Effecten

Welcome again!

Kanker en radiotherapie in NL

2009: 92000 gevallen van kanker,

van wie 11000 (12%) 2e primaire tumor.

44000 kankerdoden (overleving ~ 52%)

~80% chirurgie, ~50% radiotherapie,

~30% (adjuvante) chemotherapie

Late effecten: Incidentie? Prevalentie?

Vroege effecten van RT (voorbeelden)

Komen binnen enkele dagen tot weken tot uiting:

huid erytheem vanaf 3 Gy (desquamatie40 Gy)

haarfollikels haaruitval (na 30 Gy)

mucosa mondholte 20 Gy (fibrose na 60-70 Gy)

bloedvormende organen bloedbeeld

oesofagus mucositis (40-45 Gy)

oesofagus fistels (vanaf 55 Gy)

parotis maximaal 26 Gy (speekselproductie)

Late effecten van RT (voorbeelden)

Komen geruime tijd, maanden tot jaren, na de

behandeling tot uiting:

dermis (huid) fibrose

bloedvatstelsel teleangictasien

longen pneumonitis 20 Gy (fibrose >45 Gy)

nieren nephropathie (20 Gy)

hart myocart infarct (> 40 Gy)

hersenen necrose (> 55 Gy)

myelum myelopathie (> 50 55 Gy)

Problemen bij het schatten van aantal

en ernst van late stralenschade

1. Subjectiviteit van score-systemen:

wat is ernstig?

2. De duur na bestraling:

hoe lang houdt het risico aan?

3. Bijwerking of tumorrecidief?

SOMA-LENT score voor bijwerkingen

Graad 0: geen bijwerkingen

Graad 1: geringe bijwerkingen, geen therapie nodig

Graad 2: matige bijwerkingen, eenvoudige medicatie of hulpmiddelen volstaan

Graad 3: ernstige bijwerkingen: hospitalisatie / operatie nodig

Graad 4: fatale complicatie

Slokdarmvernauwing + fistel na

hoge dosis radiotherapie

Nasopharynx

carcinoom

(14 jaar)

4 jaar na behandeling




wat is ernstig?

2. De duur na de bestraling:

hoe lang houdt het risico aan?*


Com

plic

ation f

ree

Years after Radiotherapy

...complications continue...

Jung et al, R&O

2001; 61: 233

...and continue...

Jung et al, R&O

2001; 61: 233

...and

never stop!

Jung et al, R&O 2001; 61: 233




wat is ernstig?

2. De duur na de bestraling:

hoe lang houdt het risico aan?


Pseudoprogressie na chemoradiotherapie

glioblastoma Brandsma et al., Lancet Oncol. 2008 May ;9(5): 453-61

A: 14 Apr 06: before RT B: 28 Aug 06: 8 weeks after RT

C: 19 Dec 06: 6 months after RT

D: 15 Sep 07: frontal recurrence

Risicofactoren voor late effecten na

radiotherapie

Stralendosis en volume,

Comorbiditeit (diabetes)

Genetische aanleg

Roken

Tumor controle

Effect

Tumor Dosis

Normale weefsel schade

Therapeutische Ratio:

effect van volumeverkleining

Risicofactoren voor late effecten na

radiotherapie

Stralendosis en volume,

Comorbiditeit (diabetes)

Genetische aanleg

Roken

Roken en Risico op Radiatieschade

van de dunne darm

Eifel, JCO 2002; 20: 3651

Secundaire

tumoren

Medisch Dossier Ode, jan. 2009

over Radiotherapie

Helaas lijkt deze therapie nog te veel op schieten met hagel: van de vrouwen

die bestraald worden voor hun

borstkanker, ontwikkelt 60 procent in de

loop van hun leven daarna longkanker

B. Hubard, MD Ode 2009; 11(1): 4-8 www.medischdossier.org/archief/jaargang_11/nummer_1/

Mijn reactie op www.kwakzalverij.nl

Risicofactoren 2e primaire tumoren

Erfelijke belasting (bv. retinoblastoom)

Chemotherapie of Radiotherapie

Combinatiebehandeling (Chemo + RT)

Omgevingsfactoren (roken, alcohol)

Longkanker na Radiotherapie wegens Borstkanker

Publicatie Methode Duur van de

na-controle

(jaar)

Relatieve Risico

(95% BI)

Zijde van de

longkanker

Galper, 2002 prospectief

cohort

11 1,5 (p=0,02) -

Neugut, 1993 case-control 10 2,0 (1,0-4,3) -

Neugut, 1994 case-control 10 niet roker: 3,2 (0,6-17) ipsilateraal

roker: 33 (7-154) -

Inskip, 1994 case-control 10 1,8 (0,8-3,8) -

15 2,8 (1,0-8,2)

Rubino, case-control > 10 3,2 (1,0-7,4) ipsilateraal

Prochazka, 2002 case-control 10+ 2,0 (1,3-3,0) ipsilateraal

Prochazka, 2002 case-control 10+ niet-roker: 0,9 (0,37-2,22) ipsilateraal

roker: 3,2 (1,66-6,06)

Zablotska, 2003 case-control 10 2,1 (1,5-2,1) ipsilateraal

15 2,1 (1,5-2,9)

Longkanker na RT borstkanker

Relatief risico: 1,5 3,2% (gemiddeld 2%)

Recente studies: - Rokers hebben een (veel) hoger risico

- Niet-rokers hebben nauwelijks een

verhoogd risico

Longkanker risico niet-rokers niet 1% maar 1,5-2,0% (dus geen 60%!)

Risico op 2e tumoren bij volwassenen

Primaire tumor Relatief risico % Typische 2e tumor Risicofactor

Hodgkin

lymfoom

2,2 Long, borst Radiotherapie,

Chemotherapie,

jonge leeftijd

Testis carcinoom 2,7 in RT field

1,6 not in RT

field

Blaas, maag, pancreas

Leukemie

RT: dosis,

volume

ChTh: dosis

Borstkanker 1,5 3,2 Long RT volume,

roken

Prostaatkanker laag Rectum, blaas IMRT 2-3

Cervix

carcinoom

1,4 Kleine bekken radiotherapie,

roken, HPV

Is moderne radiotherapie beter?

Curatie

Late effecten

Secundaire tumoren

Belangrijkste ontwikkelingen

in de radiotherapie

Betere beeldvorming (MRI, PET-CT scan),

Hogere conformaliteit dankzij snellere planningsoftware (stereotaxie, 3D en 4D IMRT, RapidArc, VMAT)

Betere positieverificatie en correctie tijdens bestraling (cone-beam CT, MRI)

Tumor controle

Effect

Tumor Dosis

Normale weefsel schade

Therapeutische Ratio

Hoge precisie radiotherapie

ouderwetse bestraling hoge precisie radiotherapie

IMRT / Stereotaxie

Multiple conformal intersecting

beams

High precision RT

- betere conformaliteit

- maar hogere integraaldosis conformatie-

bestraling

IMSRT

Met dank aan: dr. L. Stalpers (RT AMC) dr. B. Baumert (RT Maastro Clinic)

Fotonen:

stereotactische

bestraling

Protonen

Samenvattend:

Late effecten zijn een levenslang risico na radiotherapie

2e primaire tumoren vormen een reel, maar gering risico, gezien ... recidiefkans van de 1e tumor, en ... andere, veel frequentere bijwerkingen.

Hoge precisie radiotherapie: ... verhoogt de curatiekans, ... vermindert het risico op late effecten, ... behalve de kans op 2e tumoren

Is protonenbestraling beter?

Effecten

Documents

Transcript of Effecten