Effecten van lichthinder op fauna en flora Natuurpunt Educatie & Preventie lichthinder vzw.

Effecten van lichthinder op fauna en flora

Natuurpunt Educatie

&

Preventie lichthinder vzw

Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur

Ecologische en astronomische lichthinder


Lichthinder & natuur

• Dieren ondervinden op verschillende manieren gevolgen:– Lichtschuwe soorten worden verstoord als hun

leefgebied verlicht wordt– Andere worden aangetrokken door licht:

voortplanting en foerageergedrag in de war gestuurd, dodelijke botsingen met lichtbronnen, …

• Ook planten worden in hun cyclus verstoord.

3


Effecten op fauna

• Ongewervelden

• Vogels

• Zoogdieren

• Amfibieën en reptielen

4


Waarom insecten op licht afkomen

• Klassieke theorie (achterhaald):

oriëntatie op de maan

Met de steun van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur 6

Waarom insecten op licht afkomen

• Ze lijden aan ‘gezichtsbedrog’– Naast een lamp zien ze een erg donker gat– Terwijl ze zich daarheen begeven,

verandert het gat van plaats– Verklaring ligt in de bouw van het facetoog

(Hsiao, 1972)


Lichthinder & insecten

• Insecten worden meer aangetrokken door wit & blauw licht dan door geel licht

• Gevoelig voor UV-licht


Insecten & lichthinder

• De meeste insecten leiden een kort leven (van enkele dagen tot een paar weken).

• Veel insecten ‘verspillen’ tijd bij kunstlicht (bijv. vitrine, tankstation, etc.)➮ ze doen dan niet wat ze zouden moeten doen: voedsel of partner zoeken


Insecten: aantrekking


Insecten: predatie


Nachtvlinders

• Soortenrijke groep: 2300+ soorten in België

• Clichés: – Schadelijk (textiel)– Saaie motten versus kleurrijke dagvlinders


Ongeveer 85% van de2470 vlindersoorten

in België zijn nachtactief.


Nachtactieve insecten


Haften en eendagsvliegen


Glimwormen

• Kevers

• Mannetjes, vrouwtjes

en larven geven licht

• Lichtorgaan: biochemische reactie waarbij energie vrijkomt in de vorm van fotonen

• In Vlaanderen 3 soorten


Insecten met een communicatieprobleem

• Glimwormen– vrouwtjes geven licht om

mannetjes aan te trekken– te veel licht: mannetjes

vinden vrouwtjes niet– geen voorplanting


Glimwormen

• Larven geven ook licht om predatoren af te schrikken

• In gebieden met veel lichtvervuiling stoppen de larven met lichtgeven

kwetsbaarder?


Waterdiertjes

Door kunstlicht verstoorde watervlooien stoppen met het eten van algen, met een onnatuurlijke algengroei tot gevolg.


Licht & trekvogels

Veel trekvogels

vliegen ´s nachts

(ganzen, steltlopers,

vele zangvogels)

Maan en sterren spelen een rol bij oriëntatie.


Licht & trekvogels

Lage wolken/mist & licht

verlicht gebied (cfr maan?) trekt vogels aan

cirkelgedrag in lichtstraal/verlicht gebied


Vogels botsen…

• (vuur)torens• vuren, affakkelen olieplatform• windmolens

• Stadsverlichting• Skybeamers/-tracers

of geraken uitgeput


Vogelbotsingen met torens

• 38-jaar durende studie, TV-toren, 305m → 121.560 ex. van 123 soorten

• 29-jaar durende studie TV-toren Florida → 44.007 ex. van 186 soorten (Crawford & Engstrom, 2001)

• Meeste torens worden niet onderzocht


Posttoren

Bonn

weekend 23 h

maan


Posttoren onderzoek door Heiko Haupt

Regulus ignicapillus / Vuurgoudhaan Erithacus rubecula/ Roodborst

Nachtegaal


Studies over „torenslachtoffers“ (Longcore, 2008)

• Hoe hoger de toren, hoe dodelijker

• Vogels vliegen meer tegen tuikabels dan tegen masten zelf

• Wit licht trekt meer vogels aan dan rood licht

• Flitsende lichten trekken minder vogels aan (Evans, 2007)


Dagroofvogels & nachtelijke predatie

• Slechtvalken in steden jagen ook ‘s nachts


Broedvogelverstoring: casus Grutto

• Onderzoek in Nederland naar de invloed van lichthinder op het broedgedrag, vestiging en voortplanting van de Grutto


Lichthinder & Grutto’s


Lichthinder & Grutto’s

• Geen waarneembare invloed van het wegverkeer.

• Significante invloed op locatie van het nest.

• Geen significante invloed op broedperiode.

• Geen significante invloed op aantal eieren.

• Geen significante invloed op de kwaliteit van het legsel.


Verstoring broedvogels

• Onderzoek in Groot-Brittanië naar de invloed van lichthinder op roodborst– Verstoord zanggedrag– Gebrek aan slaap– Verstoord bioritme– Verstoorde BMI

(metabolisme)– Verstoorde broedcyclus

Alex Pollard, Cardiff University


Verstoring broedvogels

• Dagactieve soorten worden nachtactief (foerageergedrag onder verlichting)


Verstoring wintervogels

• Kleine zwanen overwinteren in grote aantallen in Groot-Brittannië

• In gebieden met lichtvervuiling nam het vetgehalte van de Kleine zwanen sneller toe

• Gevolg: de zwanen kunnen vroeger naar broedgebieden in Siberië vertrekken en komen daar te vroeg aan.


Nachtactieve zoogdieren

Nachtactieve zoogdieren zoals herten, bevers & vossen mijden te sterk verlichte gebieden, zodat die soorten leefgebied verliezen.


Padden

Padden worden door kunstlicht aangetrokken; op verlichte wegen vinden ze voedsel (insecten), maar vallen ze makkelijk ten prooi aan het verkeer.


Amfibieën en lichthinder

• Larvale ontwikkeling


Elders in de wereld…

Pasgeboren zeeschildpadden oriënteren zich op het maan- en sterrenlicht dat op het zeewater reflecteert. Kunstlicht langs de kust brengt hen in de war.


Zeeschildpadden

• Florida, 1998: 19.970 gedisoriënteerde zeeschildpadden gerapporteerd– Sterven door uitdroging– Worden verorberd door mieren en krabben– Worden doodgereden door auto’s– Overlevers zijn vaak uitgeput (lagere overlevingskansen)


Planten & lichthinder

• Fotosynthese: chlorofyl• Hoe meer licht, hoe sneller de plant groeit• Lichtvervuiling zorgt o.m. voor kieming,

doorbreking winterrust, celstrekking, etc.• Teveel aan licht kan bij sommige soorten de

zaadkieming in de war sturen


Planten & lichthinder

• Sommige planten zoals aardbei hebben donkere nachten nodig om in bloei te komen.


Vorstschade

Door kunstlicht kunnen bladeren en bloesems te vroeg in het jaar ontwikkeld worden. De kans op vorstschade vergroot.


Verstoring jaarcyclus


november 2008

Opbrengstverlies landbouw


Conclusie

• Lichthinder is een wijdverbreid probleem voor tal van dieren, planten én onszelf!

• Oplossingen zijn vrij eenvoudig:– Licht uit als het kan– Op de juiste manier verlichten


Meer informatie

• Preventie Lichthinder vzw: www.preventielichthinder.be

• Werkgroep Lichthinder VVS: www.lichthinder.be

• Vlaamse overheid: http://www.lne.be/themas/hinder-en-risicos/lichthinder/

• International Dark-sky Organisation: www.darksky.org

45

Effecten van lichthinder op fauna en flora Natuurpunt Educatie & Preventie lichthinder vzw.

Documents

Transcript of Effecten van lichthinder op fauna en flora Natuurpunt Educatie & Preventie lichthinder vzw.