903-1910waren opgericht, te reorganiseren en toegankelijk temaken voor elke katholieke arbeider. Tegelijk hiermeewerd de in 1900 opgerichte Limburgse R.-K.Volksbond, tot dan toe ook toegankelijk voor kleinemiddenstanders, hervormd tot een werkliedenbond.De nieuwe bond werd op zondag 10 december 1911officieel opgericht. 1

Het doel van deze standsorganisatie staat in de

Hei geborduurde wnpen vnn de gemeente Eijsden.Foto: Soc. Hisi. Centrum v. Limburg, i99i.

statuten als volgt omschre-ven:l'art 1 De vereniging( )heeft ten doela. Volgens de katholiekebeginselen algemeene lei-ding te geven aan roomsch-katholieke werkliedenveree-nigingen in het bisdomRoermond.b. De in a genoemde veree-nigingen te vertegenwoordi-gen waar dit nuttig wordtgeacht in de Centrale Raad.c. Godsdienstig-zedelijke enstoffelijke arbeidersbelangente behartigen." 2

De organisatie van de bondkan als volgt worden samen-gevat:De Limburgse R.-K. werklie-

denbond was belast met de algehele leiding van de bijdeze bond aangesloten plaatselijke verenigingen. Alleverenigingen werden ingedeeld in kringen. In elkekring werd een kringraad ingesteld, gevormd door devoorzitters van de tot de kring behorende verenigin-gen. In elke kringraad werd een bestuur gekozen,bestaande uit een voorzitter, een plaatsvervangendvoorzitter en een secretaris-penningmeester.Het wetgevend lichaam van de bond was de CentraleRaad. Deze Raad, die was samengesteld uit de voorzit-ters van alle aangesloten verenigingen, vergaderdeminstens éénmaal per jaar en stelde o.a. de statuten enreglementen vast.Het bondsbestuur, bestaande uit de voorzitters van dekringen, was het uitvoerend lichaam en waakte o.a.over de naleving van de statuten en reglementen. Uitde leden van het bondsbestuur werd het dagelijksbestuur gekozen, bestaande uit een voorzitter, eensecretaris en een penningmeester.De bond werd terzijde gestaan door de hoofdaalmoe-zenier van de arbeid in Limburg, die werd benoemddoor de bisschop. 3

Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantalaangesloten verenigingen (ook vaak afdelingengenoemd) en het aantal leden.

`IAAR AFDELINGEN LEDEN

1910 17 2.5001915 68 6.6951920 155 14.2891925 118 8.7621930 152 19.0511940 198 24.819 4

De Limburgse R.-K. Werkliedenvereeniging St.-loseph te EijsdenIn 1914 werd de Limburgse R.-K.Werkliedenvereeniging St.-Joseph te Eijsden opgericht.Deze afdeling ressorteerde onder de kring Maastricht.Het doel van deze plaatselijke Vereniging wordt in demodel-statuten als volgt omschreven:"art. 2 De vereeniging heeft ten doel:a. in den geest en Volgens de beginselen der Roomsch-Katholieke kerk de werkmansstand te beveiligen enweerbaar te maken tegen de maatschappelijke dwa-lingen van onzen tijd en tegen de gevaren voor denGodsdienst;b. kennis te verspreiden omtrent de beginselen en hetdoel der katholieke sociale actie en omtrent de rechtenen plichten van den staatsburger;c. bescherming en bevordering Van de maatschappe-lijke belangen harer leden, in het bijzonder door dieleden op te voeden Voor practisch-sociale arbeid, doorbij hen het standsbewustzijn en het streven naarstandsverheffing op te werken en aan te moedigen;d. bevordering van de algemene ontwikkeling harerleden;e. het oprichten en instandhouden van instellingentot maatschappelijke welvaart.'l 6

Om dit doel te bereiken dienden verschillende aktivi-teiten te worden ondernomen op godsdienstig enmaatschappelijk gebied zoals- deelname aan openbare Godsdienstoefeningen;- het houden van sociale cursussen en ontwikkelings-

avonden;- het verspreiden van goede en het weren van slechte

lectuur;- het oprichten van Volksbibliotheken;- het bevorderen van de sociale wetgeving;- het oprichten van een arbeidsbeurs, spaarkassen,

verzekeringen, bouwverenigingen en coöperaties. 7

Of al deze aktiviteiten ook daadwerkelijk in Eijsdenhebben plaatsgevonden is moeilijk na te gaan.Archiefstukken van de vereniging zelf zijn niet voor-handen en in het archief van de K.A.B.-Limburg (voor-heen R.-K. Werkliedenbond), dat grotendeels ongeor-dend is, heb ik geen stukken van de afdeling Eijsdenaangetroffen van vóór 1945. Echter. Met behulp vande jaarverslagen van de Limburgse R.-K.Werliedenbond, is het wel mogelijk het een en anderaan de weet te komen over de aktiviteiten van de Ver-eniging te Eijsden.De verenigingen waren verplicht om op het patroons-feest van de H. Joseph (19 maart) of op de zondag ernaeen H. Mis te laten opdragen voor de levende en over-leden leden van de vereniging. In Eijsden heeft menzeer zeker aan deze verplichting voldaan.Voorts was het gebruikelijk dat de vereniging deelnam aan sacramentsprocessies ("met hun vaandel"staat uitdrukkelijk in het jaarverslag 1916/1917 ver-meld) en dat er ontwikkelingsavonden werden gehou-den over maatschappelijke en godsdienstige vraag-stukken. In 1920 en 1924 werd in Eijsden een apologe-tische cursus georganiseerd door de vereniging. Aandeze cursus namen resp. 12 en 40 personen deel. S

Uit de jaarverslagen van de bond blijkt dat er inEijsden, vrijwel direct na de oprichting van deWerkliedenvereeniging, een coöperatieve verbruikers-vereniging werd opgericht. Deze coöperaties warenvolgens de bond noodzakelijk l*om de arbeidersstandte beschermen tegen het groote handelskapitaal entegen de vele oneerlijke praktijken in de handel". 9

Door het oprichten van dergelijke verbruikerscoöpera-ties konden de leden, doordat er grote hoeveelhedenlevensmiddelen tegelijk werden ingekocht, profiterenVan gunstige prijzen.In 1935 komt Eijsden, in het jaarverslag van de bond,voor op een lijst Van verenigingen die zijn aangeslotenbij de “brandstoffen-inkoopcentrale". Tevens blijkt dater vanaf het begin van de jaren dertig in Eijsden eenagentschap van de coöperatieve levensverzekerings-maatschappij Concordia was gevestigd en vanaf 1937wordt ook de aanwezigheid in Eijsden van de CentraleSpaarbank “De Volksbank" vermeld. Al deze coöpera-tieve verenigingen waren in het leven geroepen doorde Limburgse R.-K. Werkliedenbond. 10

Op initiatief van de Limburgse R.-K. Werkliedenbondwerd in 1911 de vereniging l'Ons Limburg” opgericht.Deze woningvereniging had als doel I'het bevorderender goede volkshuisvesting". In veel plaatsen werd eenafdeling van “Ons Limburg” opgericht. Zo ook inEijsden. De Woningvereniging Eijsden werd al in 1913opgericht en realiseerde in de twintiger jaren twintigarbeiderswoningen, gelegen aan de Boomkensstraat.11Deze woningen, die nog altijd eigendom van deWoningvereniging zijn, werden in 1978 ingrijpendgerenoveerd.

Dat de vereniging daadwerkelijk voor de belangen derarbeiders opkwam blijkt uit twee brieven afkomstig uithet archief van de gemeente Eijsden.Allereerst een brief die het bestuur van de verenigingop 12 januari 1915 stuurt aan de gemeenteraad vanEijsden. In deze brief dringt de Vereniging er bij deraad op aan dat bij de aanbestedeing van werken (bijv.het bouwen van de nieuwe openbare lagere schoolaan de Breusterstraat) de clausule wordt opgenomendat op de eerste plaats werklieden uit de gemeenteEijsden moeten worden aangenomen. "Zodoende",schrijven zij, "wordt werkloosheid voorkomen en wor-den de werklieden aan de armenzorg onttrokken."Voorts wordt in deze brief gewezen op de noodzaaktot het oprichten Van een werklozenfonds, een werk-lozenkas en een comité tot verschaffing van werk aanwerklozen.Tenslotte wordt de raad geattendeerd op het feit dat delonen van de arbeiders nauwelijks toereikend zijn omin de dagelijkse levensbehoeften te kunnen voorzien.De raad wordt gevraagd om te zoeken naar "passendemiddelen die het lot der arbeiders kunnen Verzach-

lZten".

De tweede brief dateert Van 17 januari 1925 en iseveneens gericht aan de gemeenteraad van Eijsden.In dit schrijven protesteert het bestuur van de Vereni-ging tegen het door de gemeenteraad genomen besluitom de Zinkwitfabriek geen toestemming tot uitbrei-ding te Verlenen. Hierdoor komt volgens het bestuurde werkgelegenheid ernstig in gevaar. Het dringt er bijde gemeenteraad op aan het besluit te herzien. 13

Herhaaldelijk kan men ook in de jaarverslagen lezendat de vereniging verzoekschriften richtte aan degemeenteraad van Eijsden. In 1934 bijvoorbeeld, ver-zoekt de vereniging de raad om zich in te zetten voorwerkverschaffing en steunregeling en wordt gevraagdom levering van goedkoop vlees in blik en goedkopemargarine. Op dit request volgde, volgens het jaarver-slag, een gunstige beschikking.

H

In het jaar Van oprichting, 1914, meldden 58 perso-nen zich aan als lid. UHet lidmaatschap kon worden verworven door rooms-katholieke mannen Van achttien jaar en ouder diel'onder godsdienstig en zedelijk opzicht goed Vangedrag” warenHet lidmaatschap ging verloren door vrijwillig ontslag,het in strijd handelen met de statuten of het huishou-delijk reglement of bij niet betaling van de contribu-tie.Jongens beneden de achttien jaar konden zich aan-melden als aspirant-lid.

16

Het ledental Van de vereniging vertoont in de begin-jaren een stijgende lijn. In 1915 was het aantal ledent.o.v. 1914 bijna verdrievoudigd en bedroeg het 146personen. Het grootste aantal leden bereikte men in1918. 155 Personen waren op dat moment aangeslo-ten bij de Vereniging.De sterke toename van het aantal leden gedurendedeze periode, de eerste wereldoorlog, was voorname-lijk te danken aan het feit dat de bond, in deze tijdenvan voedselschaarste en werkloosheid, het een enander kon doen op het gebied van voedselvoorzieningen (geldelijke) steun.Toen na het beëindigen van de eerste wereldoorlogdeze drijfveer verdween, viel het ledental zeer sterkterug. Van de 110 leden waarvan in het jaarverslagover 1920 melding wordt gemaakt, zijn er in 1930 nogslechts achttien over. U

Ook de economische crisis, die begin jaren twintig uit-brak is hier debet aan.

18

Begin jaren dertig begon het aantal leden weer toe tenemen. In 1934 konden 95 personen als lid wordengeregistreerd.In de tweede helft van de jaren dertig viel een lichtdalende lijn te bespeuren. De laatste cijfers die vanvóór het uitbreken van de tweede wereldoorlog voor-handen zijn dateren uit 1938. De werkliedenvereni-ging St.-Joseph te Eijsden telde in dat jaar 70 leden. 19

Geconstateerd kan worden dat de economische crisis,die Nederland in de jaren dertig teisterde, een veelminder negatieve invloed heeft gehad op het ledentaldan de crisis begin jaren twintig. Sterker nog. De crisisin de jaren twintig leidde tot een daling van het aantal

leden; tijdens de crisis in de jaren dertig steeg het aan-tal leden van de vereniging.

Voor elke Limburgse plaatselijke werkliedenvereni-ging, dus ook voor die van Eijsden, werd een bestuurgevormd, bestaande uit vijf leden die werden gekozendoor de algemene ledenvergadering uit de leden vande vereniging. Het bestuur benoemde uit zijn middeneen voorzitter, een secretaris en een penningmeester.De voorzitter en de secretaris vertegenwoordigden devereniging in en buiten rechte. Tevens maakte deVoorzitter deel uit van de kringraad. zo

Onderstaande tabel geeft een overzicht Van de perso-nen die in de loop der jaren de functie Van voorzitter,secretaris of penningmeester hebben vervuld. Ook zijnde jaarlijkse ledentallen in dit overzicht opgenomen.

jaar leden voorzitter secretaris penningmeester

1914 58 G.M.van Irsen H.Willems l-l.Willems1915 146 „ „ „1916 116 „ „ „1917 128 „ „ „1918 155 „ „ „1919 135 „ „ J.Lucassen1920 110 „ „ „1921 120 „ „ „1922

* * * *

1923 50 G.M.van Irsen H.Willems J.Lucassen1924 35 „ „ „1925 30 „ „ „1926 23 „ „ „1927 29 „ „ „1928 20 „ „ „1929 20 J.van Beek „ J.Crousen1930 18 J.in de Braak ivan Beek „1931 67 Th.Schroen „ „1932 67 G.Lekner M.Cobben „1933 76 „ „ HJennekens1934 95 „ „ „1935 89 M.Cobben M.Crousen „1936 81 Th.Arpotz „ „1937 75 P.Charpentier „ A.van Loo1938 70 * * *

1939* * * i

1940 * P.Charpentier P.Charpentier J.Crousen

* Geen gegevens in jaarverslag vermeld.

Vnn R.-K. Werkliedenbond nuur F.N.V.Tijdens de oorlogsjaren en in de periode daarna vin-den grote veranderingen plaats in de organisatie vande katholieke arbeidersbeweging.Op 25 juli 1941 werd de N.S.B.-er HJ. Woudenbergbenoemd tot commissaris van het Nederlands R.-K.Werkliedenverbond. Dit was voor de voorzitters vanalle diocesane bonden reden om hun ontslag in te die-nen. Zo eindigde ook officieel de Limburgse R.-K.Werkliedenbond. Ondergronds echter ging het werkzoveel mogelijk door.

Na de oorlog kwam de organisatie onder de naamKatholieke Arbeidersbeweging (K.A.B.) weer van degrond. 21

In 1964 Vond de omzetting plaats van de K.A.B. in hetN.K.V. (Nederlands Katholiek Vakverbond). Het N.K.V.en het N.V.V. (Nederlands Verbond vanVakverenigingen) gingen in 1976 samen op in deF.N.V. (Federatie Nederlandse Vakverenigingen).Hiermee kwam een einde aan het zuiver katholiekekarakter Van de arbeidersbeweging in Limburg. 22

MARIJ WIJNANDS- VAN SOMEREN

Detail vun het vuundel.Foto: Soc. Hist. Centrum v. Limburg, 1991

Noten1. Hermans, Henri, "De Limburgse R.-I<. Werkliedenbond "St-Jozef”, in: Het Katholieke Nederland, 1813-1913, Nijmegen 1913,deel 1, pag. 328-331.2. Statuten van de Limburgse R.-I<. Werkliedenbond 'St-Jozef',in: Jaarverslag Limburgse R.-I<. Werkliedenbond "St-Joze ” over1914 en 1915.3. Idem.4. Jaarverslagen van de Limburgse R.-K. Werkliedenbond “151.2-Jozef” 1910, 1915, 1920, 1925, 1930.Jacobs, Jac. ”Het gouden boek der K.A.B. in Limburg", Heerlen1951, pag. 100-101.5. Jaarverslag 1914-1915.6. l“Model-Statuten eener plaatselijke afdeeling van denLimburgse R.-I<. Werkliedenborid", in Jaarverslag 1912.7. Idem.8. Idem, Jaarverslagen 1916/1917, 1920, 1924.9. Jaarverslag 1914/1915.1 0.Jaarverslagen 1 930-1940.11.Archiefgemeente Eijsden, inv. nr. 2068, StatutenWoningvereniging Eijsden, in archiefgemeente Eijsden, inv.nr.2063, Jaarverslagen 1914-1940.12. Archiefgemeente Eijsden, inv. nr. 2532.13. Archiefgemeente Eijsden, inv. nr. 2474.14. Jaarverslag 1934.15. Jaarverslag 1914/1915.16. Model-Statuten.17. Jaarverslagen 1910-1930.18. Jacobs, Jac., pag. 99-101.19. Jaarverslag 1930-1938.20. Model-Statuten.21. Jacobs, Jac., pag. 261-263.22. Harmsen, Perry en van Gelder, "Mensenvverk”, Industriëlevakbonden op Weg naar eenheid, Baarn 1980, pag. 187.

Beschrijving van hel vaandel van de R.-K. WerkliedenvereenigingAfmeting.' 1,26 meter x 0,85 meter (zonder franje,kwasten en omslagen).

Tekst: Recto: Bidden en werken; R.-K.Werkliedenvereeniging;St.-Joseph (in banderol), Eijsden.Verso: label: Gebr. van Oven; Den Haag.

Materialen: velours antique, gouddraad gobelinband,gobelinband, gouddraadfranje, zilverdraad, beschilder-de zijde, borduurzijde, brokaat, koperen beslagnagels,bolle pailletten in koper, houten klosjes omwikkeldmet koperkleurig folie (aluminium .7) voor de kwasten,houten drager met goudkleurig geschilderde sier-knoppen.

Techniek: applicatie met borduurwerk, borduurwerk,applicatie met beschilderde zijde (figuur), applicatiemet borduurwerk op brokaat (wapen), opgevuldelauwertakken en letters (in gouddraad geborduurd),de kwasten zijn verwijderbaar (clips).

Materiële staat: Het Vaandel is in zijn geheel redelijkgoed geconserveerd. Het doek moet grondig gereinigdworden door deskundigen.Achterzijde: het rode katoen laat op enkele plaatsenonder de drager los van de velours voorzijde. Enkeleslijtageplekken middenvoor.Binnenwerk: is ogenschijnlijk intact.Decoratie: franje en kwasten intact maar verkleurd envuil.Voorzijde: borduurwerk in gouddraad is perfect. ln hetwapen Van de gemeente Eijsden is m.n. het rode bor-duurwerk Van het Andreaskruis erg versleten, evenalsde heraldische leeuw in het linkerveld. De vrouwelijkefiguur in het bovenste veld Verdient enig deskundig

Verstelwerk.Het bordeauxrode velours Van het vaandel is niet Ver-sleten of Verschoten; het heeft zijn kleur Vrij goedbehouden. Het moet gereinigd worden. De rode zijdevan de tekstbanderol is volledig Versleten en dientgerestaureerd te worden.De beschilderde zijde Van de applicatie-figuur is intact,zij het Verschoten Van kleur. Het ton-sur-ton colorietheeft zijn oorspronkelijke helderheid Verloren. Op delinkerschouder Van de figuur is de applicatie losge-raakt Van het Velours.De geborduurde lelietak is uitstekend bewaard (ookqua kleur).De in oranje borduurzijde en in arcering aangebrachteaccentuering Van de plooival en Van het groene land-schapsfond is nagenoeg Versleten of vergaan in debeschilderde zijde-figuur. De contour Van zilverdraadrond de figuur-applicatie is niet beschadigd maar welenigszins versleten. De gouddraad borduursels zijn inhet algemeen goed behouden gebleven, al zijn ze somsVerkleurd (zwart).

Beschrijving: de voorstelling toont ons St.-Joseph zwe-vend aangebracht op een donkerrode velours achter-grond en staand in een klein groen landschappelijkfond dat aan de onderzijde begrensd wordt door detekst-banderol in rood en wit met daarin de naam vande schutsheilige. De franje aan de onderzijde wordtgespiegeld in de franje op het rode velours aange-bracht tussen de twee teksten (in kapitalen): Biddenen Werken en R.-K. Werkliedenvereeniging. Onder deJoseph-figuur is het gemeentewapen Van Eijsden aan-gebracht, gevat in een cirkel Van twee lauwertakken,gedragen door een geborduurd cartouche met daarin:Eijsden (in kapitalen).De Joseph-figuur staat op een groen Veldje als eenklassieke contrapposto-figuur, blootsvoets (Spielbein),het Standbein is niet waarneembaar weergegeven. Devoet Van het Spielbein is amateuristisch Verkort weer-gegeven. De figuur is gekleed in een tot de voeten rei-kende klassieke tunica met daarover een mantel gelij-kend op een fantasie toga (met lange mouwl) en alszodanig gedrapeerd over de linkerschouder. ln degestrekte rechterarm en hand draagt hij een hamer eneen meetlat, in de naar zich toe gebogen linkerarmdraagt hij de lelietak met twee bloemkelken. De ver-schijning is zeer statisch weergegeven. Dat wordt Ver-sterkt door de starre gelaatsuitdrukking, het schouder-lange haar en de zware klassieke filosofenbaard. Eennimbus Van zilverdraad benadrukt het gewijde Voor-komen Van de figuur.

Iconografie: Het jaar waarin dit vaandel is gemaakt isonbekend. Het op de achterzijde vermelde atelier uitDen Haag geeft geen aanknopingspunten.De stijl Van dit vaandel doet vermoeden dat het Vóórde Tweede Wereldoorlog vervaardigd is. De stijl is dui-delijk geënt op de neogotiek. De neogotiek was demeest populaire kunststroming in rooms-katholiekekringen. Immers na het herstel der bisschoppelijkehiërarchie in 1853 kon de katholieke "zuil'l zich vrijuit

ontplooien in Nederland. De bisschoppen keerden ophun zetels terug en begonnen direct met de organisa-tie Van het katholieke Volksdeel in Nederland. In detweede helft Van de Vorige eeuw wilde men aan datstreven naar herstel en herwaardering Van het katholi-cisme in ons land en het opnieuw inhoud geven aanhet Ultramontaanse rooms-katholicisme een eigencouleur geven. Daartoe keek men in een romantischverlangen naar het Verleden graag om naar die eneglorietijd Van de kerk bij uitstek: de middeleeuwen. Deuitgesproken artistieke stroming die volgens de katho-lieken daarbij behoorde was Voor de negentiende-eeuwer uiteraard te Vinden in de gotische kunstuitin-gen. De romanticus greep graag terug naar de tijd Vóórde Renaissance, zoals de Nazareners deden of deberoemde schilders Van het Pre-Rafaëlitisch genoot-schap in Engeland, die in hun hang naar exotisme dechristelijke thema's een andere "kleur" gaven en in decombinatie Van dit laatste met louter decoratie tevensde wegbereiders voor de Jugendstil werden.Deze expliciete belangstelling Voor de middeleeuwen,die Vóór 1850 Veelal uit nationalistische overtuigingwas ontstaan en een onmiskenbaar romantische zuchtnaar escapisme toonde, stimuleerde de katholiekeVoorliefde Voor de gotiek.Onder invloed Van de Franse bouwmeester en restau-ratie-architect Violet le Duc herontdekte het Fransekunstminnende publiek de gotiek als bouwstijl, ja zelfsals nationale bouwstijl. Tot woede Van de Engelsenwerd onomstotelijk bewezen dat de gotiek in Frankrijkwas geboren.In het katholieke zuiden Van Nederland oefende Voor-noemde Franse architect een geweldige inspiratie uitop de Roermondse bouwmeester Pierre Cuypers, res-taurateur van de Munsterkerk in Roermond en archi-tect van het Rijksmuseum in Amsterdam en van vele,zeer Vele neogotische kerken in ons land. Cuypers'invloed blijkt ook in het Voormalige Ursulinenkloosterin Eijsden dat thans tot gemeentehuis getransfor-meerd is In de ateliers Van Cuypers stroomden deopdrachten Van de jonge katholieke organisaties enparochies binnen. Ze vroegen alle naar de zo karakte-ristieke neogotische Vormgeving Voor het besteldekerkmeubilair, glas-in-lood ramen, kazuifels, paramen-ten en decoratieve kerkVaandels. De Vormentaal diedaarvoor werd gebruikt door Cuypers' designers wasdie Van de gotiek en de Vijftiende eeuwseInternationale Stijl uit Dyon, zoals die bekend was uitfresco's, sculpturen, miniaturen en schilderijen uitlaat-middeleeuws Bourgondië en Vlaanderen of vroeg-Renaissancistisch Italië. Kortom er waren Voorbeeldente over om zich te laten inspireren Voor de zo geliefde“nieuwe” maar in feite zeer conservatieve “retro”-iconografie Van de neogotiek.In dezelfde periode, na 1850, ontwikkelden zich derooms-katholieke organisaties. De befaamde pauselijkeencycliek Rerum Novarum uit 1890 stimuleerde hetontstaan van allerlei sociale organisaties, ja zelfs hetgehele sociale en religieuze leven Van de Nederlandsekatholieken werd op rooms-katholieke grondslag geor-ganiseerd. De “Verzuiling'l drong door tot elk terrein.

Als vanzelf ontstond een protestants-christelijke zuil,terwijl ook de niet-confessionelen zich in dergelijkgroeperingen als I'zuil" gingen manifesteren.Zo ontstond onder meer de R.-K.Werkliedenvereeniging. Het was gebruikelijk dat elkeafdeling van zo'n sociale vereniging een eigenpatroonheilige koos aan wie de vereniging haar naamontleende. In Eijsden was dat, zoals overigens in legioandere afdelingen, St.-Joseph.De Joseph-figuur op dit vaandel is zoals uit boven-staande summiere schets moge blijken duidelijk uiteen neogotische inspiratiebron voortgekomen. Deneogotiek zou in de vormgeving en iconografie vanvaandels en vlaggen nog tot diep in de twintigsteeeuw toonaangevend blijven. Men was hierin warsvan experimenten met nieuwe vormgeving, omdat dieniet aansloegen bij het publiek. Het doel van eenvaandel voor dergelijke sociale organisaties wasimmers: directe herkenbaarheid, identificatie van detoeschouwers met de groep en het symboliseren vaneenheid in de groep. Sint-Joseph was een voor ieder-een herkenbare figuur. Hij was als timmerman immershet symbool van werkkracht en trouw. Men kan zichmakkelijk voorstellen dat deze symboliek door elkekatholiek werd begrepen. De hamer en de meetlatstaan voor Josephs vakmanschap en natuurlijk voor dearbeid; vaker wordt Joseph afgebeeld met hamer enwinkelhaak. De lelie staat, net als in de iconografievan Maria, voor zijn onschuld en maagdelijkheid.De manier waarop Joseph hier wordt weergegeven, alseen deugdzaam en navolgenswaardig persoon in dekracht van zijn leven, was in feite vrij nieuw.Natuurlijk kozen sociale verenigingen als patroonsgraag "voorbeeldige" en tot de verbeelding sprekendemartelaren en heiligen. Met de beeldvorming rond deHeilige Joseph, als arbeidzaam persoon, klopt evenwelniet alles. Eigenlijk was Joseph, die slechts voorkomtin het verhaal rond de Annunciatie (aankondiging vande menswording van Christus, gevierd op 25 maart,negen maanden vóór de geboorte van Christus op 25december), het Kerstverhaal, de vlucht naar Egypte ende opdracht van Christus in de tempel, in de christe-lijke iconografie een non-person. Overigens stierf hijnaar alle waarschijnlijkheid ook al vóór het openbareleven Van Christus.Vanaf de vijfde eeuw zien we hem (bijvoorbeeld in demozaïeken op de triomfboog van Santa MariaMaggiore in Rome) optreden als een welhaast onbe-langrijke nevenpersoon. Meestal is hij gekleed in eenkorte mouwloze tunica en ziet hij eruit als een man opver-gevorderde leeftijd. In de vroege middeleeuwenwordt hij voorgesteld als (bij uitzondering) bescher-mer van Maria, maar meestal is hij weggedrukt in eenhoekje en als nevenfiguur slapend weergegeven. Datimago van Joseph als “oude slapende sukkel" zien wein de Nederlanden vooral voor de zestiende eeuw, bij-voorbeeld in het werk van Rogier van der Weyden.Als de Contrareformatie een nieuwe impuls geeft aande verering van Jesus' voedstervader, zien we degedaante van de heilige veranderen van oude sufferden grijsaard tot een man in de bloei van zijn leven,

afgebeeld in zijn timmerwerkplaats of op zijn sterfbed(hij is immers ook patroon van de gelukzalige dood).Van dit eerste iconografische beeld is de figuur vanJoseph op dit vaandel afgeleid.Het symbolisch verband met de tekst I'Bidden enWerken" ligt voor de hand. Deze tekst is de letterlijkevertaling van één van de belangrijkste voorschriftenuit de monastieke regel van Sint-Benedictus vanNursia: Ora et Labora, bid en werk. Die tekst komtvoor op nagenoeg alle vaandels van R.-K.Werkliedenverenigingen.

[AC VAN DEN BOOGARD

Wegkruis hoek Klokkesiruut/Longsiruui in Mesch

Smeedíjzeren kruis bij Hoeve de Luuihof Langstraat 3.Foto H.Puthen 1986.

Het kruis vun rondhoutendennestummen met gietijzeren corpus.

Foto: collectie EV nr. 506.

10

Vroeger - en zolang men zich in Meschkan herinneren - stond op de kruisingKommelsweg-Heiweg een wegkruis. Bijhet omzetten van de koeien werd ditkruis echter regelmatig door de "diekkedaemers'l omver gelopen en lag hetkruis dan ook volgens sommigeMeschenaren meer aan de kant van deweg dan dat het op zijn plaats stond.Toen het kruis op een gegeven momenthelemaal dreigde te verdwijnen heeftJean Huijnen van de Laathof er zichover ontfermd en het een plaatsje gege-ven bij zijn boerderij aan de Langstraat3, waar het nu nog staat.Vervolgens werd rond 1950 op initiatiefvan mevrouw Steffens-Hennekens vande Klokkestraat 1 te Mesch op dezelfdekruising, maar dan op de hoekKlokkestraat/Langstraat, een nieuw weg-kruis geplaatst. De grond waarop hetkruis staat werd door de familieFlamand ter beschikking gesteld. Hetwas een eenvoudig houten kruis,gemaakt van twee rondhouten denne-stammen, vier meter hoog en een metertwintig breed.Een lang leven was dit kruis echter nietbeschoren. Het onbeschermde rondhoutkwam reeds na enkele jaren door stormen regen in de versukkeling. Ook washet kruis waarschijnlijk niet stabielgenoeg om de zware Christusfiguur tedragen.In opdracht van mevrouw Steffens-Hennekens maakte timmerman Pierre

ä äïïålsš*ñïf5åefi Csäveat des Caencšns - Ehegešše ei Faeacše.

Janssen, wonende aan het Kerkplein 7a,omstreeks 1980 een nieuw houten kruis:het kruis dat we nu kennen. Een waarpronkstuk van vakmanschap. Men koosvoor duurzaam hardhout. Ook werd eensierlijke achterwand gemaakt en eenafdak dat met zink werd gedekt.Het prachtige gietijzeren corpus isafkomstig uit het bezit van het voorma-lige Capucijnenklooster in Breust. Hetdeed daar dienst als algemeen kerkhof-kruis op het kerkhofj e van het klooster.Aannemelijk is dat de Franse patersCapucij nen het corpus uit Frankrijkhebben meegebracht. ln Frankrijkwaren meerdere gieterijen die dit modelcorpus in hun collectie voerden. Bekendwas onder andere de gieterij Corneaux-Frères in Charleville in Noord-Frankrijk.De beeltenis, met het hoofd rechtop,stelt de lijdende, nog niet gestorvenChristus voor. Het hoofd is naar rechtsgewend, waar volgens de overleveringzijn moeder Maria stond.Mevrouw Steffens-Hennekens kocht hetcorpus voor f. 200,- van de paters vanMarianhill. De paters verwierven in1955 de eigendom Van hetCapucijnenklooster, destijds gelegenaan de Capucijnenstraat (thansBellefleur). Bij de opheffing van hetkerkhof aldaar hebben zij het kruis mee-genomen naar hun klooster bij de kerkin Breust. Broeder Hubertus, voor deEijsdenaren misschien wel de bekendsteMarianhiller, bezorgde het beeld inMesch.Met smeedijzeren ankers werd het kruisin een betonfundering gezet. Eerder wasdoor de gemeente Eijsden bij het kruiseen bestrating aangelegd van vierkant

gekapte keien. Ook kwam er een mooiperk met beplanting. Het kruis wordtthans onderhouden door de werkgroepWegkruisen van de Stichting EijsdensVerleden.

H. PACHEN

Kerkholkruis tegen de westgevel vun hetCopucijnenkloostec Het kruishout en hetcorpus zijn bruin geschilderd.Foto: collectie EV nr. 2642.

De 7111117111111 Gr T1Nieuws- en Advertentieblad voor de Provincie Limburg

Bij kon.besluit is benoemd tot burgemeester dergemeente Eijsden, de heer].].B. Dubois.

(L.C. zaterdag 10 maart 1883)

.BERICHTaan Heeren Landbouw'ers.

__h

De ondergeteekende biedt zichbcleefdelük aan tot het.

1111111111 111111 lllullen,aan billijke; '1)ruzßn.

'l`(.lUSb`ff“.lN'l` PLUSQUINte Musch,

bij Eysdcn, Limburg.

(L.C. zaterdag 10 maart 1883)

Groot FESTIVAL

ä111111 1111111111111 Fanfare 111 '1111111111111111111

E Y S D E N,te geven door de HARMONIE van EYSDEN,

D`ondm dí1eclic van dan hcci Defêuohø,

5%op Zondag den 10 Juni a.. s.

De Commissm1f~scnA. Theunissen, J. Hønquøt, J. Otten A.

Bovijfi

B. Lucassen. De Scc1clan1s,W J. Wolfs

"5M' \(2sp/'k

“\rg-jg'

(L.C. zaterdag 17 maart 1883)

Eijsden. Ter Vervanging van den heer Dubois, is in deraadsvergadering van jl. Zaterdag tot wethouder geko-zen de heerJ. Peusens te Oost.

(L.C. donderdag 19 april 1883)

12

1...* Jf-y-.Q`\ -_/9-.1'"MW1'”~-'f'9"'1 U \is _aw b _'

q:1883. Gemeente E1sden. 1883. (j

l' zonne 11111110 1111111... É;l eeee'r marmer. 2l5% 1111 111111111111. Balm 11 21111111111111111,

ë,

„mm-.mm mm MG

(šflarmonie-gezelschap van EYSDEN en de Fesuommsw.

u 111111 1111;l 1u' 11 1'111-11111mu 11:11 het :11111111 mu l uur, mm

11.111 11 tuyhutmï: na; ww :411ml I'rceiduuu u Hmmm do urlvün[Sit Aluxnuznarßxraumn.

11 we..

IFWH

uw; “111111111 111111111 :11:11 mswh'km 'U 'h mm” "Ik huml dmden. 4 lvm.

:u Gedurende 11011 119mm 11111 111111 met, 11111911 dn "mugmgcn opvolgen!1lublé1"u1h1›cr1~.11hun

PROGRAMMA1 Eynden lhrmnnic direueuzJ. Dcfische. 15 Fm .t Mn. Harmonie, dit. 011i.

1 L111M1.ß11u111 J.wuuv1nm.;mhrel-.mwilma-m W “mil

›.- 1111111111111, 5.11111.' (1111 1111 1111111111111 w “MIMMCMW' u _:Uriz'uubtm' diam \kwam

1.11.11".;, Hmmm, lin-meuk, dinctourloilmux. *7 nu, uil-mm' Mk” 'y Mu”

1 v.. 11111-11111 11111111111-, l hbfwkwrm,mg,

\a

i1 11.1-11111 II. _ _ | 1.1,1,_ húndfi 500115111 <.'l11›111l1-,111r.“wapen m M:da Wii.,

X116* ,iii-F.'`1

141 Iwniin er h MI. ,~1n1hnyn n11: AM 4' M'“j MMS. eh Kamil' 1- WP"-

l. 1m K vl' likken. \Lt Midi-:1: Ulm.

11m, 1111 1 Dermh :LT-""kß'm v ` WmmWmm lllmøuie, mmm" y

22,222”C Dnnyh

Mt'

z 1211,111-1m.2.1 Mouhnd.

directeur lllmmi.11111111

.11111111111111L1ll1111111. z.

'-x1111111., .111. \11111111

_w&„%\

š1~111 11<1l|`›i\' “2111111 11111~11111

11 1.- '1' 11111' 1 . `1 1 \l' V ›

\'\l'l-nlru 1 l'nmk - l'erïleden \ri|.1

1_\1` 1.. .1. "1 1 I1 [hu-1110.". \11111 111 de 1'3111 11111111 1.',kg 1›« ~ 1- ~. 111 121-116'/'3 \ H11111111-11 l Uuul:1111.;1r 2”

11 ... 1› m.. .. 1S./«(IR \\' .l \\11\l's ll. Lucassen.

1." ,_ ,~`__›.t_fm:x 4JB-.'\..› eMm.n. .r

Naar wij met veel genoegen vernemen heeft de heerVictor Dubois van Eijsden student aan de universiteitte Amsterdam, met gunstig gevolg het theoretisch exa-men afgelegd in de genees- heel- en verloskunde.(L.C. zaterdag 5 mei 1883)

(L.C. zaterdag 26 mei 1883)

De commissaris des konings in deze provincie brengtdoor het Prov.-blad den gemeentebesturen het volgen-de ter kennis:"Luidens bij mij ingekomen berichten Van het Veeart-senijkundig-staatstoezicht in dit gewest en van denburgemeester te Eijsden, is den 22 dezer door denplaatsvervangenden districts-veearts te Maastricht hetmond- en klauwzeer waargenomen onder 126 stuks

..._-›

runderen, toebehoorende aan verschillende ingezete-nen der Belgische gemeente Lanaije, welk vee op debij hen in gebruik zijnde zoo-genaamde Walengriend,gelegen onder de gemeente Eijsden ter weide ging.'lDit ter waarschuwing aan veehouders en kooplieden,om vee te koopen van onbekende herkomst, ten eindede uitbreiding van voornoemde veeziekte tegen tegaan.

(L.C. woensdag 30 mei 1883)

Eijsden, 12 Juni. Het aangekondigde festival op jl.Zondag is in de volmaaktste orde, tot een ieders tevre-denheid afgeloopen.In den vooravond van het feest en in den vroegenmorgen van den dag zelf, kondigde een krachtig ka-nongebulder het begin der feestelijkheid aan. DeZang- en Muziekvereeniging van Roermond was reedste 8 uur 's morgens gearriveerd en werd door de feest-gevende commissie op hartelijke wijze aan het stationverwelkomd.Tusschen 12 en 2 uur kwamen onophoudelijk de uit-genoodigde vereenigingen per spoor of boot aan, dieeveneens door de commissie werden verwelkomd. Detreinen arriveerden n.b. bijna anderhalf uur te laat.Omstreeks half drie formeerde zich de optocht; dereceptie van HH. presidenten en directeurs der ver-schillende opgekomen sociëteiten, had plaats in hetlokaal onder het aanbieden van den eerewijn. De heerF. Boulanger, zoon, president der feestcommissie, hieldtot de vergaderden een kernachtigde toespraak.De opening der uitvoeringen van de muziekstukkenhad plaats te 3 uur door de alom bekende Harmonievan Eijsden, met Wien Neêrlandsch Bloed en LaBrabaçonne gevolgd door L'amateur, fantaisie. Dezestukken werden flink uitgevoerd en met daverendapplaus begroet. Ook de overige gezelschappen brach-ten hunne stukken flink ten uitvoer, zoodat een iederovertuigd was dat al de deelnemende sociëteiten goedop de hoogte van de edele muziekkunst waren. Deprachtige herinneringsmedaljes, vervaardigd door denheer Daenen te Maastricht, werden uitgereikt dooreene speciale commissie, bestaande uit eenige notabe-len onzer gemeente.Alleen van de 21 opgekomen sociëteiten konden dezoo gunstig bekende “Orphee” 81 "Apollo" vanMaastricht hunne stukken niet ten uitvoer brengendoordien omstreeks half acht een hevig onweêr kwamopdagen; de regen stortte neder op dusdanige wijzedat een ieder een droog onderkomen zocht. Het festi-val werd dus niet geheel voleind, ook de loting voorde premiën kon eerst den volgenden dag plaats heb-ben. Ondanks echter dit ongunstig weder, ondanks dete late aankomst der treinen, ondanks alle wederwaar-digheden mag dit festival als welgeslaagd beschouwdworden en voorzeker rang nemen in de eerste rij vandergelijke feesten. Zoowel de optocht als de verdereregeling liet niets te wenschen over, waardoor dan ookalle lof toekomt aan de feestcommissie. De zoo prach-tig gelegen en net versierde weide van den heer Beijersbracht het hare er aan bij. De eeremedalje voor deverstkomende sociëteit werd toegekend aan de Zang-

en Muziekvereeniging van Roermond, aan welk gezel-schap, bij loting, ook de premie van fr. 100 is ten deelgevallen.

(L.C. donderdag 14 juni 1883)

PyÂ-ez.. ß-.C.c/`®-\-°~,% ÉMÉ-jjGEMEENTE MESCH

a) zoNnAG DEN 24 mm 1883., GROOT

mGsTEKENjg TEPAARD,

Opgeluiulord door do HARMONIE,A\('i Ia naar aaaaaala rails iaa hal lama la MEER.lmamnasl dea llll. Ruiters bij den Heer L. GOLLE'ITE-

lm Wal/luisEysdm, alwaaaúj doordeFaßl-ala; llaaanonic van Ljsden, Dirwem De Fuel!

- . . \eaulzaaiging SucicluL U\10\ CllOMLEvílnLuilal \aoallcn :gxl:haald:

ga Optocht door 't dorp naar deFeestweideä)llt4 I'I'j:m zijn verdeeld als volgt:

lala aaaaa lllll la., 2de 60 la. 3le4llfa.,mama8aaiaalmaling \lca "rij/.cn zal jaluals hebben in legen-

~l \Jaa \1m |.` lulathabnrcn Ilcca limgcmccslea

U. \i ~a| lu \ion aan lacl Gcaaaccnlclacs lama.

f lnm2l fr. Entrèo per porwon'/, fr. Eoroledon vrij.lia gam al

\alaaa rllllgaanslig “01101,a hel l'ccsl. onbe-

šša

Hallumual<aaalg

\afm:3-2 w'è-\qšêßDe Commissie.

(L.C. zaterdag 16juní 1883)

Eijsden 5 Juli. De opbrengst van den kersenoogst iszeer bevredigend. Opmerkelijk is het verschil in prij-zen van den eenen op den anderen dag, welk verschilvan f 7 tot f 8 per 100 kilo bedraagt; intusschen zijn deprijzen weder gestegen en wordt thans van f 10 totf 14 per honderd kilo besteed.

(L.C. zaterdag 7juli 1883)

Eijsden, 18 Juli. De verzending van ingezouten onrijpenoten naar Engeland heeft opgehouden daar devrucht te hard begon te worden. Men besteedde f 4.50à f 5.00 per 100 kilo.

(L.C. zaterdag 21 juli 1883)

Tc koop gevraagd voor eenpapierfabriok,

leraar, aanaaiaa- en without.Men adressecrc zich aan dcnlacer

Wolfs-Boot'en,E l S D E N , Limburl ,~

IIoLLANn.

(L.C. zaterdag 25 augustus 1883)

Oost-Eijsden. 19 Sept, Gisteren-morgen brak brand uitbij RB. alhier, waardoor schuur en stalling werden ver-nield. Door de flinke hulp der brandweer werd hetvuur in zijn gang gestuit zoodat het woonhuis ennabijliggende gebouwen van het vuur verschoond ble-ven. Alles was Verzekerd.

(L.C. donderdag 20 september 1883)

Eijsden. De alhier gehouden collecte, ten bate dergetroffenen bij de ramp op Java, bracht het bedrag van156 frank op.

(L.C. dinsdag 25 september 1883)

Eijsden. De heer Eugène Dubois van alhier, heeft aande universiteit te Amsterdam met gunstig gevolg hettheoretisch gedeelte afgelegd van het examen als dok-ter in de genees- heel- en verloskunde.

(L.C. zaterdag 13 oktober 1883)

šiâfiea-fc-:m äßfišezfietä

GEMEENTE EIJSDEN.Op Zondag, dan 14 October 1853,

in het lokaal bij L, T E li E U X ,l I

, Groot Weldadighelds Concert,len voordecle der slachtoffers van do ramp in lNDlë,

te geven door du HARMOXIE van EUSDEN,(Directeur de lIccr l) c l' è s c h e .)

X

onder welwillendc medewerking van eenige artistcn.

äßcgin 5 uw'. Entréc voor niet-lullen 1 Iran/r.DE COMMISSIE,

7,

De Secretaris,W . J . W o l f s .

Do Voorzitter,

“wtf-fwg? E_,f'š-\ewšefiëA.Theuniuen.

(L.C. zaterdag 13 oktober 1883)

Het concert, verleden Zondag door de harmonie vanEijsden, onder directie van den heer J. Defesche, gege-ven, en waarvan de opbrengst strekken zal tot lenigingvan de ramp op Java, heeft ten volle bewezen, datEijsden's ingezetenen niet wenschen achter te blijven,wanneer het geldt de hulp en ondersteuning vanongelukkige medemenschen. De concertplaats werdals 't ware door toehoorders bestormd. Zeer zeker heeft't liefdadige doel, waarmede dit feest werd gegeven,hier veel toe bijgedragen, maar niet minder ook deovertuiging, die ieder had, dat men, als gewoonlijk, opiets kostelijks zou onthaald worden.De uitvoering der muziekstukken door de harmonie,onder haren geachten en bekwamen directeur, leverdedan ook wederom het bewijs, welken aanmerkelijkenvooruitgang genoemd gezelschap op muzikaal gebiedmaakt.Deze stukken werden beurtelings afgewisseld metkomische voordrachten door de familie Tassin,Luiksche artisten, die de lachspieren der aanwezigenniet weinig wisten in beweging te brengen.Met lof dient hier tevens melding gemaakt te wordenvan de heeren gebr. Defesche, Schils en Dolhain, allenvan Maastricht, die op meesterlijke wijze een quartet

14

ten gehoore brachten, waarvan de uitvoering iedersbewondering wekte.Na afloop van het concert keerde ieder zeer voldaanhuiswaarts met de gedachte eene goede daad verrichten tevens een aangenamen avond doorgebracht tehebben. Moge de harmonie van Eijsden nog meerma-len zulke genoeglijke uren verschaffen!

(L.C. zaterdag 20 oktober 1883)

Eijsden, 24 Oct. De netto opbrengst van het op 14dezer, door de oude harmonie alhier gegeven concert,ten bedrage van f 40,39, is aan het hoofdcomité terleniging der ramp in N.-Indië te Amsterdam, opgezon-den.

(L.C. donderdag 25 oktober 1883)

Eijsden. Tot hoofd der school te Reuver, is benoemdde heer L.Wolfs onderwijzer alhier.

(L.C. donderdag 24 april 1884)

Eijsden. Zooals te vrezen was, moet de kersenoogstvoor dit jaar hier als nagenoeg geheel misluktbeschouwd worden. Geleek de omgeving van het dorpvoor eenige weken een waar bouquet, nu ziet het ertreurig uit; de meeste vruchtjes zijn zwart, en de wei-nige groene vallen later af, daar ze geheel gerimpeldzijn. De zware nachtvorst heeft er het zijne toe gedaanen de daarop gevallen ijskoude sneeuw heeft hetbeslag gegeven. Ook de noten zijn voor dit jaar verlo-ren. De ramp - en dien naam mag het dragen, waarhet een verlies van ongeveer 80.000 frank telt - treftniet alleen de eigenaren en pachters, maar een aantalhuisgezinnen in de gemeente, die met plukken, sorte-ren en verpakken gedurende het geheele jaar werkhebben. Want niet alleen is de kersencultuur hierbeduidend, maar ook in groene en ontbolsterdenoten, appelen en pruimen is hier veel handel. Devruchten van verschillende kersenboomgaarden warenal verkocht op latere levering, sommigen onder devoorwaarde van dadelijke betaling voor de helft derkoopsom. Hoewel de koop, door mislukking dervrucht, niet ongeldig wordt, komt toch de schadenatuurlijk ten nadele uit van den verkooper. De vel-den staan uitmuntend; de koude dagen hebben eervoor- dan nadeel gedaan. Ook de weilanden staan vrijgoed, maar verlangen naar regen. Hier en daar wordtin het gebrek aan genoegzaam gras Voorzien doorgemengd haver en wikken te zaaien, die groen wordenafgevoerd. Erwten en groote boonen hebben niet gele-den van de koude, maar de aardappelen zijn, voorzooveel ze boven den grond staat, zwart.

(L.C. zaterdag 3 mei 1884)

/QNu-GZÖ-m:fâx'êafëX GROOT CAROUSELLE jg

1 0011.m 1.11.11... (1.1.1,

A

(li lNiSl P'hl'f\j h I1111|1lø11 op

í?De prijzen :ijn:

:'"`\(Tv-c;ffš-ëå-/cê ers.5-c â-sf

1in de schuoxw \velgclmren \hide van dan hum

Iiannonin 111111 M heer :nalnuihi worden om l 1111! njm L

jgzommaDEN e .rum 1884

'12111'. 100 jr., 9.01112 'TU [12, 817m Stlfznnnáeln: fill/'1'. j)De hucrcn llUlH'lll liS Y11111111 in Uplucht 111111111!,-1111 door de

hijs [101 110 1,1'.511 'r11111' 11211111111: 1), [11:11111.DE COM M 1 SS! li.

'Waas-1%(L.C. zaterdag 31 mei 1884)

Eijsden. In de Zinkwitfabriek is Vrijdag jl. een machi-nist door een vliegwiel gegrepen en weggeslingerd,met het gevolg, dat hem beide benen een arm en eeni-ge ribben werden verbrijzeld. Men vreest voor zijnleven.

(L.C. woensdag 4 juni 1884)

Kermis-Maandag, líi7 .iii-1111881115 namiddags to 3ura, !in acne weide (u BIilEUST,

:i

.r' ~=›

T

KERMIS TE EYSDEN. QL

l

h Volksspelen,waaraan verschillende PRIJZEN vci'bo11dc11\zí_jn.

Dc feesten worden opgeluisterd door de muziek derOude [Inrlhouie 'van ICYSDEN.

r

oJ

(L.C. donderdag 12 juni 1884)

Eijsden, De heer Victor Dubois, student te Amsterdam,heeft met gunstig gevolg te Utrecht het Staatsexamenals arts afgelegd.

(L.C. dinsdag 24 juni 1884)

Aan het spoorwegstation te Eijsden heerscht thanselken avond een ongekende bedrijvigheid, veroorzaaktdoor den kersenhandel, die daar zeer beduidend is.Duizenden kilogrammen worden aangevoerd, niet-tegenstaande de oogst gedeeltelijk is mislukt. De prij-zen verschillen tusschen f 16 en f 18 per 100 KG.Meest alles wordt voor Engeland verkocht.

(L.C. zaterdag 19 juli 1884)

Eijsden. De heer Frijns te Amby is benoemd tot onder-wijzer alhier.

(L.C. dinsdag 22 juli 1884)

15

Landbouw-Casino te Eijsden.Knellend zijn de moeielijkheden, waarmede de land-bouwer thans te worstelen heeft met 't oog op de lagegraanprijzen, en het is niet te voorzien, dat de naastejaren hierin Verbetering zullen brengen. Alleen op denveestapel blijft thans eenige hoop gevestigd.Dat begreep de commissie van ons casino dan ook,toen zij andermaal eene poging deed om den Veesta-pel alhier te verbeteren. Met een koopman werd eeneovereenkomst gesloten voor de levering van drie-en-twintig stuks éénjarige Hollandsche vaarzen en stie-ren. Daartoe moesten er vijf-en-dertig voorgebrachtworden, waaruit ene commissie het benoodigde zoukiezen.Dit vee werd Maandag jl. onder de opgegeven koopersbij opbod verkocht. Dat er puik vee bij was, bewijsthet feit, dat zelfs één stuk voor f 115 werd verkocht.Welwillend had de graaf de Geloes een verschot aanhet casino aangeboden om een mogelijk deficit bij deafbetaling van den koopman te kunnen regelen, ter-wijl door den notaris alhier de gelden voor degenen,die niet contant betaalden, tegen een geringen interesten met gemak van betaling werden voorgeschoten.Zoo heeft het casino van Eijsden aan zijne leden besteHollandsche runderen en drie flinke stieren bezorgd.De casino-vergaderingen nemen dan ook meer enmeer in belangrijkheid toe, en wij twijfelen geenszins,of de nog niet ingeschreven landbouwers van Eijsdenen omstreken zullen, aangemoedigd door de voordee-len, welke eendrachtige samenwerking hun op dezewijze kan brengen, zich weldra door een ander casino-lid als deelnemers laten voordragen.

(L.C. dinsdag 28 oktober 1884)

Omtrent de beweerde gevangenhouding van eenAmerikaansche dame in een klooster te Breust ontvan-gen wij de Volgende vertrouwbare mededeeling:“Ziehier de geheele zaak: ln 1879 was in Noord-Amerika een grijsaard van een oud-adelijke Belgischefamilie bijna stervende; hij verzocht zijn zuster hier telande, zijn kleindochter, de eenige naastbestaande,welke hij daar bezat, voortaan als haar eigen kind tewillen beschouwen. Onmiddellijk vertrok nu een derzonen van deze adellijke dame naar Amerika; hijkwam nog bijtijds om zijn ouden oom de oogen tesluiten, en bracht de jonge dame naar Europa, tenhuize harer groottante. Deze laatste, zeer bevriendzijnde met de Overste van het Breustergesticht, ver-trouwde haar in 't volgend jaar de opvoeding toe vanhare nicht. Sedert vertoeft deze te Breust als kostleer-linge, ter aanleering van de Fransche en de Duitschetaal. Eenige maanden geleden heeft zij den ouderdomvan 21 jaren bereikt; de groottante wilde haar toenVoor goed bij zich op 't kasteel terug nemen, maar dejonge dame verzocht allerdringendst, haar ten minstenog één jaar op de kostschool te laten.Een zeker persoon in Amerika, die eenigszins in fami-liebetrekking met den grootvader heeft gestaan, zou ernu voordeel bij vinden als de jonge dame naar haarvaderland terugkeerde. Haar fortuin bestaande in vastegoederen, is de eenige drijfveer van de geheele zaak.

De commissaris des konings in Limburg en de burge-meester van Eijsden hebben een onderhoud met dejonge dame gehad. De gezant William L. Dayton uitDen Haag heeft haar ook in dienzelfden zin geschre-ven. Haar antwoord was, dat ze hier geheel vrij, geluk-kig en tevreden, en niet verlangende was om ooit naarAmerika terug te keeren."

(L.C. woensdag 13 augustus 1884)

Eijsden. Alhier is op last van den geneeskundigeninspecteur een lokaal ingericht om aan het grenssta-tion voorkomende cholera-lijders te kunnen opnemenen verplegen.

(L.C. zaterdag 15 november 1884)

Eijsden, 20 Nov. Maandag jl. herdacht de heer Lemaireden 50n verjaardag zijner ambtsvervulling als secreta-ris.De goede verstandhouding die tusschen den jubilariseenerzijds en het bestuur anderzijds steeds heerschteen de achting die de heer Lemaire bij een ieder geniet,zijn sprekende bewijzen, dat zijn werkzaamhedenoveral worden gewaardeerd.Het feest werd onder de grootste belangstelling deringezetenen gevierd. De gemeenteraad maakte hemeen prachtige fauteuil cadeau, als bewijs zijner waarde-ring. De notabelen der gemeente allen zonder onder-scheid, kwamen den jubilaris op hartelijke wijze felici-teeren, terwijl er 's avonds te zijner eere een concertplaats had.Dat de geachte heer Lemaire, aangemoedigd door dezeveelvuldige blijken van sympathie, nog lange jarenzijn post moge bekleeden, is de wensch van allen.

(L.C. donderdag 20 november 1884)

Vijftig-jarige Echtvereniging.Van de ter gelegenheid der op 17 dezer gehouden her-denking van VIJFTIG JAREN HUWELIJK, betuigen wijonzen hartelijken DANK aan de feestgenoten die onshuldeblijken hebben toegebracht. Bij gemeldeomstandigheid heeft de achtbare Gemeenteraad onseenen prachtigen leuningstoel onder eene door denheer Burgemeester gehouden, zeer gepaste toespraakten geschenke aangeboden. De Hoog Wel Geborenheer Graaf de Geloes heeft buiten de gedane geschen-ken met Mevrouw de Gravin zijne echtgenoote en ver-dere familieleden, ons de eer geschonken een bezoektot gelukwenschen te brengen.De waarde heeren Priesters hebben wij mede de eergehad tot gemeld einde te ontvangen, de révérendeMère overste van het klooster der Ursulinen heeft zooin eigen naam als namens al de kloosterlingen, behal-ve met verrassing van eenige geschenken ons geluk-wenschen toegevoegd.De eerwaarde heer Rector te Eijsden door eene boeien-de toespraak tijdens het Misoffer heeft de aandacht eneerbied der toehoorders ten hoogste gewekt.De eerbewijzen door de harmonie St. Caecilia en deoude harmonie, voorafgegaan door de heeren ledender Commissies hebben door de flink uitgevoerdestukken algemeen genoegen verwekt. Eindelijk

worden hartelijk BEDANKT, de buren, wegens de toe-gebrachte versiering en in het algemeen alle anderefeestvierende deelgenooten en toeschouwers.Eijsden, 21 November 1884.T.M.Lemaire-A.M.Brouwers.

(L.C. zaterdag 22 november 1884)

Eijsden. Op het titelblad van een schepenregister derbank van Eijsden uit 1601, bevindt zich volgend vers-je:Recht doen is cunstDy dat doet sonder gunstDen ermen als den ryckenDyen mach men by den vromen vergelycken.

(L.C. dinsdag 16 december 1884)

Met ingang van 1 januari aanst. wordt het telegraaf-kantoor op het station der Luik-Maastrichtsche spoor-wegmaatschappij te Eijsdden voor het algemeen ver-keer geopend.De diensturen zijn geregeld als volgt: op werkdagenvan 9 tot 12 uren voor- en van 2 tot 7 uren namid-dags; op Zon- en feestdagen van 2 tot 5 uren namid-dags.Op het verkeer van dit kantoor met alle overige tele-graafkantoren in Nederland is het uniform tarief vanf. 0.15 per telegram, vermeerderd met f 0.01 perwoord, van toepassing.Voor de aflevering van telegrammen van het station teEijsden naar de gemeente van dien naam, gelden deregelen omtrent de heffing van bestelgeld.

(L.C. donderdag 18 december 1884)

V. Dubois,A li' TS,

MAASTRICHT,is, van af 2 Junnari,dagelijks -- behalve zon- enfeestdagen - te coma/tmron,van 11112 -- 1112 uur.^df°“= Nieuwstraat-

Hoek Groote Staat.(L.C. zaterdag 27 december 1884)

NICO DUIIKERS

Nlariakleed gerestaureerdAllereerst werden de bestaande mantels van madonnaen kind uit elkaar gehaald en werden de goudbrokatenornamenten zeer voorzichtig Verwijderd. Alleen ditwerk kostte reeds 20 uren.Vervolgens werden nieuwe mantels gemaakt vanBrightonsilk (handgeweven ecrukleurige zijde metingeweven bloemmotief) en een voering van Linensilk(dunne blauwe zijde in linnenbinding). Hierna wer-den de ornamenten gerepareerd, omdat ook deze aan-getast bleken te zijn door de tand des tijds. Enig goud-draad en veel geduld konden ook deze kunststukjesweer toonbaar maken. Tenslotte konden de ornamen-ten op de nieuwe stof aangebracht worden, waarmeehet werk geklaard was.

Het Mariabeeld van deparochiekerk te Breust inde Sacramentsprocessieop Bronkzondag 1952.

Foto: collectie EV nr.120.

Het kerkbestuur van de St.-Martinusparochie te Breust-Eijsden heeft verleden jaar opdracht gegeven aanmevrouw T.Boersma-de Vrede om het beeld dat hetMaria-altaar in de parochiekerk te Breust siert,opnieuw te stofferen. Trouwe kerkgangers zal beslistopgevallen zijn dat de madonna rond Pasen 1990geheel nieuw uitgedost was.Een kort verslag van de werkzaamheden treft u hiernaaan.

De kleding verkeerde in zeer slechte staat en was dus-danig versleten, dat restauratie niet meer mogelijk zouzijn.Besloten werd de ornamenten van goudbrokaat van dekleding te verwijderen en deze op geheel nieuwe stofaan te brengen.In welke mate de stof versleten was bleek pas goed Het Mariaaltaar in de kerk van de H. Martinus te Breust, na de restauratienadat de madonna van haar kledij ontdaan was en Vu" de kjedijdeze kledij nader bestudeerd kon worden: op veleplaatsen was de stof zo dun, dat er gewoon doorheen Inmiddels was het kerkbestuur tot de ontdekkinggekeken kon worden! Het werk kon beginnen. gekomen dat ook de onderkleding van madonna en

kind in verre staat van ontbinding verkeerde en werdgevraagd ook deze te vernieuwen. Aangezien aan dezeonderkleding in het verleden veel zorg was besteed,werd afgesproken deze van een goede kwaliteit temaken (witte katoen), voorzien van witte satijnband.Ook de kragen werden opnieuw gemaakt van wittekant en afgezet met een satijnen bies.

Al met al werden zo'n zestig werkuren besteed aan denieuwe kleding van het beeld van het Maria-altaar.Laten wij hopen dat de parochie nog lang kan genie-

De mantel van het Ntariabeeld ten Van deze meuwe kledmg'vóór de restauratie.

Foto: Rob Boersma, 1990. ROB BOERSMA

'l7

Kent U ze nog?

Groep van de meisjes-MULO bij de Zusters Ursulinen rond 1930. De foto werdgemaakt bij het H.Hartbeeld in het kloosterpark.

Bovenste rij v.l.n.r. Fras Haenen, Jeanne Henquet, Marie-Louise Degros,Lily Watrin, Roos Meertens, Fien Theunissen, Lily van Irsen, Bertha Schreurs.Onderste rij v.1.n.r. Leida Spauwen, Anna Reintjens, Jeanne Geurten,Maya Beijers.

,f .. j WM

Foto 1932. V.l.n.r. Gerard, Louis, Theo, Elly, Jeanne, Martin, Jules, Joep, Zjeng,Herman, allen kinderen van Johannes Hubertus Martens, geboren teGrubbenvorst op 22 november 1879, overleden te Eijsden op 13 december 1951en Maria Margaretha van der Cruijs, geboren te Eijsden op 14 juni 1889 en over-leden te Eijsden op 17 mei 1958.De familie woonde tot 1935 aan de la Margellelaan no. 4 in Caestert. VaderMartens was in Eijsden beter bekend onder de naam l'de Visser" (zie ook UEV nr.29 en nr. 49). In 1935 verhuisde de familie naar het huis Diepstraat 67. Samenmet Père Warnier onderhield hij met zijn sloep de veerdienst Eijsden-Ternaaien.

18

Toneelclub van mère Francoise bij de zusters Ursulinen.De foto werd in 1928 of 1929 gemaakt bij de Muloschool van de zustersUrsulinen. Flipje was dirigente.

Boven, V.l.n.r.:Margo Partouns;Louise Thomas;Elly Theunissen;Fie Lucassen;Nieke Huiinen;Lenie Verheggen;Micheline Wolfs;Elsa Pinckers;

Beneden, v.l.n.r.:Nettie Colaris;Liza Gilissen;Els Lucassen.

19

CRAMlGNONAls de stadsmens hoort van kermis, krijgt hij eenvisioen van stoomcarrousels en oliekoekenkramen, desomnabule en het hoofd van Jut. Omtrent de landelij-ke kermis heeft hij weinig begrip en oordeelt dat erweinig te doen is. Inderdaad, men kan per auto op eenachtermiddag twintig dorpen en gehuchten passeren,en plotseling valt u op: "O! Hier is kermisl"Ge weet zelf niet waar ge het aan merkt. Er staan geenkermiskramen, er is geen uitgelaten jool aan de gang,maar aan alle kanten vallen u de vergenoegde gezich-ten op Van kinderen en oude Vrouwtjes, Van een boe-renman, die in 's zondagscostuum maar in hemds-mouwen op een stoel tegen de buitengevel zit nietste doen. Een paar opgeschoten blozende meisjes lopengearmd over de weg in 't licht blauw of in 't rose, eneen enkele zeer speelse - men schudt er 't hoofd over -heeft een bloem uit de haag geplukt en in haar perma-nentkrullen gestoken. Bij een café hoort ge de kegel-of beugelballen rollen en enkele knapen volgen hetspel met dezelfde gloeiende wangen waarmee elderseen internationale voetbalontmoeting gevolgd wordt.Dit is de kermis, en daarvoor reist een departements-ambtenaar uit 's-Gravenhage naar zijn geboortedorpEijsden om het niet te missen, en riskeert een militairuit Gulpen de krijgsraad Maar dit is niet de kermis.Dit is alleen wat u van de kermis ziet en beoordeelt inuw onwetendheid, beledigend voor de kermis door zeop één lijn te stellen met vuurwerk-in-Scheveningenof een taptoe op Koninginnedag!De Limburgse kermisvreugde is iets wat van binnenuit komt, terwijl het gewone profane plezier van bui-ten naar binnen werkt en een heleboel hulpmiddelennodig heeft, ja, een gehele beroepsmatige animeer-apparatuurDit is het essentiele verschil. En daarommoet u er niet Van staan te kijken, dat de uit DenHaag overgekomen oud-Eijsdenaar kermismaandagtoch al om elf uur naar bed ging, want de innigevreugde van de kermis beleven ook de dorpsgenoten,die zich niet in de uitgelaten pret van de Cramignonstorten... Men wil er bij zijn, men wil thuis zijn op diedagen, zonder meer: thuis!We waren op Broonk-maandag in Eijsden, maar hethad evengoed een ander goed Limburgs dorp kunnenzijn, want het loopt niet Veel uit elkaar, die hele serievan traditionele plechtigheden, waaraan de dorpsge-meenschap van het kleinste kind tot het stokoudegraammeerke zijn vreugde heeft.Er is gewit en gegeelseld, en met die natuurlijke varia-tie welke de moderne architect met moeite langswetenschappelijke wegen vindt, doet de ene boer watte veel blauwsel, de ander wat meer ossebloed in dekalk, terwijl weer een ander meer in de oker valt. Dehemel zij dank zijn ook de mooie boerenhuizen VanHoog- en Laag-Caestert niet in serie gebouwd, enalleen al deze aanblik van een dorp donderdags voorBroonk is een vreugde voor het hart. We zeggen don-derdag, want dat werk moet aan de kant zijn omdat

20

Crumignon in Breust, 1952.

vrijdag de grote bakdag is. Wat daar in de namiddaguit de hete ovens gehaald wordt, geurt enkele gehuch-ten ver en zou Felix Timmermans zaliger weer levendmaken: rijste-, kronsele-, appelkowwe- en kersevlaaien,linzetaarten, waarvoor Ezau zijn eerstgeboorterechtverkwanselde, grummele-vlaai met crème er onder,appeltaarten geruit met deegstreepjes, hele lichtge-kleurde appelvlaaien en pruimenspijsvlaai zwart alsschoenwiks. Dertig vlaaien voor een gezin is helemaalgeen overdreven voorraad. De kantonniers Van degemeente hebben de greppels schoongeveegd, tenmin-ste waar de Broonk langs komt, de andere stratenkomen niet zo nauw en de groene hagen zijn kortge-schoren. Zaterdag is men aan alle kanten bezig methet optimmeren der erebogen, de heiligenhuisjes wor-den gereed gezet en de kruisstokken geplant, waaraanmorgen de vaantjes komen te hangen. In de namid-dag ziet ge de deftige meisjes te biechten gaan, en danis de gewijde avond gevuld met de muziek van derepeterende harmonie. Maar de jonkheid van de ver-schillende gehuchten heeft nog heel wat meer prepa-ratieven gehad.Caestert, Breust en Eijsden-kom hebben ieder huneigen Jonkheid met hun eigen kapitein, luitenant envaandrig, hun eigen heilige en zelfs hun eigen kleur.Ontmoet ge tijdens de kermis een jongeman met een

` keurig zijden wit strikje op zijn revers, dan is dat eenjonkman van Caestert. Draagt hij een groen strikje,dan is hij van Eijsden-kom en aan een blauw strikjeherkent ge de ongetrouwde huwbare inboorlingen

van Breust. De verschillende Jonkheden komen nietop elkanders terrein, zeker niet wanneer ze tervoorbereiding van de Grote Broonk "met de bugel”rond gaan. De functies Van kapitein, luitenant en zelfsvan vaandrigs worden bij opbod verkocht en zo'n kan-didaat voor het kapiteinschap heeft daar wel eens vijf-enzeventig gulden voor over. Ook zij die de schutshei-lige in de processie dragen, betalen daar iets voor. Hetwil niet zeggen, dat deze de hele lange processieweghun heiligenbeeld dragen, maar aan hen althans deeer de heilige van zijn troon te halen in de kerk ennaar buiten te voeren in de bronk. De jonkheid vanCaestert heeft Sinterklaas als beschermer. Zij zijn zeerfier op een prachtig antiek vaandel met de heilige erop, door de kasteelheer in vroeger eeuwen geschonkenen vervaardigd door een Italiaans meester uit Turijn.Patroon van de Jonkheid van Breust is St.- Martinus envan Eijsden-kom St.-Christina. Deze hebben ookmooie antieke sabels.Bronkzondag trekt de processie uit na de Mis vanzeven uur. Zij begint in de kerk van Breust, heeft tegentien uur Eijsden-kom bereikt, waar dan weer Hoogmisis, en vandaar gaat de processie verder tot omstreekshalf twee. Benedictie met het Allerheiligste wordtgegeven in Breust, in Mariadorp, bij het Wit Huis, aanalle grensklanten bekend, op Hoog- en Laag-Caestert,waar altijd een prachtig bloemtapijt gelegd is, bijKlaoske tegenover dokter Jacobs en voor SjaakTheunissen.De mooie stoet beschrijven? U kunt het zich voorstel-len, de muziek van de I'Roeje" en van de “Blowwe”gaat er in mee, en de zusters met de meisjes van 'tpensionaat. De kamers donderen over geheel groot-Eijsden en dan weet iedereen nauwkeurig in welkgehucht de benedictie gegeven wordt. Na de

21

Crumignon op deVroenhof.

processie valt over Eijsden een diepe rust. De mensengaan thuis eten en dan is het alsof het hele naar wie-rook en sparregroen geurende dorp slaapt. Alleen deboeren gaan om vier uur melken, maar voor de restheerst er een ingetogen rust. Nergens wordt gedanst,er is geen muziek en ook de cafés zijn stil. Ook dezebijna sacrale rust van het Bronkdorp hoort bij de kermis. Het is alsof men in een merkwaardige eerbiedvoor de bronk de wegen waarlangs Ons Heer trok nietmet uitgelatenheid wil verstoren. Van cultuur gespro-ken! Maandag in de bleke prille ochtend, om vier uur,wordt de trom al geroerd in alle gehuchten. Nu is hetzaak vroeg klaar te komen. Tegen acht uur trekt deJonkheid van Caestert met de harmonie, de Rode,naar de Mis in de kerk. Het bestuur is weer in volornaat, met hoge hoed, oranje sjerp om de zwarte slip-jas en de sabel aan de zij. Het wordt geflankeerd doorde vaandeldragers. Tijdens de Offerande speelt de har-monie in de kerk een processiemars en gaat iedereenten offer, waarbij hij vooraan in de kerk zijn bijdrageop de schaal deponeert. Na de Mis trekt men naar hetkerkhof. Hier wordt de lijst der overledenen van dejonkheid afgelezen, en een salvo wordt over de gra-ven gelost. Hetzelfde doet de jonkheid van Breust, dieom half negen Mis heeft en dan komt om negen uurde Mis van de schutterij van Oost. De pastoor krijgt naafloop een serenade en voor hem wordt plechtig metde vaandels gezwaaid. Dit moet mooi gebeuren en inde voorafgaande week hebben de vaandeldragers ditmet veel geduld hier of daar in de wei staan oefenen.U kunt wel begrijpen, dat die morgen velen Van dejonkheid niet meer thuis komen, want het blijft nietbij een serenade. En om vijf uur begint de Cramignon!

Eijsden is vermaard omzijn Cramignon, die ookgedanst wordt in Visé enLixe, in Eben-Eymael enin meerdere aangrenzen-de Waalse dorpen. Dekapitein loopt vooropmet een bloemenruikerin de hand en in eenlange sliert sluit daar hetgehele dorp bij aan. Menhoudt elkaar bij de handen er moet Vooralgeducht met de armengezwaaid worden, hoekrachtiger hoe liever! InLixe zagen we dat naastde kapitein een meisjeliep in bruidskleed.Caestert en Breust hou-den ieder hun eigenCramignon, en voor devrede onder de volkeren is het beter, dat dezeCramignons elkaar niet ontmoeten. Soms komen zeaan de statiebuurt wel eens langs elkander door, endan kan er wel eens spanning zijn wie van de twee demeeste mensen mee trekt, en de muziek speelt dannatuurlijk om het hardst tegen elkaar op.We troffen maandag de Cramignon bij Wolfs-Tripletwaar men even pauseerde voor een glas bier. Als plot-seling de trom geroerd wordt, springt de Jonkheidrecht en bij de inzet der muziek is het alsof iemandergens een electrisch contact heeft ingestoken en danbarst het geweld los. De sliert danst en kronkelt en dejongens en meisjes rukken aan de armen alsof zij bijiedere zwaai hun buurmeisje of -jongen in de luchtwillen tillen. Zo danst de sliert, en het gaat metgeweld door de huizen heen, voor in en achter uit. DeCramignon trekt van vijf uur tot 's nachts twaalf. Hetzijn niet alleen de jonge mensen, maar vooral op

Het vuundel van het Jonkheid van Cuestert, Bronk 1977.

Illustratie: Ed. Muller.

22

dinsdag in Eijsden-kom,ook de ouderen die wor-den aan gegrepen door 'tCramignonvuur. Metsouvereine bruine gezich-ten staan deAmbonnezen dezeinboorlingendans tebekijken. Onvermoeid,schoenen kapot en vooracht dagen spierpijn, zorolt de EijsdenseJonkheid die avond tebed. En een al wat kalmerEijsdenaar, vader van eenstoet kinderen, bekentons, dat in dieCramignon voor hemalles samengepakt zit vanzijn dorpsjeugd, zijn eer-ste vrijage, de onbe-schrijfbare emoties en

roerselen, die hart en ziel dronken van vreugde kun-nen maken, om het nooit meer te vergeten, en van-daag zitten oud-Eijsdenaren in Canada en Australië,bijten op hun nagels en pinken een onmannelijketraan weg, alleen om dat verre dorp met zijn GroteBronk-processie, die ieder jaar hetzelfde is en zijn ker-mis, waarvan de stedeling zegt, dat er eigenlijk niets tedoen is. Ho maar!

KAREL MATTHIIS

Karel Matthijs (pseudoniem van Charles Thewissen): Cramignon,-in: Karel Matthijs: Limburgse jaarkrans; Maastricht, 1965. Pag.97 - 104.

ColofonUit Eijsdens VerledenEen uitgave van de Stichting Eijsdens Verleden

Redoktie:J. HenquetH. van HallR. HuijnenW. JeukensH. Wijnands

Vormgeving:Ton Brenders

Druk:WagelmansB-4540 Visé

ISSN 0920-3915

mStichting Eijsdens VerledenSecretorioot:Postbus 72, 6245 ZH EijsdenTel 04409-3712 of 1129

Bonkreloties:Rabobank - Eijsden, nr 115096690Amrobank - Eijsden, nr 45.29.76.022A.B.N. Bank - Eijsden, nr 57.62.18.952Spaarbank Limburg - Eijsden, nr 87.90.14.369Postbank nr 56.83.530

Wilt U het werk van de stichting financieel steunen,dan kunt U dit doen door een bedrag te storten ofover te schrijven op een van bovenstaande rekenin-gen, onder vermelding van naam en adres. Bij eenminimale bijdrage van f 25,- (voor studerendenf 12,50) per kalenderjaar ontvangt U dedriemaandelijkse uitgave 'Uit Eijsdens Verleden'gratis.

Overname van artikelen of afbeeldingen is uitsluitendtoegestaan na schriftelijke toestemming van deredactie.

24