eind porfolio werkplekleren - lcdejong.comlcdejong.com/files/Minor/Minor1_Portfolio.pdf · 6 7 Om...

eind porfolio werkplekleren

Lianne de Jongapril 2016

Oriëntatie Werkplekleren (EA2X0)februari - april 2016SPD: Eelco VerkuilECD: Bram Vaessen

Lianne de Jong s1381210861270

introductie

onderwijsvisie

leervragen

competenties

activiteiten

eindconclusie

bronnen

bijlage 1. observatie formulieren 2. lesvoorbereidingen 3.STARRTreflectie 4. (video) analyses 5. ken je school intervieuw 6. practicum soortelijke warmte 7. SO paragraaf 1 t/m 3

5

6

7

8

11

16

17

18

inhoudsopgave

4 5

Tijdens het vak oriëntatie werkplekleren heb ik stage gelopen op het Lorentz Casimir College (afgekort Lorentz) te Eindhoven. Dit is een school van 1200 leerlingen met een havo-, atheneum- en gymnasium afdeling.

De denominatie van deze school is ‘bijzonder openbaar’, wat betekent dat deze school niet godsdienst gebonden is. De term bijzonder komt vanuit het Philips verleden en heeft meer te maken met financiële zaken danmet het type leerling op deze school. Op het Lorentz vinden ze respect voor elkaar, recht doen aan verschillen tussen leerlingen, optimale leerprestaties en algemene persoonlijke ontwikkeling erg belangrijk. Daarnaast besteden ze veel aandacht aan talentontwikkeling op intellectueel, cultureel en sociaal terrein. Later in dit portfolio zal ik hier nog iets dieper op in gaan, onder activiteiten (ken je school).

Tijdens mijn stage ben ik vooral begeleidt door Eelco Verkuil en heb ik lessen aan havo 3, havo 4, havo 5 en vwo 5 bijgewoond. Bij de bovenbouw lessen heb ik vooral achterin gezeten en bij de onderbouw lessen ben ik zo snel en zoveel mogelijk vooraan gaan staan. Samen met mijn mede-studente Nine Sellier hebben we de lessen van H3c zoveel mogelijk over genomen. Bovendien hebben we contact gezocht met de docent van H3b, Harrie Prinssen. In totaal heb ik ongeveer acht uur voor de klas staan, waarvan ongeveer 4 uur alleen. Later in dit portfolio zal ik verder ingaan op wat ik tijdens deze lessen gedaan heb en wat ik hier van geleerd heb onder activiteiten.

Ook zal ik in dit portfolio ingaan op mijn leervragen en de bevindingen die ik met betrekking tot deze leervragen gedaan heb. Naar aanleiding van deze bevindingen zal ik mezelf nieuwe leervragen stellen voor de toekomst. Voor dat ik in ga op de toekomst zal ik in gaan op waar mijn groei tot docent ik nu sta, aan de hand van de SBL competenties. Maar eerst zal ik inzicht geven in mijn visie op onderwijs.

introductie

6 7

Om richting te geven aan mijn leren heb ik mezelf een aantal leervragen gesteld. Deze vragen zijn gebasseerd op SBL competenties en de ervaringen uit mijn eerste stage week.

Hoe zorg ik dat mijn non-verbale en verbale gedrag complementair zijn?

Bij het observeren van mijn SPD zal ik verschillende factoren van zowel zijn verbale als non-verbale gedrag turven. Hoe beïnvloedt dit het gedrag van de leerlingen? Wanneer komt dit natuurlijk of onnatuurlijk over? Tijdens mijn eigen les zal ik mijn medestudent en SPD vragen om feedback op de congruentie tussen mijn verbale en non-verbale gedrag. Hoe voorkom ik dat mijn non-verbale gedrag me onrustig of onzeker over laat komen?

Hoe pas ik mijn doceerstijl aan op het type klas en/ of les?

Er zijn een heleboel factoren die beïnvloeden hoe leerlingen in je les zitten. Is het maandag of vrijdag, het eerste of het laatste uur, hun derde of vijfde jaar, hun beste of slechtste vak? Tijdens mijn stage zal ik observeren hoe mijn SPD zijn lessen hier op aanpast. Bovendien vraag ieder type les om ander gedrag van zowel de docent als de leerlingen. Wat verandert er aan mijn rol als docent wanneer het type les een practicum of computer uur is?

Hoe kan ik vakinhoudelijk correct reageren op vragen van leerlingen?

Het boek en de opdrachten in het boek zijn slechts een richtlijn voor de inhoud van je lessen. Wanneer je als docent alleen kan

vertellen wat er in het boek staat kan je net zo goed thuis blijven. In mijn lessen vind ik het belangrijk dat ik met originele voorbeeld kan komen en adequaat kan reageren op inhoudelijke vragen van mijn leerlingen. Voor nu merk ik, dat ik vooral in de bovenbouw lessen, niet voldoende boven de stof sta om dit te kunnen, hier wil ik in groeien tijdens mijn stage.

Hoe zorg ik dat mijn les en les-voorbereiding in lijn zijn met elkaar?

Met name als beginnend docent is een uitgebreide lesvoorbereiding erg belangrijk. Wat wil ik behandelen en welke didactische vormen wil ik daar bij gebruiken? En misschien nog wel belangrijker, hoeveel tijd wil ik daaraan besteden? Tijdens de lessen die ik geen zal ik mijn medestudent vragen de verschillende les fases in te timen. Zodat ik deze kan vergelijken met de tijden op mijn lesvoorbereiding, om uiteindelijke reëlere tijdsinschattingen te kunnen maken/

Hoe neem ik de leerpunten uit iedere les mee naar een volgende les?

Aan het eind van iedere les zal ik een korte reflectie schrijven op wat wel en niet goedgegaan is volgens mijzelf en mijn SPD. Deze reflecties zal ik gebruiken om de volgendeles te verbeteren. Bovendien wil ik proberen om ‘dezelfde’ les in verschillende klassen te geven, zodat ik mijn leerpunten direct kan vertalen naar (kleine) verbeteringen. Vervolgenswilikreflecterenopheteffectdiedeze veranderingen hebben?

Wereldwijd zijn er ongeveer net zoveel opvattingen over leren als dat er leerders zijn. Eendefinitiediemijpersoonlijkergaanspreektis: “leren is het proces waarbij kennis gegenereerd wordt door de transformatie van ervaringen” [3] Zeker bij een vak als natuurkunde waarvan zoveel fenomenen ervaarbaar zijn in de echte wereld. Concepten als warmte, energie, krachten en licht zijn niet bedacht door de schrijvers en uitgevers van schoolboeken, ze zijn echt en overal om ons heen. Mijns inziens is het doel van onderwijs en doceren om deze ‘ervaringen’ in de klas te brengen en leerlingen te ondersteunen in het destilleren en vormen van de ‘juiste’ kennis over deze concepten. Zeker in de onderbouw van het voortgezet onderwijs waar het centraal examen nog ver weg is en het vooral gaat om het creëren van een juist begrip over de kernthema’s van natuurkunde. Momenteel is er op heel veel plekken een schreeuw voor innovatie in het onderwijs. Dit wordt onder ander bewezen door het nationale debat over de toekomst van het onderwijs dat in november 2014 geïnitieerd is door het ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschap. [4] Momenteel wordt dit vertaald naar een advies voor het onderwijs in 2032. Wat ik persoonlijk een heel mooi uitgangspunt vind voor het onderwijs (van nu en van de toekomst) is dat taal-, reken-, digitaal- en sociaal- vaardig even belangrijk zijn. Bovendien is er momenteel een disconnectie tussen het op papier gebaseerde curriculum en de interactieve digitale mogelijkheden die er altijd en overal zijn voor docenten en leerlingen. [2]

De docent die ik wil zijn begeleidt leerlingen door de kernonderwerpen van natuurkunde door continu beroep te doen op hun digitale en sociale vaardigheden. Samenwerken, presenteren, informatie zoeken, bronnen beoordelen en ga zo maar door. Bovendien heb ik in mijn major ervaren hoe motiverend het kan werken als je kennis zoekt of verwerft omdat je dit nodig hebt het “learning on demand” principe. Bij Industrial Design werken we vanuit projecten en voor het genereren en uitwerken van je eigen idee heb je heel wat kennis en vaardigheden nodig. Toch merk ik bij mezelf (en veel medestudenten) weinig motivatie problemen in het vervaardigen van deze kennis en vaardigheden. Als ik dit vergelijk met mijn eigen motivatie op de middelbare school, geloof ik dat er heel veel te winnen is in deze context. Ook vraagt deze manier van project gericht werken om creativiteit van leerlingen (of studenten). Volgens Resnick is de vaardigheid om creatief te denken de sleutel tot succes en tevredenheid in een maatschappij die gekarakteriseerd wordt door onzekerheid en snelle veranderingen. [5] Bovendien stimuleert deze manier van ‘leren door iets te maken’ de onderzoekende houding waarvan het Nationaal Onderwijsakkoord 2013 het belang onderstreept. [1] Naast het overbrengen van het vak ‘natuurkunde’ zijn de belangrijkste doelen die ik nastreef als ik onderwijs geef dus het stimuleren van creativiteit, een onderzoekende houding, sociale- en digitale vaardigheid.

onderwijsvisie leervragen

8 9

Via leraar24 heb ik een ‘Quickscan bekwaamheid in uw dagelijks handelen’ ingevuld om meer inzicht te krijgen in waar in mijn groei ik nu sta per competentie. Hieronder zal ik per competentie mijn uitleg weergeven en toelichten. Over het algemeen vind ik dat de test geen heel reëel beeld geeft doordat veel van de vragen nog niet van toepassing zijn.

Interpersoonlijk competent

Een leraar die interpersoonlijk competent is, geeft op een goede manier leiding. Zo’n leraar schept een vriendelijke en coöperatieve sfeer en brengt een open communicatie tot stand.

contact makenleiding gevengoede sfeeropvattingen

Mijn score op dit gebied is vrij hoog omdat ik de interpersoonlijke taak van een leraar heel belangrijk vind. Tijdens mijn stage heb ik regelmatig positieve feedback gekregen op hoe ik met leerlingen om ga en hoeveel complimenten ik geef. Persoonlijk heb ik liever een onrustige klas die zich op zijn gemak voelt dan een dood stille klas die zich onveilig voelt. Tegen het eind van mijn stage heb ik gemerkt dat dit ook mijn valkuil is, om goed les te geven moet je leerling ook durven en kunnen corrigeren. Bovendien is een periode van acht weken veel te kort om al echt contact te maken met leerlingen, maar ik weet zeker dat ik dat zou kunnen met een klas die ik een jaar (of zelfs meerdere jaren) les geef.

Pedagogisch competent

De leraar die pedagogisch competent is, creëert een veilige leeromgeving in zijn groepen en zijn lessen.

diagnoseplanhandelenbijstellenproblemenopvattingen

Zoals uit mijn onderwijsvisie en ‘opvattingen-score’ blijkt is ook dit iets wat ik erg belangrijk vind voor mijn toekomst als docent. Maar tijdens mijn stage heb ik ondervonden dat het tijdens het les geven heel moeilijk is om te zien of iedereen betrokken is, laat staan waar ze mee zitten of hoe ze zich voelen. Voor nu herken ik allen de drukke, de stille, de goede en de zwakke leerlingen. Tijdens het les geven probeer ik hier rekening mee te houden maar dat lukt lang niet altijd. Vaak besef ik me aan het eind van de les dat ik te veel aandacht besteedt heb aan de drukke/ aanwezige leerling(en).

Didactisch competent

De leraar die vakinhoudelijk en didactisch competent is, ontwerpt een krachtige leeromgeving in zijn groep en zijn lessen.

diagnoseplanhandelenbijstellen leerproblemen opvattingen

competentiesBij het voorbereiden van mijn lessen ben ik bewust bezig met het combineren van verschillende les vormen. Ook benoem ik voor en na iedere les de relatie tot aansluitende lessen. Tijdens mijn uitleg stel ik continu vragen aan leerlingen om ze betrokken te houden. Hierbij moet ik nog leren hoe ik ook de tragere/ zwakkere leerlingen een kans geef in dit onderwijs leergesprek. Bovendien heb ik nog niet genoeg leservaring om over de randen van het hoofdstuk te kijken, dit is iets waar ik nog in wil groeien.

Organisatorisch competent

Een leraar die organisatorisch competent is, zorgt voor een overzichtelijke, ordelijke, taakgerichte sfeer als hij met leerlingen aan het werk is.

proceduresmiddelenplanning opvattingen

Uit mijn ‘opvattingen-score’ blijkt dat ik ook dit een belangrijk onderdeel vind. Als persoon ben ik iemand die gestructureerd en goed voorbereid te werk gaat en dat wil ik zeker doortrekken in mijn docentschap. Wel heb ik gemerkt dat ik dat het handhaven van regels lastig voor me is. Ik ken de regels van de school en weet hoe mijn SPD hier op reageert maar heb zelf nog moeite met discipline maatregelen. Ik sta voor mijn gevoel nog niet ver genoeg boven de leerlingen om ze te corrigeren. Bovendien merk ik dat het heel lastig is om tegelijkertijd te doceren en te managen. Omdat mijn lesstof en verhaal nog niet ingesleten zijn moet ik daar nog te veel

aandacht aan besteden. Dit gaat ten koste gaat van mijn klassenmanagement en andersom, wanneer ik bezig ben met managen gaat dit ten koste van ‘mijn verhaal.

Samenwerken met collega’s

De leraar die competent is in het samenwerken met zijn collega’s, levert zijn bijdrage aan een goed pedagogisch en didactisch klimaat op zijn school, aan goede onderlinge samenwerking en aan een goede schoolorganisatie.

Omdat het binnen mijn oriënterende stage nog niet mogelijk was om hier competent in te worden heb ik besloten dit deel van de test niet af te nemen. Wel heb ik tijdens mijn stage heel veel samen gewerkt en overlegd met mijn SPD Eelco, zijn collega Harrie en mijn mede-studente Nine. Dit is goed bevallen en heb ik als bevorderlijk op mijn eigen les geven ervaren. Bovendien heb ik een rapportvergadering en een sectie overleg bijgewoond om meer inzicht te krijgen hoe verschillende docenten met elkaar omgaan.

10 11

Zowel tijdens mijn oriënterende stage als tijdens de wekelijkse intervisies heb ik allerlei verschillende activiteiten gedaan waar ik ontzettend veel van geleerd heb. In dit portfolio heb ik er voor gekozen om niet alles wat ik gedaan heb te beschrijven maar om in chronologische volgorde een korte omschrijving te geven van de activiteiten waar ik het meest van geleerd heb.

Eerste indruk

Na het ontmoeten van mijn SPD en het bijwonen van een les had ik een zeer positieve eerste indruk. Het viel me op dat hij duidelijk de autoriteit heeft, het gezag ligt bij hem, maar tegelijkertijd is hij heel informeel en toegankelijk. Hij heeft duidelijk een natuurlijk overwicht, waardoor hij maar zelden echt streng hoeft te zijn en er in zijn lessen ruimte is voor grapjes. Hij is flexibelmaar laat nietmet zich sollen.

Brainport

Een van de lessen die ik heb bijgewoond was een zogenaamde “Brainport les”. Dit is een speciaal programma dat wordt aangeboden voor de goede leerlingen in 5 en 6 VWO. Bij het vak natuurkunde zijn dit voor 5 VWO vooral excursies (naar de TU en een aantal bedrijven) en voor 6 VWO zijn dit verdiepende lessen met praktische opdrachten. Zoals bijvoorbeeld het bepalen van de veerconstante van een muur. Deze opdrachten zijn niet gebonden aan een cijfer en vallen buiten de gewone les uren maar de leerlingen waren gemotiveerder dan

bij de meeste andere lessen die ik bij gewoond heb. Mijn SPD vertelde dat het brainport programma zo’n aanzien heeft binnen het Lorentz, dat hij regelmatig ouders aan de lijn heeft die hij uit moet leggen waarom hun zoon/ dochter niet geselecteerd is.

Observeren

Tijdens mijn gehele stage heb ik nog heel veel andere lessen geobserveerd. Ik heb gezien hoe mijn SPD zijn manier van les geven aanpast op het type klas (3 havo, 4 havo, 5 havo, 5 vwo) of het type les (uitleg, demonstratie, toets bespreking, computerles en praktische opdracht). Deze ervaringen zijn samengevat in een portret van mijn SPD (bijlage 2).

Eerste les H3c

Samen met mijn mede-studente hebben we een les gegeven en voorbereid over verschillende energiesoorten en de wet van behoud van energie. Dit was een introducerende paragraaf voor een hoofdstuk over energie. Van te voren hadden we duidelijke afspraken gemaakt over wat we gingen vertellen en wie wat zou vertellen. Tijdens het uitvoeren van de les bleek dat met zijn tweeën les geven leuk was voor de dynamiek, maar ook erg lastig. Vooral wanneer een van de twee een foutje maakte, of iets op een andere manier aanpakte of uitlegde. Na deze les hebben we besloten of alleen les te geven, of de les duidelijk in delen te verdelen. Voor de volledige les voorbereiding, reflectie en feedback ziemijnlesvoorbereidingsformulier (bijlage 1).

activiteiten

Samenwerken met de omgeving

De leraar moet contacten onderhouden met personen en instellingen buiten de school. Hij moet ervoor zorgen dat zijn professionele handelen en dat van anderen buiten de school goed op elkaar fgestemd. Bovendien moet hij eraan meewerken dat de samenwerking van zijn school met andere instellingen, stage- en leerbedrijven goed verloopt.

Als persoon ben ik iemand die hier heel erg voor open staat en ik vond het tijdens mijn stage erg interessant om te horen welke externe contacten er bij het Lorentz zijn (bijv. TU bezoeken). Maar voor nu kan ik nog niet zeggen in hoeverre ik competent ben op dit gebied.

Reflectie & Ontwikkeling

Een leraar die competent is in reflectie enontwikkeling, denkt regelmatig na over zijn beroepsopvattingen en zijn professionele bekwaamheid.

ontwikkelenafstemming feedback

De vragen uit de Quick scan hadden vaak betrekking op het bezoek van congressen en het afstemmen van je ontwikkeling op de (visie van) de school. Ik denk dat ik dit later zeker zal doen omdat ik vind dat ieder mens een leven lang moet en kan leren. Maar voor nu zijn deze zaken nog niet relevant, als stagiaire kan ik nog heel veel ontwikkelen in het les geven zelf. In dit proces heb ik de feedback van mijn medestudenten (tijdens intervisies) en mijn SPD als zeer waardevol ervaren. Ik geloof niet alleen dat leerlingen heel veel van elkaar kunnen leren, maar ook dat ik als docent heel veel van mijn leerlingen en collega’s kan leren (enblijvenleren).Bovendienishetreflecterenen het geven van feedback een essentieel onderdeel van mijn major Industrial Design. Deze vaardigheden wil ik niet alleen mee nemen in mijn minor bij de ESoE maar ook in mijn toekomstige docentschap.

12 13

Klas portret

Naast het volgen van mijn SPD heb ik een dag alle lessen van een havo drie klas gevolgd (H3c). Tijdens deze dag hebben we Nederlands, Duits, Natuurkunde, Scheikunde en Aardrijkskunde gevolgd. Het was verbazingwekkend om te zien hoeveel invloed het gedrag van de docent op de leerlingen had. Het leek ieder uur wel een totaal andere klas. Ook het verschil tussen het eerste en het zesde uur was gigantisch, voor nu was het moeilijk te oordelen in hoeverre dit afhankelijk was van de docent of het uur. Mijn ervaringen zijn samengevat in een portret van de klas (bijlage 2).

Practicum H3c

Nadat mijn SPD de paragraaf over het omzetten van elektrische energie in warmte behandeld had hebben Nine en ik een practicum verzorgd. Tijdens dit practicum hebben de leerlingen de soortelijke warmte van water bepaald. Gebaseerd op een practicum uit het werkboek hebben we een practicumformulier samengesteld (bijlage 6). Tijdens deze les heb ik de introductie gedaan en Nine de afsluiting, tussendoor hebben we alle drie rond gelopen om vragen te stellen. Uit de hoeveelheid vragen die gesteld werden bleek hoe weinig kennis en vaardigheden vanzelfsprekend zijn. Ik had veel meer tijd moeten nemen voor mijn introductie.

Computerles H3c

Op het Lorentz hebben ze besloten dat leerlingen meer computervaardigheden op moeten bouwen en de verantwoordelijkheid

daarvoor bij de bèta vakken gelegd. Om deze reden hebben we aansluitend op de practicum les een computerles gegeven waarbij de leerlingen hun meetgegevens konden verwerken in Excel. Tijdens deze les heeft Nine de introductie gegeven en heb ik de afsluiting gedaan. Hierbij heb ik geprobeerd duidelijk te communiceren wat er verwacht werd voor het practicum verslag, maar bij het nakeken bleek dat ik ook hier meer tijd had mogen nemen.

Het vak Design

Op het Lorentz is het vak CKV een aantal jaar geleden door het vak Design, zover ik weet is dit vak uniek voor deze school. Aangezien ik Industrial Design studeer heb ik tijdens mijn stage de tijd genomen om de docent van het vak Design te interviewen. Rooster technisch was het niet mogelijk een les bij te wonen maar ik werd heel enthousiast van haar verhaal. Zelf kwam ze van de design academy en was ze als moeder van een leerling ooit in dit vak gerold. Wel richtte dit vak zich echt op het creatieve en creërende deel van design, terwijl ik me vanuit mijn technische achtergrond meer op de techniek en natuurkunde achter het ontwerpen zou willen richten.

Rapportvergadering

Bij de rapportvergadering van H3c heb ik gehoord hoe een vergadering er aan toe gaat en hoe docenten over leerlingen praten. Het was heel leuk om te zien hoe de docenten die ik tijdens het meelopen met H3c zich heel anders gedroegen. Ook werd per leerling de profiel keuze besproken en werd wanneernodig een advies geformuleerd. Het viel me op hoe leidend cijfers in deze vergadering waren,

zowel voor de adviezen per vak als voor de hoeveelheid tijd die voor de desbetreffendeleerling werd genomen in de vergadering.

Practicum H3b

Dankzij een collega docent kregen we de mogelijkheid om het practicum over soortelijke warmte nog eens te begeleiden. Naar aanleiding van onze ervaringen bij H3c hebben we het practicum iets aangepast. Zo hebben we en extra vraag ingebouwd over het maken van een grafiek en hebben wehet woord ‘component’ vervangen door het woord ‘dompelaar’ in de practicum opstelling. Bovendien hebben we de tijd vastgezet in plaats van het temperatuur verschil, omdat dit bij H3c veel verwarring op leverde. Met behulp vanhetSTARRTformulierhebikgereflecteerdop mijn ervaringen (bijlage 3).

Computerles H3b

Ook de aansluitende computerles hebben we opnieuw gegeven in H3b. Zowel bij het practicum als bij de computerles heb ik veel meer rust genomen voor mijn uitleg. Hierbij washet heel fijn dat ik beterwistwelk typevraag ik kon verwachten en hier dus op kon anticiperen. Tijdens het nakijken van de verslagen bleek dat dit veel invloed heeft gehad op het presteren van de leerlingen, het klassengemiddelde lag bijna een heel punt hoger dan in H3c.

Toets bespreking H3c

In de periode dat wij les gegeven hebben in H3c zijn de eerste drie paragrafen van

hoofdstuk vier behandeld. Om te controleren of de leerlingen de behandelde stof hadden begrepen hebben we een SO samengesteld over deze stof. In overleg met mijn SPD hebben we een SO en het bijbehorende correctiemodel samen gesteld (bijlage 7). Na het afnemen van dit SO hebben we het werk nagekeken en bleek dat het heel goed gemaakt was. Ook vond ik het heel leuk om meer inzicht te krijgen in hoe leerlingen denken en te zien waar de fouten zaten. Tenslotte is het gemaakte werk besproken tijdens een zelf gegeven les aan H3c.

Video analyse

Bovenstaande les is opgenomen en de eerste vijf minuten zijn gebruikt voor een video analyse. Naar aanleiding van deze analyse zou ik mezelf op deze wijze in het model interpersoonlijk leergedrag plaatsen:

Deze plaatsing is gebaseerd op de vragen uit het video analyse formulier (bijlage 4).

Non-verbaalgedragStem – tempo Langzaam Normaal Snel Stem – pauzes Lange pauzes Normaal Korte pauzes Stem – intensiteit/volume

Zacht Gemiddeld Hard

Stem – nadruk en klemtoon (variatie)

Weinig Soms Vaak

Stem – klankkleur Koud Gemiddeld Warm Gebaren Niet Soms Veel Gezichtsuitdrukking Boos/verdrietig Neutraal/zakelijk Blij/lachend Aankijken – klas Niet Soms Veel Aankijken – individu of groep

Niet Soms Veel

Lichaamshouding Gesloten Neutraal Open Lichaamshouding Zittend Staand Ruimtegebruik Voor de klas Variërend In de klas

Verbaalgedrag&InterpersoonlijkWaardering Positief/beloning

Negatief/correctie Vorm adressering Instructie/uitleg

Opdracht Verzoek Vraag

Adressering Niet/onduidelijk Individu of groep Klas

ModelInterpersoonlijkLeraarsgedrag

14 15

SPD analyse

Om de antwoorden uit mijn analyse in perspectief te zetten heb ik dezelfde vragen beantwoord aan de hand van een les van mijn SPD (bijlage 4). Naar aanleiding van mijn antwoorden plaats ik mijn SPD op deze wijze in het model interpersoonlijk leergedrag :

Verslag bespreking H3b

Na het begeleiden van de practicum les en de bijbehorende computerles, hebben we alle verslagen nagekeken met behulp van een zelf gemaakt correctie model (bijlage 6). In H3b heb ik een kwartier de tijd gehad om aan de hand van het correctiemodel de gemaakte verslagen te bespreken. De leerlingen leken te begrepen waar het cijfer op gebaseerd was. Wel vond ik het nog lastig om deze uitleg interessant (en interactief) te houden.

Huiswerk bespreking H3b

In H3b hebben we opnieuw een les met zijn tweeën gegeven, maar dit keer hadden we allebei duidelijke een eigen deel. Ik heb het eerste kwartier het huiswerk behandeld en Nine heeft de rest van de les gegeven. Van Harrie kreeg ik hele positieve feedback op hoe ik dit aangepakt heb. Volgens hem werkte ik duidelijk alle denkstappen uit, stelde ik veel vragen aan de klas en zorgde ik voor een positieve sfeer.

Sectie vergadering

Tijdens de studiedag van het Lorentz heb ik een deel van een sectie vergadering bijgewoond. Het was heel interessant om te horen hoe de docenten verschilde in aanpak en visie. Zo hadden ze een lange discussie over het wel of niet afnemen van SO’s en de rol van cijfers. In hoeverre gun je hardwerkende leerlingen een hoog punt? En in hoeverre moet het rapportpunt een reëel beeld voor zijn/ haar kansen in de bovenbouw geven. Leren leerlingen voor goede punten of voor eigenaarschap? En in hoeverre kan je hier als docent invloed op uit oefenen? Kies je voor je eigen werkwijze of voor uniformiteit binnen de school? Een hoop interessante vragen waar ik nu nog geen antwoorden op heb, maar die wel denk stof geven voor de toekomst.




Weinig Soms Vaak


Niet Soms Veel







Ken je school

In het sectie overleg werd gezegd dat er op het Lorentz een ongelofelijke toets cultuur heerst. Om me hier verder in te verdiepen heb ik besloten mijn ken je school opdracht op het toets beleid te richten. Hiervoor heb ik een uitgebreid interview gehad met mijn SPD (bijlage 5).

Theorie les H3b

De les over het opwekken van energie (paragraaf 4) die ik in H3c gegeven had heb ik ook gegeven in H3b. Doordat ik de les dit keer niet gecombineerd had met een toets bespreking kon ik meer rust in mijn les brengen. Ik had minder en duidelijkere les fases waardoor er meer rust in de klas was. De feedback op deze les is verwerkt in mijn lesvoorbereidingsformulier (bijlage 2).

Oefen les H3c

In H3c heb ik een les gegeven over het oefenenmetsignificantieenhetomschrijvenvan formules (rekenvaardigheid). Door alle lessen die gegeven moesten worden en het naderende einde van mijn stage werd dit een beetje halsoverkop ingepland. De les begon dus met het aankondigen van een SO voor de volgende dag, wat veel onrust creëerde. Bovendien had mijn SPD het doen overkomen of het een snelle herhaal les moest zijn, terwijl de leerlingen nog veel moeite bleken te hebben met dit onderdeel. Volgens mijn SPD riepen ze dit ook deels om mij te testen, zelf vond ik dat moeilijk te beoordelen. Al met al was het een vrij onrustige les maar denk ik dat de meeste leerlingen het toch redelijk goed begrepen hebben.

16 17

Voor iedere les heb ik een les voorbereiding gemaakt waarin ik vervoglens een eigen reflectie en feedback verwerkt heb. Dezereflectie en feedback heb ik steeds meegenomen tijdens het voorbereiden van de volgende les. Bovendien hebben mijn mede-student en ik elkaars lessen steeds besproken en heb ik ook tijdens de interviseis veel feedback en tips ontvangen. Al met al zijn er al veel stappen gezet, maar ook zeker nog heel veel te maken.

Nieuwe leervragen

Gebasseerd op mijn eigen ervaringen en de feedback van mijn SPD en ECD heb ik de volgende leervragen geformuleerd voor mijn verdiepende stage:• Hoe besteed ik tegelijkertijd voldoende

aandacht aan didactiek als aan klassen-management?

• Hoe kan ik de natuurkunde stof op zo’n eigen maken dat ik (tijdens mijn lessen) boven de methode kan treden?

• Hoe leer ik mijn eigen grenzen kennen en (belangrijker nog) handhaven?

• Hoe differentieer ik in werkvorm en inleerling zonder (te veel) onrust te creëren?

• Hoe bouw ik meer rust momenten in mijn lessen, zodat ik er voor kan zorgen dat ik iedereen mee neem in mijn verhaal (niet alleen de snelle, de slimme of de drukke leerling)?

Kijkende naar mijn onderwijsvisie, de leervragen die ik mezelf gesteld had, de competenties die ik onwikkeld heb en de activieten die ik tijdens mijn oriënterende stage kunnen verschillende vragen beantwoord worden. In mijn eindconlusie zal ik toelichten waarom door wil en kan in het onderwijs. Aan de hand van mijn conclusie en de ontvangen feedback van mijn SPD en ECD tijdens het eindgesprek zal ik een aantal nieuwe leervragen formuleren.

Wil ik door in het onderwijs?

Deze vraag is wat mij betreft heel makkelijk en het antwoord is “JA!”. Zowel tijdens mijn stage, mijn eindpresentatie en mijn eindgesprek kreeg ik positieve feedback op mijn enhousiasme en houding. Ik vond het na het geven van mijn laatste les oprecht jammer dat mijn stage er al weer op zat en heb heel veel zin in mijn verdiepende stage.

Kan ik door in het onderwijs?

Mijn eindpresentatie is beoordeeld met een 8,0 en ook tijdens mijn eindgesprek heb ik van mijn SPD een 8,0 ontvangen, er lijkt dus van beiden kanten voldoende vetrwouwen te zijn.

Bovendien heb ik zelf de indruk dat ik antwoorden gevonden heb op de leervragen die ik mezelf aan het beging gesteld heb:• Non-verbale en verbale gedrag complementair?

Door verschillende lessen en docenten te observeren heb ik gezien wat wel en niet werkt voor de klas. Bovendien heb ik ervaren dat ik me per les combortabeler ging voelen voor de klas en dat dit voor

zowel mijn verbale als mijn non-verbale gedrag bevordelijk was, waardoor beiden elkaar ook steeds beter verterkten.

• Aanpassen doceerstijl op type klas en/ of les? Tijdens mijn stage heb ik drie lessoorten (practicum, computer & ‘klassiek) en twee verschillende klassen (H3c & H3b) gedoceerd. Allereerst heeft het type les veel invloed op mijn rol als docent en wat de leerlingen en ik van elkaar (kunnen) verwachten. Maar ook tussen de twee klassen, hoewel beiden 3 HAVO, merkte ik hoe de groepsdynamiek en het type klas mijn les geven beïnvloeden.

• Vakinhoudelijk correct reageren? Tijdens mijn stage heb ik zowel samen als allen verschillende theorie lessen gegeven. Hierbij heb ik de methode als leidraad gebruikt, als vanzelfsprekend stond ik ver boven deze stof, maar ik vind het nog wel lastig te methode los te laten (boven het boek te treden). Bovendien ervaarde ik tijdens het observeren bij 5 VWO dat ik niet altijd ver genoeg boven de stof sta, voor een eerstegraadsbevoegheid zal ik hier aan moeten werken.

• Les en lesvoorbereiding congruent? Tijdens het observeren heb ik ontdekt dat mijn SPD regelmatig afweek van zijn ‘lesvoorbereiding’. Ook zelf heb ik tijdens het lesgeven ontdekt dat het niet altijd mogelijk is de les te geven zoals deze voorbereid is. Tijdens een oefenles voor significantiemerkte ik dat veel leerlingen nog moiete hadden met de stof, ik heb er toen voor gekozen hier meer tijd aan te besteden. Persoonlijk vind ik het belangrijker dat leerlingen de stof beheersen dan dat de les gaat zoals gepland, op dit gebied heb ik dus mijn prioriteiten moeten herzien.

• Leerpunten mee naar een volgende les?

eindconclusie

18 19

1. Desain, C. and Wetering, M. van. (2014) Trendrapport ICT. Kennisnet, Zoetermeer. (pp. 1-76)

2. IDEO. (2012). Design Thinking for Educators. (pp. 1-81).

3. Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development (Vol. 1). EnglewoodCliffs,NJ:Prentice-Hall.

4. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2014, November 17). Start nationale dialoog over de toekomst van het

onderwijs. Gereaadpleegd op 3 november, 2015, van https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2014/11/17/start-nationale-dialoog-over-de-toekomst-van-het-onderwijs

5. Resnick, M. (2007, June). All I really need to know (about creative thinking) I learned (by studying how children learn) in kindergarten. In Proceedings of the 6th ACM SIGCHI conference on Creativity & cognition (pp. 1-6). ACM.

bronnen

20 21

bijlage

Portretvandeklas(H3c)Opdonderdag25februarizijnNineenikdeheledagmeegelopenmetH3c.EenklasdiewealeensgeobserveerdhaddentijdenseenlesvanonzeSPDenwaarwelaterookverschillendelessenaanzullengaangeven.OpdezedaghadH3cdevolgendelessen:

- Nederlands- Duits- Natuurkunde(SPD)- Mentoruur- Scheikunde- Aardrijkskunde

Vaniederles(endaarmeedocent)hebikeenheleboelaantekenengemaakttijdensdeles.Inditportfoliohebikervoorgekozennietalleaantekeningenovertenemenmaaralleenmijnconclusiessamentevattenineen“portretvandeklas”naaraanleidingvandevragenuitopdracht2:observeren(deel1).• Analyseerdeverschilleninaanpakvandeverschillendedocentenendereactievandeklas.Allereerstvaltophoegroothetverschilistussendeochtendendemiddaglessen.Hetisnietduidelijkinhoeverreditafhangtvanhettijdstipen/ofdedocent.Maarikvermoeddathetdecombinatieis.HeteersteuurhaddenzeNederlandsvaneenjonge,rustige,sympathiekeman.Hijbegondelesmeteenstukjevoorlezenengafduidelijkaanwathijwanneerwildedoen.Demeesteleerlingenlekenhethuiswerkgemaakttehebbenendedenactiefmeeindeles(veelvingers).HettweedeuurhaddenzeDuitsvaneenwatoudereenstrengeman.Hijdeedeenstrengehuiswerkcontrole(metstrafwerkregel)maarmaaktehierweleensoortspelvan.Hetwasduidelijkdatjevoorennadelesbesteengrapjemethemkonmaken(overvoetbalkonkletsen)maardatertijdensdelesgewerktwerdendatditpreciesvolgenszijnregelsmoest.Opvallendwasdathijtijdenshetmakenvanhethuiswerkdoodsestilteverwachtte(enditookvrijsnelkreeg).HetderdeuurhebbenwijzelfhetpracticumbegeleidtbijH3c,deklasdeedookhieractiefmeemaarwaswelietsdrukker.Hetvierdeuurhaddenzeeenmentoruurwaarikhelaasnietbijkonzijn.HetvijfdeuurhaddenzeScheikundevaneenvrijjongevrouwdieduidelijkmoeitehadmetorde.Deklaswasvrijonrustigenerwerdveelgecorrigeerd.Uiteindelijkheeftzewelveelstofkunnenbehandelen,maarerwaseennegatieveenergieindeklasmetookvanuithaarkanalleennegatieveaandacht.Hetzesdeuurhaddenzeopnieuwlesvaneenvrijjongevrouwengingenechtalleremmenlos.Hetlaatsteuur,netnadepauze,ineenheelkleinlokaalwaarzedrieaandriezateneneendocentezonderduidelijkegrenzen.Erwascontinugepraat,leerlingenverlinkteelkaar,erwerdmetetuisgegooid,erwarenoveralmobieletelefoonsenerismaarheelweinigstofbehandeld.• Zijnerleerlingendiejeopvallen?Watdoendezeleerlingenenhoereagerendedocentenhierop?Indeklaszitteneenaantalheledrukkejongensdiebijalledocentenbekendlijkentezijn.Deeerstedrieuurmerktejedatereenaantaljongenszijndiedocentenextraindegatenhoudenmaarwasditnietleidendindeles.Hetvijfdeuur(bijScheikunde)gingerjuistheelveelaandachtnaardezeleerlingen.Zewerdenvooringezetenveelgecorrigeerd,maarlekenhierjuistvervelenderdanindeochtendlessen.Hetzesdeuurwasdeklasalsgeheelergdruk,hetwasnietduidelijktezienofdezelfdejongenshierinleidendwaren.Welzijnertweejongenseneenmeisjedieheelrustigzijnendiejeechtalleenhoortalszedebeurtkrijgen.Hetlijktvoorhennietvanbelangtezijnwatvoordocentofleshetverderis.Inhoeverrezeallesmeekrijgen/destofookechtbegrijpenishierdoorwelmoeilijkinteschatten.

1. observatie formulieren

PortretvandeSPD(EelcoVerkuil)Indeperiodevan01-02t/m04-04hebbenNineenikverschillendesoortenlessenenklassengeobserveerd.Indezeperiodehebbenwedevolgendesoortenklasgezien:

- H3- H4- H5- V5- V6

Iederelesisnatuurlijkanders,maargrofwegzijndevolgendelessoortenteonderscheiden:- Uitleg(klassikaal)- Toetsbespreking- Demonstratie(metproefopstelling)- Practicum/Introductiepraktischeopdracht- Computerles- +klas/Brainportles

Vaniederleshebikoppapierverschillendeaantekeningengemaakt,omdatikhetgebruikvaneenlaptoptijdensdelessenvanmijnSPDnietgepastvond.Inditportfoliohebikervoorgekozennietalleaantekeningenovertenemenmaaralleenmijnconclusiessamentevattenineen“portretvandeSPD”naaraanleidingvandevragenuitopdracht2:observeren(deel2).• HoeisdeaanpakvanjeSPDinverschillendeleerjaren?MijnSPDissoepeler/‘meersamen’bijoudereleerjaren,zolaathij5VWObijvoorbeeldzelfderamenopenofdichtdoen,waarhijditin3HAVOnogverbiedt.Bovendienspreekthijbovenbouwleerlingenveelmeeraanophunverantwoordelijkheidsgevoel.Bijvoorbeeld:“Jongens,zoveelgeluidverachtiknietinV5”.Inde5HAVOklasgebeurtditnogveelmeerdoordattijdensdelessenheelverwijzingennaarheteindexamengemaaktworden.• HoeisdeaanpakvanjeSPDopverschillendeniveaus?OpmijnstageschoolwerdgeenVMBOgegevenmaarerwasweleenwaarneembaarverschilinaanpaktussenHAVOenVWO.IndeHAVOklassenwerdvooralveeluitgelegdmetvooraltoepassings-enoefenvragentijdensdelessen.IndeVWOklassendaarentegenwerdvaakbovendestofgetredenmetmeerinzicht-enwaaromvragentijdensdelessen.• WelkecompetentiesvanjeSPDzoujeabsoluutwillenovernemen?UiteraardismijnSPDna35jaarvoordeklasiniederecompetentieverderontwikkelddaniknaachtweken,maardecompetentiesdieikhetliefstoverwilnemenzijn:

- Interpersoonlijkcompetent;Hijheefteengoedebandmetzowelderustigealsdedrukkeleerlingeneneenwederzijdsrespect/gunfactor.

- Vakinhoudelijk/didactischcompetent;Hijstaatverbovendestofenkanookvragendiebuitenofnaastdelesinhoudliggensnel,correctenvolledigbeantwoorden.

• WatzoujeanderswillenaanpakkendanjeSPD?PersoonlijkvondikmijnSPDorganisatorischnietaltijdevensterk.Regelmatigwashijnietconsequentenduidelijkoverdelesstructuur(waarhijditovergewenst/ongewenstgedragwelwas).Bovendienwerdhijregelmatigingehaalddoordetijdtijdensdelessenenleekhijooktussendelessendoorvaakvrijchaotisch.

22 23

2. lesvoorbereidingen

Handleiding Schoolpracticum – MSc SEC – Minor Educatie – TU Delft

- 1 -

I. PCKLesvoorbereidingsformulier

1PhilScotte.a.(2011):Pedagogicallink-making:afundamentalaspectofteachingandlearningscientificconceptualknowledge.StudiesinScienceEducation47(1),3-36

Klas:H3cLesuur:3 Lokaal:L66 Datum:18-02-2016

Lesonderwerp:energieomzetten Persoonlijkleerdoel:eersteles,hoehoujedeleerlingengeboeid?

WatenWaarom

Watwiljedatjeleerlingenlerenoverditonderwerp?Formuleeroperationeleleerdoelen:-Nadeleskandeleerlingverschillendeenergievormenenomzettingenherkennen.-Nadeleskandeleerlinguitleggenwatenergieverliesis.-Nadelesheeftdeleerlingkennisgemaaktmetdewetvanbehoudvanenergie.Waaromishetbelangrijkdatzeditweten/kunnen?(relevantievandeleerstof)-Dezekennisfungeertalsbasisvoorderestvanhethoofdstuk.-Indebovenbouwwordtverderingegaanopdezekennisenvaardigheden.

Mogelijkhedenenbeperkingen

Watweetjevanhetdenkenvandeleerlingendatjelesgevenbeïnvloedt(voorkennis,abstractievermogen)?Welkemoeilijkhedenverwachtjem.b.t.onderwerpvandezeles?-Deleerlingenhebbenaleerderlesgehadoverelektrischeenergie,chemischeenergie,warmte,geluidenlicht.-Deleerlingenhebbendeneiginghetgeleerdesnelweertevergeten.-Deleerlingenhebbenmoeitemetbasisvaardighedenalsmachtenvantienenvermenigvuldigingsfactoren(bijv.MJ)Welkeanderefactoren(vb.klaslokaal,sfeerindeklas,groepsgerichtheid,zelfstandigheid,verschillentussenleerlingen,jeontwikkelingalsdocent)beïnvloedenjeonderwijsoverditonderwerp?-Hetiseenvrijonrustigeklas,veelgegiebel,korteaandachtboogenveelniveauverschillen.-Eerstekeervoordeklasalsdocent.Nieuwgezichtennieuwesituatie(twee“docenten”)

Onderwijsaanpak

Welkeonderwijsaanpakkiesje(watzijnbelangrijkeaspectenvanjeonderwijs)?Watisderedenvoordezeaanpak?-Weintroducerenhetonderwerpmeteendemonstratie;Omdatditmeertotdeverbeeldingspreektdanalleeneenverhaal.Watleerlingenzienonthoudenzevaakbeterdanwatzehoren.-Tijdensdedemonstratiestelikverschillendevragenaandeleerlingen,omdeaandachterbijtehouden.Nietineenkeervertellenhoehetzit,maarerindialoogvormsamenuitkomen.-Nadedemonstratielaatikdeleerlingenopdrachtenuithetwerkboekmaken,omtekijkenofzehetbegrepenhebben.Hoemaakjejeonderwijsoverditonderwerpbetekenisvoldoorkoppelingen1temakent.b.v.conceptuelekennisopbouw,continuïteitindetijd(lessen),enemotionelebetrokkenheidvandeleerlingen?-Doorveelvragentestellen,veeltelatenzien(plaatjes,gifjes,filmpjes)envaakaftewisselentussenuitlegen‘opdrachten’wilikdeleerlingenbetrokkenhouden.

Toetsing

Hoekomje(tijdensdeles)achterhetbegripofdeverwarringvanleerlingenoverditonderwerp?-Doorzeopdrachten(uithetwerkboek)telatenmakeneneventueelrondtelopenvoorvragen.-Doordeleerlingencontinutevragenwelkeenergievormofomzettingzeherkennen.-Doordeleerlingentevragenomdingenaanelkaarofdeklasuitteleggen,ipvalleenteluisteren.


- 2 -

II. Lesplanformulier

Leermiddelen,materialen,media:opstelling(lampje,gewichtjes,statief,‘dynamo’),stiften,slides

Voorbereidingendiejemoettreffen:opstellingklaarzetten(entesten!).Slidesmaken(entesten!)

Lesfase2 DidactischeWerkvorm

Tijd(min)

Onderwijsactiviteitvandocent:Watdoejij?

Beoogdeleeractiviteitvandeleerling:Watdoenzij?

Introductie+voorstellen

5SPDintroduceertonsengeeftverwachtingenaan. Leerlingenkomenbinnenengaanzitten.

Voorkennisopfrissen

2 -

Nieuwetermintroduceren

3 -

Demonstrerenentoelichten

3Aandachtvangend.m.v.demonstratie,vertellenoverbeweging-enzwaarteenergie.

Hardopopdenkentijdensdemonstratie,luisterennaaruitleg,aantekeningmakenvan‘nieuwe’energiesoorten.

Testenm.b.v.opgaven

5Activerenommetdeopgaven1,2en3aandeslagtegaaneneventueelfeedbackgeven.

Oefenenentoepassenvanwatzenetgeleerdhebben.Eventueelaanelkaar(ofmij)omuitlegvragen.

Voorbeeldenbespreken

2 -

Demonstrerenentoelichten

1 -

Nieuwetermintroduceren

3Aandachtvangend.m.v.andergewichtje,vertellenoverwetvanbehoudvanenergie.

Hardopopdenkentijdensdemonstratie,luisterennaaruitleg,aantekeningaanvullenmetde‘wetvanbehoudvanenergie’

Voorbeeldenuitwerken

6 -

Testenm.b.v.opgaven

10 -

Evaluerengeleerde

3Vragenstellenovergemaakteopgaven,eventueelvoordoenoffeedbackgeven.

Vragenstellenwanneerietsnietbegrepenis,eventueelnaarvorenkomenofvraagbeantwoorden(wanneerwelbegrepen).

IntroducerenJoules

2 VertellenoverrekeneninvolgendelesenintroducerenJoule(kJ/MJ)

Luisterenenaantekeningenaanvullen.Somshardopdenkenofvragenbeantwoorden.

Afsluitenenherhalen

5Samenvattenlesinhoud,evaluerenofhetbegrepenis.Eventueelopgaven7opgeven.

Luisteren,vragenbeantwoorden.Eventueelverderoefenenmetopgave7.

2VergelijkModelDirecteInstructie.ZieH3.2.uitHandboekvoorLeraren(2011)

24 25 Handleiding Schoolpracticum – MSc SEC – Minor Educatie – TU Delft

- 3 -

III. Algemeneevaluatievandeles

Bespreek puntsgewijs de volgende elementen, betrek hierbij de feedback die je hebt ontvangen bij de nabespreking.

Deuitvoeringvanjeles(betekenisvollemomenten):- VolgensSPDwashetvooreeneerstelesheelgoed,natuurlijkiserwelnoggenoegruimtevoor

verbetering.- Alsjongemeidenhaddenwenogeenfrisseblikopdestofenaanpak.Geenstandaardslides,bijvoorbeeld

picachui.p.v.elektriciteitsmast.Somsmagerbestevengelachenworden,eenleskanookleukzijn.- Doordatwedeeerstelesmetzijntweeënhebbengedaanwashetgeheelheeldynamisch.Doordathet

nieuwwasenerveelgebeurdehielddemeerderheidvandeleerlingenhunaandachterbij.- Deeerstepodiumvreesisdoorbroken,nuishettijdomvanuitdaaruitverderoptebouwen.Zodatikga

durvenommijnplekintegaannemenmeteenrelaxtehoudingendynamischruimtegebruik.

Watisgoedaandezeles,watkanbeter(interactiemetdeklas)?- Alsjeleerlingenopdrachtenlaatmakendurfdanrondtelopen.Nietperseomzetecontroleren,maarom

zetekunnenhelpeneneenbandoptebouwen.Dankanjeookbeterinschattenhoegoedensnelzegaan.

- Durfmeertijdtenemenomtechecken,hebbenzehetechtbegrepen?Lieverwatmeertijdnemenvoorwatminderstofdanerzoveelmogelijkstofdoorheenjagenenonderwegaljeleerlingenverliezen.

- Leerlingennaarvorenvragenomantwoordenophetbordtezetten.Gingvrijgoedmaardoeditniettevaak,danverliesthetzijnwaarde.Leterookgoedopdatjederestvandeklasbetrokkenhoudt.Alsereenleerlingnaarvorenkomt,gadanzelfnaarachter,stelvragenaanderestvanjeleerlingen.

Watisgoedaandezeles,watkanbeter(verschillendefasen,fasen-overgangentijdensdeles)?- Aanheteindevandeleswarenereenkleinetienminutenover,deleerlingenmoestennaareenopdracht

kijkenmaarwareneigenlijkalop.Toenbeslotenwesneleenfilmpjeaantezetten,maardaardoorhaddenweuiteindelijkweertijdtekort,waardoordeafsluitingvrijrommeligwas.

- Blijfuitgebreidstilstaannahetintroducerenvaneennieuwbegrip,wetofformule.Bespreekmeerderevoorbeeldenencheckbijverschillendeleerlingen.Zekeralsjeditinlaterelessenweerwilgebruiken,leerlingenkrijgenzoveelinformatieopeendagdatzemeervergetendanopslaanvanwatzeineenleshoren.

Beargumenteerdeconclusie:watneemjemeevooreenvolgendeles(praktijkregels)?- Omdatheteeneersteleswasvoeldeikmenognietechtcomfortabelvoordeklas.Hierdoorgingiksoms

tesnelvanonderdeelnaaronderdeel.Involgendelessenmoetikmeerrustlerennemen.- Wanneerjerustuitstraaltwordendeleerlingenvanzelfrustiger.Voorvolgendelessenwilikeenmeer

ontspannenhoudingvoordeklas.Buikstem,tweebenenopdegrond,openhouding,geentwijfel.- Leerlingenzijnnietzosnelverveelalsjedenktenhebbengeenrendementvan100%.Involgendelessen

moetikmeerdetijddurvennemenomstiltestaanbijdestof,zekerbijnieuwebegrippenofformules.Ookwanneerzevragenhebben,magikmeerdetijdnemenomdezerustigtebehandelen.


- 4 -

IV. PCKreflectieopdeles

Onderwerp:Energieomzettingen Klas:H3c Datum:18–02-2016

Watenwaarom

Terugblik:Welk(e)leerdoel(en)voorleerlingenhadjevoorogenm.b.t.hetonderwerpvandezeles?

-Nadeleskandeleerlingverschillendeenergievormenenomzettingenherkennen.-Nadeleskandeleerlinguitleggenwatenergieverliesis.-Nadelesheeftdeleerlingkennisgemaaktmetdewetvanbehoudvanenergie.

Analyse:Inhoeverrebenjetevredenoverdeformuleringvanjeleerdoelen,enoverdemanierwaaropjedeleerdoelenrelevanthebtgemaaktvoordeleerlingen?Verklaarjeantwoord.

Deformuleringvanmijnleerdoelenhadietsspecifiekergemogen,bijvoorbeeld:welkevormenenomzettingen?Danwashetookmakkelijkergeweestomtecontrolerenofzedestofbeheersen.Ikvinddatwegoedstilhebbengestaanbijheteersteleerdoel,metveelvoorbeeldenenveelchecks.Maarikweetnietzekerofalleleerlingenenergieverliesen–behoudbegrepenhebben.

Mogelijkhedenenbeperkingen

Terugblik:Benjevoorkennis,leerling-denkbeeldenofmisconceptentegengekomendiejeniethadverwacht?Zoja,geefvoorbeelden.

Doordatheteenintroductieparagraafwas,warenernognietveelleerling-denkbeeldenofmisconceptenoverditonderwerp.Watmewelopvielwasdatzebijhetbegrip‘energie’meteenaangroeneenergievormendenken.

Analyse:Watvondenleerlingenlastigenwatvondenzemakkelijkindezeles?Hoeweetjedat?Kunjeereenverklaringvoorgeven?Hetherkennenenbenoemenvandeverschillendeenergievormenenomzettingengingenzegoedaf.Veelvingersenzekondendeopdrachtengoedmaken.Hettekenenvanenergiediagrammenenhetdaarbijtoepassenvanenergiebehoudbleeklastiger.Bijhetbesprekenvandeopdrachtenwarenhierbijverschillendefoutengemaakt.

Onderwijsaanpak

Terugblik:a.Hebjedelesuitgevoerdzoalsjedezehadvoorbereidengepland?Watwelenwatniet?

Wehebbenalleonderdelendiewehaddenvoorbereidbehandelt.Detijdsindelingwasnogwelmoeilijkinteschatten,ikweetnietofditpreciesgegaanisalsgepland.

b.Warendeleerlingeninstaatomdeactiviteitenmetsuccesuittevoeren?Watwelenwatniet?

Demeesteopdrachtenzijndoordemeerderheidvandeleerlingengoeduitgevoerd,ziehierbovenAnalyse:a.Inhoeverrebenjetevredenoverdemanierwaaropjedeleerlingenhebtgeactiveerd?Leguit.

Deeerstetweekeerslotendeopdrachtengoedaanbijhetgemaakte,zegingentoenookvrijsnelaandeslag.Dederdekeerkwamdeopdrachtuithetniets,erontstondtoenookonrust.

b.Inhoeverrepastendelesactiviteitengoedbijdeleerdoelen?Leguit.Heteersteleerdoelisveeluitgebreiderbehandeltdanhettweedeenderde.Maarzezijnwelalledriebehandeltindeles,inuitlegeninopdrachten.

c.Inhoeverrepastendelesactiviteitengoedbijdeklasenbijdesituatievandeles?Leguit.Deuitlegwerdsteedsbinnentienminutenafgewisseldmetopdrachten.Ditpastgoedbijdeconcentratieboogvan3havoleerlingen,dielijktookongeveertienminutentezijn.

Toetsing

Terugblik:Hebbenjeleerlingendeleerdoelenbereikt?Hoeweetjedat?

Nietalleleerdoelenzijndooralleleerlingenbereikt,metnamedebergrippenenergiebehoudenenergieverlieszullennogregelmatigherhaaldmoetenworden.

Analyse:Inhoeverrebenjetevredenoverdemanierwaaropjedeleerdoelen(tijdensdeles)hebt.getoetst?Lichttoe.Ikbentevredendatallesbehandeltisinuitlegenopdrachten,ookzijndemeesteopdrachtenklassikaalbesproken.Welhadiknogietsmeerrondmogenlopen,omookindividueeltekijkenhoegoedhetdeleerlingenafging.

26 27

Lesvoorbereidingsformulier

Student:

Inschrijfnummer:

LiannedeJong

0861270

School:

Groep+aantal:

SchoolPracticumdocent:

Opleidingsdocent/FCD:

LorentzCasimirCollege

H3b(ca.25leerlingen)

E.Verkuil

M.Bongenaar

Uitvoeringdatum:

Lokaal:

Datum:

10-03-2016

L61

02–03-2016

Aanwelkecompetentie(‘s)wilikdezeleswerken?CompetentinreflectieenontwikkelingHoegaikdatconcreetdoen?HetzelfdepracticumisuitgevoerdinH3c,doortereflecterenopwatwelennietgoedisgegaan,wilikzorgendatditpracticumbeterverlooptdandevorige.Hoebepaalikofervooruitgangisgeboekt?Dooropnieuwtereflecterenophetpracticum(endeaansluitendecomputerles)endezetweetevergelijken.Lesonderwerp(vakinhoud):Ditpracticumsluitaanbijthemaenergieenfocustophetbegripsoortelijkewarmte.

Lesdoelstellingen:Deleerlingenzijninstaatomintweetallendesoortelijkewarmtevanwatertebepalenaandehandvaneenbegeleidtpracticum.

Verwachteofaangenomenbeginsituatie:Deleerlingenhebbendebergrippenenergie,warmte,vermogenensoortelijkewarmtebehandeltindeles.Ookhebbenzijkennisgemaaktmetderelatiestussendezebegrippenendebijbehorendeformules.Hetleggenvandezeverbandenenhetomgaanmetdeformulesisnoglastig.

Fase TijdLeerdoelInhouden/leerstof

Activiteitleraar(werkvormen)

ActiviteitleerlingenHulpmiddelen Controle

Inleiding

5minInlooprol:gastheer

Leerlingengroeteneninstrueren.Blaadjesuitdelen.

Komenbinnenenpakkenspullen. -Alleleerlingenzittenklaarmetdegoedespullen

5minInleidingpracticumrol:presentator

Hetpracticumendeverschillendeonderdelenwaarmeezegaanwerkenintroduceren.

Luisterenenmeelezenophebuitgedeeldeblaadje.

Benodigdhedenpracticum,dompelaargoedlatenzien.

Deleerlingenkunnenzonderalteveelvragenaandeslag.

Kern

10minOpbouwenrol:regisseur

Rondlopenomvragentebeantwoordenenopstellingentecontroleren.

Verzameldegoedespullen,sluitenhetcircuitaanenstekenvingeropvoorcontrole.

Benodigdhedenpracticum(zieformulier).

Deopstellingenzijnklaarengoedaangesloten.

10minMetenrol:didacticus

Rondlopenvoorleerlingendiemoeitehebbenmethetuitvoerenvanhetpracticum.

Zettendestroomaanennotereniedereminuutdetemperatuurvanhetwater.

“”+stopwatchoftelefoon.

Deleerlingenhebbeneentabelmetelfmeetwaarde(tussen15en35°C)

10minVerwerken/uitlooprol:didacticus

Leerlingenhelpenmethetbeantwoordevandevragen(rekenenmetformules).

Noterenlaatstemetingenwanneernodig.Gaanandersaandeslagmetdevragen.

Formulier,rekenmachine,pen.

Deleerlingenkunnendevragenophetformulier(deels)beantwoorden.

Afsluiting

5minAfrondenrol:regisseur

Vatsamenwatdeleerlingengedaanengeleerdhebben.Legtlinknaarvolgendeles.

Fotograferen/bewarenformulierennoterenev.inleverdatum.

-Leerlingengevenaandatzewetenwaarzemeebezigzijngeweest.

5minOpruimenrol:gastheer

Beantwoordteventueellaatstevragen,controleertofspullengoedwordenteruggezet.

Brengendespullennaardegoedeplekenwachtenopdebel.

-Allespullenzijnweernetjesopgeborgen.

Planning




Inleiding

3min InloopLeerlingengroeteneneventueelinstrueren.

Komenbinnenenpakkenspullen. - Alleleerlingenzittenklaar.

2min Inleiding LesopenenenSOopgeven.Luisterenenleggenwerkboeken/ofschriftoptafel.

- Schriftenopenoptafel.

Kern

10min VerslagbesprekenUitleggenpuntenverdelingverslagenverbeterpunten.

Luisteren,eventueelinhoudelijkevragenstellen.

Correctiemodelopslides.

Cijferwordtbegrepen.

10minSignificantieoefenen

10sommenopbord,1voordoen,restbespreken.

2min.luisteren,5min.zelfoefenen,3min.nakijken.

Slide.Sommengemaaktenbegrepen.

10minOmschrijvenoefenen




10minCombinatieoefenen




Afsluiting 5min Afsluiten SamenvattenenREopgeven. LuisterenenREnoteren. -

Evaluatie:

SPD:

Zelfevaluatie:

(Inhoeverrebenikeringeslaagddecompetentie(‘s)waaraanikwildewerkenteverbeteren?Waarmeekanikdathardmaken?)


Student:

Inschrijfnummer:

LiannedeJong

0861270

School:

Groep+aantal:




H3c(ca.20leerlingen)

E.Verkuil

M.Bongenaar

Uitvoeringdatum:

Lokaal:

Datum:

17-03-2016

L66

16–03-2016

Aanwelkecompetentie(‘s)wilikdezeleswerken?VakinhoudelijkendidactischcompetentHoegaikdatconcreetdoen?Aandehandvanmijnopnamewilikcontrolereninhoeverremijnlesuitvoeringkloptmetmijnlesvoorbereiding.Hoebepaalikofervooruitgangisgeboekt?Ditisdeeerstekeerdatikeenlesvollediggeefenindeel,alsalleonderdelenaandeordekomenbeniktevreden.Lesonderwerp(vakinhoud):HeteerstedeelgaatoverdegemaakteSO(paragraaf4.1t/m4.3),hettweededeeloverhetopwekkenvanenergie.

Lesdoelstellingen:DeleerlingenbegrijpenwatwelennietgoedgegaanistijdenshetSOenwetenhoeenergieopgewektkanworden.

Verwachteofaangenomenbeginsituatie:DemeerderheidvandeleerlingenzalblijzijnmethetSOresultaat,maarwelgeïnteresseerdinhoezevoordetoetseenhogercijferkunnenhalen.Begrippenalsenergie,rendementenduurzameenergiezijnbekend,hoealdiecentralesprecieswerkenwaarschijnlijknogniet.

SPD/ TOA/ collega:

• Zowel de SPD als de TOA gaven aan tevreden te zijn over ons practicum in H3c.• Breng meer rust in introductie (en afsluiting), zodat er iets minder 1 op 1 uitleg nodig is.• Probeer duidelijkere verbanden te leggen met de lesstof/ de vorige les.• SPD heeft ons aangeraden bij collega, die na les H3b ook aangaf tevreden te zijn met hoe het gegaan was.

Zelfevaluatie:

• Dit practicum is op 25 februari gegeven in H3c, de lesvoorbereiding was toen niet op papier uitgewerkt omdat we vooral bezig zijn geweest met het maken van het practicumformulier.

• Tijdens dit practicum viel het me op dat niets vanzelfprekend is, alles moet uitgelegd/ toegelicht worden.• De leerlingen denken weinig tot niet na tijdens het uitvoeren van het practicum, ze wille precies horen wat

ze moeten doen en doen dit dan, maar lijken niet te begrijpen wat ze hier van moeten/ kunnen leren.• Tijdens het practicum veel 1 op 1 (1 op 2) uitleg gegeven, ging goed en vond ik erg leuk• Uitgebreidereflectievande(vebeterde)lesinH3b,zieSTARTTformulier(bijlage3)

28 29




Inleiding


Komenbinnenenpakkenspullen. -Alleleerlingenzittenklaar(metdegoedespullen).

2min Inleiding Toetsenuitdelenenlesstarten.Bekijkenendelencijfersmetelkaar.

Opdrachtenenwerk. -

Kern

13min VragenbesprekenUitleggenwaterwelennietgoedgegaantijdensdeSO’s.

Luisteren(ev.inhoudelijkevragenstellen).

slidesmetopdrachtenantwoorden.

DuidelijkheidoverinhoudSOenpuntenverdeling.

10min OpdrachtenToetsenophaleneneventueelindividueleopdrachtenbespreken.

Opdrachten31en32makeneneventueelvragenstellenoverdeSO.

-Aanhetwerkmetbuurmanofbuurvouw.

5min UitlegcentralesIntroducerenenergiecentrales,linkmetenergieomzettingen.

Luisteren,meedenken,vragenstellen/beantwoorden.

Slidemetfilmpjeenuitwerkingen31&32.

Deleerlingengevenantwoordenoverenergie.

5min RendementKoppelenvansommenenkennisoverrendementaanenergiecentrales.


Slidesmetenergiestroomdiagrammen.

Deleerlingenrekenenmeeaanrendement

5min DuurzameenergieStellingenergievs.Brandstofenintroducerenwater,windenzonne-energie.


Slidesmetfilmpjeswind,waterenzon.

Deleerlingendenkenmeeoverenergiesoorten/begrijpenstelling.

Afsluiting10min Opdrachten

Rondlopenomvragentebeantwoorden.

Werkenaanhethuiswerk,opdracht35en36.

-Aanhetwerkmetbuurmanofbuurvrouw.

Planning




Inleiding





Kern


















Evaluatie:

SPD/mede-student:

- Jewileenheledynamischelesgeven,datisgoedmaarnumisschiennogtegevorderdmisschien.- Zorgvoorduidelijkeexplicietelesovergangen.Checkofzewetenwatzemoetendoenvoorjeze‘aanhetwerk’zet.- Controleernahetopgevenvanhuiswerkofopgavendiezeindelesmoetenmakenofzehetbegrepenhebben/aandeslagkunnen.- Probeernietofzominmogelijkvooroverteleunenopjebureau,kankunstmatigontspannenoverkomen.- Bijcomplimentenofvragenwordtjestemsomsheelhoog,probeernaareenbuikademhalingtezoeken.- Jehoeftnietdeheletijdhardtepraten,ditlaathennamelijkooktoeomgeluidtemaken,alsjedeaandachthebtmagjebestwatzachter.- Zorgdatjebijhetbesprekenvandeopgavenjeaandachteerlijkverdeeldtussendenummers/gegevensendeleerlingen.- Jehebteenergpositievehoudingnaarjeleerlingen,geeftzeveelcomplimentjesenlaatwetenwatzegoeddoen.- Durfookomzetecorrigeren,jemagookaangevenwatnietgoedis,zorgdatjeduidelijkegrenzenstelt.

Zelfevaluatie:

Omvakinhoudelijkendidactischcompetentertewordenwildeikcontrolereninhoeverremijnlesuitvoeringkloptmetmijnlesvoorbereiding.Omdathetdeeerstekeerwasdatikeenlesvollediggeefenindeel,wasiktevredenalsalleonderdelenaandeordezoudenkomen.Ditisgrotendeelsgelukt,desoisvolledigbesprokenenallevoorbereidenstofisbehandeld.Welhadikmevoorgenomenaanheteindewatlangertijdtegevenomaanhethuiswerktewerken,datisuiteindelijknietgelukt.Mijngrootsteleerpuntvoornusluitaanopdeeerstetweefeedbackpunten.Nietteveelwillendoenineenlesenniettevaakvanlesvormwillenwisselen.Uiteindelijkisheteenmooistrevenomheledynamischelessentekunnengeven,maarvoornuisdattegevorderd.Inmijnvolgendeleswilikminderovergangenendeovergangendieikmaakwilikveelduidelijkerenconcretermaken,inclusiefeenkleineklassikalecheck-faseaandehandvanvragen.


Student:

Inschrijfnummer:

LiannedeJong

0861270

School:

Groep+aantal:




H3b(ca.20leerlingen)

E.Verkuil

M.Bongenaar

Uitvoeringdatum:

Lokaal:

Datum:

31-03-2016

L62

30–03-2016

Aanwelkecompetentie(‘s)wilikdezeleswerken?VakinhoudelijkendidactischcompetentHoegaikdatconcreetdoen?DoordezelfdelesinhoudtebehandelenalsikvorigeweekinH3chebgedaan,maardanmetmeerrust.Hoebepaalikofervooruitgangisgeboekt?Wanneermijnlesovergangenduidelijkerzijndanvorigeweekendeleerlingendusvakerdoenwatikvanzeverwacht.Lesonderwerp(vakinhoud):Delesgaatoverhetopwekkenvanenergieenverschillende(duurzame)energiebronnen(§4.4,NOVA).

Lesdoelstellingen:Deleerlingenzijnbekendmetvijfverschillendeenergiebronnen(fossiele,kernbrandstof,wind,waterkrachtenzonlicht).

Verwachteofaangenomenbeginsituatie:Deleerlingenhebbenopdracht28,43,44,45en48alshuiswerkopgekregenvorigeweek.Begrippenalsenergie,rendementenduurzameenergiezijnbekend,hoealdiecentralesprecieswerkenwaarschijnlijknogniet.

Planning




Inleiding



2min InleidingLesopenenennaarhuiswerkvragen.

Luisterenenleggenwerkboeken/ofschriftoptafel.


Kern

8min HWbesprekenRondlopeneneventueeleenvraagophetbordbehandelen.

NaarHWkijkenenvragenstellen. Antwoordenboek. HWwordtbegrepen.

5min UitlegcentralesIntroducerenenergiecentrales,linkmetenergieomzettingen.


Slidemetfilmpje.Deleerlingengevenantwoordenoverenergie.

5min RendementKoppelenvansommenenkennisoverrendementaanenergiecentrales.


Slidesmetenergiestroomdiagrammen.

Deleerlingenrekenenmeeaanrendement

10min OpdrachtenRondlopenomvragentebeantwoorden.

Deleerlingenwerkenaanopdracht32&33.

-Aanhetwerkmetbuurmanofbuurvouw.

10min DuurzameenergieStellingenergievs.Brandstofenintroducerenwater,windenzonne-energie.


Slidesmetfilmpjeswind,waterenzon.

Deleerlingendenkenmeeoverenergiesoorten/begrijpenstelling.

Afsluiting 5min Afsluiten SamenvattenenHWopgeven. LuisterenenHWnoteren. - HW31,35,36genoteerd.

Planning




Inleiding





Kern


















30 31


Student:

Inschrijfnummer:

LiannedeJong

0861270

School:

Groep+aantal:




H3c(ca.20leerlingen)

E.Verkuil

M.Bongenaar

Uitvoeringdatum:

Lokaal:

Datum:

31-03-2016

L66

30–03-2016

Aanwelkecompetentie(‘s)wilikdezeleswerken?Competentinreflectieenontwikkeling.Hoegaikdatconcreetdoen?Feedbackoponduidelijkelesovergangenimplementerenindezeles.Hoebepaalikofervooruitgangisgeboekt?Deovergangentussenopgavenmakenenopgavenbesprekenzijnheldervoorzowelleerlingalsdocent.Lesonderwerp(vakinhoud):Verslagbesprekenenoefenenmetsignificantie&formulesomschrijven(rekenvaardigheid).

Lesdoelstellingen:Deleerlingenbegrijpenhoezeeengoedpracticumverslagmoetenmaken,kunnengoedafrondenenformulesafronden.

Verwachteofaangenomenbeginsituatie:Eendeelvandeleerlingenbegrijptnietwaarhetlageverslagcijfervandaankomt;ontevredenheid.Deleerlingenzijnbekendmetsignificantieenhetomschrijvenvanformulesmaarvindenditwelmoeilijk,zekerdecombinatie.

Evaluatie:

SPD:

Zelfevaluatie:


Planning




Inleiding





Kern


















Evaluatie:

SPD:

Zelfevaluatie:


collega SPD:

• Goed dat je veel afwisselt tussen verschillende lesonderdelen, mag zelfs nog meer/ vaker.• De klas was heel mat, ligt aan deze klas, maar probeer er maar wat energie in te pompen.• Fijn dat je een goede en duidelijke verbinding maakte met de vorige les.• Leukefilmpjes!Goeddatjezelinktmetstofm.b.v.afbeelding.Letopdatjenietdefilmpjesherhaalt.• Wat doe je met een pittende/ lastige leerling? Wees niet te bang voor confrontatie. Zorg dat IEDERE

leerling zich de moeite waard voelt. Probeer ook met ‘lastige’ leerlingen een band op te bouwen.• Zorg dat je duidelijke grenzen stelt, anders gaat dit je later veel energie kosten (door discussies).

Zelfevaluatie:

• Veel meer rust dan in H3c, de leerlingen deden mee en leken alles de begrijpen.• Enigzins opgeslokt door de tijd, vergat hierdoor kernenergie en een duidelijke samenvatting aan het eind.• Het laten maken van som 32 en 33 koste veel tijd, volgende keer beter nadenken of dit het waard is.

Alleen de moeilijke sommen in de les laten maken, anders is het wellicht zonde.

SPD:

• Je merkt echt aan de leerlingen dat ze je gaan testen; het nieuwe is er af.• Verbazingwekkend hoeveel geduld je hebt, was zelf veel geirriteerder dan jij.• Ik ben heel benieuwd hoe ze de SO gaan maken morgen, weet niet of ze het begrepen hebben.• Probeer sneller en adequater te reageren op drukke/ kletsende leerlingen.

Zelfevaluatie:

• Samen met SPD besloten het verslag toch niet in de les te behandelen, verwachtte hierdoor tijd over te hebben maar kwam in werkelijkheid als nog tijd te kort.

• Gaf aan het begin van de les een SO op voor de volgende dag (zoals besloten met SPD), had veel weerstand en onvreden verwacht en dit was ook precies wat er gebeurde, zorgde voor onrust in les.

• Had naar aanleiding van SPD verwacht dat we heel snel veel sommetjes konden oefenen en herhalen om ze te drillen voor vrijdag. Al bij de eerste som begonnen veel leerligen “ik snap het niet” te roepen. Vondhetlastigomhiermeeomtegaan.Hebbeslotenmeertijdaansignificantietebestedenmaarkwamdaardoor in de knooop met het omschrijven van formules aan het eind van de les.

• Door de onrustige les en de onverwachte beginsituatie weet ik niet of de leerlingen in staat zijn het SO goed te maken, ik vind dit erg vervelend maar het voelt ook een beetje als overmacht.

32 33

3. STARRT reflectie

• Practicum soortelijke warmte andere klas (H3b).• Docent stelde me voor, ik introduceerde het practicum.• Leerlingen gingen aan de slag, Nine heeft de les afgesloten.• Begeleidt door dor collega SPD: Harrie Prinssen.

• Ik heb als stagaire het practicum geintroduceerd en gedeeltelijk begeleidt.• De inhoudelijke lesstof was al door de docent met de leerlinen behandeld.• Ik wilde meer rust in mijn uitleg dan bij H3c. Zodat ik duidelijker is voor de leerlingen

waar het over gaat en wat het verband is met de vorige en de volgende les.• Ik wilde duidelijk uitleggen wat ik van ze verwachtte en niet als vanzelfspreken aan

nemen, zowel qua lesinhoud als qua werkwijze.

• Er was iets mis gegaan met printen waardoor dit tijdens de les gedaan moest worden door een TOA, dit dwong wel tot extra rust in mijn uitleg (moest de tijd vullen).

• Duidelijke terugkoppeling naar vorige stof “soortelijk warmte”; interactief met de leerlingen behandelt, vervolgens deze stof aan practicum gekoppeld.

• Verschillende componenten geintroduceerd. Dompelaar duidelijk; meters kon beter.

• Leerlingen konden good aan de slag, dit werd wel onderbroken door de TOA (uitleg gelijkspanning instellen op volt meter).

• Heb het noteren van de waarden en het aansluiten van de meters nog vaak individueel uitgelegd/ toegelicht (niet duidelijk uit introductie blijkbaar).

• Leerlingen pakte zelfstandig alle spullen en gingen goed aan de slag. Wel vergaten ze soms hun vinger op te steken om de opstelling te laten controleren.

• Had meer rust een duidelijkheid in mijn introductie dan bij H3c.• Heb alle leerlingen ‘tot morgen’ gewenst , kreeg leuke reacties en zelfs bedankjes.• Mocht ik dit practicum (of een soortgelijk practicum) nog eens geven dan kan er meer

aandacht naar het hoe en wat van de meters.• Ik kan dus nog meer tijd nemen in mijn introductie eventueel met een schets op het

bord o.i.d. ter ondersteuning.

Ja, bij een volgend practicum kan meer rust in mijn uitleg; geldt ook voor ‘gewone’ les.

Duidelijker overzicht voor mezelf maken van wat ik wil bespreken/ benoemen.

34 35

4. (video) analyses




Weinig Soms Vaak


Niet Soms Veel







VakinhoudInhoud: vakinhoud Correct – niet correct Inhoud: beoogde cognitieve leeractiviteit (Bloom taxonomie)

Onthouden/memoriseren Begrijpen Toepassen Analyseren Evalueren Creëren

Inhoud: beoogde metacognitieve activiteiten Orienteren Bewaken/monitoren Bijsturen Reflecteren

Mate van zelfstandigheid/sturing leerproces Docent stuurt Gedeelde sturing Leerling stuurt

DocentrolPresentator:

- Leiding/aandacht: ja/nee - Aanspreken leerlingen: ja/nee - Duidelijke start(zin): ja/nee - Naleven regels: ja/nee

Didacticus:

- Heldere instructie: ja/nee - Instructie op bord: ja/nee - Complete instructie: ja/nee (wat, hoe, tijd, gedrag, hulpmiddelen, opbrengst, etc) - Systematisch rondlopen: ja/nee







Didacticus:


lesopname Lianne 17-03 (03:45 - 08:35) Non-verbaalgedragStem – tempo Langzaam Normaal Snel Stem – pauzes Lange pauzes Normaal Korte pauzes Stem – intensiteit/volume



Weinig Soms Vaak


Niet Soms Veel













Didacticus:








Didacticus:


lesopname Eelco (SPD) 21-03, 5V

veelweinigveelgeensomssomsnietsomsveel

veelsomsveelweinigsomsnietnietveelveelsomsveel weiniggeen

ja jajasoms

ja nee (slides)neenee

veelweinigveelsomsweinigvaaksomsvaakvaak

somsveelveelveelsomsweinigsomsveelveelsomsveelsomsweinig

ja jajameestal

meestaljasomsja

36 37

5. ken je school interview

Toetsinterview Wat voor type toetsen worden er afgenomen binnen de sectie? Zowel in de onderbouw als in de bovenbouw worden er tussentijdse schriftelijke overhoringen (so’s) en proefwerken (repetities) afgenomen. Ook doen we verschillende practica waarbij leerlingen een verslag in moeten leveren. In het eindexamen jaar worden er maar vier schriftelijke overhoringen afgenomen (se’s). Wordt er ook gebruik gemaakt van digitale toetsen, waarom wel/ niet? Er wordt zelden of nooit met digitale toetsen omdat ik de beredenering of berekening van de leerlingen belangrijker vind dat het antwoord. Wat is de functie van de (verschillende) toetsen? So’s zijn vooral een kort meetmoment om tussendoor te checken of ze het begrepen hebben, niet alleen voor mij maar ook voor zichzelf. Vooral in de onderbouw doe ik dit veel, naar het examenjaar toe wordt dit steeds minder. Repetities dienen echt om een hoofdstuk of onderwerp af te sluiten. In de bovenbouw test dit ook of ze dat onderwerp beheersen voor het centraal examen, omdat het daarna niet meer echt behandelt wordt. Practica dienen deels om vaardigheden op te bouwen. Bovendien is de discussie van zo’n practicum heel belangrijk om zowel verbaal als schriftelijk inzicht te krijgen in de manier van (natuurkundig) redeneren van de leerlingen. Hoe zijn de afspraken binnen de sectie m.b.t. het opstellen van toetsen? In de onderbouw is dit nog heel vrij. Vooral so’s worden vaak gewoon voor de eigen klas gemaakt zoals en wanneer de docent zelf wil, wel worden ze altijd met collega’s gedeeld. Repetities worden wel in overleg met collega’s uit dezelfde jaar laag gemaakt en wanneer mogelijk centraal afgenomen. Wanneer dit niet lukt, wordt er met verschillende versies gewerkt. In de bovenbouw wordt alles centraal geregeld en afgenomen per jaar laag. Er wordt door iemand een voorstel gemaakt, dat vervolgens rond de sectie gaat, vervolgens gaan er dan meestal drie of vier versies overheen voor de definitieve toets is samengesteld. Mochten er so’s afgenomen worden in de bovenbouw, dan gebeurd dit wel op eigen inzicht van de docent. Hoe zou jij een goede toets omschrijven? Dat blijft een lastige vraag, maar voor mij is het belangrijk dat de vraagstelling qua niveau overeenkomt met het boek en de lesstof. In de bovenbouw probeer ik zoveel mogelijk op examen niveau te testen. In de zesde klas zijn dit echt examen vragen,

maar ook daarvoor worden onderwerpen vaak niet meer behandeld. Er zijn allerlei theorieën dat een goede toets een gemiddelde van een zes moet hebben met een bepaalde standaarddeviatie, maar persoonlijk ben ik daar niet heel erg mee bezig. Hoe wordt bekeken/vastgesteld of de lengte van de toets juist is? De vuistregel is dat leerlingen drie keer zo lang nodig hebben als een docent. Dus wanneer ik 15 minuten nodig heb, dan is dat voor hen een toets van 45 minuten. Ook leert de ervaring dat een toets met negen items ongeveer in 50 minuten kan. Hoe wordt het niveau (zowel m.b.t. kennis als vaardigheden) van de toets bewaakt? Voor grote toetsen gebeurt dit door vooral door overleg binnen de sectie en door ervaring. En soms werken we ook met RTTI, met als voordeel dat we dan nog eens kritisch naar die toetsen kijken. Maar persoonlijk ben ik van mening dat RTTI zeker voor de bovenbouw natuurkunde niet erg relevant is omdat je alleen T2 en I test. Hoe wordt bekeken of de toets representatief is voor de te toetsen leerstof? Je zou hiervoor RTTI kunnen gebruiken, T1 is dan bijna letterlijk uit het boek en T2 een stapje verder en I wat je graag zou willen dat ze weten. Maar zelf doe ik dit eigenlijk nooit, je weet gewoon wat je in je les heb behandelt en je kijkt naar de voorbeelden uit heb boek en afgeleiden daarvan. Vaak merk je in je les wel hoe goed ze het onderwerp begrijpen en uit de cijfers van de Hoe zijn de afspraken binnen de sectie m.b.t. het opstellen van het correctiemodel? De docent die de toets maakt beantwoordt de vragen en zet de normering erbij en overlegd dit met collega’s. Hierbij wordt zoveel mogelijk volgens CITO normen gewerkt omdat dit ook is hoe ze op het centraal examen beoordeelt worden. Wie doet de beoordeling/kijkt na? Iedere docent kijkt gewoon de toetsen van zijn eigen leerlingen na en af en toe stagiaires natuurlijk. Maar als een bepaald antwoord vaak afwijkt van het correctiemodel dan overleg ik dit wel even met betrokken collega’s. Hoe zijn de afspraken binnen de sectie m.b.t. het vaststellen van het cijfer van de toets? Hoe wordt met calamiteiten omgegaan? Het cijfer wordt vast gesteld aan de hand van het correctiemodel en de bijbehorende normering. Hier wordt zo min mogelijk van afgeweken, je wil geen kunstmatig goed of slecht beeld creëren. Calamiteiten is heel moeilijk natuurlijk, bij schoolexamens zijn daar wel allerlei regelementen voor op schoolniveau volgens landelijke richtlijnen natuurlijk. Maar in principe is het zo dat je je beter ziek kan

38 39

melden, dan verlies je niet je recht op herkansing, anders wel. Bij eigen toetsen laat ik leerlingen de toets vaak gewoon maken, als het voldoende is telt het gewoon mee en als het onvoldoende is krijgen ze als nog een herkansing. Hoe zijn de afspraken binnen de sectie m.b.t. de weging van de toets cijfers? SO’s tellen een keer mee en repetities drie keer. Bij SE’s werken we met percentages (vaak ongeveer 25% per toets). Practica worden in de onderbouw per verslag beoordeelt, in de bovenbouw krijgen ze een gemiddelde per periode. Zijn er op school m.b.t. de weging van toetsen afspraken tussen de WiBiNaSk secties en/of schoolbrede afspraken? Zo nee, wat is de reden? Zo ja, welke? Voor de opbouw van verslagen hebben we wel afspraken maar voor de weging niet. Binnen natuurkunde wel, maar met de rest niet. Uiteindelijk komt het allemaal ongeveer op het zelfde neer, maar er zijn ook collega’s die met 10 en 30 werken. Welke bronnen gebruik je voor het samenstellen van toetsen? De methodesite, natuurkundeuitgelegd.nl (oude examen opgave), andere methodes, materiaal dat je door de jaren verzameld hebt. Maar ik bedenk ook heel veel zelf, dat vind ik ontzetten leuk om te doen. Dan kan ik ze ook baseren op actualiteiten en wat ik in de les besproken heb. Op welke manier worden toetsen terug gegeven/besproken/ krijgen leerlingen feedback? Klassikaal bespreken van de toets, niet alleen antwoorden geven maar ook echt uitleggen waar ze de fout ingaan en waar ze punten mee verdienen. Wel neem ik al het materiaal na het bespreken weer in, anders komt er een soort waaier van toetsen in omloop, waardoor ik vragen niet meer opnieuw kan gebruiken. Hoe is het inhalen van toetsen geregeld? Herkansingen worden in principe op centrale inhaalmoment gemaakt, vrijdag het 8e of het 9e uur. Maar als ik één of twee leerlingen heb die moeten herkansen dan overleg ik vaak wanneer ze tussenuur hebben en ik zelf tijd heb. Welke manieren gebruiken collega’s om de tijd die nodig is voor correctie te verlagen? Je kan win-toets gebruiken, dat is heel snel maar voor natuurkunde werkt dat niet. Als je een toets en het correctie model zelf gemaakt hebt zit het op een bepaald moment in je hoofd, dan gaat het vanzelf sneller. Soms kijk ik per vraag, soms per leerling maar uiteindelijk maakt het allemaal niet zoveel verschil. Worden de cijfers bij natuurkunde gebruikt ten behoeve van de profielkeuze advisering?

Ja in de derde klas worden tijdens de rapportvergaderingen alle profielkeuzes besproken. Per vak wordt er door iedere docent een advies gegeven - / ?- / ? / ?+ /+. Maar binnen de sectie natuurkunde hebben we afgesproken om het vraagteken niet te gebruiken, dat zit zo in het midden. Dit advies is niet alleen gebaseerd op het cijfer, maar ook op de attitude en het type vraag dat de leerling goed beantwoordt (reproductie versus inzicht). De combinatie van al deze vakspecifieke adviezen wordt vervolgens vertaald naar een profielkeuze advies (niet bindend). Welke soorten fraude ben je tegen gekomen en hoe ga je hier mee om? Spieken kan natuurlijk op tienduizend manieren. Smartwatches toen die net op waren, was het een feest natuurlijk, daar kon van alles in. Grafische rekenmachines mogen helemaal niet meer bij natuurkunde vanuit de overheid, dat scheelt wel met fraude. Maar je moet ook maar hard kunnen maken dat iemand spiekt, als iemand een keer de verkeerde kant op kijkt dat is even wat zeggen vaak al genoeg. Maar als ik echt briefjes of zo vind in mijn eigen klas dan is het gewoon einde verhaal, een 1 en verliezen ze ook het recht op herkansing. Bij schoolexamens is daar een heel protocol voor, als surveillant noteer je dan fraude in de kantlijn. Dat deel is dan dubieus, wanneer mogelijk geef je de leerling hierna een nieuw antwoordblad. Bij het profielwerkstuk werken we met een plagiaat scanner bij 35% is het plagiaat dan wordt het werk afgekeurd.

40 41

6. practicum soortelijke warmte

PracticumDesoortelijkewarmtevanwater

InleidingDehoeveelheidwarmtedienodigisom1,0gramvaneenstof1°Cintemperatuurtelatenstijgennoemjedesoortelijkewarmtevandiestof.DoelTijdensditpracticumgajedesoortelijkewarmtevanwaterbepalen.

Nodig

! Geïsoleerdbekerglasmetdeksel! Thermometer! Dompelaar! Maatcilinder

! Spanningsbron! Voltmeter! Ampèremeter! Draad

Uitvoeren

- Sluitdespanningsbron,voltmeterenampèremeteraanzoalsinfiguur1.Laatdeopstellingcontrolerenvoordatjedestekkerinhetstopcontactsteekt!

- Vulhetbekerglaszopreciesmogelijkmet300mLwater.- Zetdedompelaarinhetwaterensluithetbekerglaszogoedmogelijkafmetdedeksel.

Ziefiguur2.Zetdedompelaarnognietaan!- Bepaaldebegintemperatuurvanhetwater.Noteerdezeindetabelopdeachterkant.- Kijkgoednaarvraag1opdevolgendebladzijdevoorjededompelaaraanzet.- ZetdedompelaaraanenleesdeVoltmeterenAmpèremeteraf.Noteerditbijvraag2.- Meetnuhoeveelgradenhetwaterintemperatuurstijgtgedurendetienminuten.Noteer

dit,vergeetnietafentoeteroeren.Klaar?Stekkereruit!

figuur2:proefopstellingfiguur1:voorbeeldcircuit

Uitwerken

1. Noteerelke60secondendetemperatuurvanhetwaterinonderstaandetabel.

Tijd(minuten)

Temperatuur(°C)

2. VerwerkdemeetgegevensuitdetabelineengrafiekmetbehulpvanExcel.Tekeneerstjemeetpuntenendaarnaeentrendlijn.Waaraanmoeteengoedegrafiekvoldoen?

3. Gebruikdespanningenstroomsterktediejegemetenhebtomhetvermogenvandedompelaarteberekenen(denkterugaanhoofdstuk3voordejuisteformule).U= V&I= A

4. Berekenmethetvermogenvandedompelaarendetijddiejegemetenhebthoeveel

energieeromgezetis(kijknaarparagraaf2voorhulp).

5. Berekenmetbehulpvandemassavanhetwater(300g)endetemperatuurstijgingde

soortelijkewarmtevanhetwater.

6. Vergelijkjouresultaatmetdeechtesoortelijkewarmtevanwater(ziepagina77vanhethandboek).Leguitwaaromjijeentehogewaardevindt.

7. Opwelkemanierzoujeeenwaardekunnenvindendieveelmeerindebuurtkomtvandewaardeinhethandboek?

42 431

BeoordelingsmodelVerslagPracticum:Soortelijkewarmte

Vaardighedenverslagschrijven

1Verzorgingverslagmaximumscore2

• Titel,naam,klas,docent,datum 1• Gebruikvankopjes,tussenkopjeseneenduidelijkestructuur 1

2Taalgebruikmaximumscore2

• Geengebruikvan‘ik,jij,hij,zij,wij,men’inhetheleverslag 1• Overalvollezinnenenduidelijkeuitleggeven 1

3Onderzoeksvraagmaximumscore1Voorbeeldvanantwoord:

− WatisdesoortelijkewarmtevanwaterinJ/g°C?• Goedgeformuleerdeonderzoeksvraagaansluitendopdoelproef 1

3Hypothesemaximumscore2

• Hetnoemenvandeechtesoortelijkwarmtevanwater(4,2) 1• Hetgevenvaneenverwachtingvoordeuitkomstvanhetpracticum 1

5Uitvoeringmaximumscore3Voorbeeldvanantwoord:

− Tijdenshetpracticumhebbenweeengeïsoleerdbekerglasgevuldmet300mLwater.Nahetbepalenvandebegintemperatuurhebbenweeendompelaargebruikomhetwater15gradenintemperatuurtelatenstijgen.Dezedompelaarisaangeslotenopeenspanningsbron,eenVoltmetereneenAmpèremeteraf.Dezemetershebbenwegebruiktomdespanningendestroomoveronscircuittebepalen.Metbehulpvaneenthermometereneenstopwatchhebbenweelkeminuutdetemperatuurvanhetwaterbepaald.

− Methettemperatuurverschilendemassavanwaterkunnenwedesoortelijkewarmteuitrekenen.(Q[J]=c[J/(g°C)]·m[g]·ΔT[°C]).

− Omdehoeveelheidenergietebepalenhebbenwedehoeveelheidtijdenhetvermogennodig(E[J]=P[W]·t[s]).

− Ditvermogenhebbenweberekendmetdegemetenspanningenstroomsterkte(P[W]=U[V]·I[A]).

• Allebenodigdhedengeven 1• Duidelijkeomschrijvingvandeopstelling 1• Uitlegwerkwijze,volledigeninverledentijd 1

2

Resultaten

6Meetresultatenmaximumscore4

• Tabelmettemperatuurentijd 1• Grafiekkloppendmewaardenuitdetabel 1• Correctegrafiek-enastitels 1• Rechtetrendlijnkloppendmetmeetwaarden 1

7Vermogenberekenenmaximumscore2Voorbeeldvanantwoord:

− OpdemeterswasaftelezendatU=11VenI=3,0A− Hetvermogenvandedompelaarisdus

P= U∙I− 11∙ 3,0

33W

• UenIbepalen 1• GebruikvanP=UIencomplementerenvandeberekening 1

8Energieberekenenmaximumscore3Voorbeeldvaneenantwoord:

− Deenergiedienodigwasomhetwater15gradentelatenstijgenisdus− E= Pxt− 33x780

25.740J

• InzichtdatΔTinsecondenmoet 1• GoedaflezenvanΔTmetdetrendlijn 1• GebruikvanE=Ptencomplementerenvandeberekening 1

9Soortelijkewarmtevanwatermaximumscore3Voorbeeldvaneenantwoord:

− Volgensdewetvanbehoudvanenergieisdetotalehoeveelheidenergievoorennaeenomzettingaltijdgelijk. Dusdehoeveelheidenergieisgelijkaandehoeveelheidwarmte,E=Q=25.740J.

− Demassavan300mLwaterisongeveer300genhettemperatuurverschilis15graden.DitinvullenindeformulevoorsoortelijkewarmteQ=c∙ m ∙ΔT

− Geeft25.740=c∙300∙ 15.Dusc=!".!"#!"" ∙!"

− =5.72J/(g°C).

• InzichtdatE=Q 1• GebruikvanQ=cmΔT 1• Omvormenformuleencomplementerenvandeberekening 1

44 453

Conclusieendiscussie

10Conclusiemaximumscore1Voorbeeldvaneenantwoord:

− Desoortelijkewarmtevanwateris5.72J/(g°C)volgensonzeonderzoeksresultaten.

• Gevenvanc 1

11Vergelijkensoortelijkewarmtemaximumscore3Voorbeeldvaneenantwoord:

− Volgenshethandboekisdeechtesoortelijkewarmtevanwater4.2J/(g°C).Ditisdusveellagerdandewaardedieuitonsonderzoekkomt.

− WehebbenQgroteringevulddusisChoger.− Ditkomtomdatnietalleelektrischeenergiewordtomgezetinwarmteenergie.

• cuithetboek=4.2J/(g°C) 1• InzichtdatcnietovereenkomtomdatdeQwaardetegrootisingevuld 1• InzichtdatQ<E 1

OpmerkingAlsbijdevierdedeelvraagQ<Einwoordenwordtuitgelegd:ditgoedrekenen.

2Optimaliserenmaximumscore2Voorbeeldvaneenantwoord:

− Omeenwaardetekrijgendiedichterbijdewerkelijkewaardeligtmoetenwezorgendateengroterdeelvandeenergienuttiggebruiktwordt.

− Ditkandooreenbetergeïsoleerdbakje,meerroeren,eenbeteredekselofeenbeteredompelaar.

• Inzichtdatenergienuttigergebruiktmoetworden 1• Benoemenvaneenoplossing(beteredeksel,betereisolatie,roeren…) 1

OpmerkingAlsbijdeeerstedeelvraagalsantwoordQkleinermakenofQaanEgelijkmakengegevenwordt:ditgoedrekenen.

Totaaltebehalenpunten:28Cijfer=behaaldepunten/28∙9+1

7. SO paragraaf 1 t/m 3

SO 3 HAVO Hoofdstuk 4 ‘Energie’

Paragraaf 1 t/m 3

- Geef volledige antwoorden. - Antwoorden zonder uitwerking worden fout gerekend. - Denk aan de juiste eenheden. - Je hebt 40 min de tijd. Leerlingen met verlenging hebben 50 min.

Onderstaande tabellen kun je gebruiken bij het oplossen van de opgaven. soortelijke warmte van enkele stoffen verbrandingswarmte van enkele stoffen stof soortelijke warmte (J/g.°C) stof Verbrandings-warmte water 4.2 hout 16 MJ/kg melk 3.9 steenkool 29 MJ/kg olijfolie 1.7 benzine 33 MJ/l alcohol 2.4 spiritus 18 MJ/l ijs 2.2 stookolie 40 MJ/l baksteen 0.75 aardgas 32 MJ/m3 koper 0.39 butagas 110 MJ/m3 zilver 0.24 methaan 36 MJ/m3 aluminium 0.88 propaan 94 MJ/m3 (eiken)hout 2.4 lucht 1.0

1. Fiets dynamo

Wanneer je in het donker naar huis fiets kan een dynamo er voor zorgen dat je fietslicht gaat branden. Hierbij vinden twee energie omzettingen plaats. a) Welke energie omzetting vindt er plaats in de dynamo? b) Welke energie omzetting vindt er plaats in de lamp van je fiets? c) Volgens Sophie gaat 80% van de energie in je fietslamp verloren. Leg uit wat

Sophie hier mee bedoelt. Gebruik in je uitleg de wet van behoud van energie.

2. Kopje thee Simone en Sander zijn samen op vakantie op de camping. ’s Avonds willen ze allebei een lekker kopje thee drinken. a) In het bos hebben ze 35 gram hout gevonden, van dit hout maken ze een

mooi kampvuur. Bereken hoeveel warmte dit hout kan leveren. b) De begintemperatuur van het water is 15°C. Bereken hoeveel gram water ze

met hun kampvuur aan de kook kunnen brengen. c) Zullen ze in werkelijkheid meer, minder of evenveel water aan de kook

kunnen brengen dan je hebt berekend bij b? Leg uit waarom je dit denkt.

46 47

3. Practicum met dompelaar Jochem is benieuwd naar de hoeveelheid energie die nodig is om melk te verwarmen. Om dit te bepalen voert Jochem een practicum uit met een dompelaar en een geïsoleerd bekerglas gevuld met 250 gram melk. De begintemperatuur van de melk is 18°C. a) Jochem warmt de melk op tot 40°C. Bereken de warmte-energie in Joule. b) In totaal heeft de dompelaar 27.500 Joule opgenomen aan elektrische

energie. Bereken het rendement van de dompelaar. c) Lees in de grafiek af hoeveel tijd Jochem nodig had. Bereken het vermogen

van de dompelaar die hij gebruikt heeft.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Temperatuur(°C)

Tijd(min)

Tijd-Temperatuurgra3iek Correctiemodel SO 3 HAVO

Hoofdstuk 4 ‘Energie’ Paragraaf 1 t/m 3

Fiets dynamo a) energieomzetting maximumscore 1 Voorbeeld van antwoord: Beweging energie wordt naar elektrische energie omgezet.

• Benoemen van elektrische energie • Benoemen van beweging energie • Juiste volgorde

Opmerking Als een deelvraag niet compleet is: geen scorepunt voor deze vraag toekennen. b) energieomzetting maximumscore 2 Voorbeeld van antwoord: Elektrische energie wordt naar licht- en warmte energie omgezet.

• Benoemen van elektrische energie • Benoemen van licht energie • Benoemen van warmte energie • Juiste volgorde

Opmerking Als een deelvraag niet compleet is: geen scorepunt voor deze vraag toekennen. c) energiebehoud maximumscore 2 Voorbeeld van antwoord: Volgens de wet van behoud van energie, is de hoeveelheid op genomen energie altijd gelijk aan de hoeveelheid vrijgekomen energie. Energie gaat dus nooit verloren. Wat Sophie bedoelt is dat 80% van de energie niet wordt omgezet in een nuttige vorm van energie. De lamp geeft namelijk licht en warmte, terwijl we eigenlijk alleen licht nodig hebben. De 80% energie die omgezet wordt in warmte gaat dan dus verloren.

• Benoemen van wet van behoud van energie 1 • Kloppende beredenering 1

48 49

Kopje thee a) vrijkomende warmte berekenen maximumscore 3 Voorbeeld van antwoord:

− De verbrandingswarmte van hout is 16 MJ − 1 kg = 1000 g

35 g 1000 g

16 MJ

− Q = 0,56 MJ

• Verbrandingswarmte aflezen 1• Juiste eenheden gebruiken 1• Warmte energie berekenen 1

b) massa berekenen maximumscore 3 Voorbeeld van antwoord:

− ΔT = 100 – 15 = 85 °C − c = 4.2 J/g°C − Q = c ∙m ∙ΔT

560000 = 4.2 ∙ m ∙ 85 − m = 1568 g = 1,6 kg

• ΔT berekenen & soortelijke warmte van water aflezen 1• Benoemen van Q = c ∙m ∙ΔT 1• Complementeren van berekening 1

c) begrip rendement maximumscore 2 Voorbeeld van antwoord: Omdat in werkelijkheid een deel van de warmte zal ontsnappen.

• Antwoorden dat er minder water verwarmd kan worden. • Benoemen van ten minste één reden (warmte is ontsnapt/ niet alle energie is door het

water opgenomen/ het rendement is niet 100%).

Practicum met dompelaar a) warmte-energie berekenen maximumscore 3 Voorbeeld van antwoord:

− ΔT = 40 – 18 = 22 °C − c = 3.9 J/g°C − Q = c ∙m ∙ΔT

= 3.9 ∙ 250 ∙ 22 = 21.450 J = 21 kJ

• Berekenen ΔT en aflezen van soortelijke warmte van melk 1 • Benoemen van Q = c ∙m ∙ΔT 1• Complementeren van de berekening 1

b) opgenomen energie berekenen maximumscore 3 Voorbeeld van antwoord:

− Enut = 21.450 J − Eop = 27.500J − η = Enut / Eop ∙ 100%

η = (21.450 / 27.500) ∙ 100% − η = 78%

• Inzicht dat Enut = Q = 21450 J 1 • Benoemen van η = Enut / Eop ∙ 100% 1 • Complementeren van de berekening 1

c) vermogen berekenen maximumscore 4 Voorbeeld van antwoord:

− t = 15 min = 900 s − E = P ∙ t

P = E / t P = 27500 / 900 = 31 W

• t aflezen en omzetten in seconden 1• Inzicht dat E = Eop 1• Benoemen van E=P ∙ t 1 • Complementeren van de berekening 1

Totaal te behalen punten: 21 Cijfer = punten / 22 ∙ 9 + 1

eind porfolio werkplekleren - lcdejong.comlcdejong.com/files/Minor/Minor1_Portfolio.pdf · 6 7 Om...

Documents

Transcript of eind porfolio werkplekleren - lcdejong.comlcdejong.com/files/Minor/Minor1_Portfolio.pdf · 6 7 Om...